ILMU TENTANG METODE ILMU (ILMU YANG ... Metode Penelitian. Menentukan
.... Doktrinal. Non-Doktrinal. Sosiologis. Hukum. Negara. Normatif. Normatif &.
Hand Out
MATA KULIAH: METODOLOGI PENELITIAN HUKUM
Kelik Wardiono
DEFINISI METODOLOGI PENELITIAN • ILMU TENTANG METODE ILMU (ILMU YANG MEMPELAJARI TENTANG : CARA MEMPELAJARI DAN MENGEMBANGKAN OBJEK DARI ILMU) Æ EPISTIMOLOGI ILMU • ILMU YANG MEMPELAJARI PRINSIP-PRINSIP DASAR DAN PROSEDUR SERTA PERSYARATAN YANG HARUS DIPENUHI DALAM MELAKUKAN PENELITIAN
Concept Map MK. MPH
Ilmu (Konsep) Hukum
Menentukan
Mengembangkan
Menyebabkan
i dar i r i Terd
Penelitian Hukum dengan Pendekatan Non- Doktrinal
Keragaman Pendekatan Penelitian Hukum
Metode Penelitian Menyebabkan
T er diri dar i
Memiliki
Karakteristik dan Prosedur sendiri Penelitian Hukum dengan Pendekatan Doktrinal
Memiliki
Terdiri dari
Memiliki
Karakteristik
7 Jenis penelitian doktrinal
Memiliki
Prosedur Penelitian
SECARA UMUM Memberi kontribusi pada pembangunan ilmu hukum yang berkarakter ke-Indonesiaan, memiliki nilai yang sama dengan ilmu hukum yang berkembang di negara lain
ONTOLOGI Kaedah Hukum
Kenyataan (hukum) Kemasyarakatan
AKSIOLOGI
ILMU HUKUM • Metode nondoktrinal • Optik deskriptif
SECARA KHUSUS • Mempersiapkan putusan hukum • Menunjukan apa hukumnya ttg hal tertentu dan penemuan hukum • Mengeleminasi kontradiksi dalam tata hukum • Kritik dan amandemen serta pembentukan hukum baru • Analisis kritis thd putusan hakim
EPISTIMOLOGI
DIALEKTIS
• Metode doktrinal • Optik preskriptif
Materi Pendukung Metode Pendukung
PROBLEMATIKA HUKUM
KONSEP HUKUM
METODE PENELITIAN
PROBLEMATIKA MERUPAKAN DASAR/ APAKAH RUMUSAN LATAR BELAKANG PROBLEMATIKA DITETAPKANNYA BUKANLAH APA MASALAH SAMA DENGANRUMUSAN MASALAH. YANG DINYATAKAN DALAM RUMUSANPROBLEMATIKA MASALAH
PROBLEMATIKA BUKANLAH APA YANG DINYATAKAN DALAM RUMUSAN MASALAH
PROBLEMATIKA MERUPAKAN DASAR/ LATAR BELAKANG DITETAPKANNYA RUMUSAN MASALAH.
PROBLEMATIKA PENELITIAN
DAS SOLLEN
DAS SEIN
YANG SEHARUSNYA BAGAIMANA
BAGAIMANA DALAM KENYATAANNYA
DIMANA KESENJANGANNYA
BERI ARGUMEN TENTANG KESENJANGAN TERSEBUT
PROBLEMATIKA PENELITIAN
DAS SOLLEN
RUMUSAN MASALAH I
PROBLEMATIKA PENELITIAN
DAS SEIN
DAS SOLLEN
RUMUSAN MASALAH II
DAS SEIN
RUMUSAN MASALAH I
RUMUSAN MASALAH II
RUMUSAN MASALAH iii
RUMUSAN MASALAH
RUMUSAN MASALAH • Bagaimanakah kesadaran hukum penggunaan helm oleh mahasiswa Fakultas Hukum Universitas Muhammadiyah Surakarta yang membawa kendaraan roda dua pada tahun ajaran 2008/2009 ?
ADA PROBLEMATIKA APA SEHINGGA INGIN MENELITI KESADARAN HUKUM PEMAKAIAN HELM OLEH MAHASISWA FH
PROBELAMTIKA YANG DIANGKAT HARUS BENAR-BENAR MENGINDIKASIKAN ADANYA SUATU MASALAH
• Bagaimanakah kesadaran hukum pemakaian jilbab pada santriwati di Pondok Pesantren Ngruki Sukoharjo ? • Bagaimanakah kesadaran hukum pemakaian jilbab pada mahasiswi Fakultas Hukum UMS Surakarta ?
MEMAHAMI REALITAS HUKUM 1
TAHAP DESKRIPSI MEMASUKI KONTEKS SOSIAL/ HUKUM: TEMPAT, AKTOR, DAN AKTIVITAS.
X c v f t 7 5 34 & ^ % N G B D c z “ < 1 + _ & h g T sb 4 2 ) I II a sv % $ # “ > , “ j B a 2 @ & ^ % 0 + - k jn )HDGASShF#*^:, : } { 0 ( 2 % * & s D A S a h III IX a n % # q O K % # 2 9 5 v sd ah R + - ah > B zc ^ $ * : a $ a s2) f)(
2 3
TAHAP REDUKSI DATA. MENENTUKAN FOKUS
753442492376290702295 XNGBDTBHDGSSHFDIH DRDDASOKRB Cvfthgajahass ahanvsdq ah zc ^% “ ,”#% ( ) & % >:{ } % + > $ I II III IX
TAHAP SELEKSI : MENGURAI FOKUS
0123456789 ABCDEFGHIJKLMN OPQRSTUV WXYZ AbcdefghIjklmnop
X1 X5
X2 X4
X3
HUBUNGAN METODE PENELITIAN DAN ILMU (KONSEP) HUKUM Asas Moral Keadilan Religius
Filosofis Hukum Negara
Yuridis Keputusan Pengadilan
Sosiologis
Doktrinal
Terdiri dari
KONSEP HUKUM Terdiri dari
manifestasi makna simbolik Pelaku Sosial Pola-pola perilaku Sosial
Normatif
menentukan
METODE PENELITIAN HUKUM
Normatif &
Judgements
Non-Doktrinal Met. Pen. Kualitatif Met. Pen. Kuantitatif Metode Penelitian : Fak. Hukum - UMS
KARAKTERISTIK METODE PENELITIAN HUKUM DENGAN PENDEKATAN DOKTRINAL - NORMATIF 1. OBJEK KAJIAN
: Hukum Positif ( Aspek Internal )
2. OPTIK YG DIGUNAKAN
: Preskriptif
3. HUBUNGAN DENGAN LEMBAGA SOSIAL LAIN
: Otonom
4. Data yang diperlukan
: LEBIH MENGUTAMAKAN PADA PENGGUNAAN
DATA SEKUNDER, KALAUPUN MENGGUNAKAN DATA PRIMER HANYA SEBAGAI DATA PENDUKUNG DARI DATA SEKUNDER
5. Teknik pengumpulan Data : Data Sekunder dikumpulkan dengan cara studi Kepustakaan Data primer dikumpukan dengan teknik wawancara
5. DASAR UTK MENGANALISIS : Norma, Yurisprudensi, Doktrin 6. LOGIKA BERPIKIR
: Deduktif
7. TUJUAN
: Membuat Keputusn / Menyelesaikan Masalah
KARAKTERISTIK METODE PENDEKATAN NON-DOKTRINAL 1. OBJEK KAJIAN
: Aspek Eksternal dari Hukum Positif
2. OPTIK YG DIGUNAKAN
: Netral, Objektif, Deskriptif
3. HUBUNGAN DENGAN LEMBAGA SOSIAL LAIN
: Ada Hubungan secara timbal balik
4. DASAR UTK MENGANALISIS : Teori-teori Sosiologi Hukum, Antropologi Hukum, Psikologi Hukum atau Teori-teori Sosial 5. LOGIKA BERPIKIR
: Induktif
6. TUJUAN
:
Deskriptif, Eksplanatif (Memahami), Prediktif
Seorjono Soekanto
Ronny Hanintijo Soemitro
Penelitian untuk menemukan asas-asas hukum
Penelitian terhadap asas-asas hukum
Penelitian terhadap sistematika hukum dari perangkat kaedah-kaedah hukum, yang terhimpun di dalam suatu kodifikasi atau peraturan perundang-undangan tertentu
Penelitian terhadap sistematikan hukum dari perangkat kaedah-kaedah hukum, yang terhimpun di dalam suatu kodifikasi atau peraturan perundang-undangan tertentu
Penelitian terhadap taraf sinkronasisai (taraf Penelitian terhadap taraf sinkronasisai (taraf konsistensinya) dari peraturan perundang- konsistensinya) dari peraturan perundangundangan, baik secara vertikal maupun undangan, baik secara vertikal maupun horizontal horizontal. Pebandingan hukum, yang terutama terfokuskan Penelitian iventarisasi hukum positif pada perbedaan-perbedaan (dan juga mungkin persamaan-persamaan ?) yang terdapat di dalam dua atau lebih sistem (tata) hukum yang berbeda. Sejarah hukum, yang menitikberatkan pada Penelitian untuk menemukan hukum in-concreto perkembangan hukum, baik perkembangan hukum yang ada di satu bidang hukum tertentu atau pun di dalam suatu sistem hukum tertentu
YANG PERLU DIINGAT DALAM METODE PENELITIAN YANG TERPENTING : • HARUS MEMENUHI KARAKTERISTIK YANG ADA • HARUS MENGIKUTI PROSEDUR DAN PERSYARATAN YANG TELAH DITENTUKAN
Jenis penelitian Penemuan Hukum In-Concreto
Taraf sinkronisasi
Perbandingan Hukum
Objek Membandingkan antara kenyataan normatif (yang terdapat dlm dokumen) dengan Norma Hukum Positif (Hukum Negara) Membandingkan antara berbagai peraturan perundang-undangan dalam satu sistem hukum Membandingkan antara berbagai peraturan perundang-undangan, lembaga hukum dari dua/atau lebih sistem hukum yg berbeda
LANGKAH-LANGKAH PENELITIAN PENEMUAN HUKUM IN-CONCRETO z z z z z
z z
Tulis judul dokumen yang akan dikaji dan peraturan yang terkait dengan dokumen yang akan dikaji Tentukan masalah yang akan diteliti dengan melihat adanya kesenjangan antara isi dokumen dengan isi norma. (buat rumusan masalahnya) Cari dan tulis norma yang terkait dengan masalah yang diteliti. Tambah penjelasan dari norma yang bersangkutan dari referensi. Deskripsikan informasi-informasi dari dokumen yang diteliti (data-data yang harus dicari dan ditulis disesuaikan dengan rumusan norma dan penjelasan dari referensi yang ada (sebagai dasar katagorisasi) Bandingkan isi dokumen dengan ketentuan norma (dan doktrin) Buat putusan (pernyataan) : sesuai tidaknya isi dokumen dengan norma