ु ं च पिरशित ु सीदि मम गाािण मख । जायत े ॥१-२९॥ े ु शरीरे म े रोमहष वपथ sÁdanti mama gÀtrÀÉi mukhaÎ ca pariÌuÍyati | vepathuÌ ca ÌarÁre me romaharÍaÌ ca jÀyate ||1-29||
ं े हाै व पिरदत े । गाडीव ं सत न च शोवात ं ु मतीव च म े मनः ॥१-३०॥ gÀÉËÁvaÎ sraÎsate hastÀt tvak caiva paridahyate | na ca Ìaknomy avasthÀtuÎ bhramatÁva ca me manaÏ ||1-30||
े िनिमािन च पयािम िवपरीतािन कशव । ु े ऽनपयािम न च यो हा जनमाहव े ॥१-३१॥ nimittÀni ca paÌyÀmi viparÁtÀni keÌava | na ca Ìreyo 'nupaÌyÀmi hatvÀ svajanam Àhave ||1-31||
ु ृ न च रा ं सखािन न काे िवजय ं क च। िकं नो राने गोिव िकं भोग ैजिवतने वा ॥१-३२॥
na kÀÇkÍe vijayaÎ kÃÍÉa na ca rÀjyaÎ sukhÀni ca | kiÎ no rÀjyena govinda kiÎ bhogair jÁvitena vÀ ||1-32||
ु े काित ं नो रा ं भोगाः सखािन यषामथ च। ु े ाणाा ं त इम े ऽविता य धनािन च ॥१-३३॥ yeÍÀm arthe kÀÇkÍitaÎ no rÀjyaÎ bhogÀÏ sukhÀni ca | ta ime 'vasthitÀ yuddhe prÀÉÀÎs tyaktvÀ dhanÀni ca ||1-33||
े ं जात ु नास ं न ं नमे े जनािधपाः । न वाह ् न च ैव न भिवामः सव वयमतः परम ॥२-१२॥ na tv evÀhaÎ jÀtu nÀsaÎ na tvaÎ neme janÀdhipÀÏ | na caiva na bhaviÍyÀmaÏ sarve vayam ataÏ param ||2-12||
देिहनो ऽिथा दहे े कौमारं यौवन ं जरा । ु े तथा दहारािधर न मित ॥२-१३॥ dehino 'smin yathÀ dehe kaumÀraÎ yauvanaÎ jarÀ | tathÀ dehÀntaraprÀptir dhÁras tatra na muhyati ||2-13||
ु ऽतु े । न कमणामनारा ै पषो े िसिं समिधगित ॥३-४॥ ं न च ससनादव na karmaÉÀm anÀrambhÀn naiÍkarmyaÎ puruÍo 'Ìnute | na ca saÎnyasanÀd eva siddhiÎ samadhigacchati ||3-4||
ृ ।् न िह किणमिप जात ु ितकमकत ु ैः ॥३-५॥ ृ कायत े वशः कम सवः कितज ैगण na hi kaÌ cit kÍaÉam api jÀtu tiÍÊhaty akarmakÃt | kÀryate hy avaÌaÏ karma sarvaÏ prakÃtijair guÉaiÏ ||3-5||
े ादातृ मानवः । यारितरव ं ु आवे च सत काय न िवत े ॥३-१७॥ yas tv Àtmaratir eva syÀd ÀtmatÃptaÌ ca mÀnavaÏ | Àtmany eva ca saÎtuÍÊas tasya kÀryaÎ na vidyate ||3-17||
े े े जनः । यदाचरित दवतरो ु े ॥३-२१॥ ु े लोकदनवतत स यमाण ं कत yad yad Àcarati ÌreÍÊhas tat tad evetaro janaÏ | sa yat pramÀÉaÎ kurute lokas tad anuvartate ||3-21||
कत ं िष ु लोकष े ु िकं चन । न म े पाथाि ॥३-२२॥ नानवामवा ं वत एव च कमिण na me pÀrthÀsti kartavyaÎ triÍu lokeÍu kiÎ cana | nÀnavÀptam avÀptavyaÎ varta eva ca karmaÉi ||3-22||
ं जात ु कमयतितः यिद हं न वतय । ु ु े मनाः ॥३-२३॥ मम वानवत पाथ सवशः yadi hy ahaÎ na varteyaÎ jÀtu karmaÉy atandritaÏ | mama vartmÀnuvartante manuÍyÀÏ pÀrtha sarvaÌaÏ ||3-23||
ु कम चदहम े ु े लोका न कया े उीदयिरम ।् ु ं सकर च कता ामपहािममाः जाः ॥३-२४॥ utsÁdeyur ime lokÀ na kuryÀÎ karma ced aham | saÎkarasya ca kartÀ syÀm upahanyÀm imÀÏ prajÀÏ ||3-24||
े ततः । ज कम च म े िदमवे ं यो वि ु न ैित मामित े सो ऽजनु ॥४-९॥ ा दहे ं पनज janma karma ca me divyam evaÎ yo vetti tattvataÏ | tyaktvÀ dehaÎ punarjanma naiti mÀm eti so 'rjuna ||4-9||
िलि न म े कमफल े ृहा । न मा ं कमािण स बत े ॥४-१४॥ इित मा ं यो ऽिभजानाित कमिभन na mÀÎ karmÀÉi limpanti na me karmaphale spÃhÀ | iti mÀÎ yo 'bhijÀnÀti karmabhir na sa badhyate ||4-14||
लोक सृजित भःु । न कतृ ं न कमािण ं ं भाव ु वतत े ॥५-१४॥ न कमफलसयोग na kartÃtvaÎ na karmÀÉi lokasya sÃjati prabhuÏ | na karmaphalasaÎyogaÎ svabhÀvas tu pravartate ||5-14||
ु ृ ं िवभःु । नाद े क िचाप ं न च ैव सकत ु े ृ ं ान ं तने मि अाननावत जवः ॥५-१५॥ nÀdatte kasya cit pÀpaÎ na caiva sukÃtaÎ vibhuÏ | ajÈÀnenÀvÃtaÎ jÈÀnaÎ tena muhyanti jantavaÏ ||5-15||
ु ीभगवानवाच । ं काय कम करोित यः । अनाितः कमफल ं स सासी च योगी च न िनरिन चाियः ॥६-१॥ ÌrÁbhagavÀn uvÀca | anÀÌritaÏ karmaphalaÎ kÀryaÎ karma karoti yaÏ | sa saÎnyÀsÁ ca yogÁ ca na niragnir na cÀkriyaÏ ||6-1||
ं य ं सासिमित ायग ं त ं िवि पाडव । ं ं न ससको योगी भवित कन ॥६-२॥ yaÎ saÎnyÀsam iti prÀhur yogaÎ taÎ viddhi pÀÉËava | na hy asaÎnyastasaÎkalpo yogÁ bhavati kaÌ cana ||6-2||
नात ु योगो ऽि न च ैकामनतः । न चाितशील जातो न ैव चाजनु ॥६-१६॥ nÀtyaÌnatas tu yogo 'sti na caikÀntam anaÌnataÏ | na cÀtisvapnaÌÁlasya jÀgrato naiva cÀrjuna ||6-16||
यो मा ं पयित सव सव च मिय पयित । ताहं न णयािम स च म े न णयित ॥६-३०॥ yo mÀÎ paÌyati sarvatra sarvaÎ ca mayi paÌyati | tasyÀhaÎ na praÉaÌyÀmi sa ca me na praÉaÌyati ||6-30||
ू े ं यो मा ं भजकमाितः सवभतित । वतमानो सवथा ऽिप स योगी मिय वतत े ॥६-३१॥ sarvabhÂtasthitaÎ yo mÀÎ bhajaty ekatvam ÀsthitaÏ | sarvathÀ vartamÀno 'pi sa yogÁ mayi vartate ||6-31||
आौपने सव सम ं पयित यो ऽजनु । ु ं वा यिद वा ःख ं स योगी परमो मतः ॥६-३२॥ सख
Àtmaupamyena sarvatra samaÎ paÌyati yo 'rjuna | sukhaÎ vÀ yadi vÀ duÏkhaÎ sa yogÁ paramo mataÏ ||6-32||
अजनु उवाच । ु ू । यो ऽय ं योगया ोः साने मधसदन ् एताहं न पयािम चलािित ं िराम ॥६-३३॥ arjuna uvÀca | yo 'yaÎ yogas tvayÀ proktaÏ sÀmyena madhusÂdana | etasyÀhaÎ na paÌyÀmi caÈcalatvÀt sthitiÎ sthirÀm ||6-33||
े ं मतनाराना योिगनामिप सवषा । ु ावाजत े यो मा ं स म े यतमो मतः ॥६-४७॥ yoginÀm api sarveÍÀÎ madgatenÀntarÀtmanÀ | ÌraddhÀvÀn bhajate yo mÀÎ sa me yuktatamo mataÏ ||6-47||
य े च ैव सािका भावा राजसाामसा य े । े तािि न हं तषे ु त े मिय ॥७-१२॥ म एवित ye caiva sÀttvikÀ bhÀvÀ rÀjasÀs tÀmasÀÌ ca ye | matta eveti tÀn viddhi na tv ahaÎ teÍu te mayi ||7-12||
े ं समतीतािन वतमानािन वदाह चाजनु । ू भिवािण च भतािन मा ं त ु वदे न कन ॥७-२६॥ vedÀhaÎ samatÁtÀni vartamÀnÀni cÀrjuna | bhaviÍyÀÉi ca bhÂtÀni mÀÎ tu veda na kaÌ cana ||7-26||
ु े ं गत ं पाप ं जनाना ं पयकमणाम यषा ।् ु भज े मा ं ढताः ॥७-२८॥ ं त े मोहिनमा yeÍÀÎ tv antagataÎ pÀpaÎ janÀnÀÎ puÉyakarmaÉÀm | te dvaÎdvamohanirmuktÀ bhajante mÀÎ dÃËhavratÀÏ ||7-28||
49
जरामरणमोाय मामाि यति ये । ् ृ ं कम चािखलम ॥७-२९॥ त े तिः कमा jarÀmaraÉamokÍÀya mÀm ÀÌritya yatanti ye | te brahma tad viduÏ kÃtsnam adhyÀtmaÎ karma cÀkhilam ||7-29||
ू सािधभतािधदै व ं मा ं सािधय ं च य े िवः । ु े याणकाले ऽिप च मा ं त े िवयचतसः ॥७-३०॥ sÀdhibhÂtÀdhidaivaÎ mÀÎ sÀdhiyajÈaÎ ca ye viduÏ | prayÀÉakÀle 'pi ca mÀÎ te vidur yuktacetasaÏ ||7-30||
50
अजनु उवाच । ु िकं त िकमा ं िकं कम पषोम । ु े ॥८-१॥ अिधभतू ं च िकं ोमिधदैव ं िकमत arjuna uvÀca | kiÎ tad brahma kim adhyÀtmaÎ kiÎ karma puruÍottama | adhibhÂtaÎ ca kiÎ proktam adhidaivaÎ kim ucyate ||8-1||
ु ू । अिधयः कथ ं को ऽ दहे े ऽिधसदन े ऽिस िनयतािभः ॥८-२॥ याणकाले च कथ ं यो adhiyajÈaÏ kathaÎ ko 'tra dehe 'smin madhusÂdana | prayÀÉakÀle ca kathaÎ jÈeyo 'si niyatÀtmabhiÏ ||8-2||
ू न च मािन भतािन पय म े योगमैरम ।् ू ृ च भतो ू ू भतभ ममाा भतभावनः ॥९-५॥ na ca matsthÀni bhÂtÀni paÌya me yogam aiÌvaram | bhÂtabhÃn na ca bhÂtastho mamÀtmÀ bhÂtabhÀvanaÏ ||9-5||
ye 'py anyadevatÀ bhaktÀ yajante ÌraddhayÀnvitÀÏ | te 'pi mÀm eva kaunteya yajanty avidhipÂrvakam ||9-23||
ुे च। ं भोा च भरव अहं िह सवयाना े न त ु मामिभजानि तनातवि त े ॥९-२४॥ ahaÎ hi sarvayajÈÀnÀÎ bhoktÀ ca prabhur eva ca | na tu mÀm abhijÀnanti tattvenÀtaÌ cyavanti te ||9-24||
ू े ु न म े ो े ऽि न ियः । समो ऽहं सवभतष ् य े भजि त ु मा ं भा मिय त े तषे ु चाहम ॥९-२९॥ samo 'haÎ sarvabhÂteÍu na me dveÍyo 'sti na priyaÏ | ye bhajanti tu mÀÎ bhaktyÀ mayi te teÍu cÀpy aham ||9-29||
े ु अिप चराचारो भजत े मामनभाक ् । ु े स मः सविसतो िह सः ॥९-३०॥ साधरव api cet sudurÀcÀro bhajate mÀm ananyabhÀk | sÀdhur eva sa mantavyaÏ samyag vyavasito hi saÏ ||9-30||
शाि ं िनगित । ि ं भवित धमाा कौये ितजानीिह न म े भः णयित ॥९-३१॥ kÍipraÎ bhavati dharmÀtmÀ ÌaÌvacchÀntiÎ nigacchati | kaunteya pratijÀnÁhi na me bhaktaÏ praÉaÌyati ||9-31||
ु ीभगवानवाच । ू एव महाबाहो ण ु म े परम ं वचः । भय य े ऽहं ीयमाणाय वािम िहतकाया ॥१०-१॥ ÌrÁbhagavÀn uvÀca | bhÂya eva mahÀbÀho ÌÃÉu me paramaÎ vacaÏ | yat te 'haÎ prÁyamÀÉÀya vakÍyÀmi hitakÀmyayÀ ||10-1||
ु । न म े िवः सरगणाः भव ं न महषयः ॥१०-२॥ े ं महषणा ं च सवशः अहमािदिह दवाना na me viduÏ suragaÉÀÏ prabhavaÎ na maharÍayaÏ | aham Àdir hi devÀnÀÎ maharÍÁÉÀÎ ca sarvaÌaÏ ||10-2||
े लोकमहरम े यो मामजमनािदं च वि ।् ु ैः मत े ॥१०-३॥ ं ू स मष ु सवपाप असमढः yo mÀm ajam anÀdiÎ ca vetti lokamaheÌvaram | asaÎmÂËhaÏ sa martyeÍu sarvapÀpaiÏ pramucyate ||10-3||
मिा मताणा बोधयः पररम ।् ु कथय मा ं िन ं ति च रमि च ॥१०-९॥ maccittÀ madgataprÀÉÀ bodhayantaÏ parasparam | kathayantaÌ ca mÀÎ nityaÎ tuÍyanti ca ramanti ca ||10-9||
ू े वा । ं ीमिजतमव यिभितम ् े े ं तदवावग ं मम तजशसभवम ॥१०-४१॥ yad yad vibhÂtimat sattvaÎ ÌrÁmad Ârjitam eva vÀ | tat tad evÀvagaccha tvaÎ mama tejoÎÌasaÎbhavam ||10-41||
ु ीभगवानवाच । ु ं प ं वानिस यम । सदशिमद े अ प िन ं दशनकािणः दवा ॥११-५२॥ ÌrÁbhagavÀn uvÀca | sudurdarÌam idaÎ rÂpaÎ dÃÍÊavÀn asi yan mama | devÀ apy asya rÂpasya nityaÎ darÌanakÀÇkÍiÉaÏ ||11-52||
े न तपसा न दानने न चया े नाहं वदै । ं श एविवधो ु ं वानिस मा ं यथा ॥११-५३॥ nÀhaÎ vedair na tapasÀ na dÀnena na cejyayÀ | Ìakya evaÎvidho draÍÊuÎ dÃÍÊavÀn asi mÀÎ yathÀ ||11-53||
ु ं िनवशय े । मवे मन आध मिय बि ं िनविसिस मवे अत ऊ न सशयः ॥१२-८॥ mayy eva mana Àdhatsva mayi buddhiÎ niveÌaya | nivasiÍyasi mayy eva ata ÂrdhvaÎ na saÎÌayaÏ ||12-8||
adveÍÊÀ sarvabhÂtÀnÀÎ maitraÏ karuÉa eva ca | nirmamo nirahaÎkÀraÏ samaduÏkhasukhaÏ kÍamÁ ||12-13||
82
ं ु सतत ं योगी यताा ढिनयः । सतः ु मिपतमनोबिय मः स म े ियः ॥१२-१४॥ saÎtuÍÊaÏ satataÎ yogÁ yatÀtmÀ dÃËhaniÌcayaÏ | mayy arpitamanobuddhir yo madbhaktaÏ sa me priyaÏ ||12-14||
याोिजत े लोको लोकाोिजत े च यः । ु यः स च म े ियः ॥१२-१५॥ े ैमो हषामषभयोग yasmÀn nodvijate loko lokÀn nodvijate ca yaÏ | harÍÀmarÍabhayodvegair mukto yaÏ sa ca me priyaÏ ||12-15||
ु उदासीनो गतथः । े शिचद अनपः सवारपिरागी यो मः स म े ियः ॥१२-१६॥ anapekÍaÏ Ìucir dakÍa udÀsÁno gatavyathaÏ | sarvÀrambhaparityÀgÁ yo madbhaktaÏ sa me priyaÏ ||12-16||
े न शोचित न काित । यो न ित न ि ु ु शभाशभपिरागी भिमाः स म े ियः ॥१२-१७॥ yo na hÃÍyati na dveÍÊi na Ìocati na kÀÇkÍati | ÌubhÀÌubhaparityÀgÁ bhaktimÀn yaÏ sa me priyaÏ ||12-17||
समः शौ च िम े च तथा मानावमानयोः । ु ॥१२-१८॥ े ु समः सिवविजतः शीतोसखःखष samaÏ Ìatrau ca mitre ca tathÀ mÀnÀvamÀnayoÏ | ÌÁtoÍÉasukhaduÏkheÍu samaÏ saÇgavivarjitaÏ ||12-18||
े े ु भारत । े ं चािप मा ं िवि सवष ं यान ं मत ं मम ॥१३-२॥ े े योान kÍetrajÈaÎ cÀpi mÀÎ viddhi sarvakÍetreÍu bhÀrata | kÍetrakÍetrajÈayor jÈÀnaÎ yat taj jÈÀnaÎ mataÎ mama ||13-2||
ते ं य या यिकािर यत यत ।् स च यो यभाव तमासने म े ण ु ॥१३-३॥ tat kÍetraÎ yac ca yÀdÃk ca yadvikÀri yataÌ ca yat | sa ca yo yatprabhÀvaÌ ca tat samÀsena me ÌÃÉu ||13-3||
ू ं चरमवे च । बिहर भतानामचर ् ू े ं र ं चािके च तत ॥१३-१५॥ सादिवय bahir antaÌ ca bhÂtÀnÀm acaraÎ caram eva ca | sÂkÍmatvÀt tad avijÈeyaÎ dÂrasthaÎ cÀntike ca tat ||13-15||
ू े ु िवभिमव च ितम ।् अिवभं च भतष ू च तये ं िस ु भिव ु च ॥१३-१६॥ भतभतृ avibhaktaÎ ca bhÂteÍu vibhaktam iva ca sthitam | bhÂtabhartà ca taj jÈeyaÎ grasiÍÉu prabhaviÍÉu ca ||13-16||
ु ीभगवानवाच । ृ ं च मोहमवे च पाडव । काश ं च वि े सवािन ं ृ ृ न ि न िनवािन काित ॥१४-२२॥ ÌrÁbhagavÀn uvÀca | prakÀÌaÎ ca pravÃttiÎ ca moham eva ca pÀÉËava | na dveÍÊi saÎpravÃttÀni na nivÃttÀni kÀÇkÍati ||14-22||
ु ैय न िवचात े । उदासीनवदासीनो गण ु वत इवे यो ऽवितित नत े े ॥१४-२३॥ गणा udÀsÁnavad ÀsÁno guÉair yo na vicÀlyate | guÉÀ vartanta ity eva yo 'vatiÍÊhati neÇgate ||14-23||
े भियोगने सवत े े। मा ं च यो ऽिभचारण ु ू स गणामती ैताभयाय कत े ॥१४-२६॥ mÀÎ ca yo 'vyabhicÀreÉa bhaktiyogena sevate | sa guÉÀn samatÁtyaitÀn brahmabhÂyÀya kalpate ||14-26||
णो िह िताहममृताय च । ु सख शात च धम ैकािक च ॥१४-२७॥ brahmaÉo hi pratiÍÊhÀham amÃtasyÀvyayasya ca | ÌÀÌvatasya ca dharmasya sukhasyaikÀntikasya ca ||14-27||
ू न शशाो न पावकः । न तासयत े सय े ताम परम ं मम ॥१५-६॥ या न िनवत na tad bhÀsayate sÂryo na ÌaÌÀÇko na pÀvakaÏ | yad gatvÀ na nivartante tad dhÀma paramaÎ mama ||15-6||
ु ृ वतत े कामकारतः । यः शािविधम ् ु ं न परा ं गितम ॥१६-२३॥ न स िसिमवाोित न सख yaÏ ÌÀstravidhim utsÃjya vartate kÀmakÀrataÏ | na sa siddhim avÀpnoti na sukhaÎ na parÀÎ gatim ||16-23||
ताा ं माण ं त े कायाकायवितौ । ु ॥१६-२४॥ ाा शािवधानों कम कतिमहाहिस tasmÀc chÀstraÎ pramÀÉaÎ te kÀryÀkÀryavyavasthitau | jÈÀtvÀ ÌÀstravidhÀnoktaÎ karma kartum ihÀrhasi ||16-24||
100
अजनु उवाच । ु ृ यज े यािताः । य े शािविधम े ं िना त ु का क ृ समाहो रजमः ॥१७-१॥ तषा arjuna uvÀca | ye ÌÀstravidhim utsÃjya yajante ÌraddhayÀnvitÀÏ | teÍÀÎ niÍÊhÀ tu kÀ kÃÍÉa sattvam Àho rajas tamaÏ ||17-1||
ु े च सख ु ं मोहनमानः । यद े चानब ् ु िनालमादो ं तामसमदातम ॥१८-३९॥ yad agre cÀnubandhe ca sukhaÎ mohanam ÀtmanaÏ | nidrÀlasyapramÀdotthaÎ tat tÀmasam udÀhÃtam ||18-39||
ु । े े ु वा पनः न तदि पृिथा ं वा िदिव दवष ु ं यदिभः ु ैः ॥१८-४०॥ े ाििभगण ृ स ं कितज ैम na tad asti pÃthivyÀÎ vÀ divi deveÍu vÀ punaÏ | sattvaÎ prakÃtijair muktaÎ yad ebhiÏ syÀt tribhir guÉaiÏ ||18-40||
इदं त े नातपाय नाभाय कदा चन । ु ू े वा ं न च मा ं यो ऽसयित ू ॥१८-६७॥ न चाशषव idaÎ te nÀtapaskÀya nÀbhaktÀya kadÀ cana | na cÀÌuÌrÂÍave vÀcyaÎ na ca mÀÎ yo 'bhyasÂyati ||18-67||
ु े ु कि े ियकमः ृ न च तानष । ु ॥१८-६९॥ भिवता न च म े तादः ियतरो भिव na ca tasmÀn manuÍyeÍu kaÌ cin me priyakÃttamaÏ | bhavitÀ na ca me tasmÀd anyaÏ priyataro bhuvi ||18-69||
115
े े च य इम ं ध सवादमावयोः ं अत । े ानयने तनाहिमः ािमित म े मितः ॥१८-७०॥ adhyeÍyate ca ya imaÎ dharmyaÎ saÎvÀdam ÀvayoÏ | jÈÀnayajÈena tenÀham iÍÊaÏ syÀm iti me matiÏ ||18-70||
ु ू णयादिप ावाननसय यो नरः । ् ु ु शभाोकाायायकमणाम ु ं ु सो ऽिप मः ॥१८-७१॥ ÌraddhÀvÀn anasÂyaÌ ca ÌÃÉuyÀd api yo naraÏ | so 'pi muktaÏ ÌubhÀÎl lokÀn prÀpnuyÀt puÉyakarmaÉÀm ||18-71||
To search for diacritics, press ALT key and enter 0 + code on numerical keypad, e.g. to search for À, press ALT key, keep it pressed, and enter 0192 on num pad. 192 193 194 195 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 À
Á
Â
Ã
Å
Æ
Ç
È
É
Ê
Ë
Ì
Í
Î
Ï
The Devanagari text was typeset in 24 point "Sanskrit 2003" on 32 point body.