10 Fizik Web Icin (PDF)

Sunum ve Sistematik 1. BÖLÜM: MADDE VE ÖZELLİKLERİ

ALIŞTIRMALAR

Bu başlık altında her bölüm kazanımlara ayrılmış, kazanımlar tek tek çözümlü temel alıştırmalar ve sorular ile taranmıştır. Özellikle bu kısmın sınıf içinde öğrencilerle işlenmesi öngörülmüştür.

1. BÖLÜM: MADDE VE ÖZELLİKLERİ

UYGULAMALI SORULAR

Bu başlıklar altında uygulamalar yaparak öğrenciye yorum, analiz, sentez yetisinin geliştirilmesi hedeflenmiştir.

1. BÖLÜM: MADDE VE ÖZELLİKLERİ

KONU KAVRAMA TESTİ

Katılarda Boyutlar Arası İlişkiler ve Dayanıklılık - 1

TEST - 1

Bu başlıkla üniteler alt bölümlere ayrılmış, her bölümün içerdiği kazanım ve alt başlıklar dikkate alınarak testler oluşturulmuştur.

MADDE VE ÖZELLİKLERİ

ÜNİTE YAZILI SORULARI

Bu başlık altında resmi ve özel okul yönetmeliklerinde öngörülen formatlar ile ünitenin tamamını kapsayan yazılı soruları konulmuştur. Bu uygulamanın amacı, öğrenciyi okuldaki yazılılara hazırlamak ve öğrencinin okul başarısını arttırmaktır.


ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ

Bu başlık altında ünitenin geneli sorularla taranmış, öğrencinin bu ünite ile ilgili sınava hazır bulunulmuşluğu ölçme yoluna gidilmiştir. Bu başlık, ünitenin finali niteliğindedir.


ALIŞTIRMALAR

1. BÖLÜM MADDE VE ÖZELLİKLERİ

A.

KATILARDA BOYUTLAR ARASI İLİŞKİLER ve DAYANIKLILIK

1.

Şekildeki silindirin yarıçap (r) ve yüksekliği (h) 2 katına çıkarıldığında;

Kesit alanı : S

Yüzey alanı : A

Hacmi

nasıl değişir?

Kazanım–1.1.1:

Varlıkların en ve boyca belli bir oranda büyütülmesi veya küçültülmesi durumunda kesit alanları, yüzey alanları, hacimleri ve kütlelerinin hangi oranda değişeceğini hesaplar.

h

Temel Alıştırma Şekildeki kürenin yarıçapı r, yüzey alanı A, en büyük kesit alanı S, hacmi V, kütlesi m’dir.

r

:V

r

4S, 4A, 8V

Buna göre, aynı maddeden yapılmış 2r yarıçaplı kürenin; 2.

a. Yüzey alanı kaç A olur?

Y Z

X

b. En büyük kesit alanı kaç S olur? c. Hacmi kaç V olur?

X

X

Y

d. Kütlesi kaç m olur?

Çözüm

Aynı maddeden yapılmış değişik boyutlardaki 3X, 2Y ve 1Z kürelerinin toplam ağırlıkları eşit olduğuna göre;

a. Kürenin yüzey alanı A = 4rr2 dir. Yarıçap iki katına çıkarıldığında A = 4r(2r)2 olur. Yani yarıçapı 2 katına çıkarılan kürenin yüzey alanı 4 katına çıkar. A′ = 4A olur.

I. 3X, 2Y, 1Z kürelerinin toplam hacimleri eşittir.

b. Kürenin en büyük kesit alanı S = rr2 dir. Yarıçap iki katına çıkarıldığında S′ = r(2r)2 = 4rr2 olur. Yani yarıçapı 2 katına çıkarılan kürenin kesit alanı 4 katına çıkar. S′ = 4S olur.

II. 3X, 2Y, 1Z kürelerinin toplam yüzey alanları eşittir.

III. X, Y, Z kürelerinin

yargılarından hangileri doğrudur?

4 rr3 dür. Yarıçapı iki katına çıkarılırsa c. Kürenin hacmi V = 3 32 3 4 V′ = r(2r)3 = rr olur. Yani yarıçapı 2 katına çıkarılan 3 3 kürenin hacmi 8 katına çıkar. V′ = 8V olur. d. Kürenin hacmi 8 katına çıktığı için (m = dV) kütlesi de 8 katına çıkar. mʹ = 8m olur.

^ Yüzey alanı h ^ Hacim h

oranları eşittir.

Yalnız I

11

10. Sınıf Fizik


ALIŞTIRMALAR

1.

Temel Alıştırma

3a

Aynı maddeden yapılmış K, L ve M küplerinin boyutları şekilde verilmiştir.

6a

6a a

3a

Şekil – I M L

a

6a

Şekil – II

a

3a

Şekil – III

Yukarıda aynı dikdörtgenler prizmasının üç farklı biçimde duruşu görülmektedir.

Şekil – I de cismin kendi ağırlığı altındaki dayanıklılığı D

K

olduğuna göre, Şekil – II ve Şekil – IlI deki dayanıklılık a

2a

sırasıyla DII ve DIII ü D cinsinden bulunuz.

3a

K, L ve M küplerinin kendi ağırlıkları altında dayanıklılıkları sırasıyla DK, DL ve DM dir. Buna göre, DK, DL ve DM arasındaki ilişki nedir? DII =

Çözüm (Kesit alanı) Bir cismin kendi ağırlığı altındaki dayanıklılığı (Hacim) (Kesit alanı) oranı ile orantılıdır. Küp için hesabı yapılırsa, (Hacim)

2.

dayanıklılık; D=

a a

2 3

=

1 ile orantılı olur. a

Dolayısıyla, aynı maddeden yapılmış küplerin bir boyutu ile dayanıklılıkları ters orantılıdır. Buna göre, D = K

Her bir kenarının uzunluğu 9 cm olan bir küpün kenar uzunlukları üçte birine düşürüldüğünde;

D D , DIII = 3 6

9 cm 9 cm 9 cm

a. Kesit alanı,

b. Hacmi,

c. Kütlesi,

d. Kendi ağırlığı altındaki dayanıklılığı

nasıl değişir?

1 1 1 ,D = ,D = olur. a L 2a M 3a

O halde, DK > DL > DM sıralaması bulunur. Bir cismin kendi ağırlığı altında dayanaklılığı incelendiğinde, cismin tüm boyutları aynı oranda artırılırsa dayanıklılığı da azalır. Yani bir karınca orantılı olarak insan kadar büyütülecek olursa, kendi ağırlığını bile kaldıramaz.

10. Sınıf Fizik

a. 9 da 1 ine düşer, b. 27 de 1 ine düşer, c. 27 de 1 ine düşer, d. 3 katına çıkar.

12


1.

UYGULAMALI SORULAR

Aşağıda verilen ifadeleri Doğru (D) ya da Yanlış (Y) olarak cevaplandırınız. a.

Plazmalar elektrik ve manyetik alandan etkilenmez.

b.

Atmosferin termosfer tabakası plazma haline bir örnektir.

c.

Dünyanın % 99’u plazma halindedir.

d.

Yüzey gerilimi arttıkça bir sıvının yayılma özelliği de artar.

e.

2.

Aşağıda verilen cümlelerdeki boşlukları uygun sözcüklerle doldurunuz. a.

Genel olarak, cisimlerin kesit alanının küçültülmesi dış kuvvet altındaki dayanıklılığını ..................... kesit alanının büyütülmesi dayanıklılığını ........................ .

b.

Katı cisimlerde yüzey alanı hacme oranlandığında bu oran en büyük ........................

c.

Küçük boyutlu cisimlerin birim kütlesine düşen yüzey alanı, büyük boyutlu cisimlere göre daha ........................

Sudaki sirke asidi miktarı arttıkça yüzey gerilimi azalır.

d.

Bir halatın yarı çapı, iki katına çıkarılırsa, dış kuvvet altındaki dayanıklılığı ................ katına çıkar.

f.

Bir canlının yüzey alanı onun dayanıklılığı hakkında bilgi verir.

e.

g.

Bir canlının bütün vücudu orantılı bir şekilde büyürse yüzey alanının hacmine oranı da büyür.

Bir kilogram büyük boyutlu patateslerle, bir kilogram küçük boyutlu patatesler soyulduğunda, küçük boyutlu patateslerden daha ........................ kabuk çıkacaktır.

h.

Eşit hacimli fakat farklı şekillerdeki cisimler kıyaslanınca, en küçük yüzey alanı silindire aittir.

f.

ı.

Denizden yukarılara çıkıldıkça atmosferin kütlesi azalır.

Düzgün kesitli katı bir cismin boyutları hangi oranda değişirse kesit alanı bu oranın ........................ kadar, hacmi bu oranın …………… kadar, kütlesi ve ağırlığı da bu oranın ........................ kadar değişir.

g.

Eşit hacimli küçük buz kalıpları ile büyük buz kalıplarından; küçük olanların daha önce erimesi veya içine bırakıldığı içeceği erken soğutması ........................ oranının büyük olmasından kaynaklanmaktadır.

h.

Aynı tür moleküller arasındaki çekme kuvvetine ........................ denir.

ı.

Farklı tür moleküller arasındaki çekme kuvvetine ........................ denir.

i.

Bir sıvının molekülleri ile bir katının teması sırasında, kohezyon kuvveti > adhezyon kuvveti ise sıvı katıya ......………... ve katıyı ......…………........

j.

Çoğu sıvının yüzey gerilimi, artan sıcaklıkla doğrusal bir şekilde ........................

k.

........................ iç içe kürelerden meydana gelmiştir. Bunların ........................ ve bileşimleri birbirinden farklıdır.

l.

........................ ........................ gaz moleküllerinin çok azının (% 1) iyonize olduğu plazma çeşididir.

i.

Farklı sıcaklıklarda farklı sıvıların yüzey gerilimleri eşit olabilir.

j.

Plazma yalnızca çok yüksek sıcaklıklarda oluşur.

k.

Soğuk plazmalarda elektronun sıcaklığı fazlayken, iyon sıcaklığı oda sıcaklığına yakındır.

l.

Silindirin yarıçapı 3 kat artarsa, dış kuvvet altındaki dayanıklılığı 9 kat artar.

m.

Atmosferin % 80’ inden fazlası azottur.

n.

Plazma içindeki pozitif ve negatif yüklerin sayısı birbirine eşittir.

o.

Bir sıvı üzerinde cisimlerin yüzmesi, yalnızca yüzey gerilimi ile ilgilidir.

ö.

Adezyon ve kohezyon yalnızca çekim kuvvetleridir.

p.

Yüzey gerilimi katsayısı newton/metre’ dir.

10. Sınıf Fizik

20


KONU KAVRAMA TESTİ

Katılarda Boyutlar Arası İlişkiler ve Dayanıklılık - 1

TEST - 1

1.

Bir kenarı a olan şekildeki küp için;

I. Kenar uzunluğu 2a yapılırsa, hacmi 2 katına çıkar.

II. Kenar uzunluğu a/2 yapılırsa, (Yüzey Alanı) / (Hacim) oranı değişmez.

4.

a

K

III. Kenar uzunluğu 3a yapılırsa, (Kesit Alanı) / (Hacim) oranı azalır.

yargılarından hangileri doğru olur?

A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) I ve II

2.

Yanda bazı değişkenler ve sembolleri verilmiştir. Buna göre, aşağıdakilerden

C) Yalnız III E) I ve III

hangisi

canlıların yaşamında

YÜZEY ALANI

S

KESİT ALANI

A

HACİM

V

KÜTLE

M

A)

S V

B) D)

A M

A V

C) E)

M V

Şekillerde farklı biçimlerde ancak aynı hacimde K ve L karpuzları verilmiştir,

Buna göre;

I. K karpuzunun yüzey alanı L karpuzunun yüzey alanından daha büyüktür.

II. K karpuzu kesildiğinde L karpuzuna göre daha az kabuk çıkar.

III. L karpuzunun ağırlığı K karpuzuna göre daha fazladır.

yargılarından hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) I ve II

ihtiyaçlarını karşılama bakımından karşılaştırma yapmak için kullanılmaz?

F

5.

F F

S M

2r

r

Resimlerde verilen hayvanların, bir ağaçtan düştüklerinde, en fazla zarar görenden en az zarar görene doğru sıralaması nasıl olur?

A)

Fare

B)

Karınca

C) Fare

Karınca

Tırtıl

R

Aynı maddeden yapılmış yarıçapları r, 2r ve 3r olan sırasıyla M, N ve R silindirlerinin, dış kuvvet altında dayanıklılığının doğru sıralaması aşağıdakilerden hangisi olur?

A) M > N > R

B) M = N > R

D) R > M > N

Tırtıl

C) N > M > R E) R > N > M

Karınca

Tırtıl

Fare

Karınca

Tırtıl

D) Tırtıl

Fare

Karınca

E)

Karınca

Fare

Tırtıl

N

3r

Fare


M

3.

L

21

6.

3 Yüzey alanının hacmine oranı cm–1 olan bir küpün, 2 2 yüzey alanı kaç cm ’dir?

A) 4

B) 16

C) 96

D)128

E) 216

10. Sınıf Fizik

7.

10. Canlılarda boyutlar arası ilişkiler ve dayanıklılıkla ilgili bazı öğrencilerin yaptığı yorumlar aşağıda yer almaktadır.

Aşağıda verilen eşit yüzey alanına sahip cisimlerden hangisinin hacmi en büyüktür? A)

B)

C)

Cem : Bir masanın ayaklarının kesit alanı değiştirilmeden hacmi artarsa, taşıyabileceği yük miktarı değişmez.

Barış : Bir cismin kendi ağırlığı altındaki dayanıklılığı cismin hacmine bağlı değildir.

Kaan : Bir canlının enerji ihtiyacı yüzey alanı ile ilişkilidir.

Buna göre; öğrencilerin yaptığı yorumlardan hangileri doğrudur?

A) Cem

D)

8.

E)

Şekildeki r yarıçaplı, h yüksekliğindeki silindirin yapıldığı madde değiştirilmeden, kütlesi 9 katına çıkarılıyor.

11. Kesit alanı hacmine eşit olan bir kürenin;

r

I.

Dayanıklılığı 4 katına çıkar.

II. Dayanıklılığı 2 katına çıkar.

III. Dayanıklılığı değişmez.

yargılarından hangileri doğru olabilir?

A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) I ve II


A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III

12. Şekilde bir halatın liflerden başlayarak yapısı verilmiştir.

F

64 Küre

r

6;;;;;;7;;;;;;;8 ................

Şekil-I

Şekil-II

M

K den N ye doğru giderken yarıçap her basamakta iki katına çıktığına göre,

L

K N

I. K kısmı 2 N kuvvete dayanabiliyorsa, M kısmı 32 N kuvvete dayanabilir.

küçük küre elde edilmektedir.

II. M kısmı 20 N kuvvete dayanabiliyorsa, N kısmı 40 N kuvvete dayanabilir.

Büyük kürenin dış kuvvet altındaki dayanıklılığı D1, kü-

çük bir kürenin dış kuvvet altındaki dayanıklılığı D2 olD 1 duğuna göre, oranı kaçtır? D

III. L kısmı 16 N kuvvete dayanabiliyorsa, K kısmı 2 N kuvvete dayanabilir.


A) Yalnız I

Şekil–I deki r yarıçaplı küreden, Şekil – II deki gibi 64 tane

2

9 Yüzey alanı; r br2’ye eşittir. 4 3 birimdir. ll. Yarıçapı; 2 lll. Kendi ağırlığı altındaki dayanıklılığı en yüksek seviyededir. l.

D) I ve III E) I, II ve III

E) Cem, Barış ve Kaan

h

C) Cem ve Kaan

D) Barış ve Kaan

Buna göre silindirin kendi ağırlığı altındaki;

9.

B) Kaan

A) 4

B) 8 1. C

10. Sınıf Fizik

C) 16 2. E

D) 32 3. A

4. E

D) I ve II

E) 64 5. E

B) Yalnız II

6. C

7. B

22

8. E

9. C

10. B


11. A

12. A

ÜNİTE YAZILI SORULARI-1


T.C. …………………………………………………………………………… Lisesi Öğrencinin Adı / Soyadı: ………………………………… …… /…… Öğretim Yılı 10. Sınıf ……… Dönem Fizik ……Yazılı Soruları 1.

Eni ve boyu 2 katına çıkarılıp yüksekliği 4 te birine düşürülen bir dikdörtgenler prizması için,

I. Hacmi 8 katına çıkar. II. Kesit alanı 4 katına çıkar. III. (Kesit alan) / (Hacim) oranı 4 katına çıkar.


No: …… / Sınıfı:………

Aldığı Not: …………………

Cevap

(Puan………………)

Aynı maddeden yapılmış sırasıyla 3r, 2r ve r yarıçaplı değişik kalınlıkta ve aynı uzunluktaki K, L ve M halatlarına uygulanan sırasıyla F1, F2 ve F3 kuvvetleri ile halatlar koparılmaya çalışılıyor.

3r

2r K

L

F2

F1

Cevap

r M

F3

Buna göre, halatları ancak koparabilecek bu kuvvetlerin sıralamasını yapınız.

(Puan………………)

dosya yayınları

2.

Cevap

3.

K

L

M

Yukarıda verilen hayvanların hangileri serinlemek için yüzey alanlarını artırmış olabilir?

(Puan………………)

33

10. Sınıf Fizik


ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ

1.

4. Sıvı

Sıcaklık (°C)

6;;;;;;7;;;;;;;8 ................

Yüzey Gerilimi (dyn/cm)

Su

0

75,6

Su

20

72,8

Şekil-II

Su

60

66,2

Su

100

58,9

27 Küre

r

Şekil-I

Oyun hamurundan oluşan Şekil-I’deki r yarıçaplı küreden, Şekil-II’deki gibi 27 küçük küre elde ediliyor. Şekil I’ deki kürenin yüzey alanı S1, Şekil II’ deki küreleS 1 oranı kaçtır? rin toplam yüzey alanı S2 ise S 1 A) 27

1 B) 9

1 C) 3

Yukarıdaki tabloda suyun farklı sıcaklıklardaki yüzey gerilimi değerleri verilmiştir.

Bu tabloya göre aşağıdaki sonuçlardan hangisine ulaşılamaz?

A) Suyun yüzey gerilimi sıcaklıkla ters orantılıdır.

B) 50°C'deki suyun yüzey gerilimi 66,2 dyn/cm ile

2

D) 3

E) 27

2.

Şekilde verilen r yarıçaplı oyun hamurundan yapılmış bir kürenin, yüzey alanı 4 katına çıkacak şekilde eşit parçalara ayrıldığında;

r

I. r/6 yarıçaplı 36 küre oluşturulabilir.

II. Dış kuvvet altındaki dayanıklılığı 16'da birine düşebilir.

III. Toplam hacim değişebilir.


A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) Yalnız III

C) 20°C'de ki suyun üzerine yavaşça bırakılan ataç yüzüyorsa, aynı şekilde bırakılan ataç 0°C'lik suda da yüzer.

D) Suyun yüzey gerilimi her 1°C artışında düzenli olarak azalmaktadır.

E) 60°C'deki suyun üzerine yavaşça bırakılan ataç batıyorsa, aynı şekilde bırakılan ataç 100°C'lik suda da batar.

5.

Büyük su kütleleri karşılaştıklarında birbirine karışmamaktadır.

D) I ve II E) II ve III

3.

I

II

III

IV

Yukarıda karınca, at, fil ve balina resimleri görülmektedir. Bu canlıların vücut ağırlıklarına göre dayanıklılıklarını sıraladığımızda ilk iki sırada hangileri yer alır? A) I ve II

B) I ve IV D) II ve IV

C) II ve III

72,8 dyn/cm arasındadır.

Bu olay açıklanırken;

I. Yüzey gerilimi sıvı üzerinde ince bir zar oluşturur.

II. Sıcaklık değişimi yüzey gerilimini etkiler.

III. Su içindeki çözünmüş tuz yüzey gerilimini etkiler.

bilgilerinden hangileri kullanılabilir?

A) Yalnız I D) I ve III

E) III ve II

39

B) Yalnız II

C) I ve II E) I, II ve III

10. Sınıf Fizik