ELIF - Angelfire

“Ti idi pravim putem, kao što ti je naređeno, i nek tako postupe i vjernici koji su uz tebe, i obijesni ne budite, jer On dobro vidi ono što radite” Kur’an

• Podgorica

• godina VII

• broj 42, 43

• jul, avgust 2007.

• viti VII

• numri 42, 43

• korrik, gusht 2007.

1

Ni pravde, ni povratka

BUKOVICA

petnaest godina poslije Pljevaljska Bukovica postala je meta etničkog čišćenja prije tačno petnaest godina. U Crnoj Gori, "koja nije učestvovala u ratu", do danas, međutim, nijesu otkriveni počinioci tadašnjih brojnih zločina nad tamošnjim Bošnjacima. U njima je osam ljudi ubijeno, više od stotinu kuća u dvadesetak sela i zaseoka je opljačkano i popaljeno a među njima i sve tri bukovičke džamije, na destine ljudi je pretučeno a nekoliko stotina njih je 1992 . i 1993. napustilo svoje domove da se u njih više nikada ne vrate. Str. 3

Delegacija Rijaseta BiH posjetila Mešihat Delegacija Rijaseta Islamske zajednice u BiH, koju je predvodio šef ureda za dijasporu, prof. Mirsad ef. Mahmutović, posjetila je Mešihat Islamske zajednice. Reis Rifat ef. Fejzić istakao je da je saradnja sa islamskom zajednicom u BiH na zavidnom nivou. Str. 2

I pored izraženih predrasuda neke poznate ličnosti na ex-yu prostorima promijenile su vjerska ubjeđenja

Vjeru mijenjaju u ratu i miru

Str. 7

Demokracia liberale dhe agonia shpirtërore

Faqe 12

ELIF

DRUGA STRANA

islamske novine gazetë islame

jul, avgust 2007.

2

Delegacija Rijaseta BiH posjetila Mešihat Podgorica, 29. juna - Delegacija Rijaseta Islamske zajednice u BiH, koju je predvodio šef ureda za dijasporu, prof. Mirsad ef. Mahmutović, posjetila je Mešihat Islamske zajednice. Reis Rifat ef. Fejzić zahvalio se na posjeti i istakao da je saradnja sa islamskom zajednicom u BiH na zavidnom nivou. On je upoznao goste sa radom Mešihata, izgradnjom vjerskih objekata, organizacijom i drugim aktuelnim pitanjima iz d rada Islamske zajednice u Crnoj Gori. U razgovoru su dotaknuta i pitanja dijaspore, te zajedničkih posjeta nekim džematima na Zapadu, s posebnim osvrtom na

Luksemburg, u kome je nastanjen veliki broj muslimana iz Crne Gore. Njihov broj se kreće od 7-8 hiljada. Konstatovano je da se i na tom planu zajedničkim i koordiniranim radom mogu postići dobri rezulltati na objedinjavanju džemata i njihovom solidarisanju, a to je u interesu islama, istaknuto je na prijemu kod reisa Fejzića. Dogovoreno je da se napravi zajednički plan posjete u Luksemburgu, kao i saradnja u drugim džematima dijaspore. Kako je ova posjeta upriličena u petak, Mirsad ef. je sa zadovoljstvom prihvatio da bude hatib na džumi namazu. On je u sv-

Sa prijema kod reisa

om vazu uputio nekoliko savjeta prisutnim džematlijama, kojom prilikom je istakao važnost i

potrebu jedinstva ummeta, međusobnog razumijevanja i pomaganja. Kako je za valjanost nama-

U toku obnova Husein-pašine džamije u Pljevljima

Nedostaje novac Sanacija Husein-pašine džamije

Izdavač: Mešihat Islamske zajednice u Republici Crnoj Gori Glavni i odgovorni urednik: Muharem DEMIROVIĆ

Pljevlja - Na Husein-pašinoj džamiji u Pljevljima, čija je obnova počela u maju prošle godine, u toku su obimni konzervatorsko-restauratorski radovi na slikama. Restaurator Esad Vesković je rekao da su istraživačkim radovima otkriveni svi autentični slojevi, koji su rađeni na tom objektu tokom njegovog postojanja. - Ekipa je sastavljena od eksperata iz oblasti zidnog slikarstva iz Sarajeva, Beograda i sa Cetinja. Koristi se sva tehnologija iz vremena kada su nastajale slike na tom objektu. U ekipi je šest profesionalaca i mislim da ćemo odraditi jedan valjan posao. Vjerujem da će ono što uradimo trajati još nekoliko stotina godina - rekao je Vesković. Džamija je prošle godine obnovljena spolja, zamijenjen je krov na kupolama i minaretu, učvršćeni su i popravljeni zidovi, kao i sanirana oštećenja. Radovima je očuvan autentični izgled džamije. Ukupna vri-

jednost tog posla je 350.000 eura. Za unutrašnje radove potrebno je da se obezbijedi još toliko novca, uz pomoć donatora. Investitor radova je Odbor islamske zajednice u Pljevljima, a izvođač sarajevsko preduzeće "Sikra". - Do sada je najveću donaciju dao pljevaljski Rudnik uglja, a nadamo se da ćemo obezbijediti novac i za preostale radove kazao je koordinator radova, Jakub Durgut. Pored radova na zidnom slikarstvu, preostala je još sanacija šadrvana, uređenje eksterijera, mezarja i postavljanje kamene ograde oko dvorišta džamije. Husein-pašina džamija je jedan od najljepših spomenika islamske arhitekture na Balkanu. Sagrađena je 1569, a zadužbina je Husein-paše Boljanića iz istoimenog sela u okolini Pljevalja.

za obaveza okretanja prema Kabi-Božijoj kući, prema kojoj se svi muslimani svijeta okreću, tako je obaveza našeg ummeta da smo jedni prema drugim okrenuti, čvrsto povezani, jedinstveni i solidarni. To je naša zadaća, tome nas vjera uči i ušvršćuje, istakao je prof. Mahmutović. Džumu namaz je predvodio h. Sirija Hadžimejlić. U pratnji šefa Ureda za dijasporu Rijaseta Islamske zajednice BiH, prof. Mahmutovića, bili su i Muhamed Halilović, sekretar ureda, i Bajro Perva, dugogodišnji novinar islamskih informativnih novina Rijaseta IZ-e BiH ''Preporod''. Nakon džume namaza, delegaciji Rijaseta Islamske zajednice na putu do Tirane, pridružili su se Bajro Agović i Omer Kajošević, službenici Mešihata. Bajro Agović

Šerijatsko vjenčanje u Podgorici U prisustvu rodbine, 16. 06. 2007. godine u porodičnoj kući na Zabjelu, šerijatski su se vjenčali, Anis S. Ramčilović (1984) iz Podgorice i Alma S. Levaić (1985) iz Berana. Vjenčanje je obavio sekretar Mešihata IZ-e u RCG, Bajro Agović koji je mladencima poželio srećan brak u skladu sa islamskim propisima. B.A.

Redakcijski kolegijum – urednici: Jusuf Đoković, Bajro Agović, Omer Kajoshaj, Džemo Redžematović Stručni konsultant: Idris Demirović Lektori: Zuvdija Hodžić, Brunilda Brasha "ELIF" izlazi na bosanskom i albanskom jeziku Adresa: "Elif", Gojka Radonjića 42, P.Fah 54, 81000 Podgorica · Tel/fax: 381 81 623 813, fax: 381 81 623 812 · E-mail: [email protected] Uplata: Žiro račun za Crnu Goru 55100-672-8-383 Mešihat Islamske zajednice, za inostranstvo: Field 56A: COBADEFF Commerzbank AG Frankfurt, Field 57A: /400876894701 EUR PDBPYU2P Podgorička banka ad Podgorica, Field 59: /22498080-02039257 MESIHAT ISLAMSKE ZAJEDNICE CRNE GORE PODGORICA SERBIA AND MONTENEGRO; sa naznakom "Za Elif" Uvjerenjem Ministarstva Kulture br. 05-2079/2, «Elif» je oslobođen plaćanja poreza na dodatnu vrijednost Štampa: NJP "Pobjeda" · Rukopisi i fotografije se ne vraćaju (28504049)

3

S POVODOM

jul, avgust 2007.


ELIF

Ni pravde, ni povratka

Bukovica - petnaest godina poslije P

ljevaljska Bukovica postala je meta etničkog čišćenja prije tačno petnaest godina. U Crnoj Gori, "koja nije učestvovala u ratu", do danas, međutim, nijesu otkriveni počinioci tadašnjih brojnih zločina nad tamošnjim Bošnjacima. U njima je osam ljudi ubijeno, više od stotinu kuća u dvadesetak sela i zaseoka je opljačkano i popaljeno a među njima i sve tri bukovičke džamije, na destine ljudi je pretučeno a nekoliko stotina njih je 1992 . i 1993. napustilo svoje domove da se u njih više nikada ne vrate. Bukovicu je prva napustila porodica Tahirbegović. Bilo je to 21 . jula 1992. Dan ranije, Osmana Tahirbegovića pretukla je policija i rezervisti tadašnje Vojske Jugoslavije. "Tražili su da vratim oružje koje nisam imao. Komšija Srbin je pokušao da me odbrani. Pretukli su me i kazali da će opet doći sjutra", priča Tahirbegović. Iz njegove kuće odneseno je zlato koje su posjedovali. "Došli su u dvoje policijskih kola. Redovna vojska nije činila zločine. Sve su ih počinili policajci i rezervisti", tvrdi Tahirbegović. On i njegova supruga Zlatija sa starom Osmanovom majkom i troje djece pošli su u Pljevlja. Odveli su sa sobom kravu koju su prodali za stotinu maraka. "Mislili smo da idemo samo na nekoliko dana, dok zlo prođe, a ostali smo pune četiri godine", priča Zlatija. Ona i njen muž dobro poznaju neke od pljačkaša i batinaša i spremni su da svoju priču i imena tih ljudi ispričaju na sudu. Tahirbegovići su bili prvi koji su se iz Pljevalja u ljeto 1996. i vratili u Bukovicu. Do danas su to učinile jos porodice Hadžić i Stovraz. Ostali su raseljeni "od Goražda do Australije", priča Zlatija. "Muka nas je natjerala da odemo, sirotinja da se vratimo ovdje", kaže Zlatija. Ona priča da njena porodica danas živi u miru i veoma dobro sa komšijama.

Mnogo je sličnih ali i težih sudbina bukovičkih Bošnjaka, priča Bukovičanin Jakup Durgut, danas nastanjen u Pljevljima. On je objavio i knjigu dokumenata o stradanjima Bukovičana. Ona je bila osnov da Fond za humanitarno pravo iz Beograda prikupi jedan broj svjedočenja i preda ih 2004. crnogorskom Ombudsmanu. Ista je organizacija u martu prošle godine predala i tri tužbe "protiv NN lica" za nadoknadu štete porodicama kojima su u Bukovici popaljene kuće. "Država, međutim, jednostavno ništa ne preduzima i očigledno je da nema volje da bilo šta uradi da zločince kazni", kaže Durgut. On objašnjava da su bukovička stradanja specifična i po tome što su u njima i žrtve i najveći broj počinilaca zločina državljani Crne Gore. "Viđala sam neke od njih kada sam bila u Pljevljima", priča Sevda Bungur, danas nastanjena kod sinova u Sarajevu. Njenom suprugu Mušanu i njoj u bukovičkom selu Ravni zapaljene su dvije kuće i svi pomoćni objekti. Nju su paravojne jedinice zajedno sa još deset rođaka otele i mjesec dana držale u zatočeništvu u Čajniču. Nakon intervencije državnog vrha Crne Gore vraćena je u Pljevlja. U toj akciji je ubijen njen djever, devedesetogodišnji Latif Bungur. Osam i po mjeseci njegovi posmrtni ostaci ostali su nesahranjeni jer policija i vojska ni međunarodnim predstavnicima te 1993. nije garantovala bezbijednost u Bukovici. Bunguri su 1995. predali tužbu protiv države Crne Gore. Nakon dva zakazana i odložena ročišta ta tužba je još uvijek "zagubljena" u sudskim fiokama. Sudski procesi nisu ni započinjali u slučajevima ubistava Latifa Bungura, Hajra Muslića (80), Ejuba Muslića (30), Hilma Drkende (77) i Džaka Bijele (70). Nikada nijesu procesuirani ni slučajevi kako bi se pronašli batinaši Himza Stovraga (67) i Hameda Bavčića (75), ko-

ji su prema nalazima sudskih vještaka izvršili samoubistva. "Prebili su ih rezervisti i kazali su da će doći opet ako ne predaju oružje. Gdje god su našli muškarca u Bukovici tukli bi ga, to je bilo neizdrživo", sjeća se Sevda Bungur tih dana. Jedino je ubica Džafera Đoga, Vrećo Mojaš, otkriven i osuđen na desetogodišnju robiju, ali ne i za ratni zločin. Ta jedna desetogodišnja sudska presuda sramotan je bilans pravde za bukovička stradanja, tvrdi Jakup Durgut. "Bez pravne sigurnosti i odgovornosti za zločince teško može biti povratka u Bukovicu", kaže on. Crnogorski ombudsman Šefko Crnovršanin dobio je prije dvije godine dokumenta i svjedočenja žrtava o Bukovici i proslijedio ih je MUP- u i Državnom tužilaštvu. "Od Tužilaštva sam tražio da me obavijeste o tome šta su preduzeli, nemam povratnu informaciju", kaže. Crnovršanin ipak vjeruje da "postoji dobra politička klima" da se slučajevi ratnih zločina počinjenih u Bukovici procesuiraju. "To je započeto u slučajevima za Kaluđerski Laz i deportaciju državljana Bosne od strane MUP-a Crne Gore, pa ja vjerujem da u suverenoj Crnoj Gori postoji dodatni motiv da se ne bi stvarao negativan imidž u svijetu ali i da se očuvaju dobri međunacionalni odnosi u Crnoj Gori". Crnovršanin kaže da zna da je i crnogorska vlada formirala Komisiju koja je trebalo da se bavi ispitivanjima zločina u Bukovici. "Nemam informaciju o njihovim nalazima", kaže. U crnogorskom Tužilaštvu nije moguće dobiti informaciju o slučaju Bukovica. Jedina nadležna za komunikaciju sa medijima je Državna tužiteljka Vesna Medenica koju nije bilo moguće kontaktirati. Stav crnogorske vlade, međutim, ilustruje sredinom maja ove godine izdato saopštenje Ministarstva pravde koje je potpisao ministar, Miraš Radović.

Srušena munara u Rašćićima

On pokušava opravdati državne i partijske čelnike iz tog perioda reagujući na izjavu predsjednice Internacionalne lige humanista, dr Sonje Štigelbauer, o učešću Crne Gore u ratnim dešavanjima na području bišve Jugoslavije, uključujući Bukovicu. "S tim u vezi gubi se iz vida da nasilje nad građanima ovog sela, koje je uzrokovalo i njihovo iseljenje, nijesu preduzeli građani Crne Gore, niti pripadnici njenih državnih organa, već upadi ekstremnih pojedinaca sa područja Republike Srpske, što dokazuje i presuda Osnovnog suda u Pljevljima, kojom je jedno lice, inače državljanin Bosne i Hercegovine, pravosnažno osuđeno za podmetanje požara na stambenim i poljoprivrednim objektima građana sela Bukovice", kaže ministar Radović. Dio crnogorske javnosti ovu izjavu smatra skandaloznom. "To je pokušaj katastrofalnog falsifikovanja prošlosti. Sve i da je bilo, a nije, kako ministar kaže, država je bila dužna da zaštiti te ljude. Toliko ubistava, pljačke i tortura a ministar pominje jednu običnu paljevinu", kaže Jakup Durgut. On pojašnjava da je u Bukovici 1991. živjelo blizu hiljadu stanovnika od čega je bilo više od dvije trećine Bošnjaka. "Danas je od oko 250 ljudi naseljenih u Bukovici i svega 45 Bošnjaka. Niko iz struktura vlasti za sve ove godine nije našao za shodno da dođe u Bukovicu", kaže Durgut. Branko Stevanović, šef mjesne kancelarije, bio je praktično jedini predstavnik civilnih vlasti koji je kritičnih '92 . i

'93. živio u Bukovici. I danas je u selu Kržava, nadomak mjesnog centra Kovačevići. On ističe da sa komšijama Bošnjacima ima veoma dobre odnose. "Ovdje je ostao samo onaj koji nije imao gdje da ode a to što se malo Bošnjaka vraća u Bukovicu razlog je ekonomske prirode", kaže on. "Ovo je plodan i bogat kraj, ali uzalud. Šteta što društvo nije ništa uradilo da se on razvije". Bukovica je danas najnenaseljeniji kraj u Crnoj Gori. Prostire se na više od stotinu kilometara kvadratnih i mjesni centar Kovačevići udaljen je dva do tri sata vožnje po lošem putu od Pljevalja. Mnoga mjesta su još udaljenija a zimi je u njih praktično nemoguće doći. Kada je Stevanović prije trideset godina kao činovnik došao u Bukovicu tamo je živjelo čak tri hiljade ljudi. Predsjednik opštine Pljevlja, Filip Vuković smatra da će se veoma brzo stvoriti bolji uslovi za život u tom šumom, vodom i plodnom zemljom veoma bogatom kraju. "Bukovička zemlja je još uvijek u procentu od devedesetdevet odsto u posjedu starih vlasnika, tako da vjerujem da će oni uvidjeti da tu može lijepo da se živi i da će se vratiti". Vuković kaže: "Sve krivce, u svakom slučaju, treba pronaći i kazniti". Petnaest godina Bukovica čeka - bez pravde i povratka svojih ljudi. Sead Sadiković Napomena: Istraživanje je urađeno uz podršku danskog Udruženja za istraživačko novinarstvo

ELIF

KUR’ANSKA NAUKA


jul, avgust 2007.

Mr Almir Fatić

Ciljevi Kur'ana (II) Ovaj Kur'an vodi jedinom ispravnom putu, i vjernicima koji čine dobra djela donosi radosnu vijest da ih čeka nagrada velika (El-Isra', 9). Aspekt ponašanja ili morala Drugi aspekt kur'anskih ciljeva kreće se oko pitanja ponašanja ili morala. Kao rezultat čovjekove vjere u Allaha, dž.š., i u sve ono što spada u domen vjerovanja, ljudsko djelovanje je tada u poziciji robovanja prema Uzvišenom Allahu. Istinsko robovanje Allahu, dž.š., nužno rezultira smjernim i trezvenim, tj. islamskim ponašanjem. Takvo ponašanje ili slijeđenje kur'anskoga morala pročišćava ljudsku dušu, oplemenjuje je i odgaja. Jedino prema kur'anskom moralu ljudska duša je u stanju da se uzdigne iznad interesa pojedinca te da podstiče bratske veze i saradnju među ljudima.1 Mnogo je toga što se podrazumijeva pod ponašanjem. Između ostaloga to se tiče: iskrenosti, strpljivosti, ispunjenja preuzetih obaveza, blagosti, darežljivost, samilosti... Mnogi ajeti Kur'ana izravno i naredbodavno podstiču na spomenute i druge vrste moralnih kvaliteta ili vrlina prvoga reda. Vrlina lijepog ponašanja u islamu zauzima središnje mjesto. Ali, šta ono predstavlja? U najkraćem: ostavljanje ili napuštanje svih loših navika – koje su šerijatom određene kao takve – i njihovo izbjegavanje te navikavanje na plemenite navike i zadovoljstvo istima. Tu, zapravo, otpočinje prava duhovna borba sa samim sobom (mudžaheda). Ovdje potcrtavamo pojam navikavanja ili navike na dobro. Naime, na dobro djelo potrebno se naviknuti a loše djelo potrebno je izliječiti, odnosno otkloniti ga. Svi ibadeti u islamu imaju upravo tu funkciju: da čovjeka naviknu na dobro a odvrate od zla. Dobro ponašanje, također, potrebno je čuvati i zadržati. Dakle, traži se ustrajnost. Postoji još jedna hvale vrijedna vrlina – umjerenost. Čovjek treba imati mjeru u svemu i, kao što je poznato, čak i u ibadetu. Na primjer, ako čovjek

previše dijeli imetak, to mu je pokuđeno, a ako, pak, škrtari, i to mu je pokuđeno. Prema tome, traži se umjerenost ili sredina, a ona je – svojstvo darežljivosti koje je između rasipništva i škrtosti. Ovdje navodimo samo jedan primjer, a tako je i sa svim ostalim svojstvima.2 Zaključimo, lijepo i ružno ponašanje određeno je Kur'anom i sunnetom a svoju savršenu realizaciju zadobilo je u ličnosti Alalhovog Poslanika Muhammeda, a.s. Kultura ponašanja Allahovog Poslanika za muslimane predstavlja trajni model identifikacije. Poslanik je uistinu naš najbolji uzor: Vi u Allahovom Poslaniku imate divan uzor za onoga koje se nada Allahovoj milosti i nagradi na onom svijetu, i koji često Allaha spominje (ElAhzab, 21).

Aspekt propisa Treći aspekt kur'anskih ciljeva odnosi se na propise ili šerijatske norme, koje, da tako kažemo, hrane našu vjeru i posp-

ješuju njene rezultate. Propisi se odnose na ono što je Uzvišeni Allah objasnio u Svojoj Knjizi ili je, pak, objasnio njihove principe (usule) na način koji je obavezno primijeniti u odnosu čovjek-Gospodar i čovjek-čovjek. Propisi obuhvaćaju slijedeće: propise vezane za namaz, zekat, post, hadždž, zakletvu kao i sve ono što potpada pod opseg ibadeta; propise vezane za brak, rastavu braka i ono što je s time povezano, kao što su propisi u pogledu vjenčanog dara (mehra), sredstava za izdržavanje, dojenja, utvrđivanja srodstva, ženinog pričeka ('iddeta), oporuke i nasljedstva i drugoga što potpada dom domen tzv. personalnog prava (ahvalu'š-šahsijje) ili porodičnog prava (ahkamu'l-usreh); propise vezane za kupovinu, naknadu, zalog, međusobne ugovore i sl. što spada u područje finansijskih transakcija (mu'amelatu'l-malijeh); kaznene propise i kaznena djela kao što su ubistvo, krađa, neredi, zinaluk, potvora i ostalo što pripada domenu kaznenoga prava ('ukubat); propise u vezi sa

pitanjima rata i mira i onoga što proistječe iz toga, kao što su pitanja u vezi sa plijenom, zarobljenicima i sporazumima te ostalo što spada pod domen javnih državnih pitanja (ahkamu'd-dewlijjeti'l-'aammeh).3 Detaljnijim objašnjenjima navedenih propisa bave se djela iz islamskog prava - fikha.4

Metode kur'anske da've Nakon što smo sumarno izložili ključne kur'anske ciljeve sada nam predstoji da sagledamo načine ili metode kojima se služi Kur'an pozivajući ljude navedenim ciljevima. Ono što nam se nadaje iz Kur'ana kao cjeline možemo zaključiti da se Kur'an koristi četirima metodama pozivanja: upućivanje na posmatranje i promišljanje zemaljskih i nebeskih carstava i svega onoga što je Allah stvorio, npr.: Pa zašto oni ne pogledaju kamile – kako su stvorene, i nebo – kako je uzdignuto, i planine – kako su postavljene, i Ze-

4

mlju – kako je prostrta?! (ElGašije, 17-20) Na taj način čovjek je u poziciji da spozna tajne Božanskog stvaranja i izvođenja u postojanje, da spozna Božanske zakone koji vladaju svijetom prirode i u kosmosu. Tako se ljudsko srce ispunjava vjerom u Božansko postojanje i Njegovu uzvišenost i to putem posmatranja i uvjeravanja a ne putem slijepoga oponašanja ili izmišljanja. Iz toga razloga Uzvišeni Allah je posebno mjesto dodijelio razumu i počastvovao ga. Vrata istraživnja svekozmičkog prostora otvorena su pred ljudskim razumom. Njegov zadatak je da otkriva odlike stvari i tajne pohranjene u stvorenome svijetu: nebu, zemlji, vodi i zraku. Rezultati tih istraživanja nisu sami sebi svrha, oni su tu da se čovjek njima okoristi u praktičnom a nadgradi u duhovnom žovotu; kazivanje o prošlim narodima ukazivanjem na pojedince ili čitave narode, bez obzira bili oni dobročiniteljski i zločiniteljski. Doista, mnoge stranice Kur'ana tome su posvećene, što ukazuje na opomenu i pouku, kao što se ukazuje i na Allahove običaje (sunenullah) u postupanju sa Njegovim robovima. Prema tome, to je cilj Kur'ana kada navodi kazivanja o prošlim pokoljenjima. Kur'an ta kazivanja ne određuje u historijskom smislu, ne utvrđuje vrijeme, mjesto ili osobe, ne reda događaje niti podrobno objašnjava uzroke i posljedice. To, dakle, nisu ciljevi Kur'ana. Zašto? Zato što je poruka Kur'ana svevremena, vječna, nije uvjetovana prostorom ili mjestom; ona se obraća na univerazalan način o univerzalnim istinama ili temama: pokornosti i nepokornosti, dobra i zla, ljubavi i mržnji... Ove kategorije, primjećujemo, zajedničke su svim potomcima Adema, a.s., i naše majke hazreti Have. Kur'an govori o ''univerzalnim personalitetima'', kako je to formulisao Sejjid Qutb, neki od njih su predstavljeni kao dobročinitelji, drugi kao zločinitelji, treći kao licemjeri... ''da bi ljudi pouku primili'': U kazivanjima o njima pouka je za one koji su razumom obdareni... (Jusuf, 111); buđenje unutarnjih osjećanja u čovjeku kako bi se čovjek, svjestan ovih osjećanja, suočio sa važnim pitanjima o svom po-

5

jul, avgust 2007.

rijeklu, svoj supstanci, svome tijelu, o svojim nadama i svome kraju. Te zapitanosti vodit će ga ka spoznaji i priznanju svemogućeg Stvoritelja, Sveodreditelja i Sveupravitelja. Tako će čovjek upoznati svoju istinsku prirodu i istinsku vjeru koju Uzvišeni spominje u Svojim riječima: Ti upravi lice svoje vjeri, kao pravi vjernik, vjeri, djelu Allahovu, prema kojoj je On ljude načinio , - ne treba da se mijenja Allahova vjera, jer to je prava vjera, ali većina ljudi to ne zna (Er-Rum, 30); obveseljavanje i opominjanje ili obećanje i prijetnja. Ovdje Kur'an koristi dvije metode: metodu obećanja i prijetnje u odnosu na život na dunjaluku vjernicima Kur'an obećava opću vlast i sigurnost na zemlji, dok poricateljima Istine i zločiniteljima prijeti oduzimanjem moći, gubljenjem vlasti i očitim porazom. Druga metoda podrazumijeva, s jedne strane, buđenje želje za trajnim i neprekidnim ahiretskim blagodatima i, s druge strane, izazivanje straha trajnom i prezrenom patnjom zbog nevjerništva, nereda na zemlji i ugnjetavanja Allahovih robova.5

Kur'anski model pozivanja u vjeru Izlažući svoje načine pozivanja Kur'an istovremeno nudi i modele koje bi ljudi trebali primjenjivati u svojoj da'vi u pozivanju ka kur'anskim ciljevima. Ovom prilikom navest ćemo samo jedan ajet koji na karakterističan način otkriva savršen model kojeg ljudi trebaju primjenjivati u tom smislu. Riječ je o ajeti iz sure En-Nahl, 125: Na putu Gospodara svoga mudro i lijepim savjetom pozivaj i s njima na najljepši način raspravljaj! Jedna od odlika kur'anskog stila na koju semantičari i stilističari Kur'ana redovno ukazuju jeste i ta da Kur'an sa malo

KUR’ANSKA NAUKA riječi izrazi mnoga značenja. Navedeni ajet također potpada pod ovo pravilo. Sa tako malo riječi iskazano je ne samo mnogo značenja nego i mnogo mudrosti. Ajet, kao što vidimo, zapovijeda tri načina pozivanja ljudi u vjeru. Tragajući za značenjima i mudrostima ovoga ajeta u različitim tefsirima, naišli smo na jedno tumačenje koje nam se za ovu priliku čini najintersantnijim i koje, prema našem mišljenju, najbolje pogađa zadati smisao ovog plemenitog ajeta. Zanimljiva je činjenica da smo to tumačenje pronašli u djelu koje nije strogo tefsirske naravi već u djelu koje govori o islamskoj logici. Riječ je o djelu El-El-Qist asu'l-musteqim 6 velikog muslimanskog učenjaka i znalaca islama Ebu Hamida elGazalija (u. 1111.), koji je ovaj ajet prokomentarisao na slijedeći način: ''Znaj da se neki ljudi Allahu pozivaju mudrošću, neki se pozivaju savjetom a neki raspravljanjem. Ukoliko se mudrošću pozivaju oni koji su za savjet, to će im samo štetiti, isto kao što dojenčetu šteti da se nahrani ptičijim mesom. A ako se raspravljanje koristi za one koji se pozivaju mudrošću, oni će osjećati odvratnost spram toga, kao što i snažana ljudska priroda osjeća odvratnost od dojenja ljudskim mlijekom. Ko se koristi raspravom u pozivanju onih kojima priliči raspravljanje, ali ne na najljepši način – kako o tome Kur'an zbori – taj je poput onoga koji hrani beduina pšeničnim hljebom a ovaj je navikao samo na datule, ili građanina datulama, koji je navikao samo na pšenični hljeb''.7 Neki poseban natkomentar ovih Gazalijevih riječi nije potreban. Na nama je samo da praktično isprobamo ono što je on rekao. Pozivajući kur'anskim ciljevima na ovaj način nadati se je da ćemo polučiti dobar uspjeh, ako Bog da. Naše je da se trudimo i pozivamo a uspjeh je od Allaha!

1 - M. Šeltut, ibid., str. 6. 2 - Usp. Ebu Hamid el-Gazali, Mjerilo djela, prijevod s arapskog i bilješke Almir Fatić, Sarajevo, 2005, str. 81. 3 - M. Šeltut, n. d., str. 6. 4 - Na primjer, vidi: Abdulhamid Mahmud Tuhmaz, Hanefijski fikh I-III, Sarajevo, Haris Grabus, 2002-2004. 5 - Usp. M. Šeltut, n.d., str. 7-8. 6 - Ovu značajnu Gazalijevu poslanicu preveli smo na bosanski jezik pod naslovom Ispravno mjerilo, Sanski Most, Medžlis Islamske zajednice, 2005, 99 str. 7 - Isto, str. 7.


ELIF

El-Džahiz

prvi muslimanski zoolog U svakoj generaciji i naciji postoji nekoliko osoba koje imaju želju za proučavanjem djelovanja prirode. Ako oni ne bi postojali, te nacije bi iščezle. To je napisao Ebu Osman Amr ibn Bekr el-Kinani el-Fukaimi el-Basri, poznat kao El-Džahiz – Buljooki – u svom remek-djelu, „Knjiga o životinjama“. El-Džahiz je bio jedan od onih osoba koja je imala sreću da živi tokom jedne od najsjajnijih epoha intelektualne historije – perioda prenošenja grčke nauke Arapima i razvoja arapske prozne književnosti. El-Džahiz je bio aktivni učesnik u obje oblasti. Rođen je negdje oko 776. godine, 14 godina nakon osnivanja Bagdada od strane abbasijskog halife El-Mensura. El-Džahiz je odrastao u Basri, u Iraku, koja je osnovana u rano islamsko vrijeme kao grad-garnizon, ali u vrijeme njegovog rođenja ona je bila intelektualni centar zajedno sa svojim rivalom, Kufom. El-Džahiz je pohađao škole u Basri, učeći pred najpoznatijim islamskim učenjacima. Jedan od najvažnijih aspekata perioda El-Džahizovog intelektualnog razvoja i života je činjenica da su knjige bile dostupne čitalačkoj publici. Iako je papir predstavljen islamskom svijetu samo kratko prije El-Džahizovog rođenja, on je imao, kada je bio tridesetih godina, zamijenjeni pergament, započevši tako intelektualnu revoluciju. Dostupnost jeftinog materijala za pisanje je oblikovala drugi socijalni fenomen – porast čitalačke publike. Po prvi put od pada rimskog carstva gradovi Bliskog istoka su imali velik broj pismenih ljudi koji su imali skromne materijalne mogućnosti. El-Džahiz i njegovi roditelji su bili siromašni. Kao mlad čovjek, sa svojih dvadeset godina, on je prodavao ribe pored jednog basrijskog kanala. I pored toga, El-Džahiz je naučio čitati i pisati dok je bio veoma mlad, nagovještavajući time mogućnost za „veću snalažljivost“ u osmovjekovnom Iraku. El-Džahiz je pričao kako mu je njegova majka poklonila tuce svesaka rekavši mu da će od njih zarađivati za svoj život. El-Džahiz je započeo svoju karijeru kao pisac – tada, a i sada neizvjesnom profesijom – dok je boravio u Basri. On je napisao esej o instituciji hilafeta što je naišlo na pohvale iz bagdadskoga Dvora. Izuzimajući ograničeni njegov trodnevni rad pisara u vladi, on se uvijek oslanjao na svoje pero. Činjenica da nikada nije imao službenu poziciju omogućila mu je da posjeduje intelektualnu slobodu koja nije bila dostupna onima koji su vezani za Dvor. I pored toga, on je posvetio jedan broj svojih radova vezirima i drugim uticajnim funkcionerima. Zauzvrat, on je često primao poklone u znaku pažnje za te „posvete“. On je primio 5.000 zlatnih dinara od jednog činovnika kome je poklonio svoju „Knjigu o životinjama“. El-Džahiz je napisao preko dvije stotine radova od kojih je samo tridesetak odoljelo zubu vremena. Njegov rad uključuje zoologiju, gramatiku arapskog jezika, poeziju, retoriku i leksikografiju.

On se smatra jednim od rijetkih muslimanskih naučnika koji su pisali naučna i kompleksna djela za laike i obične ljude. Njegovi radovi sadrže puno anegdota, pored tema o kojima je diskutovao, kojima je obrazlagao svoje gledište i dokaze. Neke od njegovih knjiga su: „Umjetnost ćutanja“, „Protiv službovanja ljudima“, „Hrana Arapa“, „U slavi trgovaca“ i „Lahkoumnost i ozbiljnost“. O stilu pisanja, El-Džahiz navodi da je najbolji stil onaj koji je najčistiji, kome ne trebaju pojašnjenja i bilješke, potvrđuje predmetnu temu, nije preopširan niti mnogo kratak. El-Džahizov najvažniji rad je njegova „Knjiga o životinjama“ (Kitabu-l-hajevan) koja, čak nekompletirana, sadrži sedam velikih tomova u štampanom izdanju. Ona obuhvata važne naučne informacije i upozorava na jedan broj koncepcija koje nisu u potpunosti razvijene sve do prve polovine dvanaestog vijeka. U knjizi, El-Džahiz diskutuje o životinjskoj mimikriji, napominjući da se određeni paraziti prilagođavaju boji svoga gazde, i piše o dugotrajnosti uticaja klime i hrane na ljude, te na biljke i životinje iz raznih geografskih područja. On raspravlja o komunikaciji životinja, psihologiji i stepenu inteligencije insekata i životinjskih vrsta. On, također, daje detaljan pregled socijalne organiziranosti kod mrava, uključujujći, iz svoje vlastite opservacije, prikaz kako oni čuvaju zrna i svojim gnjezdima a da se ne pokvare tokom kišovitih sezona. On je čak znao da su neki insekti osjetljivi na svjetlost, i koristeći tu informaciju, pojašnjava veoma interesantan način letenja komarca i muha u prostoriji. Kao rani privrženik zoologijskih i antropologijskih znanosti, El-Džahiz je otkrio i prepoznao efekat spoljašnjih faktora na život životinja. On je, isto tako, proučavao transformaciju životinjskih vrsta pod raznim faktorima. Nadalje, u nekoliko pasusa svoje knjige, on, također, opisuje koncept prirodne selekcije koji se obično pripisuje Charlesu Darwinu. El-Džahizov koncept prirodne selekcije značilo je nešto novo u historiji nauke. Međutim, grčki filozofi poput Empedoklea i Aristotela, govorili su o promjeni kod biljaka i životinja, ali nikada nisu napravili prvi korak prema razvijanju sveobuhvatne teorije. Prema njima, to je bio samo koncept proste promjene i kretanja, i ništa više od toga. Osamdeset i sedam listova „Knjige o životinjama“ (otprilike jedna desetina originalnog ElDžahizovog teksta) se čuva u Ambrosiana biblioteci u Milanu. Ta kolekcija (kopija originala) datira iz četrnaestog stoljeća i nosi ime posljednjeg vlasnika Abdurrahmana el-Magribija i (datum) 1615. godinu. Te folie „Knjige o životinjama“ sadrže više od 30 minijaturnih ilustracija. El-Džahiz se vratio u Basru nakon više od pedeset godina provedenih u Bagdadu. Umro je u Basri 868. godine usljed nesreće u kojoj je do smrti skrhan zbog pada gomile knjiga na njega u privatnoj biblioteci. Takva smrt dolikuje jednom piscu. David W. Tschanz Preveo, Dž. Redžematović

ELIF

AHLAK


jul, avgust 2007.

6

Poziv na lijepu riječ Uzvišeni u časnom Kur’anu kaže: ”Zar ne vidiš kako Allah navodi primjer – lijepa riječ je kao lijepo drvo; korijen mu je čvrsto u zemlji, a grane prema nebu; ono plod svoj daje u svako doba koje Gospodar njegov odredi – a Allah ljudima navodi primjere da bi pouku primili. A ružna riječ je kao ružno drvo; iščupanom drvetu s površine zemlje nema opstanka” (Ibrahim 24-260). Sve izraženiji problem koji, pored brojnih drugih, opterećuje naše porodice a samim tim i našu muslimansku zajednicu, jeste ružan govor, psovke i ismijavanje drugih ljudi. Kažu da prvo što stranac nauči kada se zainteresuje za naš jezik, jesu psovke. Sve je prisutnija upotreba vulgarnih riječi i izraza na brojnim TV programima koji, nažalost, i na taj način, privlače pažnju publike. Psovanje, kao nakaradni način komunikacije, izuzetno je neučtiv, agresivan i sa islamskog stanovišta u potpunosti neprihvatljiv, naročito kada je riječ o sredstvima javnog informisanja. Svakodnevni govor u porodici, školi, na radnom mjestu, u čaršiji, na pijaci itd., obiluje upotrebom agresivnih i nepristojnih riječi. Psuju i stari i mladi, psuju momci a skoro ravnopravno sa njima i djevojke i djeca. Psuju nevjernici i slabi vjernici. Psuje se sve i svašta, od malih „beznačajnih” stvari pa do najvećih vjerskih svetinja. Predmet psovke je sestra, majka, otac, zemlja, Sunce, hljeb, pejgamber… Vulgaristi psuju svakog sa kime se ne slažu. Oni psovanjem dokazuju da im uopšte nije stalo do onoga što psuju a još manje do onoga koga psuju. Psovkom se želi nanijeti bol, uvreda i sramota. Ali oni koji to upražnjavaju zaboravljaju da je ono što govore njihova „lična karta” a ne „lična karta” osobe kojoj se obraćaju psovkama. Ona mjesta gdje se psuje treba izbjegavati, kao i one ljude koji to govore od sebe odgoniti ili od njih zahtijevati da to ne govore. Niko ne smije psovati, niti vrijeđati. Psovati Boga je kufur-besjeda i te nesrećnike treba pozvati da se odmah pokaju, napominjući im kakav su grijeh počinili i da ga nikad više ne izgovore. Mnogi, možda i ne znajući, čine veliki grijeh spominjući Isusa (Isa a.s.) u svojim psovkama. Među teške grijehe spada psovati muslimana, rekao je posljednji Allahov Poslanik, s.a.w.s.: ”Ako opsuješ muslimana činiš grijeh…” Mu-

slimanu je zabranjeno i nemuslimana psovati. Mada je jezik kao tjelesni organ vrlo malen, ipak on igra u čovjekovom životu veliku ulogu. Jezik može mnogo zikira da čini i time u velikoj mjeri izražava čovjekovu pobožnost. Jezik, takođe može mnogo griješiti i tako ispoljiti slabost, nemoć i truhlež tog čovjeka. Jezik može da govori gluposti pa da time izrazi kratku pamet dotičnog. Dakle, jezik je organ koji govori o svim drugim organima u čovjekovom tijelu, a posebno o razumu. Svakako je razuman u punoj mjeri onaj koji dobro govori, a to nije onaj ko psuje. Koliko smo puta čuli da neki momci neposredno poslije izlaska iz džamije psuju, govore ružne riječi, ogovaraju i sl., a samo prije nekoliko minuta slušali su hutbu i pali na sedždu Bogu Koji sve čuje, Koji sve vidi, Koji sve zna. Naš govor mora biti čist od ružnih riječi. Milostivi Bog u Mudrom Kur’anu kaže: ”Reci robovima Mojim da govore samo lijepe riječi” (Isra 53). Jedan je opsovao nekog, pa ovaj reče: ”Da Allah dž.š. ne čuje, ja bih ti uzvratio”. Resulullah s.a.w.s je rekao: ”Musliman je onaj od čijeg jezika i ruku je siguran drugi musliman a muhadžir je onaj koji napusti ono što je Allah dž.š. zabranio” Šta se to desilo sa nama pa je nepristojan i pokvaren govor postao naša svakodnevnica? Ružne riječi slušaju maloljetna djeca pa imitiraju starije. Zatim su tu i saobraćajne gužve kao „dobar” povod za razmjenjivanje teških riječi. Ne zaboravimo da je ponašanje ogledalo kućnog vaspitanja. Za nevaspitanu osobu, psovati je lahko, često su takve osobe spremne da bez suzdržanosti i poštovanja različitosti osobe sa kojom razgovaraju, dozvoljavaju sebi da kažu sve što im padne na pamet. Resulullah s.a.w.s. je rekao:: ”Najviše grešaka čovjek stiče svojim jezikom”. Ponašanje kao oblik komu-

nikacije podrazumijeva uvažavanje razlika i verbalnu kontrolu. Ukoliko se ne postave granice i ne nađu kočnice otvoren je put ka toleranciji rušilačkog izražavanja i netoleranciji osoba koje poštuju sebe i druge. U hadisu se kaže: Muaz ibn Džebel pripovijeda da mu je Allahov Poslanik a.s. jednom prilikom rekao: „Dobro pazi ovo”- pokazujući na jezik. Nakon što je Muaz upitao pa zar će ljudi odgovarati za ono što govore, Allahov Poslanik s.a.w.s. reče: ”Jadna ti majka! Pa zar ce ljude ista vise trpati u dzehennem od njihovih jezika”. Kako musliman mora biti dostojanstven u ponašanju isto tako mora biti dostojanstven i u govoru. Govor daje pravu sliku čovjeka i njegovog odgoja. Rekao je Resulullah s.a.w.s.: „Neće niko doći pred Allaha sa većim grijehom od onih koji zapušte odgoj i vaspitanje svojih čeljadi”. Svi smo mi, kako se kaže u hadisu, pastiri i svi ćemo biti odgovorni za svoje stado, pa zar ćemo dozvoliti da naša djeca, ti plodovi srca i mirisni džennetski cvjetovi, umjesto šehadeta i bismile nauče psovke. Rekao je Resulullah s.a.w.s.: ”Ne može otac ostaviti niti pokloniti svome djetetu ništa bolje od lijepa odgoja”. Govor je Allahov dž.š. dar kojim je odlikovao insana. Resulullah s.a.w.s. je rekao: ”Ko vjeruje u Allaha dž.š. i Sudnji dan neka govori samo ono što je dobro ili neka šuti”. Nije zabilježeno nigdje da je Muhammed a.s. izgovorio ružnu riječ. Muhammed a.s. i njegovi ashabi a i naši dobri preci treba da nam budu uzor u lijepom odgoju. Rekao je Alejhisselam:: ”Neka se Allah smiluje čovjeku koji kad govori, govori ono što je dobro pa bude nagrađen ili se suzdrži od ružnih riječi pa bude spašen”. Izaberimo da govorimo samo ono što je dobro u odnosu na šutnju, a šutnju izaberimo u odnosu na ružne riječi. Mudraci

su uvijek smatrali ako je govor od srebra onda je šutnja od zlata, a sve zbog toga što su se bojali da u govoru ne bi pretjerali. Pretjerivanje u govoru je velika mahana koju bi muslimani od sebe trebali odbacivati. Rekao je Vjerovjesnik s.a.w.s.: ”Ko šuti spašen je”. Psovka je veliko poniženje za ljudski rod. To je društvena sramota koja se uvukla i u grad i u selo, skoro u svaku kuću. Rekao je Allahov Poslanik s.a.w.s..: ”Ko od vas vidi loše djelo (ar.munker) neka ga otkloni rukom, ako to nije u stanju, neka ga otkloni jezikom, a ukoliko ni to nije u stanju neka to zlo prezre srcem, a to je najslabiji vid vjerovanja-imana”. Kaže Alejhisselam: ”Lijepa riječ je milostinja (sadaka).” Nekada je psovka bila svojina samo pijanih ljudi i ološa, ali danas psuje i onaj koji pije i onaj koji je trijezan. Psovka je danas postala poštapalica kod većine ljudi. Da li to znači da ljudi počinju potpuno zapostavljati načela moralnog ponašanja i uljudnog kontaktiranja sa ljudima? Zaprepašćuje nas čega se sve čovjek ne sjeti kada psuje. Stiče se utisak da se naš jezik, samo kad su u pitanju psovke „bogati” i „usavršava”. Zakorovio je naš jezik po uzoru na američke filmove, na jezik podzemlja i ulice. Svi psovači treba da znaju da psuju samo slabići koji nijesu kadri da pronađu prave riječi. Psovkom se očituje slab, nemoralan, prokletim šejtanom zaveden čovjek. Psovka je otvorena kapija svim ostalim porocima. Psovač je čovjek na kome jaše prokleti šejtan. To je islamska alegorija zla. Čovjek ima dušu onakvu kako govori, jer govorom izražava ono što mu se u duši zbiva. Dužnost je da se borimo protiv tog zla odvikavanjem sebe i drugih od psovke. Ponašanje je ogledalo kućnog vaspitanja, promovisanje ružnih riječi tzv. ”masnih” viceva, psovki koje se odnose na određene djelove tijela i seks, sve je agresivnije i uništava vaspitni i obrazovni standard, vještinu komunikacije i međuljudske odnose. Tako psovanje postaje odlika naše kulture i prenosi se na umjetnost, književnost i film. Psovači često onome koga psuju, psuju roditelje. To se ubraja u teške grijehe, jer je Alejhisselam rekao: ”U velike grijehe se ubraja psovati svoje roditelje”. Psujući nekom majku, to najuzvišenije ljudsko biće, majku koja je personifikacija za ljubav, sreću, milosrđe…, psujući tuđu majku psuje se i svoja majka. Psovkom majke potvrdjuje

se da je psovačeva majka rodila izroda. Prostota, loš govor, psovka, laž, ogovaranje i ostalo što je pokuđeno, vjerskim je propisima zabranjeno svakom ko se drži dinskih propisa. Ne može biti jednako dobro i zlo, pa prema tome za dobro su lijepe nagrade, a za zlo su kazne, teže ili lakše, zavisno prema grijehu. Rekao je Hasan Basri: ”U pametna čovjeka jezik je iza srca, pa kad hoće nešto reći on najprije dobro razmisli, pa ako će to korisno biti onda kaže, u protinom šuti. A u neznalice srce je iza jezika. On govori kad god mu se prohtje, uopšte ne razmišljajući”. Narod kaže: ”Ispeci pa reci”. Oni momci i djevojke koji komuniciraju sa dvadeset-trideset riječi ili fraza i na taj način izražavaju emocije, treba da znaju da tako pokazuju svoje duhovno siromaštvo i treba da znaju da je bosanski jezik dovoljno bogat da svoja negativna i mučna osjećanja mogu izraziti na primjereniji način. Allah dž.š. kaže u Kur’anu Časnom:: ”Vjernici su samo braća, zato pomirite vaša dva brata i bojte se Allaha da bi vam se milost ukazala. O vjernici neka se muškarci jedni drugima ne rugaju, možda su oni bolji od njih, a ni žene drugim ženama, možda su one bolje od njih, i ne zovite jedni druge ružnim nadimcima. A oni koji se ne pokaju sami sebi čine nepravdu” (Hudzurat 10-11). Zabranjeno je vjerniku koji misli na Ahiret da ismijava, potcjenjuje i omalovažava bilo koga. Ko to smije od vjernika da se podsmijeva čovjeku ili ženi koji imaju neki tjelesni ili govorni nedostatak ili su pak siromašni? Koliko je samo muslimana koji svoju braću u vjeri zovu ružnim nadimcima, koji traže mahane kod drugih i cio zivot provedu u ismijavanju drugih. Dobročinstvo kod Allaha dž.š. počiva na imanu a ne na fizičkom izgledu, ugledu ili imetku. Muhammed alejhisselam je rekao:: ”Allah dž.š. ne gleda u vaš fizički izgled, niti u vaše imetke, već gleda u vaša srca i vaša djela”. Kada je Aiša r.a. pred Muhammedom a.s. rekla za njegovu suprugu Safiju r.a. da je kratka, on je rekao:: ”Rekla si jednu riječ koja bi mogla ako bi pala u more da ga zatruje”. Molimo Boga da nas uputi na Pravi put, da budemo od onih koji govore dobro, rade dobro i pozivaju na dobro i odvraćaju od zla. Molimo Allaha da nas Svojom milošću uvede u Džennet. Ramiz Luboder

7

LJUDI I DOGAĐAJI

jul, avgust 2007.


ELIF

I pored izraženih predrasuda neke poznate ličnosti na ex-yu prostorima promijenile su vjerska ubjeđenja

Vjeru mijenjaju u ratu i miru

Preispitivanje vjerskih ubjeđenja u zapadnom svijetu normalno je koliko i promjena mjesta boravka ili posla. U svakodnevnom traganju za istinom, vjeru mijenjaju glumci i sportisti, ali i obični ljudi. Za razliku od zapada, na Balkanu je i samo preispitivanje vjerskih ubjeđenja tabu tema. U društvu podijeljenom nacionalnim, socijalnim i religijskim bedemima, promjena vjeroispovjesti smatra se najvećom izdajom. Osuda je veća, što je ličnost poznatija.

Najpoznatiji konvertit ex-yu prostora Kontroverzni reditelj Em ir Kusturica jedan je od najKusturica

negirajući kako je u „oba krila njegove porodice, i s majčine i očeve strane, bilo one divote kojom odišu mnoge muslimanske porodice“, Kusturica je objasnio kako se nikada “nije ni osjećao muslimanom”. -Da bi prešao s jedne religije u drugu morao bih da pripadam ovoj prvoj, a kako sam ja prethodno bio čovjek bez religijskog predznaka, nema govora o bilo kakvoj religijskoj konverziji. Stari zavjet mi je bio bliži nego što je Kur’an bio bliži bilo kojoj od mojih nena. Mislim da je tu presudno što sam Stari zavjet čitao na srpskom jeziku, a moji preci su morali da čitaju na arapskom i najčešće nisu znali šta izgovaraju. Dakle, nije bilo riječi o prelasku sa islama u pravoslavlje – jasan je bio Kusturica. Negirajući optužbe da je „pravoslavni fanatik“, Kusturica veli kako se za pravoslavlje odlučio jer želi da „kada ode potomcima ostavi jasnu predstavu o identitetu“.

„Mubarek rat“

poznatijih konvertita sa prostora bivše Jugoslavije. O njegovom pokrštavanju napisani su kilometri tekstova mnogo prije nego je javno obznanio da je postao pravoslavac. Nakon priznanja kako se oduvjek osjećao Srbinom i pravoslavcem, Kusturica je izazvao najgore osude i najveće pohvale. Dok su ga jedni optuživali da je promjenom vjere izdao svoje korijene, drugi su ga hvalili kako se upravo korijenima vratio. Ne

Za razliku od poznatog reditelja, koji je o promjeni vjere razmišljao za vrijeme studija na Aklademiji u Pragu, popularni sarajevski glumac Aleksandar Seksan svoje stavove preispitivao je u ratu. Nakon što je u početku rata u BiH, iz Grbavice prešao u Sarajevo, Seksan se priključio čuvenim „Vikićevim specijalcima“. Kako kaže, nije puno razmišljao dok je prelazio Miljacku u momentu dok su njegovi sunarodnici bježali iz Sarajeva. - Svaki čovjek vjerovatno jednom u životu dođe pred takvu odluku, i ako uradi ispravno, do kraja života ide

na uho, osjećao sam se prelijepo. Plakao sam – priča Hamza. Poznati pjevač smatra da ga je Stvoritelj počastio i činjenicom da nije nailazio na probleme sa prijateljima i porodicom zbog prelaska na islam.

Od podrške do nevjerice

Scenski nastup Aleksandra Seksana

ispravno. Meni je bilo logično da to uradim. Nisam se mogao zamisliti negdje gore, na brdu, ili u šumi poslije rata. Ja sam dijete ove države i to što sam učinio bilo mi je najnormalnije – izjavio je Seksan za jedan sarajevski nedjeljnik. Osim što je najbolji mladi bosanski glumac, Seksan je i praktični musliman. Priznaje da je islamski način života u koliziji sa glumačkim poslom i tvrdi kako pokušava da pomiri duhovni i poslovni dio svakodnevice. - To nekako pokušavam pomiriti ne prelazeći, nazovimo je, moralnu liniju. Prvo, ne dozvoljavam sebi da svašta radim, iako bi glumac trebao biti spreman da uradi sve što se od njega traži. Naravno, pokušavam da budem bolji čovjek prema ljudima oko sebe i pošteniji prema svom poslu i nadam se da ću, idući tim putem, barem dijelom pomiriti te dvije strane mog života – priča Seksan. Na preispitivanje vjerskih ubjeđenja rat je natjerao bivšeg vojnika Armije BiH, Igora Ražnatovića . Nakon što je na prvim borbenim linijama oko Sarajeva doživio „par događaja na granici onosvjetskog“, Igor je počeo da

posti sa ostalim vojnicima kako bi se „na neki način zahvalio Bogu“ . Danas tvrdi da je za njega rat „bio mubarek“, jer dok je „jednima bio opomena, njemu je bio pročišćenje“. Danas je Hamza Ražnatović frontmen „Magbetha“, jednog od najpoznatijih bosanskih pop bendova. Osim visokih tiraža i punih sala, „Magbeth“ je prepoznatljiv po pjesmama koji odišu islamom i činjenici da svi članovi klanjaju. Hamza tvrdi da mu je prvi šehadet „bio novo rađanje“. - Mogu sigurno reći da je to novo rađanje. Ako Allah kaže da ti je sve oprostio i da ti daje sevapa koliko je brdo Uhud od sebe. Mogu reći da sam se tako i osjećao. Kada mi je proučen ezan i ikamet Hamza

Za razliku od Ražnatovića, bosanki košarkaš Damir Abdulkerim Mirković očekivao je takve probleme prije javnog obznanjivanja prelaska na islam. Kako kaže, bilo je ljudi koji su bili presrećni, ali je bilo i nevjerice i čuđenja. - Bilo je ljudi bez imalo razumijevanja, koji su mislili da nisam u redu, da sam malo skrenuo. No, meni je najvažnije ono što osjećam, a ovo je najveće blago koje mi se desilo. To je tako i ja bih najsrećniji bio da se može isto mnogima desiti. Meni je zadnja želja bila da ljudi, koji ne razumiju moje motive, ispiraju usta sa mnom. Ta moja odluka od mene može samo napraviti bolju osobu nego što sam prije bio – kaže Mirković. Naglašavajući kako je odrastao u mješovitom braku, Mirković ističe kako odluka o promjeni vjere nije došla preko noći. Mada je “mogao biti što god je htio”, Abdulkerim kaže da je u islam prešao uz saglasnost roditelja. -To je, jednostavno, kao da mi se upalilo svjetlo. Jednostavno, neobjašnjiva je stvar. Mislim da je to jače i od mene i od sviju nas. Meni se to desilo i mislim da sam mnogo bogatiji čovjek nego što sam bio – jasan je Abdulkerim. Samir Kajoshaj

ELIF

TRADICIJA


jul, avgust 2007.

Mevlud (IV) Naši pisci mevluda

MEVLUD HAFIZA SALIHA GAŠEVIĆA Hafiz Salih Gašević rođen u Nikšiću oko 1850. god. Jedno vrijeme je radio kao gradski finansijski upravnik u Nikšiću. U ovom mjestu je, na molbu domaćeg muslimanskog stanovništva, preveo Mevlud Sulejmana Čelebije i osobno štampao njegovo prvo izdanje. Prema jednoj bilješci, Gašević je napisao i Mali ilmihal na bosanskom jeziku, ali do sada nije pronađen ni jedan njegov primjerak. Prvi tekst mevluda je Gaševićevm, nazvan od nekih autora i “Srpska pesma o Muhammedovom rođenju” ili što je još paradoksalnije “Srpski mevlud”. To je zapravo prijevod poznatog djela “Vasilet-un-nedžat”, glasovitog turskog pjesnika Sulejman Čelebije, jednog od prvih orginalnih djela turske osmanske književnosti. Gaševićev mevlud je napisan na arapskom alfabetu. Muhamed Džemaludin Čaušević i Mehmed Handžić, izvršili su neke jezičke korekcije i izdavali su ga u časopisu Tarik, a poslije i u posebnoj knjižici. Ne zna se točno koliko je Gaševićev Mevlud do sada objavljivan. Taj Mevlud ima veliku popularnost u narodu, tako da ga ni jedan kasnije Mevlud, ne samo da nije dostigao nego mu se čak nije mogao ni približiti. Popularnost ovog Mevluda imala je brojne inspiratore, oponašatelje, ljude koji su pokušavali da naprave slično djelo, rukovođeni prvenstveno dubljim vjerskim motivima, jer se na mnogo mjesta govori o blagodatima mevluda.

MEVLUD MUHAREMA DIZDAREVIĆA Jedan od prvih, neposrednih, inspiratora mevludom bio je Dizdarević Muhamed Muharem Rušdi. Rušdi je rođen nadomak Trebinja 1825. god. On je bio veoma obrazovan i pjesnički nadaren. Preuzeo je metod hafiza Saliha Gaševića, prevodeći Sulejmana Čelebiju, uz

neposrednu pomoć i potporu Gaševićeva Mevluda. I sam je napisao svoja dva Mevluda. Rušdijin Mevlud posjeduje veliki broj stihova kojih uopće nema ni kod Čelebije, ni kod Gaševića, naročito onih u kojima se iznose događaji s mitskom podlogom i nevjerovatnim događajima. Posebno je karakteristično i to što je odvojio Miradž, kao posebni idejno-poetski sklop ili cjelinu, a kvalitetno je bolji nego sam Mevlud. Rušdin Mevlud do danas se širio prepisivanjem, i to ponajviše u Hercegovini, osobito u ženskim krugovima.

MEVLUD MUSE ĆAZIMA ĆATIĆA Jedan je od svakako najvećih i najznačajnijih muslimanskih pjesnika. Objavio je 1904. god. “Lejlei-mevlud” koji je nešto kraći od uobičajenih Mevluda i koji ima svega 92 stiha. Sadrži samo rođenje Muhammeda a.s. bez Miradža ili nekih drugih značajnijih događaja iz njegovog života. Ovaj Mevlud nije doživio neku stanovitu popularnost, niti je poznato da je igdje izvođen. Razloge treba tražiti u šesnaestercu kojim je napisan, jer su gotovo svi Mevludi pisani u jedanaestercu koji je pogodniji za izvođenje. Mnogi autori koji su istraživali i pisali o našim Mevludima uopće ne spominju Musu Ćazima Ćatića i njegov “Lejlei-mevlud”, iako ima predivnih stihova.

MEVLUD ARIFA SARAJLIJE Rodio se u Sarajevu a kasnije se nastanio u Novom Pazaru, gdje je i napisao “Terdžuman mevludski na bosanski jezik”. To je Mevlud sa prosječno skromnom obradom, dosta je čitljiv, bez velikog uoptrebljivanja turcizama, ali ritmički i melodijski dosta zaostaje iza Gaševićeva prijevoda. U uvodu ovog Mevluda autor u 75 stihova govori o vrijednostima koje donosi učenje Mevluda, a daje ukratko i nekoliko podataka o Muhammedu a.s.

MEVLUD SAFVETBEGA BAŠAGIĆA Mevlud Safvetbega Bašagića, što se pojavio 1924. god. bio je svakako izvanredna novost u genealogiji naših Mevluda i u sadržajnom i u formalnom pogledu. To je samostalan Mevlud o Poslanikovom rođenju s velikom književnom vrijednošću. Rahmetli Bašagić je neovisno od Sulejmanovog Mevluda napisao ovaj mevlud na našem jeziku i time učinio znatan korak naprijed na ovom polju. Njegov je Mevlud izveden prvi put u Šerijatskoj gimnaziji 1924. god. uz nazočnost i samog autora. Te godine je i tiskan. Drugom izdanju, koje je tiskano iste godine kad i prvo, pisac je po savjetu nekih prijatelja, napisao i Miradž. Bašagićev Mevlud do danas je izašao u više izdanja, i uzima sve veći mah u izvedbama mevludskih svečanosti.

MEVLUD HAFIZA SEJIDA ZENUNOVIĆA Sejid Zenunović je napisao samo rođenje Božjeg Poslanika. Ono što se za njega u jednom ovakvom pregledu može kazati, jeste činjenica da je prilično samosvjestan, bez velikih ugledanja na prethodne Mevlude, ali i bez nekih posebnih vrijednosti. Ono što je vrijedno istači o ovom Mevludu jesu opisi koji karakteriziraju lik Muhammeda a.s. Kad mu vidjeh čarne oči garave, A kruže ih obrvice tanane. Obraz mu k'o ruža rumena, Dvije usne k'o kadifa crvena. A podvaljak ima takvi cijeli, Što izgleda kao golub bijeli. Oči krupne svako bi se zareko, Mislio bi da je surmu podvuko. Visok nije srednjega je boja, Nit je nizak ko arapskog soja.

MEVLUD MUHAMEDA DŽ ž AFEROVIĆA Muhamed Džaferović gotovo da je doslovno prepisao Mevlud hafiza Saliha Gaševića. Izuzetak čini petnaestak distiha kojih nema kod Gaševića, a

koji su tu uporedo ili namjesto Gaševićevih stihova koji su izbačeni, čini se sasvim bezrazložno i nepotrebno. Puni naslov ovog Mevluda je « Narodni Mevlud sa objašnjenjem i dovom», dok u podnaslovu stoji: Sabrao izdao: Muhamed Džaferović džematski imam u Dubrovniku. Ono što je koliko toliko orginalno u ovom Mevludu jeste Predgovor, u kome se, u nekoliko općih crta, govori šta je to Mevlud i o svim fadiletima i koristima koje proistječu iz učenja Mevluda. Čitav Mevlud Muhameda Džaferovića ima 31 stranicu, klasičnog formata, pregledno je i ukusno štampan. Po tehničkoj strani ovaj Mevlud zaslužuje svako priznanje.

MEVLUD ŠEMSUDINA SARAJLIĆA Rukopisni Mevlud Šemsudina Sarajlića bio je dovršen 1958 godine, ali do danas nigdje nije štampan, što podosta govori o našem nehatu za očuvanje vrednota naše tradicije. On je po prvi put u našoj tradiciji Mevluda, pokušao Mevludom zahvatiti sve one važne momente iz života Muhammeda a.s, ne ispuštajući kratak historijski presjek i prije njegovog rođenja, zatim govoreći o njegovom životu kroz djetinjstvo i mladenaštvo, sve do dobijanja prve Objave. On je kroz tematska proširenja Mevluda započeo jedan novi pristup takozvanoj mevludskoj materiji koja će kasnije još izrazitije biti nastavljena kod nekih autora. Šemsudin Sarajlić uložio je dosta truda i poetskog umijeća tako da ima vrlo impresivnih stihova, te je prava šteta da Mevlud nije do sada štampan, jer u kvalitetnoj skromnoj mevludskoj produkciji ovaj bi Mevlud doista predstavljao značajan doprinos.

MEVLUD VEHBIJE HODŽ ž IĆA Njegov Mevlud sadrži 50 različitih poglavlja u kojima je strpano gotovo sve što se moglo izvući iz historije islama, ili uo-

8

pće iz ljudske povijesti, a najviše iz života posljednjeg Božjeg poslanika. Iz ovog se jasno vidi da je autor uložio dosta veliki napor ali nije uspio napraviti i adekvatno ostvarenje. U ovakvoj obujnoj materiji, teško se snaći čitaocu. Ovaj Mevlud osim što govori hronološki o događajima islamske historije sa-drži i pouke, upute, obrađuje pojedina islamske šarte i slično. Ono što se posebno mora istaći jeste to da je ovaj Mevlud Vehbije Hodžića sasvim originalan, te da je autor imao više kritičnosti prema svojim stihovima, to bi bio jedan sasvim solidan Mevlud.

MEVLUD REŠADA KADIĆA Mevlud Rešada Kadića je, bez ikakve sumnje, najviše što je Mevlud kod nas dao, pogotovo kada se posmatra Mevlud kao zasebna tematska cjelina. Mevlud Rešada Kadića je do sada objavljen u pet izdanja. Ono što je najvrjednije u ovom Mevludu jeste sretan spoj jednostavnih poetskih formulacija i himničkog, estetičnog govora, koji osobito na sceni, u javnom izvođenju, sa svim svojim mogućnostima i modulacijama daje impozantne efekte. Ono što je najbitnije, jeste činjenica da autor nije podlegao takvom patetičnom izrazu nego ga je uspio oplemeniti sugestivnim životnim detaljima, tako da smo dobili zaista efektno djelo koje ima svoj pravi početak i kraj.

MEVLUD EŠREFA KOVAČEVIĆA Mevlud Ešefa Kovačevića pod naslovom «Muhammed Resulullah» rađen je, prema navodima autora punih sedamnaest godina. Taj Mevlud posjeduje posebnosti i kvalitete zbog nesumnjivog pjesničkog talenta i nadahnuća kojim je obojio skoro svaku mevludsku stopu, odnosno strofu. Posebna karakteristika ovog mevluda je i dova u stihovima. Iz ovog Mevluda dobili smo mnogo podataka o poslanikovom životu i koji su donekle opteretili ovaj Mevlud. Ondje gdje se autor prepušta svojoj opservaciji izranjaju doista književno- estetski vrijedni stihovi u punom unošenju nadahnuća. Drugi je tip, proza, onaj u kojem, doduše, jednako tako pazimo na posebna svojstva jezika, u kojem također ne ostvarujemo smisao rečenog na teme-

9

TRADICIJA

jul, avgust 2007.

lju neke stvarne situacije nego na temelju cjeline vlastitog iskustva, ali ipak riječi prvenstveno prihvaćamo preko njihovog izravnog značenja, te istom na osnovi njihova izravnog značenja zamišljamo određeni imaginarni svijet književnog djela. Prozu, naime, čitamo tako da nam nije neophodna koncentracija na sve nijanse jezičnog izražavanja. Jezik proze bliži je onom jeziku kojim se svaki dan služimo, a također i onom jeziku kojim izražavamo znanstveno iskustvo svijeta. Prozna se djela tako do neke mjere mogu prepričati. Naravno, prepričavanje proznih djela ne smijemo shvatiti kao da je moguće nekako drugačije, «svojim riječima», na primjer, izraziti sve ono što književno djelo izražava, ali u prepričavanju ipak se krećemo u okviru svijeta umjetničkog djela. Zbog toga se proza do neke mjere može sasvim uspjelo prevoditi, dok je poezija načelno neprevodiva. Prozna djela, zbog navedenih osobina, ne moraju nužno mnogo izgubiti u prijevodu. Tako mevlud možemo ubrajati i u prozu. Većinu mevluda možemo prepričati i svojim riječima a da ipak ne izgubi svoju originalnu vrijednost, npr. Ramazan je bio, sveti blagi dan, Punih šest mjeseci, iz dana u dan, Muhammed je prov'o u pećini sam Na brežuljku Hira mislima predan. Rešad Kadić Ovako izrečene autorove riječi svatko može shvatiti, nema prenesenog značenja a kada bi se prepričavale, ne bi izgubile na vrijednosti i originalnosti.

ZAKLJUČAK 12. rebiul-evvela je rođendan našeg Poslanika Muhammeda a.s. To je mevlud, koji proslavljaju muslimani širom svijeta na razne načine (priređuju se razne gozbe i veselja). Svako želi pokazati svoju zahvalnost što mu je sudbina udijelila da bude sljedbenik Muhammeda a.s., koji je bio najveći i najčasniji čovjek na ovom svijetu. I mi proslavljamo mevlud po našim džamijama i domovima, zahvaljujemo Bogu što je i nas učinio dijelom ove velike grupe od milijardu i tristo miliona sljedbenika Božjeg Miljenika, Muhammeda a.s. Kada govorimo o mevludu, važno je istaći da se pod tim imenom ne

misli samo na svečanost, već i na pobožna djela koja su pisana na spomen Božjeg poslanika. Da bismo mevlud mogli nazvati Mevludom mora sadržavati neke glavne teme i druga obilježja kao npr.; djelo treba biti pisano u stihu, mora sadržavati neke glavne momente iz Poslanikova života, zbog izvođenja u javnosti trebao bi biti pisan jedanaestercem itd. Onome tko imalo poznaje našu kulturnohistorijsku baštinu nije potrebno posebno napominjati da su bosansko-hercegovački Muslimani postavši to što jesu, jedna veća slavenska komponenta u Europi koja ispovijeda islam, prihvatili tekovine islamske civilizacije i u skladu s tim sva književna, filozofska i religiozna djela počeli pisati svoja djela na jednom od tri vladajuća jezika toga doba: arapskom, perzijskom i turskom. Tako su stvorili vrijedna djela koja su ostala običnom svijetu nepoznata do danas. U tom domenu važno je posebno istači ostvarenja naših: Sabita Užičanina, Dervišpaše Bajezidagića, Fadil-paše Šerifovića i dr. Osjetivši potrebu da našem svijetu da jedno klasično djelo te vrste na našem jeziku još je Salih Gašević iz Nikšića prepjevao tada, a i danas, najpoznatiji mevlud na turkom jeziku od Bursali Sulejman Čelebije. Njegov savremenik Muhammed Rušdi je u isto vrijeme napisao na našem jeziku orginalno djelo u čast Muhammeda a.s. Od tog vremena pa do danas javljaju se mnogi poznati i cijenjeni pisci mevluda kao Ešref Kovačević, Rešad Kadić, Seid Zenunović i dr. Njihovi mevludi su danas vrlo popularni u narodu, iako još uvijek prvo mjesto drži Gaševićev Mevlud. Danas je teško zamisliti i jednog muslimana koji ne prihvaća mevlud kao dio svog života. Zato su pogrešna mišljenja onih koji ne prihvaćaju mevlud, govoreći da donosi zablude u vjeru. Mevludom se čovjek približava Bogu veličajući Ga i donoseći salavate na Njegovog poslanika. Rad bih završila stihovima Ešrefa Kovačevića: Muhammede, miljeniče, Stvoritelja jedinoga Pozdravljam te svakim dahom I kucajem srca svoga! Nema sreće kao Tebi Posvetiti vrijeme, zdravlje A gorjeti Tvojim aškom Nad svakim je slavljem slavlje! Esada Jukan


ELIF

Prva Zagrebačka džamija

Jedna od najljepših u Evropi Put do realizacije izgradnje prve džamije u Zagrebu bio je težak i dug. Upornost muslimana ni u jednom trenutku nije dovela u pitanje ostvarenje njihovog višedecenijskog sna. Grupa muslimana je još davne 1912. godine razgovarala o mogućnostima gradnje džamije. U tom se vremenu u Zagrebu nalazilo oko 1000 muslimana, uključujući đake i studente. Godine 1916. u Htvatskoj, na prijedlog Starčevićevog zastupnika, I. Zalutke, islam je priznat od hrvatskog Sabora. Iste godine je osnovan muslimanska opština, kao organ vjerske uprave kojoj su bile podređene sve muslimanske opštine Hrvatske, Slovenije i Dalmacije. Za zagrebačkog muftiju je postavljen Ismet-efendija Muftić, koji je ostao na toj dužnosti do 1945. godine kada je strijeljan od komunističke vlasti. Zahvaljujući Muftiću, uz blagonaklonost gradskih vlasti, 1935. godine adaptirana su dva stana opštinske zgrade u Tomašićevoj ulici 12, za prvu zagreba-čku džamiju- mesdžid. Ovaj je mesdžid svečano otvoren u decembru 1935. godine. Tada je, prema podacima iz Islamske zajednice, bilo upisano 1250 muslimana, građana Zagreba, a u sezonama rada, smatralo se da je bilo i do 3000 muslimana. Osim muftije, tu je bio i vojni imam, kao prvi zagrebački imam. Džematski medžlis, osnovan 1935. godine, brinuo se oko vjerskih funkcija i objekata, sahrana muslimana, vjeronauke, izdržavanje medžlisa i sl. Otvaranjem medžlisa bili su za ono vrijeme riješeni prvi problemi prostora, ali ideja za gradnjom džamije nije se gasila. Formiran je Odbor za gradnju i prikupljanje novčane podrške. Prvi korak je bio izrada projekta. U to vrijeme je za imama postavljen Himzi-efendija Alagić, koji je kasnije bio i vjeroučitelj. Drugi svjetski rat je nakratko prekinuo akciju za gradnju zagrebačke džamije, ali je potreba i želja ostala, i brzo su se aktivnosti nastavile. U akciju se uključuje i dr Sulejman Mašović, koji je ubrzo postao simbol islamske inteligencije u Zagrebu. Nakon dugih pregovora, gradske vlasti u Zagrebu su 1942. godine izdale dozvolu za izgradnju tri munare-

ta na Umjetničkom paviljonu, čime je počelo preuređenje istog u džamiju. Paviljon je preuređivan dvije godine, da bi se, poštujući orijentalni, stil ukrasila džamija. Zaista je ona predstavljala pravo remek-djelo. Kamenorezački radovi su povjereni poznatom bračkom majstoru Andriji Jurunu, odakle je sav kamen za džamiju dovezen. Kaligrafski radovi u džamiji, u ukupnoj dužini od 1725 metara, djelo su najpoznatijeg tadašnjeg kaligrafa, šerijatskog suca iz Sarajeva, Muhameda ef. Mujagića, a ugradnju kaligrafije u zidove, mihrab i minberu, obavili su poznati zagrebački umjetnički majstori. Za nepune dvije godine, radovi su bili završeni i džamija je svečano otvorena 18. 08. 1944. godine. Džamija je imala tri munareta, svaki u visini od 45. metara. Na svakom od njih bilo je 190 stepenica. Svaka munara je imala alem. Munareti su bili samostojeći, odmaknuti od fasade džamije, 9, 30 m a temelji su bili duboki 6,50. metara. Munareta su nadvisivale kubeta džamije za tri puta. U sredini džamije se nalazio vodoskok. Unutrašnje uređenje džamije prvo je riješilo potrebe grijanja dvorane i ventilacije. Izgrađena je nova kupola koja je „nosila“ i veliki lister, težine oko jedne tone. Pregradnjom je trebalo urediti i muftijski ured, učionicu za vjeronauku) mektebe- i dva mala stana. U prvom spratu je bio izgrađen i prostor za knjižaru. Mihrab džamije je bio njen najljepši dio. U cjelosti je isklesan i izrezbaren u bračkom kamenu. Cijeli mihrab je prekriven listovima od 22-og karatnog zlata. Mihrab je 2003. godine pr-

euzela Islamska zajednica u Zagrebu i on se danas u autentičnom obliku čuva u Islamskom centru u Zagrebu. Njegova težina iznosi sedam tona. Ćurs je izrađen u javorovom drvetu s tropletima. I on se čuva u Islamskom centru. Mimber je takođe od javorova drveta. Neponovljivo kaligrafsko pismo na mihrabu i zidovima džamije kao i na ulazu u samu džamiju, u dužini od 1725 metara, ispisao je poznati kaligraf, Muhamed ef. Mujagić, iz Sarajeva. Džamija je imala i vlastito grijanje, a izgrađeni su ured za muftijstvo i ostalo osoblje. Imala je dvije mahfile) balkona, gornji za žene a donji za mujeziine. Ukupna površina džamije je iznosila 1300 m2. Završetkom Drugog svjetskog rata, nova vlast se okomila na vjere i ugledne ljude iz vjerskog života. U Zagrebu su uhapsile muftiju Ismeta ef. Muftića, a vojni sud ga je 1945. godine osudio na smrt strijeljanjem. Nakon nepune četiri godine koliko su muslimani koristili džamiju u Zagrebu, 1948., u roku od tri dana vlasti su srušile munareta a unutrašnjost džamije devastirali. Tada se džematski medžlis ponovo vratio u Tomašićevu 12, na staro mjesto. Islamska zajednica Zagreba spada među najorganizovanijim islamskim zajednicama u našem okruženju. Pored džamije, u okviru Zajednice postoji i Islamski centar, otvoren 1987. godine, sa ostalim savremenim pratećim sadržajima, kao i medresa. Danas u Zagrebu živi preko 5.700 muslimana. Priredio Bajro Agović

korrik, gusht 2007.

ABDULLAH BIN IBRAHIM EL -LUHEJDAN Përgjegjësia e davetit ndaj të rinjve që pendohen është shumë e madhe. Disa nga këto detyra i takojnë secilit njëri, disa nga këto thirrësve dhe disa i takojnë organizatave për thirrje në Islam. Në këtë punim përmblodha disa pika kryesore, që duhet t'i kushtojmë rëndësi të madhe secili nga ne, në mikpritjen e një të riut që është penduar. 1. Ta shfaqim gëzimin kur një i ri pendohet dhe t'ia përgëzojmë atij pendimin Gëzimi me pendimin e pendimtarëve dhe udhëzimin e të udhëzuarve është sunnet i Pejgamberit (sal-lallahu alejhi ve sellem) dhe mirësi e kërkuar. Allllahu (subhanehu ve teala) thotë: "Thuaj: “Vetëm mirësisë së All-llahut dhe mëshirës së Tij le t’i gëzohen, se është shumë më e dobishme se ajo që grumbullojnë ata.” (Junus, 58) Ka thënë Pejgamberi (s.a.s): "Vallahi, All-llahu gëzohet më shumë kur i pendohet robi i vet sesa njëri nga ju kur e gjenë në shkretëtirë kafshën që e përdor për hipje." [Buhari, 5958] Është parim fetar për muslimanët kur pendohet ndokush t'ia përgëzojnë pendimin. Një gjë të tillë e gjejmë tek rasti i Ka'b Ibën Malikut kur u pendua. Ibën Kajjim El-Xhevzijjeh kur flet për hadithin e pendimit të Ka'b Ibën Malikut thotë: "Në këtë hadith gjejmë se është e pëlqyer që ta përgëzojmë atë, të cilit ia është ridhënë ndonjë mirësi fetare, të çohemi në këmbë kur të vijë, t'ia japim dorën kur ta takojmë. Kjo gjë është sunnet. Gjithashtu lejohet t'i përgëzojmë njerëzit për të mirat e kësaj bote." ( Zadul-Meadi, vol. 3, f. 585) Muslimanët më herët e kanë praktikuar këtë sunnet dhe u gëzonin shumë kur njerëzit udhëzoheshin në Islam. Historia vërteton se muslimanët gjatë çlirimeve u ofronin njerëzve mundësinë e zgjedhjes mes pranimit të Islamit dhe dhënies se xhizjes. Kush pranonte Islamin hynte në radhët e muslimanëve dhe posedonte çdo të drejtë që posedonin muslimanët. E kush

10

Udhëzimet e Pejgamberit (s.a.s) në mikpritjen e të rinjve të penduar

zgjidhte fenë e kombit të vet merrej nga ai xhizja. E kur njerëzit pranonin Islamin muslimanët nga gëzimi dhe hareja bënin tekbire më shumë sesa kur triumfonin në betejë. (Tarihul-Umem vel-Muluk, Taberij, vol. 3, f. 513) Nuk ka çudi për këtë sepse pendimi është mirësi madhështore dhe dhunti hyjnore. Madje ai që pendohet duhet ta ketë të ditur se dita më e mirë e jetës së tij është dita kur pendohet nga mëkatet dhe udhëzohet në adhurimin e All-llahut Fuqiplotë. Imam Ibën Kajjim El-Xhevzijeh, kur flet për hadithin e pendimit të Ka'b Ibën Malikut, thotë: "Në këtë hadith ka argument se dita më e mirë e jetës së një njeriut është dita kur udhëzohet tek All-llahu dhe kur All-llahu t'ia ketë pranuar pendimin. Kjo kuptohet nga fjala e Pejgamberit (s.a.s) kur i tha Ka'b Ibën Malikut: "Përgëzohu me ditën më të mirë që ke jetuar prej se të ka lindur nëna." Nëse thuhet se si mund të jetë kjo ditë (dita e pendimit) më e mirë sesa dita që ka hyrë në Islam? I themi se kjo ditë është plotësuese e ditës që ka pranuar Islamin. Dita që ka hyrë në Islam është fillimi i kënaqësisë, kurse dita e pendimit është plotësimi dhe kulmi i lumturisë, All-llahu na

qoftë në ndihmë!” (Kenzul-Ummal, Alauddin El-Hindij, vol. 13, f. 374) Është më vlerë ta përmendim këtu se mënyra më e mirë për t'i thirrur njerëzit në Islam ishte mënyra e Pejgamberit (s.a.s), rruga që ai ndoqi ishte më e drejta rrugë. Nuk ka rrugë tjetër frytdhënëse pos pasimit të rrugës se Pejgamberit (s.a.s) që pati ndaj njerëzve me karaktere të ndryshëm. Tiparet e larta të Pejgamberit (s.a.s) me të rinjtë në Islam u bënë të dukshme në raste dhe ndodhi të shumta. Në historinë e Pejgamberit (s.a.s) gjejmë mikpritjen më të mirë ndaj atyre që hynin në Islam. Sjellja e lartë e Pejgamberit (s.a.s) dhe pritja e mirë që u bënte të rinjve në Islam ka arritur kulminacionin. Ai kishte falje me ta dhe kujdesej shumë për ta, madje edhe me ata që e mundonin. Shpesh gjejmë raste që Pejgamberi (s.a.s) u gëzonte shumë me të kthyerit në Islam, mikpritja dhe hareja vihej re në fytyrën e tij kur i takonte ata. U bënte gosti të mirë dhe ua çelte dyert e shpresës për faljen e All-llahut dhe mëshirën e Tij. Një gjë të tillë e gjejmë tek rasti kur e pranoi Islamin Halin Ibën Velidi (r.a.). Në këtë rast u nisën tek Pejgamberi (s.a.s.) ky, Amër bin Asi dhe Othman bin

Ebi Talha (r.a.). Thotë Halid Ibën Velidi: "Pejgamberi (s.a.s.) ishte lajmëruar se ne po shkojmë tek ai dhe u gëzua shumë. Unë i vesha rrobat më të mira që kisha dhe u nisa rrugës për tek Pejgamberi (s.a.s.). Gjatë rrugës me takoi vëllai im dhe me tha: Shpejto, se Pejgamberi (s.a.s.) ka dëgjuar për ty dhe është gëzuar se ti po shkon dhe ai po u pret. Shpejtova deri sa e pashë. Prej së largu filloi të buzëqeshej derisa qëndrova para tij. E përshëndeta me selam dhe ma ktheu selamin me fytyrë të qeshur. I thashë: Esh-hedu en la ilahe il-lall-llah ve enneke Resulull-llah. Më tha: Elhamdulilah që All-llahu të ka udhëzuar. Unë më herët kam parë se ti je inteligjent dhe kam dëshiruar që të përfundosh në të mirë." (Muslimi, 192) 2. T'i mësojmë besimtarët se si ta presin një të ri që pendohet Gjithashtu përgjegjësi e davetit është që t'i mësojmë besimtarët në përgjithësi dhe t'ua bëjmë me dije rolin e tyre ne thirrjen e të rinjve dhe mikpritjen e pendimit të tyre. Mikpritja është mesazhi i parë i të penduarit. Kjo e bën atë të jetë i vendosshëm në ibadet dhe t'i qëndrojë fortë pendimit. Në anën tjetër, pritja jo e mirë e bën atë të largohet. Pritja e mirë mund të jetë me fjalë apo me vepra apo

qëndrim apo kontakt. Edhe pritja e keqe mund të jetë me njërën nga këto. Shumica e muslimanëve marrin pjesë në pritjen jo të mirë të të penduarve dhe të kthyerve në Islam. Disa muslimanë ka mundësi që të jetë koprrac madje për një buzëqeshje që t'ia dhurojë të penduarit, apo shikim të butë apo fjalë të ëmbël. Kur i takon ata i shikon me fytyrë të vrenjtur. Ka mundësi që me këtë shikim i penduari të ndihet i nënçmuar. Ai nuk mendon se kjo mund të jetë shkak që i penduari të fillojë të mendojë që të kthehet prapë në mëkatet e tija, prej të cilave është penduar dhe të largohet krejtësisht nga rruga e udhëzimit. 3. Duhet t'ia hapim derën e shpresës atij që pendohet Është përgjegjësi fetare që atij që pendohet t'ia hapim derën e shpresës. Këtë e vërteton hadithi i Amër bin Asit që ka thënë: “Shkova tek Pejgamberi (s.a.s.) dhe i thashë: Zgjatma dorën dhe po ta jap besën! Ma zgjati dorën, por unë e tërhoqa. Më tha: Çfarë ke o Amër?! I thashë: Dua një kusht! Më tha: Çfarë kushti do? I thashë: Që t'më falen mua (gabimet). Më tha: A nuk e di se Islami i shlyen të gjitha ato që kanë kaluar, dhe se hixhreti i shlyen ato të më parshmet dhe se haxhi i shlyen ato të më parshmet?!” (Tehdhibu Tarihil-Dimeshk, Ibën Asakir, vol 1, f. 421) I penduari ka ankth për mëkatet që i ka bërë para pendimit. Andaj thirrësi Islam duhet të ketë kujdes që t'ia bëjë të qartë se pendimi i shlyen të gjitha mëkatet e mëhershme dhe t'ia largojë pesimizmin nga zemra. Duhet t'ia përkujtojë atij ajetet dhe hadithet që tregojnë gjerësinë e faljes se All-llahut dhe mëshirën e Tij të madhe. 4. Respektimi i ndenjave dhe emocioneve të të riut që pendohet Detyrë e davetit është që të kujdesemi për ndjenjat dhe emocionet e një të riut që pendohet. Njeriu, çfarëdo pozite të ketë poseduar në shoqërinë që e ka pasur, ka nevojë që t'ia respektojmë ndjenjat e tija. Ai me

11

EDUKATË

korrik, gusht 2007.

pendimin ka bërë një ndërrim të madh në jetën e tij, pothuajse është ndërrim total i gjendjes së tij. Sidomos kjo është shumë e rëndësishme tek disa të rinj që kanë pasur pozitë të lartë në shoqëri. Fakt që vërteton përgjegjësin e respektimit të ndjenjave të atij që pendohet dhe se ai ka mundësi të kthehet në mëkate përsëri, shkak i së cilës mund të jetë një fjalë përqeshëse, është hadithi ku Sabij bin Mabed thotë: "Isha i krishterë dhe pranova Islamin. Më pas bëra haxhin dhe umren. Duke bërë dhikret e haxhit më dëgjuan Zejd bin Savhani dhe Selman bin Rebia, që i kisha dhe të afërm, dhe thanë: Ky është më i humbur sesa deveja nga i zoti i vet. Kur më thanë kështu m'u duk se me këtë fjalë ma ngarkuan kodrën mbi supe. Shkova tek Omeri (r.a.) dhe i tregova për këtë. Omeri (r.a.) shkoi tek ata dhe i qortoi rreptë. Pastaj u kthye tek unë dhe më tha: Mos u merakos, se je udhëzuar në sunnetin e Pejgamberit (s.a.s.), je udhëzuar në sunnetin e Pejgamberit tënd (s.a.s.).” Fjala e Sabiut "...mu duk se me këtë fjalë ma ngarkuan kodrën mbi supe..." tregon gjurmët e mëdha të një fjale, të cilën dikush mund ta thotë dhe nuk i kushton shumë kujdes. Ta turpërosh të penduarin për mëkatet apo gabimet e tija që i ka bërë apo mangësitë që i ka nuk është prej udhëzimeve Islame. Madje kjo ka një rrezik të madh. Ndodhë që kjo të jetë shkak që të kthehet njeriu përsëri në mosbesimin e tij. Ibën Asakiri në librin e tij "Tarihu Dimeshk" tregon se një herë një njëri ka shkuar tek dera e xhamisë dhe ka thënë: “O ju besimtarë, unë isha çifut dhe pranova Islamin dhe tash nuk e pëlqej çifutizmin. Andaj, mos me nënçmoni se unë isha çifut e të kthehem përsëri në të!” (Buhari, vol. 11, f. 509) Disa njerëz qëllimisht e nënçmojnë të penduarin për mëkatin që e ka bërë dhe më pas pendohen. Ai nuk e ka parasysh se çdo bir i Ademit është gabimtar, dhe më i miri gabimtar është ai që pendohet. Ky i penduari është prej njerëzve më të mirë pas pendimit të tij. Ka thënë Hattabi: "Nuk i takon askujt ta nënçmojë tjetrin për mëkatin që ka bërë. Sepse krijesat të gjitha janë të njëjta nën robërinë e All-llahut.” Transmetohet së në një hadith është cekur: "Mos shik-

oni në mëkatet e robërve sikur të jeni zota, por shikoni sikur të jeni robër!" (Buhari, vol. 11, f. 509) Ka thënë Hasan El-Basriu: "Kush e nënçmon vëllaun e vet për një mëkat që është penduar tek All-llahu (xh.sh) nuk do të vdesë derisa All-llahu ta sprovojë me të njëjtin mëkat." (Adabu Hasen El-Basrij, Ibën Xhevzij, f. 44) 5. T'i japim të kuptojmë të riut se ai është i rëndësishëm në shoqëri dhe t'ia ruajmë pozitën që ka Prej përgjegjësisë se davetit në mikpritjen e një të riut që pendohet është që të ndihet i rëndësishëm në shoqëri. Ka mundësi që ai të ketë qenë i lartë tek njerëzit që i kishte rreth tij dhe në shoqërinë e tij. Nuk duhet të lihet pas dore kjo çështje duke u argumentuar se ai është që pat nevojë të pendohet dhe të udhëzohet. Pejgamberi (s.a.s) kishte zakon që ta ruante pozitën e personaliteteve në shoqërinë e tyre. Këtë e dëshmojnë raste të shumta. Udhëheqësit e Kurjshëve para Islamit u bën udhëheqës pas Islamit. Halid Ibën Velidi, Amër bin Asi, Akremeh dhe shumë të tjerë (r.a.). Bazë e këtij parimi ishte fjala e Pejgamberit (s.a.s.): "Më të zgjedhurit në injorancë janë më të zgjedhurit në Islam, nëse kuptojnë." Transmetohet se Xherir bin Abdullah El-Bexhelij (r.a.) ka thënë: “Kur u dërgua Pejgamberi (s.a.s.) shkova tek ai. Më tha: O Xherir, pse ke ardhur? I thashë: Kam ardhur të pranoj Islamin në duart tuaja, o i Dërguari i All-llahut! Ma hodhi mua këmishën e tij dhe u drejtua Sahabëve: Kur t'ju vijë më i ndershmi i një populli, nderoni atë!” (Ibën Maxheh, 3712) Kur u ankua Akremeh bin Ebi Xhehli (r.a.) se kur ai kalon në qytetin e Medinës i thonë njerëzit: Ky është biri i armikut të All-llahut, biri i Ebu Xhehlit, mbajti Pejgamberi (s.a.s.) një hutbe, falënderoi All-llahun dhe e lavdëroi Atë dhe tha: “Njerëzit janë lloj-lloj, të zgjedhurit në injorancë janë të zgjedhurit në Islam, nëse kuptojnë.” (Sahihul Muslim, 2638) Pra, ruajtja e pozitës së të riut që pendohet në familjen e tij dhe shoqërinë e tij është prej shkaqeve që e forcojnë të riun në pendimin që ka bërë, andaj duhet t'i kushtojmë rëndësi të veçantë. Përktheu: Kujtim Demiri


ELIF

Rinia përballë së vërtetës së Humanizmit - Modernizmit “Do t’ju kërkoja që përpjekjet tuaja t’i drejtoni më tepër për përgatitjen e rinisë për rrugë, se sa përgatitjen e rrugës për rininë.” B. Lindsej E vërteta mund të jetë njerëzore dhe Hyjnore. E vërteta njerëzore është relative, e përkohshme, është e kufizuar, prandaj mund të pranohet, apo të mohohet, mund të jetë e urryer ose e pëlqyer, kurse e Vërteta Hyjnore është absolute, e përhershme dhe e përkryer… Por, të Vërtetën Hyjnore, në kohën moderne që jetojmë, disa qenie njerëzore, të cilët e quajnë veten humanistë modern, nuk e pranojnë. Rinia është pranvera e jetës Rinia është pranvera e jetës. Jeta në rini është përplot stuhi. Stuhi që sjellin herë dhimbje, herë kënaqësi. Herë kënaqësi sjellë jeta e rinisë në shoqëri, por edhe dhimbje sjellë jeta e rinisë në vetmi… Në moshën e rinisë përfundon mosha e lumtur e fëmijërisë. Mosha e lumtur e fëmijërisë përfundon, por mosha e shqetësimeve të rinisë po sa fillon. Fillon një etapë e re, krahas shqetësimeve, një etapë e re e zhvillimeve. Zhvillimeve fizike, psikike, sociale, emocionale, shpirtërore, intelektuale… Rinia krijon pikëpamjen e vet ndaj jetës, por kjo pikëpamje është shumë larg prej së vërtetës. E vërteta për rininë është ajo që ju servohet apo edhe ajo që prej tyre krijohet. Krijohet me mendime, gjykime, arsyetime, por që përfundojnë shpesh me zhgënjime, me dështime, me pësime. Këto zhgënjime, këto dështime, këto pësime, ka mundësi reale të bëhen mësime. Mësimet i çelin rrugën, i japin mundësi për të njohur veten e tij. Njohja e vetvetes është çelësi për të njohur thelbin e së Vërtetës… E vërteta mund të jetë njerëzore dhe Hyjnore. E vërteta njerëzore është relative, e përkohshme, është e kufizuar, prandaj mund të pranohet, apo të mohohet, mund të jetë e urryer ose e pëlqyer, kurse e Vërteta Hyjnore është absolute, e përhershme dhe e përkryer… Por, të Vërtetën Hyjnore, në kohën moderne që jetojmë, disa qenie njerëzore, të cilët e quajnë veten humanistë modern, nuk e pranojnë. E vërteta e humanizmit modern Humanizmi modern është shekullar, ateist. Ai nuk e pranon më besimin te Zoti si burim autoriteti moral për mënyrën e të jetuarit apo të vepruarit. Humanistët modern mendojnë se kemi vetëm një jetë, prandaj është e rëndësishme, kanë dëshirë, që ajo të jetë sa më e mirë. Humanistët modern e shohin arsyen njerëzore si forcë të vërtetë, forcë udhëheqëse në këtë jetë. Humanizmi i tyre bazohet në agnosticizëm dhe ateizëm. Në qëndrimin ndaj njohjes janë empiristë, kurse njohja vjen vetëm përmes shqisave, mendojnë këta modernistë…! Morali humanist është një kod i sjelljes së njerëzve që është ndërtuar prej njerëzve…. Humanistët nuk i japin vlerë as rëndësi të veçantë të pasurit të një besimi, as përuljes, bindjes ndaj porosive të të Madhit Zot, dhe thonë, kjo është gjë e kotë…! Ata kërkojnë ash-

iqare, ta çlirojnë shoqërinë prej besimeve fetare, që, sipas tyre, pengojnë përparimin shoqërorë në nivel botërorë… Si ta përkufizojmë shekullin në të cilin jetojmë? Si ta përkufizojmë shekullin në të cilin jetojmë? Shekulli i përparimit apo i prapakthimit? Shekulli i shpresës apo i zhgënjimit dhe dëshpërimit? Shekulli i shkencës apo post-shkencor? Në botën moderne, zhvillimi i shkencave natyrore, e sidomos i fizikës nukleare, bëri që bota të përjetojë një ndryshim me përmasa kozmike, por gjendja në shumë vende është kaotike, është katastrofike! Megjithatë, përkundrejt këtyre arritjeve të të menduarit njerëzorë, njeriu kurrë nuk ka qenë më tepër se në këtë shekull i vetmuar, nga vetvetja i tjetërsuar! Në euforinë e përparimit material njeriu e harron vetveten, e harron njerëzoren, e harron shpirtëroren. Kështu, njeriu po dehumanizohet, po depersonalizohet dhe një ditë vetvetiu do të asgjësohet…! Mënyra, stili modern i të jetuarit ka një veçanti - kërkimin e zjarrtë të jetës me një kuptim të ri! Pikërisht, humbja e kuptimit të jetës i ka shpie, disa herë, shumë të rinj në humnerë…! Shumë të rinj kanë rënë në humnerë duke menduar se prej dimrit po dalin në verë…! Alkooli, droga, shfrenimi, krimi, mashtrimi, dhunimi, prostitucioni, iluzioni dhe shumë të këqija të tjera i çojnë tek humnera… Në shoqërinë moderne rinia gjendet shumë e rrezikuar sepse ndodhet përpara një udhëkryqi të ngatërruar. Nga ky udhëkryq i ngatërruar, cila është rruga që duhet zgjedhur për të shpëtuar? Rruga e shpëtimit Rruga e shpëtimit vjen përmes besimit. Besimi është shpëtimi. Shpëton ai që veten e pastron. Si bëhet pastrimi? Kur të ktheheni te burimi. Burimi është Kur’an-i. Burimi është Islami. Islami është besimi ku mund të gjendet shpëtimi. Aty është Adhurimi. Aty është Njësimi. Aty është Vëllazërimi. Aty është Drejtësia. Aty është Dashuria. Aty është Besnikëria. Aty është Mençuria. Aty është Edukimi. Aty është Zhvillimi. Aty është Përparimi. Aty është Lartësimi. Aty ke çdo gjë që kërkon. Aty asgjë askujt nuk i mungon… Kush nuk i beson Zërit të së Vërtetës, barrën e mosbesimit e ka kundër vetes…. Mexhid Yvejsi

ELIF

NE NË KOHË


korrik, gusht 2007.

12

Demokracia liberale dhe agonia shpirtërore G

jatë historisë njerëzore idealizmi dhe materializmi janë ndeshur për të përcaktuar nëse është shpirti primar apo materia. Rryma të shumta janë orvatur të shpjegojnë prejardhjen, origjinën dhe zanafillën e njeriut në mënyrë që të qetësojnë shpirtin e tij dhe t’i japin jetës kuptimin, qëllimin dhe drejtimin e duhur. Edhe sot gjejmë ideologji të shumta që garojnë mes tyre, duke u munduar që secila të ketë sa më shumë ithtarë. Një shikim më i vëmendshëm ndaj shoqërisë do të na bëjë të konkludojmë se njerëzit, pavarësisht se shumë prej tyre besojnë se janë të lirë dhe të lumtur, në të vërtetë, të dalldisur pas kësaj bote dhe për shkak të karakterit të tyre individualist dhe egoist, janë prangosur brenda kështjellës së dëshirave të tyre të ngushta dhe makute. Rrymat e ndryshme materialiste, duke u dhënë pas anës materiale dhe duke injoruar dhe mohuar në tërësi anën shpirtërore, kanë shkaktuar një numër dukurish patologjike, deformime shoqërore dhe krizë morali. Jeta bashkëkohore karakterizohet me një bollëk mjetesh për jetesë, por, njëkohësisht, ajo karakterizohet edhe me mungesën e qëllimeve të drejta dhe të vërteta për jetën. Në këto rryma nuk ekziston e shenjta. Gjithësia sipas pretendimit të tyre është tërësisht profane dhe ato nuk duan të dinë për hyjnoren, ngase çdo gjë sipas tyre fillon dhe mbaron me jetën kohore të kësaj bote: “Ata thanë: ‘Nuk ka tjetër veç jetës sonë në këtë botë, këtu lindemi e këtu vdesim. Asgjë tjetër nuk na shkatërron përveç kohës.’ Mirëpo ata nuk kanë asnjë njohuri për këtë përveç një dyshimi pandehme”. (El Xhathije: 24.)

Të menduarit materialist është mashtrim sepse njeriu ka natyrë hyjnore dhe tokësore. Mendimi antik grek e shi-

hte njeriun si pjesë të natyrës, të ndarë nga Zoti. Dituria sipas tij është në duart e perëndive, dhe njeriu është i privuar prej saj. Ndërkaq Islami na mëson se vetë Zoti është Ai që e krijoi njeriun prej dheu: “All-llahu ju ka krijuar prej dheu...” (Fatir:11); dhe ia dha shpirtin: “E kur ta përsos atë (në formën e njeriut) dhe t’i jap atij shpirtin...” (El Hixhr: 29); dhe ia mësoi emrat: “E ai (Zoti) ia mësoi Ademit të gjitha emrat (e sendeve)...” (El Bekare: 31).

ulëta dhe primitive shtazarake, dëshiron të jetoj në vetmi dhe vetëm për veten e tij. Individualizmi egoist ka filluar ta degradojë njeriun e kohës sonë. Ai duke qenë plot dëshira të ethshme, lakmitare dhe zilie, po tregohet i pangopur, ambicioz, narcist dhe posesiv për çdo gjë. Njeriu bashkëkohor po i shmanget ballafaqimit me përgjegjësinë e tij personale për fatkeqësinë dhe tragjedinë që po gjeneron zbulimi tekno-shkencor. Demokracia

Të krijuarit e njeriut prej dheu nga ana e Zotit përfaqëson dimensionin profan-tokësor, dhënia e shpirtit atë transcendetal- hyjnor, kurse mësimi i emrave të sendeve aftësinë e tij për të mësuar dhe për t’u pajisur me dije. Me gjithë zhvillimin marramendës të teknologjisë bashkëkohore, me gjithë rritjen e standardit ekonomik, njerëzimi e ka humbur çelësin e kasafortës së lumturisë njerëzore. Shoqëria e kohëve moderne nuk është duke shkuar përpara. Përkundrazi, ekziston një degradim dhe rënie e vazhdueshme në aspektin e vlerave dhe virtyteve. Lëkundjet dhe problemet aktuale që kanë pllakosur shoqërinë, agonia shpirtërore, degjenerimet, dhuna dhe padrejtësia kanë shkaktuar negativitete që kanë marrë hov dhe po e shtyjnë njeriun e sotëm drejt humnerës, drejt dekadencës dhe kolapsit moral.

liberale po shpie drejt nihilizmit dhe shoqëria e bollëkut të kapitalizmit liberal nga shumë kritikë të saj vlerësohet se përmban në vete farën e destruksionit dhe vetë-shkatërrimit. Njeriu i sotëm në vend që të jetë shërbyes – rob dhe mëkëmbës i All-llahut, Krijuesit të natyrës, veten e tij e ka shpallur për zot të natyrës. Ideologjitë materialiste kanë zvetënuar çdo gjë të shenjtë dhe të vlefshme tek njeriu duke e trajtuar atë si një krijesë të pashpirt, thjesht një makinë robot.

Njeriu sot po jeton në një gjendje të bjerrjes, zvetënimit dhe tëhuajësimit dhe nën invazionin e mentalitetit materialist është bërë një qenie e izoluar, i kurthuar nga dëshira të

Si rrjedhim, njeriu po ndjehet i zhgënjyer, më i mërzitur se kurrë, me plot dilema e probleme të pazgjidhura. Ai shpesh herë i influencuar nga mendësia materialiste shihet si një

kafshë e egër dhe harbute, një qenie destruktive, si ‘ujk për tjetrin’, ku sikurse në ligjin e xhunglës vetëm më i forti mund të mbijetojë! Sipas shekullarizimit dhe mendësisë profane perëndimore ‘asgjë nuk mund të njihet me siguri dhe çdo gjë është e lejuar.’ Kohëve të fundit gjithnjë e më shumë është në rritje numri i kritikëve që besojnë se ideja e lirisë së individit, po gjeneron egoizëm duke çuar deri aty sa njerëzit t’i shohin me skepticizëm të gjitha vlerat morale dhe të vërtetat hyjnore. Duke u treguar mospërfillës ndaj vlerave hyjnore, virtyteve dhe moralitetit, si rezultat i influencës së ideologjive të ndryshme ateiste, viktimë e së cilës është bërë shoqëria perëndimore, madje që nga momenti kur ajo prezencën e Zotit filloi ta shohë si të tepërt, njerëzit janë bërë peng i ëndjeve të tyre egoiste. Prandaj, njeriu sot jeton në ankth e pasiguri për të ardhmen, i kurthuar nga dyshime e dilema të shumta. Prirjet e këtilla kërcënojnë vlerat e mirëfillta kulturore dhe fetare që janë të nevojshme për të gjithë njerëzit dhe që mundësojnë ruajtjen e familjes dhe funksionimin e shoqërisë. Si rrjedhim familjes dhe gjithë shoqërisë po i kanoset rreziku i shkatërrimit. Synimi ynë duhet të jetë ndreqja e çrregullimeve kulturore që ka pësuar shoqëria jonë gjatë kohës së monizmit dhe evitimi i destruktiviteteve, nga të cilat ajo po kërcënohet thellësisht në kohën e sotme moderne. Ndryshime të shumta që ndikojnë tek shoqëria jonë shqiptare po instalojnë një jetë

të bezdisshme dhe zvetënim të asaj që është e moralshme dhe e shenjtë. Ne duhet të punojmë për formimin e një vizioni ku shoqëria jonë do të shfrytëzonte përparësitë e shkencës dhe teknologjisë, por që në të njëjtën kohë kultura, feja dhe tradita jonë do të kishin rolin qendror. Në këtë mënyrë ne do të mund të kontrollonim individualizmin dhe do të dizajnonim një kornizë morale që do t’i pamundësonte veseve dhe dëshirave egoiste të triumfonin mbi ne. Prandaj, është detyrë e njerëzve të ditur që t’i këshillojnë masat e gjëra, që janë të dhëna pas dëshirave të tyre egoiste, duke punuar në nxjerrjen e tyre nga errësira të shumta në dritën e vetme të Islamit. “Nga ju le të jetë një grup që do të thërrasë në atë që është e mirë dhe urdhëron të bëhen punë të mira dhe ndalon nga veprat e këqija. Ata do të jenë të shpëtuar.” (Ali Imran, 104). Masat e gjëra kanë nevojë jo vetëm të këshillohen, por edhe të udhëhiqen nga një grup njerëzish të drejtë, që do të ruanin vlerat e tij morale dhe fetare. Kjo kërkon që t’u jemi besnik vlerave morale e fetare dhe të kapemi për rrënjët tona. Elita udhëheqëse e një populli duhet të jetë e pastër, jashtë kornizave të realitetit të prishur, në mënyrë që të punojë jo vetëm për prosperitetin material, por edhe shpirtëror të tij. Për të arritur këtë, shëmbëlltyrë për ne duhet të jetë jeta dhe e vepra e Muhammedit a.s. dhe e shokëve të tij. Njerëzit shpeshherë as që janë të vetëdijshëm për gjendjen e tyre të molepsur. Përkundrazi, ata jetojnë me bindjen se janë të lirë dhe se udhëheqësit e tyre punojnë që t’i çojnë drejt një jete të re, më të mirë! Mjerisht realiteti tregon të kundërtën. Si rezultat i asaj se aftësia e të kuptuarit mund

13

INTERVISTË

korrik, gusht 2007.

të jetë e infektuar, ngase një numër i madh njerëzish adhurojnë materializmin dhe dëshirat e tyre, madje edhe të vërtetën mundohen ta shohin sipas prizmit të tyre dhe jo ashtu si është realisht, njerëzit nuk e kuptojnë gjendjen e tyre të mjerueshme dhe kritike. Ata u besojnë premtimeve boshe dhe jo të sinqerta të politikanëve të tyre madje edhe atëherë kur shumë indikatorë mund të tregojnë se ata shpeshherë e çojnë shoqërinë kah një botë e injorancës, materializmit të vrazhdë, korrupsionit, degradimit moral e material. Pa mohuar rolin që ka familja në edukimin e fëmijëve nuk duhet të harrojmë se si rezultat i zbatimit të ligjeve jo të përputhshme me natyrën e njeriut, mund të arrihet deri te rritja e kriminalitetit, varësisë ndaj drogës, dhe veseve të tjera. Prandaj definimi i Kosovës si një vend pa fe zyrtare mund të ketë pasoja shumë të rënda për shoqërinë tonë. Mu për këtë prijësit e Bashkësisë Islame duhet të punojnë që të gjejnë një uninanimitet për njohjen e Islamit si fe zyrtare në Kosovë, aq më shumë kur dihet se tashmë një status i tillë po punohet që t’i njihet kishës ortodokse serbe. Shekullarizmi nuk mund të shërbejë si bërthamë për një shoqëri të shëndoshë. Vlerat absolute hyjnore duhet të mbizotërojnë edhe në shoqërinë tonë. Tashmë jemi dëshmitar se liberalizmi që beson në lirinë e individit, duke u treguar indiferent ndaj vlerave absolute, po shkakton kaos, duke shkatërruar kornizën e përbashkët morale që e mban të lidhur shoqërinë, duke e bërë individin që të anojnë nga interesat e tij personale dhe egoiste, gjë që pashmangshëm shpie në konflikt, urrejtje, zili dhe hedonizëm. Nga kjo rezulton se çdo shoqëria e kohës sonë është e sëmurë dhe shërimi i vetëm i saj është Kur’ani famëlartë dhe sunneti i Muhammedit a.s. Mu për këtë Muhammedi a.s. thotë: “U kam lënë dy gjëra. Nëse u përmbaheni nuk do të humbisni kurrë, e ato janë: Libri i All-llahut dhe sunneti tradita ime.” Ajni Sinani


ELIF

Disa fjalë me Fatih Kapllanin nga Stambolli P

ër muslimanët e Malësisë si dhe disa nga Ulqini dhe Kraja, Fatih Kapllani nuk është i huaj. Djali i ri nga Stambolli, turku, i cili e din gjuhën shqipe dhe atë boshnjake pothuajse sikurse gjuhën amtare. I riu i cili ka vendosur që rininë e tij, në dashtë Zoti edhe kur të jetë i moshuar, jetën të ia dedikojë thirrjes Islame, Daves. Biseduam me të disa fjalë me qëllim që ta njohim edhe më mirë. Fatih, në fillim më tregoni disa fjalë rreth vetes suaj? Kam lindur me 1982 në Stamboll, vij nga një familje me tradita Islame, e cila më dha edukatën e mirëfilltë Islame që në fëmijëri dhe kjo bëri që unë me bindje të plotë të mbarojë mësimet e mesme dhe fakultetin e Studimeve Islame. Kur i mbusha 20 vjeç, pra në vitin 2002 erdha në Shqipëri për tu bërë pjesë e misionit të shenjtë Islam, të thirrjes në rrugën e drejtë. Fillimi nuk ishte i vështirë për mua, pasi që aty, në Shqipëri kisha babain, Shukri Kapllanin, i cili misionin e filloi në vitin 1992, pra ai erdhi në Shqipëri në ditët e para të lirimit të fesë. Më tregoni më shumë rreth Shoqatës pjesë e së cilës jeni edhe ju? Në Mal të Zi ne jemi të regjistruar si Shoqatë joqeveritare “Shoqata Kulturore Sulejmanie”. Kurse në Shqipëri veprojmë me emrin “Vakfi Islamik Shqiptaro-Turk”. Kjo do të thotë se shoqata në vend të ndryshëm ka emër të ndryshëm por çdoherë qëllimi është i njëjtë. Aktiviteti filloi para gati 70 vjetësh në Turqi kurse sot vepron në shumë vende të botës në të gjithë kontinentet. A mund të më tregoni më në detaje rreth aktiviteteve të shoqatës? Edukimi është aktiviteti kryesor dhe ky bëhet përmes konvikteve në të cilët nxënësve të shkollave fillore, atyre të mesme, si dhe fakulteteve ju ofrojmë strehim dhe ushqim falas. Kjo është ana humanitare e veprimtarisë sonë, kurse edukative është mësimi i Kur’anit dhe rregullave të Fikhut Islam. Nëse shkolla nxënësve iu ofron mësimet shoqërore dhe shkencore neve atyre ju ofrojmë si plotësim edhe mësimet Islame me qëllim që studenti të formohet i plotë dhe jo gjysmak. Vetëm në

Fatih Kapllani

Shqipëri kemi 13 vende, në të gjitha qytetet kryesore me qindra nxënës dhe studentë. Çfarë mund të thuash rreth mësimeve që ofron shoqata? A qëndrojnë thashethemet se juve i përkisni ndonjë grupacioni apo tarikati specifik mësimet e të cilit ndryshojnë nga mësimet tradi cionale në Ballkan? Kur është fjala për mësimin e këndimit të Kuranit është më se e qartë se duke pasur vetëm një Kur’an në gjithë botën Islame edhe mësimi i leximit të tij gjithkund është i njëjtë. Mund të ndryshojë stili i të kënduarit siç i themi tradicionalisht mekami, por Kurani gjithmonë është i njëjtë. Kurse për sa i përket mësimeve të Fikhut mund të them se që nga Shehadeti dhe shkronja e parë Elif e deri tek mësimi rreth Allahut xh.sh., çdo gjë është sipas mësimeve të medhhebit (shkollës) Hanefite, shkollës e cila mësohet dhe praktikohet që pesë shekuj edhe në Ballkan. Kurse thashetheme gjithmonë do të ketë përderisa fitneja është puna kryesore e shenjtanit. Më tregoni diçka rreth aktivitetit tuaj në Mal të Zi? Edhe pse ne veprojmë në Mal të Zi që dy vjet mund të them se ende jemi në fazën e konsolidimit të veprimtarisë sonë. Për momentin aktivitetet i kemi të përqendruara në zonën e Malësisë,

kryesisht në Tuz dhe Dinoshë, ku kemi mbi 100 nxënës. Tani jemi duke riparuar dhe rindërtuar objektin e vjetër afër xhamisë së Tuzit i cili deri vonë shërbente si shkollë 8 vjeçare, ai do të jetë konvikti i parë sipas sistemit tonë në Mal të Zi. Punimet në të vazhdojnë dhe shpresojmë që shpejt të përfundojnë. Por duhet ditur se edhe fondet që vijnë nga qendra e Shoqatës pra nga Stambolli, janë donacione, ndihma, zeqatë apo sadak. Prandaj ky objekt ka nevojë që të mbështetet edhe nga donacionet lokale. Duke falënderuar Zotin edhe vendasit e ndihmojnë por ndihma kurrë nuk është e tepërt në veçanti kur objekti është në ndërtim. Theksoj nevojën për ndihmat nga vetë vendasit për vetë faktin që objekti është i Bashkësisë Islame të Tuzit e jo i huaji. Në fund më tregoni sa e shihni të nevojshme dhe të dobishme këtë lloj aktiviteti? Siç e thashë edhe më parë, ky lloj aktiviteti ka karakter të dyfishtë atë humanitar dhe atë edukativ. Thelbi i tij është edukimi Islam i brezit të ri. Si mund të presim që në të ardhmen të kemi një shoqëri të mirëfilltë Islame në qoftë se atyre në fëmijëri i mungon mësimi dhe edukata Islame. Ajo që mësohet në fëmijëri ajo ngel gjithmonë në kujtesë e ajo që kapërcehet në fëmijëri rrezikon që kurrë të mos mësohet. Intervistën e bëri Omer Kajoshaj

ELIF

AKTUALE


korrik, gusht 2007.

14

Çudi në Londër, Muhamedi kalon Xhekun N

ë vitin 2008 të lindurit me këtë emër, do të jenë më të shumtë në numër. Emri i Profetit u është vënë më shumë fëmijëve në vitin 2006, me një rritje prej 12% krahasuar me një vit më parë. "Goodbye, John, Peter dhe Paul"; "Hello Mohamed". Nga regjistri i gjendjes civile në Mbretërinë e Bashkuar tregohet një shifër historike, emri më i përdorur për fëmijët britanikë të seksit mashkull është Muhamed. Në versionet e tij të ndryshme, të cilat varen nga vendi ku një musliman e përkthen emrin Muhamed nga gjuha angleze në atë arabe Mohammed, Muhammad, ose Muhamed. Me këtë emër janë quajtur në Mbretërinë e Bashkuar 5991 fëmijë meshkuj brenda vitit 2006, duke zënë vendin e dytë në klasifikimin e emrave më të përdorur pas emrit Jack. Ky i fundit (Jack) renditet i pari me 6928 preferenca, madje edhe përpara emrave si: Thomas, Joshua, Oliver, Harry, James, William, Samuel dhe Daniel, bashkë me Muhamed dhe Jack janë 10 emrat më të përdorur në Angli. Duke parë se vitin e kaluar emri Muhamed është rritur me 12 për qind, krahasuar me 2005-ën, është parashikuar se vitin e ardhshëm, do t'ia kalojë edhe atij Jack, duke u bërë absolutisht emri i parë për fëmijët e këtij shteti. Tamam si një makinë që ecën me shpejtësi të madhe në një rrugë bosh, ashtu edhe emri Muhamed po "fluturon" me shpejtësi drejt "rrugës së lirë" për të arritur në krye të të gjithë emrave. Mund të duket një statistikë zhgënjyese: muslimanët britanikë janë vetëm një mil-

ionë e gjysmë (dy milionë duke llogaritur banorët ilegalë ose të përkohshëm), ndërsa e gjithë popullsia e Mbretërisë së Bashkuar numëron 60 milionë banorë. Po si është e mundur që mbizotëron më shumë emri Mohammed (Muhamed) se Jack (Xhek) apo Thomas (Tomas)? Shpjegimi është i dyfishtë. Nga njëra anë, prindërit pasues të vendeve të tjera, apo ato laike, zgjedhin pa dyshim mes shumë emrave, ata që u shkojnë më shumë të vegjëlve të tyre, ndërsa prindërit që vijnë nga vendet muslimane zgjedhin emrin Mohammed (Muhamed), me dëshirën e madhe që t'i thërrasin fëmijët e tyre me emrin e Profetit të Islamit. Kështu, duke qenë se janë një pakicë etnike në Britaninë e Madhe, duke i përqendruar preferencat e tyre tek emri Muhamed, përfitojnë (ose momentalisht të dytin) vendin e parë në klasifikimin e emrave. Duke bërë atë që është korrekte nga një fakt: zakonisht, muslimanët marrin dy emra pas lindjes. I pari Mohammed (Muhamed), që është homazhi ndaj Profetit dhe i dyti është emri që do të përdoret në familje për të thirrur fëmijën. Një arsye e dytë për mbizotërimit "Muhamedëve" është se muslimanët janë më të shumtë në numër se sa kristianët, hebrenjtë dhe ateistët. Në Mbretërinë e Bashkuar, muslimanët kanë një mesatare lindjeje tri herë më të lartë se popullsia jo muslimane. Me pak fjalë, popullsia muslimane dominon në numrin e lindjeve, që do të thotë edhe pse janë të paktë në numër, në shtëpitë e tyre lindin më shumë fëmijë. Për sa i përket ndryshim-

it të drejtshqiptimit, varet nga transliterimi e tingëllimi i emrit Muhamed nga gjuha arabe në atë angleze. Një musliman jo arab, shkruan te revista "Times", duke komentuar lajmin, se e shqipton emrin me "ed", pra Muhamed, ndërsa një musliman arab, e shqipton në fund me "ad", duke shkruar Mohammad. "Prindërit që i quajnë në këtë mënyrë fëmijët e tyre, besojnë se emri do të ketë ndonjë efekt në personalitetin e fëmijës dhe në karakteristikat e së ardhmes", pohon myftiu Abdul Barkatullah, një ish-imam i xhamisë "Finchleyroad", një qendër radikalizmi islamike në verilindje të Londrës. "Duke iu vënë emrin Muhamed, fëmija do të bëhet i edukuar dhe i zoti. Edhe pse nuk e njohin historinë e Profetit dhe nuk janë besimtarë praktikantë, kanë dëshirë t'ia besojnë fëmijën Muhamedit". Përtej shpjegimeve konkrete, shpërndarja ka një domethënie simbolike: ajo nënvizon rritjen e komunitetit musliman në Britaninë e Madhe, sinjalizon se kjo është bërë vërtetë një vend shumë kulturor, larg nga imazhi "Old England" (Anglisë së vjetër). Dikur emrat më të përdorur ishin ata të

apostujve të krishterë si: John, (Xhon), Peter (Petër) dhe Paul (Paul), të cilët janë pothuajse zhdukur nga klasifikimi i 20 emrave më të përdorur.

Klasifikimi Në Itali, emri Françesko qëndron në krye të klasifikimit. Francesco (Françesko) dhe Mohammed (Muhamed), Giulia (Xhulja) dhe Sara (Sara), janë këta emrat më të përdorur nga italianët dhe të huajt. Janë dy klasifikime të ndara: fëmijëve të lindur nga prindër italianë dhe fëmijëve të lindur nga prindër të huaj. Dy lista që tregojnë histori dhe tradita të ndryshme, por që shpesh herë përzihen me njëra-tjetrën. Në Itali emrat e gjinisë mashkullore më të përdorur janë: Francesco, (Françesko), Alessandro (Aleksandër), Andrea (Andrea), ndërsa për gjininë femërore: Giulia (Xhulja), e cila qëndron dhe në krye të klasifikimit, vijon më pas Martina (Martina), Chiara (Klara), Sara (Sara) dhe Alessia (Alesia). Duke shfletuar statistikat, duket se prindërit italianë i kanë braktisur emrat e vjetër dhe kërkojnë të përdorin ato të yjeve televizivë. Në klasifikimin e 30 emrave më të përhapur nuk ka emra të

huaj. Megjithatë ekziston një listë paralele ku gjenden edhe emrat Omar (Omar) dhe Mohammed (Muhamed), Youssef (Jusuf), Zakaria (Zakaria) dhe Yasmine (Jasminë). Këto janë emrat e fëmijëve të çifteve të huaja që jetojnë në Itali, prindër të cilët kanë zgjedhur traditën e tyre. Mes fëmijëve të huaj, emri i parë në klasifikim është Omar (Omar), duke vijuar me Mohammed (Muhamed), Matteo (Mateo) dhe Alessio (Alesio). Për vajzat pesha e traditës është paksa më e lirë, ku emrat e parë në klasifikim janë Sara, Alessia dhe Giulia, më pas vijnë Aya (Aja), Sabrina (Sabrina) dhe Yasmine (Jasminë).

Klasifikimi i emrave Jack (Xhek)- 6928 Mohammed (Muhamed)5991 Thomas (Tomas)- 6928 Joshua(Xhoshua)- 5808 Oliver (Oliver) - 5208 Emri Mohammed (Muhamed) ka 16 versione në gjuhën angleze. Në bazë të shpërndarjes aktuale që është 12 për qind. Brenda vitit 2007 do të jetë emri më i përdorur në Angli. Marrë nga: www.iliriaplus.com

15

MOZAIKU

korrik, gusht 2007.

Hapet Xhamia e parë në Athinë Grupet e emigrantëve të premten bënë hapjen e hapësirës së parë formale për faljen e namazit në Athinë që nga koha e tërheqjes së Perandorisë Otomane para më se 170 vjetësh. Planet e qeverisë greke për ndërtimin e një xhamie për dhjetëra mijëra emigrantë muslimanë që jetojnë në kryeqytetin grek kanë ngecur në baltë, për këtë shkak biznesmenët nga vendet arabe financuan këtë qendër kulturore. "Kjo është hera e parë, nga këto 35 vite që jetoj në Greqi që ne kemi një vend të përshtatshëm për faljen e namazit" tha Naim El-Gandour, me prejardhje egjiptiane, kryetari i Asociacionit të muslimanëve të Greqisë. “Është e vështirë të përshkruaj këtë që u arrit. Jam i vërshuar nga emocionet". Shumica e muslimanëve që jetojnë në Athinë përdorin vende te improvizuara për faljen e namazeve, duke përfshire bodrume, apartamente dhe kafe shop. Për kurorëzime, funerale dhe rite tjera të rëndësishme fetare, ata shpesh udhëtojnë më shumë se 435 milje deri në Traki, regjion me minoritet musliman turqisht folëse me përafërsisht 120, 000 banorë. Më shumë se 1000 emigrantë, shumica arabe, u mblodhën për hapjen zyrtare të kësaj qendre kulturore dhe vendfalje. El-Gandour tha se nuk e di se sa para janë shpenzuar për këtë qendër, me përafërsisht 1800 metra katrore hapësirë e adaptuar nga një fabrikë e vjetër tekstili. Ajo ka dhoma të gjëra vendfalje, televizorë me ekrane të rrafshët, dhe punonjës shërbimi të uniformuar vullnetarë. Në hapje morën pjesë organizata muslimane nga Europa, përfaqësues të ambasadës së Arabisë Saudite dhe të Iranit, Imamë nga vendet muslimane dhe një përfaqësues nga Kisha Ortodokse greke. Sipas shifrave zyrtare 97% e popullatës 11 milionëshe të Greqisë janë të krishterë ortodokse. Vitin e kaluar qeveria premtoi të shpenzojë 20 milion dollarë për një xhami në Athinë deri në vitin 2009. Organizata ndërkombëtare e të drejtave të njeriut ka kritikuar Greqinë për dështimin e sigurimit të një xhamie për muslimanët e Athinës. Marrë nga: www.worldbulletin.net


ELIF

Bija e Preshevës Nuk kisha dëgjuar kurrë për Preshevën dhe Luginën e saj, deri në momentin kur së bashku me katër shoqe të miat, motrat e mia të udhës së vështirë të dijes dhe sakrificës, të gjitha nga Tirana, udhëtuam për në Kairo. Për të gjitha ne, ky ishte largimi ynë i parë nga familja. Ishte fillimi i vitit 1992, kohë kur Shqipëria akoma lëkundej në dallgët e trazirave, për tu shkëputur nga regjimi socialist që e kishte paralizuar vendin për gati 50-të vjet, e për t'u futur në rrugën e demokracisë, aq shumë të dëshiruar nga populli i lodhur tashmë, nga periudha e gjatë e mbylljes dhe izolimit. Pikërisht në këtë kohë të trazuar, ne pesë vajza të reja, pionieret e para të fesë Islame në Shqipëri, lamë atdheun dhe shtegtuam larg, në kërkim të dijes, atje në Egjiptin e Muhamed Aliut, në tokën ku shqiptarët kishin shkruar historinë për shekuj me rrallë, në vendin e njërit prej universiteteve më të vjetër dhe më të njohur në botë, Universitetit "Al Az'har", në auditorët e të cilit do të uleshim për të mësuar për herë të parë, gjuhën e bukur arabe. Pikërisht këtu u njohëm me Fatime (Ahmedi) Ismailin, bijën e Preshevës, që do të na qëndronte pranë në çdo moment, e gatshme për të na ofruar ndihmën e saj. E mbaj mend si tani çastin kur e pashë për herë të parë. Në momentin që hyri në shtëpinë tonë dhe na përshëndeti, kuptuam se ishte shqiptare. Nuk di se ç'ndjeva atë çast! Ai zë i ngrohtë dhe ato fjalë të gjuhës time, më bënë të ndieja veten të lehtësuar dhe në një farë mënyre, më dhanë forcë e krahë. Ditët do të kalonin një e nga një dhe miqësia jonë, do të forcohej gjithnjë e më shumë. Përveçse një nënë e mirë dhe një bashkëshorte

e denjë, ajo ishte dhe një shoqe e mirë, që më kalimin e kohës do ta ndjeja si motrën time më të madhe, me të cilën diskutoja probleme të ndryshme dhe që dinte të mbarte në vetvete, një pjesë të shqetësimit dhe trazimit tim. Fatime Ismaili, është e bija e Zihni Ahmedit nga Presheva dhe bashkëshortja e Prof. Dr. Beqir Ismailit, nga Fushë Kosova. Fatimja është një grua e qetë, e qeshur dhe me një shpirt të madh. Kurrë ndonjëherë nuk e pashë të bezdisej nga njerëzit e shumtë që i vizitonin. Shtëpia e tyre në Kairo, ishte qendra e takimit të studentëve shqiptarë të Kosovës e Maqedonisë, por që u bë e dashur dhe e afërt dhe për ne, studentët e Shqipërisë. Aq shumë njerëz hynin e dilnin në atë shtëpi, saqë shpesh më kujtonte shtëpinë time në Tiranë, ku nuk pushon kurrë zilja e derës. Por gëzimin më të madh në atë shtëpi të "madhe" e të hapur për të gjithë, na e jepnin fëmijët; Mu'mini, të cilin shpesh e zinte gjumi në krahët e mi, pa e dëgjuar deri në fund përrallën që po i tregoja; Shejma, që belbëzimet e para të gjuhës sonë, i mësoi prej nesh; e më pas dhe Sumeja e vogël, e cila lindi në kohën e qëndrimit tonë në Kairo dhe që isha njeriu i parë, që e mbajti në krahë. Nuk mund të le pa përmendur këtu dhe të ëmblin, vogëlushin e kësaj familje, Hakiun, i cili edhe pse ka lindur pas largimit tonë nga ky vend, ka një vend të veçantë në zemrën time. Preshevën e njoha pikërisht prej kësaj shqiptareje fisnike. Në sytë e Fatimes, Lugina e Preshevës, ishte e gjithë bota. Kur fliste për qytetin e saj të lindjes, të cilin nuk e kishte parë prej vitesh, zëri i dridhej dhe sytë i mbusheshin me lot. E ndërsa Fatimja mbante

në duar foton e Preshevës, të cilën nuk e ndante kurrë nga vetja dhe më përshkruante qytetin e saj, imagjinata ime shkonte aty ku futej tregimi i saj, në rrugët e gurta, në ato shtëpi të mbuluara nga dëbora, në fushat e gjera ku syri qetësohej nga gjelbërimi dhe vëzhgonte me vëmendje këtë Luginë, e cila ishte pjesë e tokës sime, por që nuk e kisha parë kurrë dhe kurrë më parë nuk kisha dëgjuar për ekzistencën e saj. Vitet do të kalonin dhe miqësia jonë do të rritej e forcohej aq sa, tashmë më duket se kam një jetë që e njoh Fatimen. Edhe pse larg –të dyja jetojmë në vende të ndryshme- e ndjej gjithmonë pranë, ashtu siç ndjen njeriu një pjesëtar të familjes së tij të shtrenjtë. Nuk mundem të harroj kurrë ato ditë të vështira, kur e ngushtuar nga shqetësimet që të sjell largësia nga familja, e zhuritur nga malli për prindërit dhe atdheun, e vendosja kokën në prehrin e saj dhe ndjeja dorën e saj të butë, tek më përkëdhelte lehtësisht. Në çdo lëvizje të dorës, më dukej se më largohej një shqetësim. E kam akoma para syve ndriçimin në fytyrën e Fatimes, kur unë citoja vargjet e këngës "Dy manushaqe në dorën time ja fala njërën arbëreshes sime", në përsëritjen e këtyre vargjeve unë thoja: "…. ja fala njërën preshevarës sime". Ajo qeshte ëmbël dhe më shtrëngonte në krahët e saj, duke përcjellë kështu dashuri e ngrohtësi motre. Kështu u lidhëm me një miqësi të pastër e të sinqertë, për të mos u ndarë më kurrë. Ishte feja, gjaku dhe gjuha, ato që më lidhën përjetësisht, me këtë bijë shqiptare, të atyre trojeve të largëta të tokës sime. Jeni MYFTARI

Katër poezi E para Përse kaq shumë yje S’paskam pa më parë Përse këso qetësie S’paskam dëgjuar ndonjë herë Ah O gjumë i keq Sa lutjet e natës I paskam kapërcyer E dyta Gjithnjë dielli po lind Para se unë të zgjohem

E unë po ëndërrojë Para se ai të lind Një kukuvajkë po këndon Me mua ose për mua Prapë s’e takova Zotin në agim E treta O shpirt i keq Më lerë të qajë vetveten Para se me ty të qeshë Më lerë të flas me Zotin Para se me ty të heshtë Më lerë ta dua Atë

Para se ty të puthë O shpirt i keq Ik Poezia e katërt dhe kthimi mbrapa Ah Sikur të mund të ktheja kohën mbrapa Por Prapë do e bëja atë që e bëra Sepse unë jam Po i njëjti unë Nga Omer Kajoshaj

ELIF

OKO NAS


jul, avgust 2007.

16

Premijera filma "praznina" o zločinu u Bukovici

Vlast ćuti kao i prije 15 godina Podgorica - Dokumentarni film "Praznina" novinara Seada Sadikovića, koji govori o zločinu u pljevaljskoj Bukovici prije 15 godina, premijerno je prikazan, 17. juna, u sali Nansen dijalog centra u Podgorici. U Bukovici je 1992 . i 1993 . ubijeno osam ljudi i prognane desetine porodica. Ostale su prazne, porušene kuće i bogomolje. O tome ko je i zašto pobio i prognao Muslimane, koji su u tom kraju bili većinsko stanovništvo, do danas nema zvanične verzije. O Bukovici zvanična Crna Gora ćuti, jednako kao i prije 15 godina. Kraj, koji je po prostranstvu veći od opštine Budva, sada je vjerovatno najmanje naseljen u Crnoj Gori. - Možda će ovo biti šansa za Crnu Goru da se uključi u

Napuštena džamija u Rosuljama

društvo civilizovanih naroda. Možda će državno tužilaštvo konačno progovoriti o zločinu koji se dogodio u Bukovici. Željeli bismo da se to desi i da ovaj film kratko živi - kaže Sadiković, koji je autor i scenarista filma "Praznina". On kaže da je tada u Buko-

vici stradalo šest ljudi, da su nakon torture dva čovjeka izvršila samoubistvo, da je prognano oko 300 mještana Bukovice muslimanske vjeroispovijesti. - Dovoljno je pomenuti nesrećnu životnu priču Latifa Bungura koji je u svom život-

nom vijeku tri puta morao da bježi. Treći put, zbog lošeg zdravlja, nije mogao da bježi pa je ostao mrtav u Bukovici. Treba zamisliti kako su se osjećali ljudi koji su poslije zločina prvi put došli u Bukovicu da glasaju na referendumu, kada su na glasačkom mjestu, kao propagatore ideje nezavisnosti vidjeli svoje progonitelje i batinaše. Priča o Bukovici se mora ispričati da bismo mogli početi da pričamo priče o dobrim ljudima kojih je bilo u tim nesrećnim vremenima kazao je Sadiković. Sadiković kaže da je više njegovih sagovornika saopštilo imena ljudi koji su učestvovali u sramnim dešavanjima u Bukovici, ali da to, zbog pretpostavke nevinosti, nije pustio u film. Sadikovićev film prikazan je u gotovo praznoj sali Nan-

Del Ponte da ocijeni da li je to ratni zločin Kopija dokumentarnog filma "Praznina", koji govori o zločinu u Bukovici početkom devedesetih, upućena je i glavnom tužiocu Tribunala u Hagu Karli del Ponte, kako bi se ona zainteresovala za taj slučaj - rekao je "Vijestima" Boris Raonić, koordinator Nansen dijalog centra-producent filma. Raonić je rekao da su njihovi pravnici sugerisali da u zločinu u Bukovici ima elemenata ratnog zločina i da bi to moglo zainteresovati haške tužitelje. - Naš krajnji cilj je da se za ovaj zločin zainteresuje gospođa Del Ponte i da izvrši pritisak na ovdašnje tužilaštvo i

pravosuđe da ga nakon toliko godina ispitaju i procesuiraju - kazao je Raonić. On je kazao da je NDC razgovarao sa nekoliko parlamentarnih stranaka i nevladinih organizacija o zločinu u Bukovici i da je dobio podršku. Predsjednik Crnogorskog komiteta pravnika za zaštitu ljudskih prava, Velija Murić, ocijenio je da se slučaj Bukovica "može okarakterisati kao najteži zločin izvršen na prostoru Crne Gore". - To je najveći zločin, jer je izvršen u vrijeme i na prostoru gdje nije bilo ratnih dejstava, a prema raspoloživim svjedočenjima, zločin su uglavnom izvršili

pripadnici rezervnog sastava crnogorske policije. Žrtve zločina su isključivo Bošnjaci-Muslimani, a u pitanju je klasični vid etničkog čišćenja, jer su ljudi ubijani i pljačkani bezrazložno, uništavana je njihova imovina i vjerski objekti, što se u pravnom smislu može kvalifikovati kao genocid nad tim narodom - kazao je Murić. On postavlja pitanje da li tužilac može javnosti da objasni zbog čega, na osnovu knjige Jakuba Durguta i drugog objavljenog materijala, nije do sada preduzeo ono što je zakonom i ustavom bio obavezan.

Raonić: dokaza ima dovoljno Boris Raonić je prokomentarisao i stav vrhovnog državnog tužioca Crne Gore Vesne Medenice, koja je rakla da je nakon toliko godina teško naći dokaze o zločinu u Bukovici. - O tome su napisane dvije knjige, snimljen film, postoje brojna svjedočenja oštećenih porodica, koje je tužilac dobio preko ombudsmana, postoji još mnogo ljudi koji su spremni da svjedoče. Ako u toj situaciji tužilac kaže da je teško naći dokaze, to znači da ne postoji volja, prije svega politička da se stavi tačka na taj zločin - smatra Raonić. sen dijalog centra, bez ijednog političara, ali i zaštitinika ljudskih prava iz nevladinog sektora. U malobrojnoj publici, osim nekoliko prijatelja autora filma, bila su samo dva novinara. Gledajući u prazne stolice u prvim redovima koje su bile rezervisane za predstavnike političkih partija i zaštitnike ljudskih prava iz nevladinog sektora, Sadiković je sa sjetom na licu prokomentarisao: "Možda gledaju rukomet".

Istraga zločina u Kaluđerskom lazu Bijelo Polje - Istražni sudija bjelopoljskog Višeg suda Milorad J. Smolović saopštio je "Vijestima" da je sredinom juna u Osnovnom sudu u Rožajama, u okviru istrage zločina slučaja u Kaluđerskom lazu 1999. godine, saslušao 30-ak svjedoka koji žive na području Kosova. Prisustvo svjedoka - rodbine ubijenih ili ranjenih osoba, organizovao je njihov punomoćnik, advokat Velija Murić, uz pomoć resornih ministarstva Crne Gore i Srbije i UNMIK-a. U nastavku istrage, Smolović je rekao da je neophodno saslušanje više

bivših oficira i generala Vojske Jugoslavije, koji na nepoznatim adresama žive u Crnoj Gori i Srbiji. - Očekujemo da će Ministarstvo pravde i druge nadležne institucije uspjeti da obezbijede njihovo prisustvo, kako bi se istražni postupak do kraja sproveo - rekao je Smolović. Tokom dosadašnje istrage u postupku zločina u Kaluđerskom lazu, kada je u proljeće 1999. ubijen 21 civil albanske nacionalnosti, pored 12 osumnjičenih pripadnika rezervnog sastava Podgoričkog korpusa, saslušeno je 50 od 80 planiranih svjedoka.

Kaluđerski laz

17

OKO NAS

jul, avgust 2007.


ELIF

Na Cetinju održan okrugli sto posvećen žrtvama Srebrenice i Vukovara

Da se više ne ponovi Cetinje - Samo u miru je moguće postići što veći stepen tolerancije i međusobnog uvažavanja i zato je potrebno raditi na pomirenju i praštanju, ali to nikako ne isključuje činjenicu da krivci moraju odgovarati za svoje zločine zajednička je ocjena učesnika okruglog stola "Da se više ne ponovi", posvećenog žrtvama Srebrenice i Vukovara, koji je, 30. juna, održan na Cetinju. Mitropolit CPC Mihailo istakao je da se prvi put u Crnoj Gori organizuje jedan takav skup, na kojem se govori o zločinima koji su se desili u Srebrenici i Vukovaru i drugim gradovima bivše Jugoslavije. On je izrazio uvjerenje da će ovaj potez mnogo značiti za buduće odnose između tri zemlje učesnice, Crne Gore, Bosne i Hercegovine i Hrvatske.

Sa izložbe na Cetinju o stradanju u Srebrenici Predstavnik Dukljanske akademija nauka i umjetnosti, Božidar Šekularac, rekao je da se obično kaže da se "ist-

orija ponavlja", ali da se u ovom slučaju nada "da smo dobro naučili lekciju i da se Srebrenica i Vukovar nikada više

neće ponoviti". - Krajnje je vrijeme da naša djeca danas uče lekcije iz tolerancije i međusobnih odnosa, da se ove ružne lekcije zaborave, ili ako nije moguće zaboraviti, onda makar oproste - kazao je Nikolić. Načelnik Srebrenice, Abdurahman Malkić, izrazio je nadu da više nikada "nećemo dozvoliti da se neko maltretira i progoni jer nosi drugačije ime, ima drugu boju kože ili se moli drugom Bogu". On je kazao da je pored rada na omogućavanju što boljeg života građana Srebrenice, njegov motiv za bavljenje politikom bila i "osveta". - Ali ne osveta da ubijam, palim, progonim i silujem, već da kao osoba koja je lično doživjela patnju kazamata, pružim ruku i pokažem da je

Poruka sa izložbe o stradanju u Srebrenici

Zločini ne smiju biti zaboravljeni Zločini nikada ne smiju biti zaboravljeni, moraju se nazvati pravim imenom i moraju se tretirati na pravi način, generalna je poruka sa dan ranije otvorene izložbe na Cetinju, u Vladinom domu, posvećene stradanjima u Srebrenici. Na izložbi je prikazano 30 fotografija o stradanjima u Srebrenici autora Ah-

meda Bajrića Blicka, kao i tridesetak slika sa I Međunarodne likovne kolonije Srebrenica 2006.godine. Prisutnima su se obratili mitropolit CPC Mihailo, gradonačelnik Srebrenice, Abdurahman Malkić i pronačelnik odjeljenja za društvene djelatnosti grada Vukovara, Zlatko Hegreduš. Izložbu je otvorio predsjednik

DANU, Božidar Nikolić. Prikazana su i dva dokumentarna filma o stradanju u Srebrenici. Izložba je dio programa u okviru dana Cetinja, Srebrenice i Vukovara, koju su pod motom "Da se više ne ponovi" organizovale Dukljanska akademija nauka i umjetnosti i Crnogorska pravoslavna crkva.

zajednički život moguć. Srebrenica je sramota svijeta, ali i sramota nas običnih građana. Pamtimo je kao poraz svih nas, koji ne smije da se ponovi više nikada - zaključio je Malkić. Pronačelnik za društvene djelatnosti Vukovara Zlatko Hegeduš, kazao je da se prilikom dolaska na Cetinje pitao "kakve to zajedničke veze ima Cetinje sa patnjama Srebrenice i Vukovara". On je rekao da mu je to bilo jasno kada je došao na Cetinje i saznao za podatak da je taj grad godinama "ugnjetavan i maltretiran zbog želje da ne dozvoli da se uništi crnogorski duh". Predstavnik Srebrenice, Adib Đozić, kazao je da genocid ne može počiniti pojedinac, jer to prevazilazi njegove mogućnosti, već da su subjekti genocida pored pojedinaca i kolektivni subjekti. - Mora konačno učitelj Crnogorac kazati učeniku što znače Njegoševi stihovi "ne slaže se Bajram sa Uskrsom". Slaže se, vladiko, jer moramo znati da smo svi potekli iz jedne vjere, od Avrama, i da samo tu vjeru ispoljavamo različito - rekao je Đozić. Na okruglom stolu pročitano je i pismo književnika Jevrema Brkovića. (Izvor Vijesti)

Halal sertifikati u Novom Pazaru

Mešihat Islamske zajednice u Srbiji osnovao Agenciju za izdavanje halal sertifikata. Muftija Muamer Zukorlić objasnio je za “Kurir”

da je Agencija osnovana na zahtjev vjernika koji ne vjeruju deklaracijama na domaćim proizvodima, kao i domaćih firmi koje se bave proizvodnjom i izvozom mesa na tržište islamskih zemalja. Međutim, odluka Mešihata Islamske zajednice u Srbiji da u Novom Pazaru osnuje Agenciju za izdavanje halal sertifikata izazvala je reagovanje beogradskog dijela te vjerske zajednice, čiji predstavnici smatraju da jedino oni imaju pravo da izdaju takve sertifikate, i da to rade već 35 godina, prenose beograd-

ski mediji. Beogradski imam Muhamed Jusufspahić kazao je za “Kurir” da je jedina ovlašćena organizacija za kontrolu prehrambenih proizvoda po islamskom principu, halal preduzeće Islamske zajednice Srbije "Halal d.o.o. ", čiji je on direktor. - Ta firma jedina izdaje sertifikate na području Srbije. Ona posluje u sistemu Islamske zajednice Srbije i osnovana je sredinom 2005. Početkom ove godine otvorena su dva pogona za uzgoj goveda i preradu mesa. Tokom

našeg poslovanja sklopili smo više ugovora sa firmama u Srbiji za izvoz domaćih proizvoda na tržište EU i arapskih zemalja - ističe Jusufspahić za Kurir, dodajući da je svojevremeno sa njima sarađivao "Geneks", jedan od najvećih izvoznika stare Jugoslavije. Povodom reagovanja "beogradskog dijela" islamske zajednice, muftija Zukorlić kaže da je "Halal d.o.o." "vjerovatno isto što i njihova porodična islamska zajednica". Objašnjavajući razloge osnivanja Agencije, muftija Zu-

korlić je izjavio da će ta agencija biti druga te vrste na Balkanu, ne pominjući da su na sličnu ideju već došli u Beogradu. - Trenutno ista takva radi u Bosni i Hercegovini. Agencija će biti nalik na laboratoriju u kojoj će se ustanovljavati porijeklo mesnih proizvoda. Koristićemo i usluge velikih veterinarskih instituta i drugih ustanova za potrebe ispitivanja namirnica. To će nam biti partneri i s njima ćemo sklopiti ugovore o saradnji - kazao je muftija Zukorlić.

ELIF

OKO NAS


jul, avgust 2007.

18

Bivši inspektor CB Herceg Novi tvrdi da za Bošnjacima deportovanim 1992. nije bila raspisana potjernica

Pejović: Policija je tek nedavno uništila papire Podgorica - Penzionisani inspektor Slobodan Pejović, koji je učestvovao u hapšenjima i deportaciji muslimana iz Crne Gore, u maju 1992. godine, tvrdi da nije bilo potjernica ni za jednog od deportovanih, osim naredbe da se hapse Bošnjaci i Muslimani radi razmjene. Pejović je, 20 juna, u podgoričkom osnovnom sudu, pred sudijom Sonjom Drašković, saslušan kao svjedok po tužbi za obeštećenje koju je podnijela porodica Azema Pljevljaka. - Nije mi poznato da je za Azemom bila raspisana potjernica, ili bilo kakav nalog za njegovo hapšenje, kao ni za druge osobe koje su deportovane. Postojala je samo naredba, koju je izdao i potpisao tadašnji ministar unutrašnjih poslova da se generalno uhapse svi Bošnjaci i Muslimani koji su se nalazili na teritoriji Crne Gore i da se izruče vlastima Republike Srpske radi razmjene. Tu naredbu sam imao u rukama - izjavio je Pejović. On je u vrijeme deportacije radio kao samostalni inspektor za suzbijanje krvnih delikata za

teritoriju Boke Kotorske. Pejović je učestvovao u privođenju jednog broja bosansko-hercegovačkih muslimana, ali ne i Pljevljaka. Od kolega je čuo da je Pljevljak, tada devetnaestogodišnjak, uhapšen na Trgu Nikole Đurkovića u Herceg Novom. Na pitanje sudije da li mu je poznato da se u spisku deportovanih navodi ime Razem Pljevljak, a ne Azem, te da li je on učestvovao u sastavljanju spiskova, Pejović je odrično odgovorio i dodao da nije učestvovao u sastavljanju spiskova sa imenima deportovanih. - Nezvanično sam saznao da je sva dokumentacija deportovanih u MUP-u uništena, i to prije par mjeseci - kazao je Pejović. On je objasnio da je samo jednu noć učestvovao u hapšenjima, ali nije mogao da se sjeti datuma, ističući da je o tome do skoro postojala dokumentacija u CB Herceg Novi. Pejović je izjavio da je te noći imao naredbu koju je izdao pomoćnik načelnika CB-a Herceg Novi Damjan Turković. - Dobio sam spisak kuće i ulice gdje treba poći i iz nje iz-

Herceg Novi

vesti sve osobe od 18-70 godina, muslimanske nacionalnosti, ali ga nijesam pročitao - kazao je Pejović. Zastupnik države, zamjenik osnovnog tužioca Mirjana Milić Pejovićevo svjedočenje ocijenila je nepouzdanim. Svjedočila je i Pljevljakova majka Hatidža koja je ispričala da je njen sin Azem u martu 1991. godine otišao u Banjaluku, na odsluženje vojnog roka. - Iste godine, u oktobru, dolazio je na odsustvo. Nakon toga sam dobila pismo od njega da će mu vojni rok biti produžen.

Momir opet nije došao Momir Bulatović, bivši predsjednik Crne Gore, nije se u nastavku suđenja, 25. juna, pojavio da svjedoči u istrazi protiv šestorice bivših funkcionera crnogorske policije koji su osumnjičeni za deportaciju muslimanskih i srpskih izbjeglica u maju 1992. godine iz Crne Gore u Republiku Srpsku. Istražni sudija Višeg suda u Podgorici Miroslav Bašović poslaće poziv Bulatoviću da svjedoči 9. jula.

Bulatović je trebalo da svjedoči još 15 . novembra 2006. godine, ali se ni tada nije pojavio. Takođe, u svojstvu svjedoka, planirano je i saslušanje nekadašnjeg šefa DB-a i zamjenika ministra policije Boška Bojovića i Nikole Pejakovića. Njih dvojica trebalo je da se pojave pred istržanim sudijom, kao i Bulatović, u novembru prošle godine, ali se nijesu odazvali sudskom pozivu. Ne zna se kada će im sudija Bašović poslati nove pozive.

Održana sjednica Rijaseta BiH Rijaset IZ u BiH održao je, 26. juna, 24. redovnu sjednicu kojom je predsjedavao reisul-ulema dr. Mustafa Cerić. Na sjednici su novi članovi Rijaseta dali jemin – zakletvu. Rijaset je, takođe, donio odluku o pokretanju postupka izgradnje zgrade Rijaseta IZ u BiH u Sarajevu. Usvojeni su izvještaji komisija: za islamsku doktrinu – akaid i islamsku primjenjenu

znanost – fikh koje su imale zadatak da pregledaju sve udžbenike vjeronauke u školama i udžbenike u medresama i na islamskim fakultetima koji rade u okviru Islamske zajednice i utvrde stepen primjene islamske tradicije Bošnjaka, odnosno da se ustanovi stepen primjene Rezolucije Rijaseta o tumačenju islama od 27. marta 2006. godine. (MINA)

Zadnji put sam se sa sinom čula u februaru naredne godine, kada me je zvao telefonom. Negdje u maju 1992 . godine javio nam je da se nalazi u Crnoj Gori. Do 2005. godine, kada sam saznala da su njegovi posm-

rtni ostaci pronađeni u Sremskoj Mitrovici, mislila sam da je živ - kazala je Hatidža Pljevljak. Azemova porodica tvrdi da ih niko iz crnogorske vlasti nikada nije pozvao niti obavijestio o njegovoj sudbini.

Hanjaliću 208.000 eura Osnovni sud u Podgorici donio je presudu po tužbi Rasima Hanjalića, preživjele žrtve deportacije, kome je dosuđeno 208.000 eura, zbog povrede časti, ugleda, slobode i prava ličnosti. Advokatska kancelarija Prelević saopštila je da je Sud odbio zahtjeve Hanjalićeve porodice za naknadu uslijed duševnih bolova koje su trpjeli zbog neizvjesnosti i straha za vrijeme njegovog hapšenja i zatočeništva. Hanjalić je u logorima bosanskih Srba, nakon deportacije iz Crne Gore, proveo 26 mjeseci pa je sud imajući u vidu "specifičnost lišenja slobode stranog državljanina i njegove deportacije bez zakonskog osnova na zaraćeno područje", duplirao mjesečni iznos od 4.000 eura, koji se uobičajeno dosuđuje za mjesec dana neosnovanog lišenja slobode u zatvoru u Spužu. - Ńova presuda najbolje ukazuje na neobjašnjivu, neujednačenu i pogrešnu praksu Osnovnog suda u Podgorici, koji je takođe preživjelom tužiocu Ekremu Ćemu, koji je u fočanskom logoru proveo skoro 29 mjeseci, prije mjesec dana dosudio svega 30.000 eura", stoji u saopštenju advokatske kancelarije Prelević.

19

OD MAŠRIKA DO MAGRIBA

jul, avgust 2007.


ELIF

UNICEF: Iračka Egipatski muftija preživljavaju zabranio obrezivanje žena djeca humanitarnu dramu

Ali Džumaa

Egipatski muftija izdao je fetvu u kojoj se navodi da je obrezivanje žena zabranjeno islamom, nakon što je jedna 11-godišnja djevojčica preminula tokom te procedure na jednoj privatnoj medicinskoj klinici.

Obrezivanje žena je zabranjeno u Egiptu, ali se ono i dalje praktikuje, i kod muslimana i kod hrišćana. UNICEF je 2005. objavio izvještaj u kojem se navodi da je 97% egipatskih žena između 15 i 49 godina obrezano. Egipat je organizovao kampanju da se prestane sa obrezivanjem žena koja je uključivala i televizijske emisije koje bi trebale da nagovore roditelje da prestanu s tom praksom. “Bolna tradicija obrezivanja koja je praktikovana u Egiptu je u našem dobu zabranjena,” citiran je egipatski muftija, Ali Džumaa, od strane egipatske državne novinske agencije MENA. Ova izjava muftije po pitanju ženskog obrezivanja je najstrožija dosad. Ranije je Šejhul-Azhar, Muhamed Sayed Tantawi, tu praksu opisao kao neislamsku. Tantawi i koptski sveštenik Shnouda izjavili su da niti Kur´an niti Biblija ne spominju žensko obrezivanje. Žensko obrezivanje se praktikuje kod muslimana i hrišćana u Egiptu i Sudanu, kao i kod muslimana i animista u drugim dijelovima subsaharske Afrike. Ona je veoma rijetka u drugim djelovima arapskog i muslimanskog svijeta.

Od početka okupacije Iraka od strane SAD-a i V. Britanije, 4 miliona izbjeglica, od toga pola djece, moralo je napustiti svoj dom. Prema humanitarnoj organizaciji za pomoć djece, UNICEF-u, hitno su potrebna 42 miliona dolara kako bi se obezbijedila sanitarna opskrba izbjegličke djece, kao i za opskrbu čiste vode za piće i namirnica, te za omogćavanje njihovog obrazovanja. Prema UNICEF-u, najveća opasnost, s kojom je suočen irački narod, je u širenju zarazne bolesti kolere. U Nadžafu je primljeno petoro djece inficirano kolerom. Zbog ovogodišnjeg ranog javljanja ove infekcije strahuje se da bi se ona ovog ljeta mogla posebno mnogo raširiti. Međutim, i manjak pitke vode, te manjak medicinske opskrbe, takođe su izvor

pojave ove zaraze, navodi UNESCO. “Zbog nasilja se povećava broj udovica i siročadi, te osobe preživljavaju bez da imaju pravi izvor primanja,” stoji u objašnjenju te organizacije. UNESCO naročito upozorava na težak položaj djece u područjima rata.

Tuska pripremila planove Razlaz sa Blerovom za napad na sjeverni Irak Novi šef britanske diplomatije kriticar rata u Iraku

politikom

Britanska štampa piše da je izbor Dejvida Milibenda za šefa diplomatije možda "najimpresivniji potez" Gordona Brauna. Londonski list Indipendent, kako prenosi Bi-Bi-Si, piše da je Milibend privatno bio protiv rata u Iraku, a prošlog ljeta je, kao ministar za zaštitu životne sredine, na sastancima vlade otvoreno govorio protiv podrške izraelskim napadima na Liban. Fajnenšel tajms piše da je Milibend duboko posvećen i borbi protiv globalnog otopljavanja i da je "instinktivno proevropski nastrojen". "To, uz Milibendovu izjavu da želi da vodi strpljivu spoljnu politiku, odražava sklonost novog premijera multilateralizmu i njegovu želju da se skoncentriše na domaće prioritete, a ne na avanture u inostranstvu", konstatuje Fajnenšel tajms. Novoizabrani premijer Braun izjavio je da mora izaći u

Gordon Braun Ankara

susret zahtjevima za promjenu, koji stižu od izbornog tijela, umornog od 10-godišnje vladavine Laburističke stranke, i podvući liniju ispod nepopularnog rata u Iraku. Povodom vojnog angažovanja u Iraku, premijer Braun je rekao da će Britanija ispuniti svoje obaveze preme UN u Iraku, kao i da neće biti hitnog povlačenja trupa, što zahtijevaju neki članovi vladajuće Laburističke partije. Britanija smanjuje broj vojnika u Iraku i sada ima oko 5.500 na jugu zemlje. Iako je Braun obećao da će poštovati Blerove odluke vezane za Irak, postoje spekulacije da bi se povlačenje moglo ubrzati.

Ankara je razradila planove za pokretanje prekogranične vojne operacije protiv kurdskih pobunjenika u sjevernom Iraku ako zajedničke američko-iračke snage ne spriječe njihove aktivnosti protiv Turske, rekao je ministar vanjskih poslova, Abdulah Gull. "Ako iračka vlada i američke snage u toj zemlji ne razbiju zabranjenu Kurdistansku radničku partiju (PKK), mi ćemo primijeniti odluku i izvesti operaciju", kazao je on. Vojni planovi su razrađeni

detaljno i vlada je upoznata s njima, rekao je Gull u intervjuu istanbulskom dnevniku Radikal, prenijela je agencija Reuters. On je međutim priznao da je prekogranična vojna operacija "ozbiljna akcija" i da svi državni organi moraju u tome biti jedinstveni. Službena Ankara je u više navrata zaprijetila da će poslati trupe u sjeverni Irak, pretežno naseljen Kurdima, protiv hiljada ekstremista, pripadanika zabranjene PKK-a koji tu oblast

koriste kao bazu za prekogranične akcije u Turskoj. Gull je opovrgnuo da postoje razlike u mišljenjima između vlade i vojske u pogledu pokretanja operacije u sjevernom Iraku, iako čelnici turske vojske ocjenjuju da akcija neće iskorijeniti problem PKK-a, već da bi to bio samo veliki udarac pobunjenicima. Sjedinjene Države su upozorile NATO-ovu saveznicu Tursku da ne ulazi u sjeverni Irak, jer bi takvi prekogranični vojni pokreti destabilizovali jednu od nekoliko relativno mirnih oblasti ratom zahvaćene zemlje. Irak je takođe upozorio Ankaru da ne pokreće "invaziju na sjeverni dio njihove zemlje". PKK je u SAD-u i Evropskoj uniji već duže vrijeme na listi terorističkih organizacija. Više od 30.000 ljudi ubijeno je u borbama između turskih snaga sigurnosti i pripadnika PKK-a otkad se pobunjenici bore za autonomiju i nezavisnost u jugoistočnoj Turskoj.

ELIF



jul, avgust 2007.

Državljanstvo potomcima protjeranih muslimana? Alhambra - ostaci mavarske kulture

Madrid - Potomcima muslimana, Mavara, protjeranih iz Španije u 17. vijeku, Madrid bi mogao da ponudi državljanstvo, navodi Rojters. Njima bi eventualno bili ponuđeni povoljniji uslovi za sticanje španskog državljanstva, javila je agencija. 1609. godine španski kralj Filip III naredio je svim muslimanima da napuste kraljevinu, kada je protjerano preko 300.000 ljudi. Njihovi potomci i danas

žive u sjevernoj Africi, a sebe smatraju "Andalužanima", po starom arapskom nazivu za muslimansku Španiju - "Al Andalus". Ideja o mogućem davanju preferencijalnog državljanstva mogla se čuti na skupu u Kordobi, u Andaluziji, koja je bila centar islamske civilizacije na Iberijskom poluostrvu tokom osam vjekova mavarske vladavine na većini teritorije koja danas obuhvata Španiju i Port-

ugaliju. Davanjem preferencijalnih uslova za državljanstvo, Španija bi ponudila čin simboličnog pomirenja, rekao je upravnik Španskog islamskog biroa, Mansur Eskudero. On je za Rojters izjavio da je tu riječ više o "emocionalnom, moralnom gestu, kojim bi se priznala istorijska nepravda", budući da su mnoge "andalužanske" porodice do danas sačuvale ključeve kuća koje

su ponijeli sa sobom njihovi preci bježeći prije četiri vijeka. "Andalužani koji žive u Sjevernoj Africi, uglavnom u Maroku, Tunisu i Libiji, sada su dio tih (sjevernoafričkih) društava i neće željeti da dođu da žive u Španiji", smatra Eskudero. Španski Jevreji, Sefardi, čiji su preci izbačeni iz Španije 1492. godine, imaju posebno pravo na špansko državljanstvo poslije dvije godine legalnog boravka u Španiji, što je privilegija koju uživaju i građani iz bivših španskih kolonija. "Mala partija Ujedinjena ljevica podržala je predlog za preferencijalno davanje državljanstva potomcima protjeranih španskih muslimana, dok se na stav vladajuće Socijalističke radničke partije Španije, koja je promovisala Alijansu civilizacija između Zapada i Islama, još uvijek čeka", rekao je Eskudero. Katolički konzervativci zaziru, međutim, od bilo kakve ponude u tom smislu, tvrdeći da Španija privlači muslimansku imigraciju i da u zemlji, prvi put za 400 godina, ima oko milion muslimana.

20

Džamija u Briselu

Belgija zvanično priznaje džamije Vlada u belgijskoj regiji Wallon potvrdila zvanično priznavanje njenih 43 džamije. Druge regije će slijediti ovu odluku. Procjenjuje se da u Belgiji ima oko 250 džamija (mesdžida), sa oko 400.000 muslimana. Odluka utire put džamijskim zvaničnicima da primaju mjesečne plate i naknadu za stanovanje od strane države. Muslimanska zajednica u Belgiji do sada je ostala lišena nekoliko finansijskih privilegija, iako je islam priznat kao jedna od zvaničnih religija u toj državi još 1974., zajedno sa još šest religija.

Titula Ruždiju provokacija za muslimane „Rat I nakon nekoliko nedjelja pošto je objavljena odluka britanske kraljice Elizabete Druge da pisca Salmana Ruždija odlikuje titulom "sera", reakcije u islamskom svjetu i dalje su burne. Zbog Ruždijevog odlikovanja, demonstranti su "zapalili" ulice Irana i Pakistana, bune se i zvaničnici, a pakistanski ministar vjera, Ejaz-ulHak, izjavio je da će veličanje jedne od najomraženijih ličnosti islamskog svjeta vjerovatno izazvati i nove samoubilačke bombaške napade. Kraljičinu odluku rezolucijom je osudio i parlament Pakistana, pozivajući na prekid diplomatskih odnosa sa Velikom Britanijom. Iranski ministar spoljnih poslova, Mohamed Ali Hoseini, izjavio je kako je proglašavanje Ruždija serom "primjer nesumnjivog antiislamskog raspoloženja među britanskim zvaničnicima". To će, kaže on, dovesti do sukoba Britanije sa islamskim društvima, s obzirom na emocije i

osjećanja koja su nanovo isprovocirana. Salman Ruždi zamjerio se muslimanima 1988. godine, kada je objavljen njegov roman "Satanski stihovi". Knjiga je u islamskim državama odmah zabranjena zbog antiislamskog sadržaja. Godinu kasnije, 1989, iranski duhovni vođa, ajatolah Homeini, objavljuje "fetvu" - smrtnu presudu za Ruždija i poziv vjernicima da ga, sa božjim blagoslovom, ubiju kao neprijatelja Islama. Pisac je od tada, čitavu deceniju, živio u tajnosti i pod strogom zaštitom britanskog Skotland jarda. Tek kada su iranske vlasti 1998. godine objelodanile da "fetva" više ne važi - Ruždi je izašao u javnost. Viteška titula kojom ga sada kraljica odlikuje razgnjevila je muslimane širom svijeta. To što se njegovo ime našlo na spisku sa još 945 odlikovanih, smatraju provokacijom zapadnog svijeta i unižavanjem islama.

Ruždi

protiv terora” ne znači ništa Američki predsjednički kandidat, Džon Edvards, nedavno je izazvao mini skandal među političarima i medijima, kada je "rat protiv terora" nazvao reklamnim sloganom. - To je tačno. Ta fraza ne znači ništa, ne predstavlja nikakvu politiku niti strategiju, i iskrivljuje razumijevanje rata koji se u stvari događa između određenih snaga islamskog preporoda, reakcionarne reforme i političko-kulturne odmazde, i Sjedinjenih Država sa njihovom sve manjom grupom saveznika – kazao je Edvards.

21


jul, avgust 2007.

Buš popravlja imidž


ELIF

Sastanak kvarteta za mirovni proces na Bliskom istoku u Jerusalimu

Buš imenuje Toni Bler predstavnika pri kandidovan Islamskoj konferenciji za mirovnog posrednika Američki predsjednik Džordž Buš najavio je da će SAD imenovati specijalnog predstavnika pri Organizaciji islamske konferencije sa ciljem da popravi loš imidž zemlje u muslimanskom svijetu. Ovo je mogućnost da Amerikanci pokažu muslimanskim zajednicama naš interes za dijalog uz međusobno poštovanje i nastavak prijateljstva , rekao je predsjednik Buš prilikom obilježavanja 50. godišnjice Islamskog centra u Vašingtonu. Još nije saopšteno ko će biti imenovan na novu funkciju, smišljenu sa ciljem da se popravi imidž SAD u muslimanskim državama, s obzirom na to da su dvije trećine muslimana, kako pokazuju istraživanja javnog mnenja, izuzetno negativno raspoložene prema američkoj politici. Američku zabrinutost, posebno, izaziva loš rejting u državama koje slove za saveznike SAD, poput Pakistana, Indonezije, Jordana ili Egipta. U masi prijateljskih riječi upućenih muslimanima, njihovim liderima, te potrebi da se čuje glas umjerenih islamskih lidera, Buš nije propustio priliku da još jednom optuži Siriju i Iran zbog “gušenja sloboda”. Američki predsjednik je, takođe, rekao da su SAD u više navrata dokaza-

le prijateljstvo prema muslimanima, pomažući im u zaustavljanju etničkog čišćenja u Bosni i na Kosovu, pružajući pomoć žrtvama zemljotresa u Pakistanu i Iranu i cunamija u Maleziji i Indoneziji.

Bijela kuća blizu zatvaranja logora na Gvantanamu

Bijela Kuća je odbila da potvrdi jedan izvještaj u kojem se navodi da je ona blizu odluke da zatvori zatvor na Gvantanamo Bayu. Jedan od glasnogovornika

Bijele Kuće je rekao za El-Džeziru da je Džordž Buš „dugo izražavao želju“ da zatvori taj zatvor na jedan „odgovoran način“. Associated Press (AP) je iz-

vjestio da je adminstracija Buša blizu odluke da zatvori taj zatvor i premjesti zatvorenike u vojne zatvore na američkom tlu. Zvaničnici su izjavili da nove sugestije dobijaju na zamahu uz barem prešutnu podršku od Pentagona i Nacionalnog obavještajnog direktorata. Prethodni planovi o zatvaranju zatvora na Gvantanamu su nailazili na žestok otpor potpredsjednika SAD, Dika Čejnija, opunomoćenog generala Alberta Gonzalesa i bivšeg državnog sekretara Donalda Ramsfelda. U logoru na Gvantanamu se nalazi još oko 375 zatvorenika.

Jerusalim - Međunarodni bliskoistočni pregovarači sastali su se 26. juna u Jerusalimu pokušavajući da nađu način da se obnove mirovni pregovori, nakon što je Hamas nasilno preuzeo vlast u Gazi ranije ovog mjeseca. Okupljanje takozvanog kvarteta za mirovni proces na Bliskom istoku uslijedilo je dan pošto su se izraelski, palestinski, egipatski i jordanski lideri sastali na samitu u Šarm el-Šeiku sa ujedinjenim stavom protiv Hamasa. Predstavnici kvarteta, SAD, EU, UN i Rusija, razgovarali su gotovo tri sata u zgradi američkog konzulata u Jerusalimu. Učesnici sastanka nijesu se

obratili novinarima, a detalji pregovora nijesu bili odmah dostupni. Najavljeno je da će bliskoistočni pregovarači imenovati odlazećeg britanskog premijera Tonija Blera na mjesto visokog mirovnog posrednika u regionu, saopštio je jedan od zvaničnika SAD. Bler nije isključio tu ideju. "Smatram da svako ko se zalaže za mir i stabilnost u svijetu zna da je trajno rješenje izraelsko-palestinskog pitanja ključna stvar", rekao je Bler. "Kao što sam i ranije isticao, učiniću sve što je u mojoj moći da do takvog rješenja dođe", istakao je odlazeći britanski premijer.

Sarkozi „ne vidi” Tursku u Evropi

Francuski predsjednik Nikola Sarkozi izjavio je da ne vidi mjesto u Evropi za Tursku, dok je Portugalija, koja preuzima mjesto predsjedavajućeg u Evropskoj uniji, potvrdila da će tema pregovora sa Turskom biti njeno članstvo u EU, a ne opcija ograničenog partnerstva. 'Svi pristupni pregovori imaju jedan cilj - da budu ispunjeni traženi kriterijumi', izjavio je državni sekretar EU za

spoljnopolitička pitanja, Lobo Antuneš. Sarkozi je zatražio raspravu o tome dokle će dosezati granice EU krajem godine, ali je Antuneš naglasio da ne smatra da je tokom šestomjesečnog predsjedavanja Portugalije EU to prioritetna diskusija, prenio je Rojters. 'Imamo mnogo hitnija pitanja o kojima treba da raspravljamo u bliskoj budućnosti', rekao je Antuneš.

ELIF

SA MINBERE


jul, avgust 2007.

22

dr Jusuf el-Karadavi

Namaz je stub vjere (III) Moramo brinuti o namazu. Namaz je primarna obaveza. On je prva veza između roba i Boga, pa zato nikada ga ne trebamo zanemariti. Ranije je ovo društvo, od prvog do posljednjeg, pazilo na namaz, ali su naišli otrovni vjetrovi sa svih strana i tim uzrokom promatramo većinu naše omladine kako ne znaju za džamiju, niti za namaz. Također smo vidjeli pojedine kako znaju za džamiju samo u vremenu Ramazana, ili u vremenu džume, a namaz je obavezan pet puta u toku dana i noći. Moramo paziti na ovaj farz. Prije nego su izmišljena suvremena sredstva informiranja i medijski aparati, ljudi su rano spavali i rano ustajali. Od kako smo pristigli u ovu državu, prije više od 20 godina, trgovinski marketi su se zatvarali prije akšamskog ezana, a ljudi su odlazili na spavanje poslije jacije namaza, a zatim bi prije zore ustajali i išli u džamije, a potom bi ljudi potpuno trijezni od sna, rano odlazili na svoje poslove tražeći berićet jutrom. Oni su tada znali za riječi Poslanika, a.s., koji je molio riječima: «Gospodaru moj, Blagoslovi moj ummet u njihovom podranjivanju.» Oni bi dočekivali čisto jutro prije nego ga zagade duše grešnika, i odlazili bi rano i čilo na svoje zanate. Dok danas ljudi ostaju do kasno u noć gledajući filmove, serije, epizode, kina i dr. bez obzira je li to haram ili h-alal. Zatim liježu u postelje i ne bude se sve do zalaska sunca. Kada su Poslaniku, a.s., spomenuli čovjeka koji je spavao preko noći i nije se budio sve dok nije prošlo jutro, on je izjavio: «Tom čovjeku je šejtan mokrio u njegova oba uha, (ili uho).» Hasan kaže: «Tako mi Boga, njegova mokraća je teška.» Da li ima više ljudi od naših suvremenika kojima su uši pomokrene?! Sigurno je da nema. Imam Šafija, r.a., veli: «Začudio sam se onima koji klanjaju sabah poslije izlaska sunca kako im Allah daje opskrbu, a izgubili su rane sahate. Rani sahati su najberićetniji u toplim krajevima.» Draga braćo, moramo čuvati namaz.

Namaz je snaga za dušu i tijelo. On nam daje stimulaciju, moral i elan za druženje. Namaz je snaga za sve. On je snaga duši, jer je spaja sa Allahom, dž.š. U namazu ulaziš kod Allaha, dž.š., bez prolaska kroz vrata, stojiš ispred Njega bez zastora, govoriš sa Njim bez prevodioca, tražiš od Njega spas, pa ga i ubrzo dobiješ, išteš pomoć od Njega, pa je dobiješ od Jakog, a ne od slabog, moliš Ga, a moliš Plemenitog, a ne škrtog, liječiš svoju dušu i pred Njime je čistiš. Nije slučajno da si od nekoga čuo hadis-kudsij1 u kojem Allah, dž.š., kaže: «Podijelio sam namaz između Mene i Mojeg roba na dva dijela. Pa kada rob kaže: Hvala Allahu, Gospodaru svjetova; Allah kaže: Moj rob mi zahvaljuje. A kada kaže: Milostivom Samilosnom; Allah kaže: Rob Me spominje javno i tajno. Mene hvali i Meni se klanja. Kada rob kaže: Gospodaru Dana Sudnjega; Allah kaže: Rob priznaje Moju plemenitost i veličanstvenost. Kada rob kaže: Tebe obožavamo i od Tebe pomoć tražimo; Alah kaže: Ovo je između Mene i Mojeg roba: Kada rob kaže:

Uputi nas na pravi Put, na Put onih kojima si Svoju Milost darovao, a ne na put onih na koje si se rasrdio, niti onih koji su zalutali; Allah kaže: Ova želja je za Mojeg roba i što traži to će i dobiti.» To traženje roba je spas od Allaha, dž.š. Ono je duševno liječenje koje se daje insanu kada god uđe u namaz. Zato je namaz bio pomoć u borbi sa mukama i bolovima. Poslanik, a.s., bi pribjegavao namazu kad god bi osjetio taštinu, jer bi u njemu nalazio radost srcu i raspoloženje duši. On bi govorio: «Moja radost je u namazu.» Poslanik bi s nestrpljenjem čekao vrijeme namaza, pa kada bi ono došlo, rekao bi: «Odmori nas njime2 o Bilale!» Namaz je zaista, relaksacija i miris duši. Kako li je tek onome koji kada ustaje radi namaza govori: odmori me od njega!? Razlika je između onoga koji se namazom odmara, i onoga koji se od namaza odmara. Allah, dž.š., je munafike opisao sljedećim riječima: «A prilozi njihovi neće biti primljeni zato što u Allaha i u Njegova Poslanika ne vjeruju,

što s predanošću molitvu ne obavljaju i što samo preko volje udjeljuju.» (At-Tevba: 54) Allah, dž.š., također, veli: «Licemjeri misle da će Allaha prevariti, i On će ih za varanje njihovo kazniti. Kada ustaju da molitvu obave, lijeno se dižu, i samo zato da bi se pokazali pred svijetom, a A Allaha gotovo da i ne spomenu.» (An-Nisa: 142) To je karakteristika licemjera. Dakle, oni klanjaju, ali ne s ljubavlju, motivacijom i razdraganošću. Namaz njima predstavlja nezgodu od koje se treba osloboditi. Šta kazati o današnjim licemjerima koji ne ustaju za namaz, niti lijeno, niti hitro? Šta kazati o današnjim licemjerima koji ne spominju Allaha, dž.š., niti malo, niti puno? Nema snage niti moći, osim u Allaha!!! Draga braćo, namaz je posljednja oporuka koju je Poslanik, a.s., ostavio na samrtničkoj postelji. Govorio je: «Čuvajte namaz i pazite robove.» Takva je deredža i stupanj namaza! Namaz se u islamu odlikuje i razlikuje od molitvi i rituala u drugim religijama. On predstavlja sve demonstracije veličanja Allaha, dž.š. U namazu je qijam-stajanje, qira'et-učenje Allahova govora, tesbih, tehlil i tekbir. U njemu je ruku'-prigibanje, sedžda-padanje na tlo ničice. «Rob je najbliži Allahu kada čini sedždu.» Islam je učinio namaz posebnim, a ta posebnost nije karakteristična za ostale rituale i molitve u drugim religijama. Namaz je dakle, zajednička molitva. Molitva sa ezanom. Kada mu nastupi vrijeme ne obznanjuje se puhanjem u trubu, niti udaranjem u zvona, niti paljenjem vatre kao što je slučaj sa prethodnim religijama, već mujezin poziva ezanom koji uzdrmava srca govorom, koji grudi čini prostranim, obraća se tada mujezin govorom kojeg umovi razumiju; Allah je najveći, Allah je najveći! Svjedočim da nema drugog boga, osim Allaha, svjedočim da je Muhammed Božji rob i Božji Poslanik! Dođi na namaz, dođi na spas!!! Koja je logika onog koji ud-

ara u zvona, ne znajući svrhu mrtve materije kojom uznemiruje sluh ljudi!? Zajednički namaz je zajedničko vaspitanje. Namaz podučava ljude pokornosti, redu i disciplini, odnosno brzom odazivu na poziv. Musliman ne odustaje od namaza u vrijeme jake žege, ili jakog mraza. Kada čuje ezan, on pohrli namazu; ustane iz sna, jer je namaz bolji od spavanja; upotpuni abdest iako za to nisu idealni uslovi; ne mari žrtvovati bilo šta za svoju vjeru. U doba vladavine Omera, r.a., jedan persijski vođa je vidio muslimansku vojsku kako stoji u redovima i klanja. U tim safovima nije vidio manjkavosti ili nediscipline, već su svi bili poredani rame uz rame, stopa uz stopu. Kada bi imam otišao na ruku', oni bi za njim otišli, a kada bi učinio sedždu, i oni bi isto učinili. Kada bi imam učio Kur'an oni bi ga slušali i tako redom poštivali namaske obrede. Persijanac je pogledao u njih i zlovoljan u srdžbi rekao: «Pojeo je moju slezinu Ibn Hattab! Pojeo je moju slezinu Ibn Hattab! Ovi nomadi su već naučili lijepo vladanje, a nije ih naučio Ibn Hattab, već onaj koji je naučio Ibn Hattaba.» Njih sve je naučio islam i Vjerovjesnik islama, a.s. Ovo je namaz kojeg trebamo čuvati da bi nam ubuduće bio podrška i snaga. «Kazuj Knjigu koja ti se objavljuje i obavljaj molitvu, molitva, zaista, odvraća od razvrata i do svega što je ružno; obavljanje molitve je najveća poslušnost! – A Allah zna šta radite.» (Ankebut: 45) Ovo kažem i molim Allaha, dž.š., da meni i vama oprosti. Molite Ga za oprost, jer On oprašta i On je Milostiv. Molite Ga, odazvat će vam se!!! Iz knjige „Džumanski biseri“ Preveo: Džemo Redžematović

1 - Govor Allaha, dž.š., koji se ne ubraja u Kur’an, niti u hadis Poslanika, a.s. 2 - ezanom

23

MOZAIK

jul, avgust 2007.


Srebrenica

Priča za djecu

Zaklela se zemlja raju

Samo Jedini Bog zna moju tajnu koju "kao zmija noge" skrivam punih 58 godina. I danas, kad god se toga sjetim, zacrvenim se od stida. Dok sam bio mlađi, nekako sam i mogao nositi to teško breme. Međutim, sada, nakon toliko godina, uviđam da više ne mogu izdržati pa se po svaku cijenu moram osloboditi tog tereta. Za to postoji samo jedan način, a to je da konačno kažem pravu istinu i da svima ispričam šta i kako se sve desilo. Bilo je to septembra 1946. godine, kada sam pošao u prvi razred osnovne škole. Tada se u osnovnu išlo četiri, a ne kao sada, osam godina. U ono doba, nakon Drugog svjetskog rata, oskudijevalo se u svemu i svačemu, a naročito u prosvjetarima. Tako smo i mi imali samo jednog učitelja. Svi stariji su ga oslovljavali sa "Učo". Mi djeca smo svojom dječijom logikom zaključili da mu je to pravo ime. Isto tako smo mislili da je popu ime Pop, a hodži Hodža, jer su im se tako svi, i staro i mlado, obraćali. Tek kasnije ćemo saznati da je

ELIF

učitelju bilo ime Hamdija, popu Milosav, a hodži Ejup. I kao što rekoh, samo jedan učitelj, a četiri razreda. Učitelj je morao da nas razdijeli u dvije smjene. U prvu smjenu, prije podne, išli su prvi i treći razred, a u drugu smjenu, poslije podne, drugi i četvrti razred. Evo konačno dođe na red da vam ispričam što mi se tada desilo. Naime, kada bi po rasporedu bio predmet Poznavanje prirode, učitelj je imao običaj da nam čas održi upravo u prirodi. Odveo bi nas u jedno od mnogobrojnih izletišta i tamo držao nastavu. Toga dana smo pošli u Petnja na Vrelo. Dok smo išli putem, mnogo smo galamili. Da bi nas na mudar i efikasan način umirio i nečim zabavio, on stade, pa kad se okupismo oko njega, reče: "Čistu peticu dobiće svako ko da pravi odgovor na sljedeću zagonetku: 'Crne ovce zamrknule, izjutra bi jele' Odgovore ćete davati kad stignemo do Vrela". Kada smo stigli na određeno mjesto, prvo smo posijedali, malo se odmorili, a tek

onda se napili vode. Učitelj nam je zabranio da umorni pijemo vodu. "Da čujem odgovore", reče on. Pošto niko nije bio siguran da zna pravi odgovor, niko nije ni riječ progovorio. "Šta je? Svi junaci nikom ponikoše i u crnu zemlju pogledaše. Hajde Ljubiša (a bio je odličan đak), ti nam kaži", reče učitelj. "Pa puhao je vjetar te su od prašine pobijelile... ili... možda je pao po njima snijeg." Kakva prašina kakav snijeg dobacivali su oni sa strane. "Šta ti misliš Avdija?", upitao je učitelj. "Pa neko ih posuo bijelim brašnom", kao iz topa će Avdija. Tada je nastao urnebesan smijeh kakav se danas ne može čuti. Bilo je još mnogo raznoraznih odgovora, ali nijedan nije bio onaj pravi. Ja bijah dobro ogladnio, pa kad vidjeh kako Radoman i Habib, koje su zvali "Šipka i Bubanj", jer su bili nerazdvojni drugovi, meni se još više otvori apetit te digoh dva prsta s namjerom da upitam smijem li jesti. Kada je učitelj to primijetio reče: "Hajde, reci nam šta ti misliš." Ja se sav zbunih pa počeh zamuckujući: ovaj, uč-itelju, ogladnjeli smo pa bi jeli... Od silnih dobacivanja i podsmijeha na moj račun onih iz trećeg razreda, učitelj je čuo samo ono ogladnjeli pa bi jeli. "Bravo! Bravo! To je pravi odgovor." Zatim je protumačio: "Ovce ogladnjele pa bi jele, a nisu bijele kako ste vi mislili." Tako ti ja postadoh ličnost dana, prava junačina, a da to ničim nijesam zaslužio. Stanem se sav pun sebe, poput pauna šepuriti i kočoperiti, mada sam znao da je to sve lažno. Dobio sam i nadimak "Odgonetalo". Sve te silne hvale i pohvale godile su mome uhu te sam tako postao pravi uobraženko. Tada mi je bilo najvažnije da budem

dasa ili kako vi to mladi danas kažete: cool (kul). Da me ne bi otkrili i raskrinkali, uzmem ti ja Vukove narodne poslovice i zagonetke, pa bubaj napamet. Tokom vremena sam uvidio da istina jednom ipak mora izaći na vidjelo i da je veliki grijeh obmanjivati ljude, odlučih da sve priznam. Mnogo je bolje kad sam priznaš, jer ti tada niko neće reći da si, ne daj Bože, lažov. Tako da se sada, kada sam se oslobodio tog tereta, osjećam kao preporođen. A vi se dragi dječaci i djevojčice čuvajte da nikada ne napravite grešku koju sam ja napravio i dobro zapamtite narodnu poslovicu: "Zaklela se Zemlja raju da se tajne sve saznaju." Halil Bjelak

Gospodaru Utječem Ti se Od zla šejtana I zla ljudi Udarila kama I busija Srebrenica Pala u ponore Krvava se cijedi Ispod brijega Potonulo Sunce Pod pijeskom Zatvori se oko I sloboda Obrće se kamen I ravnica Otrova se I voda i zemlja Groblje strašno Otvori kapije Lice blijedo Oči utonule Drhti majka Ubili joj osmijeh Strah ušao U nokte i živce Mrtvo dijete U krilo joj pade Plače majka Miluje mu rane... Islam Šabović

Začin protiv raka Čili, začin koji hrani svojim sastojcima daje ljut, papreni ukus, mogao bi uskoro da bude pravi ključ novoj generaciji ljekova za karcinom. Kapsaicin, aktivna komponenta umaka od čilija, pokazao se iznenađujuće djelotvornim protiv ćelija raznih oblika tumora, uključujući i rak pankreasa koji se najteže liječi. Doktor Timoti Bejts, jedan od vodećih stručnjaka u timu istraživača sa Univerziteta u Notingemu, tvrdi da je kapsaicin u pravom smislu te riječi, strijela koja pogađa Ahilovu petu tumorskih ćelija, tako što slabi i uništava njihov izvor energije. Ukoliko dalja istraživanja potvrde rezultate, u bližoj perspektivi mnogi ljekovi (citostatici) protiv raka, mogli bi da se proizvode po znatno nižim cijenama od one koja je danas neophodna za proizvodnju medikamenata za oboljele od teške bolesti. Bejtsova ekipa je otkrila najslabiju tačku tumoroznih ćelija, zvane mitohondrije, a koje su odgovorne za proizvodnju supstance koja ćelijama služi kao izvor energije. Kapsaicin se vezuje za bjelančevinu unutar mitohondrije u ćeliji karcinoma i izaziva njeno izumiranje. "Kapsaicin je toliko moćan sastojak koji cilja samo ćelije zloćudnih tumora, što je ujedno dobar nagovještaj da bi lijek stvoren na njegovim temeljima mogao da djeluje sa minimalnim količinom nuspojava i kontraindikacija po pacijenta oboljelog od bilo kog oblika raka", kaže Bejts.

ELIF

ZADNJA STRANA


jul, avgust 2007.

24

TRAGOM NEKADAŠNJIH DžAMIJA

Srušene džamije na seoskom području Pljevalja Za razliku od mnogih gradova, gdje je muslimansko stanovništvo uglavnom koncentrisano u gradu, u pljevaljskom kraju, islam se prvenstveno širio na seoskom području. Pretpostavlja se da je to iz razloga što je ovo područje pretežno naseljavalo bogumilsko stanovništvo, kao što je Kukanj sa Bukovicom. Gligorije Božović je u „Politici“, Beograd, 21.03. 1933. godine, objavio tekst „Begovska Bukovica“, u kojem kaže: ''Među najstarijim muslimanima ovog područja smatraju se stanovnici Bukovice. Imaju džamiju stariju od pljevaljske...'' Ova se konstatacija zasniva i na ''Kunovskom zapisu'' i Divoševom evanđelju''. S obzirom na brojnost seoskog muslimanskog stanovništva i njihovu naseljenost, na ovom području nekada je postojalo 18. džamija. U različitim vremenskim periodima, ratnih događanja i sl. ovi su objekti uništavani, muslimani protjerivani i ubijani. Godine 1913. cijela Bukovica je zapaljena, a ubijeno i protjerano više stanovnika nego što je ostalo živo. U toku Drugog svjetskog rata, u periodu od 04-07. februara 1943. godine, ponovo je Bukovica zapaljena. Od ukupnog broja žrtava na području Pljevaljskog sreza u Drugom svjetskom ratu (2429) na području Bukovice i Boljanića evidentirano je 1004 žrtve. O ovim događanjima opširno je pisao Vladimir Dedijer i Antun Miletić u knjizi, Genocid nad muslimanima 1941-1945. U 1961. godini Bukovica je imala 2.900 stanovnika. Krajem aprila 1992. godine nastavlja se proganjanje i ubijanje muslimana ovog kraja. U 31 selu koliko je brojalo ovo područje, danas, u 7 sela živi 16 nekompletnih porodica, sa ukupno 47 članova. Oni danas čine tu brojnost stanov-

Ostaci zidina džamije u Planjsko. Podignuta 1693, zapaljena 1943, obnovljena 1967, i ponovo zapaljena 1993.

ništva na čitavom jednom velikom području Bukovice. (U knjizi, Bukovica 19921995. godine, Jakub Durgut iz Pljevalja, dao je opširan pregled događanja 1992-1995. godine na ovom području). Danas, na čitavom ovom prostoru ostala je džamija u Rosuljama. To je jedina sačuvana džamija na čitavom području seoskih džemata opštine Pljevlja. Smatra se da je jedna od najstarijih džamija ne samo u ovim krajevima nego i mnogo šire. Godine 1943. zapalili su je četnici, kao i ostalih pet na ovom području. Na njenim temeljima 1959. godine podignuta je nova. Godine 1993. džamija je demolirana, a nije više ni u funkciji, jer se muslimansko stanovništvo iselilo zbog ratnih dejstava u okruženju i poznatih događaja u Bukovici 1993. godine.

DžAMIJA U MIJAKOVIĆIMA Nije poznata godina gradnje. Nalazila se pored puta ko-

ji vodi od sela Lijeska za Mijakoviće. Za ovu džamiju dajemo (na osnovu zapisnika) sljedeći podatak: Citat: '' Akt br. 501/35 od 29 jula 1935. godine. Žandarmerijska stanica u Vrulji – Načelstvu sreza Pljevaljskog. Dana 27. 07. 1935. godine patrola ove stanice: narednik Jurić J. Anto i kaplar Dodić J. Ilija izvidela je u selu Mijakovićima na teritoriji Opštine Pećarske sreza Pljevaljskog i ustanovila da je postojeća džamija skolna padu, zidovi su potpuno dotrajali i nagnuti ka zemlji i postoji opasnost koja je neizbježna da će ista za kratko vrijeme pasti. Pošto je džamija pored samog puta koji vodi do sela Lijeske za Mijakoviće selo gdje svakodnevno prolazi narod, djeca i stoka, tako da može doći do neželjenih posledica. Bilo bi od velike važnosti da se ista dade po radnoj snazi ili pomoću kuluka srušiti sa čime bi se izbjegle

neželjene posledice. U potpisu, komandir stanice narednik, Anto J. Jurić''. Na osnovu prednjeg, da se zaključiti, da je ista po radnoj snazi ili kuluku i srušena, kako bi se izbjegle ''neželjene posljedice po narod i stoku''. Da li je imala svoga vakufa, za sada nije poznato. Do 1927. godine imam džamije bio je Hadži Bećir Džanković, koji je od 1927. postavljen za državnog imama u Odžaku. Od 1927. do 1934. imamsku službu vršio je Rašid Halilović-Bošković. Isti je bio državni imam u džematu Odžačkom do 1927. godine.

DžAMIJA U PLANSKO Džamija u Plansko sagrađena je 1693. godine. Godine 1943. bila je zapaljena. Na temeljima stare džamije podignuta je 1967. godine nova džamija uz pomoć svih mještana sela koja broje oko 130 domova. Njenom gradnjom rukovodio je Mehmed-beg

Bavčić. Džamija je veličine 10x9 metara. Veoma je skladno i lijepo izgrađena. Zastrta je novim ćilimima domaće radinosti. Munara uz džamiju visoka je 18. metara, zidana i okrečena, a sofe uz džamiju podešene za zagrijavanje u svrhu obavljanja vjerske obuke. Po položaju i svježini zelenila, okolnih livada i gajeva i sa vidikom na desetine kilometara okolo, ta skromna džamija predstavlja jedinstven sklad ljepote, oblika i boja. Svečanom otvaranju, 03.09. 1967. godine prisustvovali su Reisul-ulema hadži Sulejman ef. Kemura, hadži Husein ef. Đozo, vjersko-prosvjetni referent Vrhovnog Islamskog Starješinstva u SFRJ, hadži Ešref Berberović, sekretar, predsjednik Starješinstva Islamske zajednice Crne Gore hadži Šukrija Bakalović, predsjednik Sabora Islamske zajednice Crne Gore hadži Hamdija Ramhusović, imam Husein-pašine džamije Šefket ef. Bektešević, te veliki broj građana mjesnog područja i okolnih gradova Pljevalja, Čajniča, Goražda. Svečanosti su prisustvovali i građani pravoslavne vjere koje je predvodio sveštenik jerej Novica Janjić iz Čajniča. Džamija je ponovo zapaljena 19. 04. 1993. godine. Od nje su ostali jednim dijelom zidovi i obrušeno kamenje. Njeni službenici bili su: Hamid Durgut, Ibrahim Sulejmana Šljivo, koji je bio i imam matičar do 1943, Ferhat Hamida Durgut, od 1919. U periodu od 1943. do 1968. godine imam je bio Mustafa Moćević Alijin, a od 1968. do 1992. Mehmed Ferhatov Durgut, koji je zbog ratnih dejstava u okruženju i poznatih događanja nad muslimanima na ovom području, sa ostalim mještanima napustio Planjsko i prešao u Pljevlja. (Nastavlja se)