Oncorhynchus mykiss

‫‪447‬‬

‫ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺷﻴﻼت‪ ،‬ﻣﺠﻠﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ اﻳﺮان‪ ،‬دوره ‪ ،65‬ﺷﻤﺎره ‪ ،4‬زﻣﺴﺘﺎن ‪ ،1391‬از ﺻﻔﺤﻪ ‪ 447‬ﺗﺎ ‪456‬‬

‫ﺗﺎﺛﻴﺮات دورهﻫﺎي ﻧﻮري ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﺑﺮ ﺗﺎﺧﻴﺮ روﻧﺪ ﺗﻜﺎﻣﻞ ﮔﻨﺎد در‬ ‫ﻣﺎﻫﻲ ﻣﺎده ﻗﺰل آﻻي رﻧﮕﻴﻦ ﻛﻤﺎن )‪(Oncorhynchus mykiss‬‬ ‫‪) .1‬ﺑﺮرﺳﻲ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﺎري(‬ ‫اﺣﻤﺪ ﻧﻮري‪ ،*1‬ﺑﺎﻗﺮ ﻣﺠﺎزي اﻣﻴﺮي‪ ،2‬ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﻣﻴﺮواﻗﻔﻲ‪ ،3‬ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ رﻓﻴﻌﻲ‪ 3‬و ﺑﻲﺗﺎ ﻛﻠﻮاﻧﻲ ﻧﻴﺘﻠﻲ‬

‫‪4‬‬

‫‪1‬ﮔﺮوه ﺷﻴﻼت‪ ،‬داﻧﺸﻜﺪه ﻋﻠﻮم و ﻓﻨﻮن درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﻫﺮﻣﺰﮔﺎن‪ ،‬ﺑﻨﺪر ﻋﺒﺎس‪ ،‬اﻳﺮان‪ ،‬ﺻﻨﺪوق ﭘﺴﺘﻲ ‪3995‬‬ ‫‪2‬ﮔﺮوه ﺷﻴﻼت‪ ،‬داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻛﺮج‪ ،‬اﻳﺮان‪ ،‬ﺻﻨﺪوق ﭘﺴﺘﻲ ‪31585-4314‬‬ ‫‪3‬ﮔﺮوه ﺷﻴﻼت‪ ،‬داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻛﺮج‪ ،‬اﻳﺮان‪ ،‬ﺻﻨﺪوق ﭘﺴﺘﻲ ‪31585-4314‬‬ ‫‪4‬داﻧﺸﻜﺪه ﻋﻠﻮم درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﺪرس‪ ،‬ﻧﻮر‪ ،‬ﻣﺎزﻧﺪران‪ ،‬ﺻﻨﺪوق ﭘﺴﺘﻲ‪46414-356 :‬‬ ‫)ﺗﺎرﻳﺦ درﻳﺎﻓﺖ‪ - 1390/7/3 :‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﺼﻮﻳﺐ‪(1390/12/27:‬‬

‫ﭼﻜﻴﺪه‬ ‫در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬اﺛﺮات دو رژﻳﻢ ﻧﻮري ﺑﺎ روﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﺑﺮ روﻧﺪ ﺗﻜﺎﻣﻞ ﺗﺨﻤﻚ و ﺗﻐﻴﻴـﺮات ﺳـﺎﺧﺘﺎري آن در ﻣـﺎﻫﻲ ﻣـﺎده‬ ‫ﻗﺰل آﻻي رﻧﮕﻴﻦ ﻛﻤﺎن )‪ (Oncorhynchus mykiss‬ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺎﻫﻴﺎن ﻗﺰلآﻻي رﻧﮕﻴﻦ ﻛﻤﺎن دوﺳﺎﻟﻪ ﻏﻴﺮ ﺑـﺎﻟﻎ‬ ‫ﺑﺎ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ وزن اوﻟﻴﻪ ‪ (± SE) 279/94 ± 2/25‬ﮔﺮم از ﺗﻴﺮﻣﺎه ‪ 1387‬ﺑﻪ ﻣﺪت ﭘﻨﺞ ﻣﺎه ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ دورهﻫﺎي ﻧﻮري ‪ 24‬ﺳـﺎﻋﺖ‬ ‫روﺷﻨﺎﻳﻲ و ﺑﺪون ﺗﺎرﻳﻜﻲ )روﺷﻨﺎﻳﻲ‪-‬ﺗﺎرﻳﻜﻲ ‪ 18 ،(24:0‬ﺳـﺎﻋﺖ روﺷـﻨﺎﻳﻲ و ‪ 6‬ﺳـﺎﻋﺖ ﺗـﺎرﻳﻜﻲ )روﺷـﻨﺎﻳﻲ‪-‬ﺗـﺎرﻳﻜﻲ ‪ (18:6‬و‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ دوره روﺷﻨﺎﻳﻲ و ﺗﺎرﻳﻜﻲ ﻃﺒﻴﻌﻲ )ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﺮوه ﻛﻨﺘﺮل( ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در اﻧﺘﻬﺎي دوره آزﻣﺎﻳﺶ‪ ،‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ‬ ‫وﺟﻮد ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨﻲدار در روﻧﺪ ﺗﻜﺎﻣﻞ ﺗﺨﻤﻚ در ﺑﻴﻦ ﮔﺮوهﻫﺎي آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﺮوه ﻛﻨﺘﺮل ﻛـﻪ ﺗﺤـﺖ ﺗـﺎﺛﻴﺮ دوره روﺷـﻨﺎﻳﻲ‪-‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﻜﻲ ﻃﺒﻴﻌـﻲ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺑـﻮد ﺑﻴﺸـﺘﺮﻳﻦ ﻗﻄـﺮ ﺗﺨﻤـﻚ را ﻧﺸـﺎن داد ﺑـﻪ ﻧﺤـﻮي ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻣﻌﻨـﻲداري اﻳـﻦ ﻣﻘـﺪار‬ ‫)‪ 2/34 ± 0/07‬ﻣﻴﻠﻴﻤﺘﺮ( ﺑـﻴﺶ از ﻣﻘـﺎدﻳﺮ ﺑـﻪ دﺳـﺖ آﻣـﺪه در دو ﮔـﺮوه ﺗﻴﻤـﺎري دﻳﮕـﺮ ﺑـﻮد )‪ .(P < 0.05‬اﺳـﺘﻔﺎده از دوره‬ ‫روﺷﻨﺎﻳﻲ‪-‬ﺗﺎرﻳﻜﻲ ‪ 24:0‬و ‪ 18:6‬ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮدﻳﺪ ﺗﺎ ﻣﺎﻫﻴﺎن اﻳﻦ ﮔﺮوهﻫﺎي آزﻣﺎﻳﺸﻲ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﮔﺮوه ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻨـﻲداري‬ ‫در اﻧﺘﻬﺎي آزﻣﺎﻳﺶ ﺗﻜﺎﻣﻞ ﻛﻤﺘﺮي را در ﻻﻳﻪﻫﺎي ﻓﻮﻟﻴﻜﻮﻟﻲ ﺗﺨﻤﻚﻫﺎ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ‪ .‬در ﮔـﺮوهﻫـﺎي روﺷـﻨﺎﻳﻲ‪-‬ﺗـﺎرﻳﻜﻲ ‪ 24:0‬و‬ ‫‪ 18:6‬و ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﻌﺪاد ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﮔﺮاﻧﻮﻟﻮزا ‪ 349 ± 21‬و ‪ 406 ± 23‬ﻋﺪد ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻨﻲداري ﻛﻤﺘﺮ از اﻳـﻦ‬ ‫ﻣﻘﺪار )‪ (773 ± 20‬در ﮔﺮوه ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻮد )‪ .(P < 0.05‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﮔﺮاﻧﻮﻟـﻮزا ﻧﻴـﺰ در ﮔـﺮوهﻫـﺎي ﺗﻴﻤـﺎري روﺷـﻨﺎﻳﻲ‪-‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﻜﻲ ‪ 24:0‬و ‪ 18:6‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻨﻲداري ﻛﻤﺘﺮ از ﮔﺮوه ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻘﺪار در ﮔﺮوهﻫـﺎي روﺷـﻨﺎﻳﻲ‪-‬ﺗـﺎرﻳﻜﻲ ‪ 24:0‬و ‪18:6‬‬ ‫ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ 16/58 ± 0/60‬و ‪ 16/73 ± 0/33‬ﻣﻴﻜﺮوﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﺑﻮد در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ در ﮔـﺮوه ﻛﻨﺘـﺮل‪ ،‬اﻳـﻦ ﻣﻘـﺪار ‪19/28 ± 0/42‬‬ ‫ﻣﻴﻜﺮوﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﺛﺒﺖ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻨﻲداري ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮد )‪ (P < 0.05‬و ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﺗﻜﺎﻣﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻳـﻦ ﺳـﻠﻮلﻫـﺎ‬ ‫در اﻳﻦ ﮔﺮوه ﺑﻮد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﻛﺎرﺑﺮد دورهﻫﺎي ﻧﻮري ﺑﺎ ﻣﺪت زﻣﺎن روﺷﻨﺎﻳﻲ ﻃﻮﻻﻧﻲ در ﻣﺮﺣﻠﻪ رﺷﺪ و ﺗﻜﺎﻣﻞ ﮔﻨﺎدﻫﺎ‪ ،‬ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از روشﻫﺎي ﻣﻮﺛﺮ و ﻋﻤﻠﻲ در ﺗﺎﺧﻴﺮ روﻧﺪ ﺗﻜﺎﻣﻞ ﮔﻨﺎدﻫﺎ در ﻣﺎﻫﻲ ﻣﺎده ﻗﺰلآﻻي رﻧﮕﻴﻦ ﻛﻤـﺎن ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده‬ ‫ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬ ‫واژهﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي‪ :‬ﻗﺰلآﻻي رﻧﮕﻴﻦ ﻛﻤﺎن‪ ،‬دورهﻫﺎي ﻧﻮري ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت‪ ،‬ﻗﻄﺮ ﺗﺨﻤﻚ‪ ،‬ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﻓﻮﻟﻴﻜﻮﻟﻲ‪ ،‬رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺟﻨﺴﻲ‬

‫* ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻣﺴﺌﻮل‪:‬‬

‫ﺗﻠﻔﻦ‪09125186031:‬‬

‫ﻓﺎﻛﺲ‪07617660014:‬‬

‫‪E-mail: [email protected]‬‬

‫‪448‬‬

‫ﺗﺎﺛﻴﺮات دورهﻫﺎي ﻧﻮري ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﺑﺮ ﺗﺎﺧﻴﺮ روﻧﺪ ﺗﻜﺎﻣﻞ ﮔﻨﺎد در‪...‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﻣﺜـﻞ در ﻣﺎﻫﻴـﺎن اﻋﻤـﺎل ﻣـﻲﻧﻤﺎﻳـﺪ ) ;‪Bromage et al., 2001‬‬

‫ﺑﻠﻮغ و رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺟﻨﺴﻲ در ﻣﺎﻫﻴﺎن‪ ،‬ﻳﻚ روﻧﺪ ﺗﻜﺎﻣﻠﻲ اﺳﺖ‬ ‫ﻛﻪ ﮔﺬر از ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻧﻮﺟﻮاﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻠﻮغ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﻪ اﺻﻠﻲ آن‪ ،‬ﺷﺮوع ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﺎﻣﺖﻫﺎ و ﺗﻜﺎﻣﻞ آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻣﺎﻫﻴﺎن ﻣﺎده ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ و ﺑﺎرزﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻜﺎﻣﻠﻲ‪،‬‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ زرده در ﻛﺒﺪ و ﺟﺬب و ذﺧﻴﺮه آن در اووﺳﻴﺖﻫﺎي در‬ ‫ﺣﺎل رﺷﺪ و ﺗﻜﺎﻣﻞ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﺎﻫﻲ ﻗﺰل آﻻي رﻧﮕﻴﻦ ﻛﻤﺎن‬ ‫)‪ (Oncorhynchus mykiss‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺎﻫﻴﺎن اﺳﺘﺨﻮاﻧﻲ‪ ،‬اﻳﻦ‬ ‫روﻧﺪ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﻮرﻣﻮنﻫﺎي ﻋﺼﺒﻲ و درون رﻳﺰ ﻣﺤﻮر‬ ‫ﻣﻐﺰ‪-‬ﻫﻴﭙﻮﻓﻴﺰ‪-‬ﮔﻨﺎد ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬در ﻃﻲ روﻧﺪ ﺗﻜﺎﻣﻞ‬ ‫ﮔﻨﺎدﻫﺎ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺤﻮر ﻛﻪ ﻧﻘﺶ اﺻﻠﻲ و ﻋﻤﺪه ﻛﻨﺘﺮل‬ ‫ﻛﻨﻨﺪه را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دارد‪ ،‬اﻧﺪامﻫﺎي دﻳﮕﺮي ﻫﻤﭽﻮن ﻛﺒﺪ ﻧﻴﺰ در‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ وﻳﺘﻠﻮژﻧﻴﻦ ﻳﺎ ﭘﻴﺶ ﻣﺎده ﺗﻮﻟﻴﺪ زرده ﻛﻪ در ﻃﻲ روﻧﺪ رﺷﺪ‬ ‫ﺗﺨﻤﻚﻫﺎ در داﺧﻞ آﻧﻬﺎ ذﺧﻴﺮه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻧﻘﺶ ﺣﻴﺎﺗﻲ را ﺑﺮ‬ ‫ﻋﻬﺪه دارﻧﺪ‪ .‬ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎي ﻣﺤﻴﻄﻲ و ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﺎ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺑﺮ ﻣﺤﻮر‬ ‫ﻣﻐﺰ‪-‬ﻫﻴﭙﻮﻓﻴﺰ‪-‬ﮔﻨﺎد‪ ،‬ﺗﺮﺷﺢ ﻫﻮرﻣﻮنﻫﺎي ﻋﺼﺒﻲ و درون رﻳﺰ ﻣﻮﺛﺮ‬ ‫از اﻳﻦ ﺑﺨﺶ را ﻛﻨﺘﺮل ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﻣﺮاﺣﻞ و روﻧﺪ‬ ‫ﺗﻜﺎﻣﻞ ﺗﺨﻤﻚﻫﺎ را ﺗﺴﺮﻳﻊ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﺗﺄﺧﻴﺮ ﻣﻲاﻧﺪازد‪ .‬در اﻳﻦ راﺳﺘﺎ‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺳﺎﺧﺘﺎري ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪاي در اووﺳﻴﺖﻫﺎ و ﮔﻨﺎدﻫﺎ‬ ‫دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻻزﻣﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ اﻳﻦ ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻜﺎﻣﻠﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺳﺎﺧﺘﺎري ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫در اﻧﺪازه ﻗﻄﺮ ﺗﺨﻤﻚ و ﻧﻴﺰ اﻧﺪازه و ﺗﻌﺪاد ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﻓﻮﻟﻴﻜﻮﻟﻲ‬ ‫اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ اﻳﻦ ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻜﺎﻣﻠﻲ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻓﺰاﻳﺶ‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي اﺳﺘﺮوﺋﻴﺪ زاﻳﻲ ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﻓﻮﻟﻴﻜﻮﻟﻲ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد و اﻧﺪازه‬ ‫اﻳﻦ ﺳﻠﻮلﻫﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﺎﺛﻴﺮ اﻳﻦ‬ ‫اﺳﺘﺮوﺋﻴﺪﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪي )ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﻫﻮرﻣﻮن اﺳﺘﺮوﺋﻴﺪي ‪ 17‬ﺑﺘﺎ‬ ‫اﺳﺘﺮادﻳﻮل( ﺑﺮ ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﻛﺒﺪي و ﺗﺤﺮﻳﻚ اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬ ‫زرده و ﺗﺠﻤﻊ آن در داﺧﻞ اووﺳﻴﺖﻫﺎ‪ ،‬اﻧﺪازه اووﺳﻴﺖﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر‬ ‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﮔﻨﺎدﻫﺎ رﺷﺪ ﻗﺎﺑﻞ‬ ‫ﻣﻼﺣﻈﻪاي را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫــﺎ و ﻋﻮاﻣــﻞ ﺧــﺎرﺟﻲ ﻧﻈﻴــﺮ دوره روﺷــﻨﺎﻳﻲ‪ ،‬درﺟــﻪ‬ ‫ﺣﺮارت‪ ،‬وﺟﻮد ﻏﺬا در ﻣﺤﻴﻂ‪ ،‬وﺟﻮد ﺑﺴﺘﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺨﻤﺮﻳـﺰي و‬ ‫ﻏﻴﺮه در ﺗﻨﻈﻴﻢ روﻧﺪ رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺟﻨﺴﻲ از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺑـﺮ ﻣﺤـﻮر‬ ‫ﻣﻐﺰ‪-‬ﻫﻴﭙﻮﻓﻴﺰ‪-‬ﮔﻨﺎد ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ اﻳـﻦ ﻋﻮاﻣـﻞ‬ ‫در ﭼﻪ زﻣﺎن و ﺑﻪ ﭼﻪ ﺻﻮرت ﺑـﺮ اﻳـﻦ ﺳـﻄﻮح ﺗـﺎﺛﻴﺮ ﻣﻴﮕﺬارﻧـﺪ‬ ‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻧﻘﺶ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻛﻨﻨـﺪﮔﻲ و ﻳـﺎ ﺑﺎزدارﻧـﺪﮔﻲ ﺑـﺮ اﻳـﻦ‬ ‫ﺳﻄﻮح ﻓﻴﺰﻳﻮﻟـﻮژﻳﻜﻲ اﻋﻤـﺎل ﻧﻤـﻮده و در ﻧﺘﻴﺠـﻪ روﻧـﺪ ﺗﻜﺎﻣـﻞ‬ ‫ﮔﻨﺎدي را ﺗﺴﺮﻳﻊ ﻛﺮده و ﻳـﺎ ﺑـﻪ ﺗـﺎﺧﻴﺮ اﻧﺪازﻧـﺪ‪ .‬از ﻣﻴـﺎن ﺗﻤـﺎم‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺤﻴﻄﻲ‪ ،‬دوره روﺷﻨﺎﻳﻲ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺗﺎﺛﻴﺮ را ﺑﺮ روﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴـﺪ‬

‫‪ .(Carrillo et al., 1993‬دورهﻫﺎي روﺷﻨﺎﻳﻲ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺗﺎﻛﻨﻮن ﺑـﺎ‬ ‫ﻣﻮﻓﻘﻴــﺖ ﺑــﻪ ﻣﻨﻈــﻮر ﺗﻐﻴﻴــﺮ روﻧــﺪ رﺳــﻴﺪﮔﻲ ﺟﻨﺴــﻲ و زﻣــﺎن‬ ‫ﺗﺨــﻢدﻫــﻲ در ﮔﻮﻧــﻪﻫــﺎي اﻗﺘﺼــﺎدي ﺑــﻪ ﻛــﺎر ﮔﺮﻓﺘــﻪ ﺷــﺪه‬ ‫اﺳــﺖ ) ;‪Bromage et al., 2001; Kissil et al., 2001‬‬ ‫‪ .(Taranger et al., 1999; Zanuy et al., 2001‬ﺑــﺎ وﺟــﻮد‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺻـﻮرت ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺑـﺮ روي ﻣﺎﻫﻴـﺎن ﻣﺨﺘﻠـﻒ‪ ،‬اﻃﻼﻋـﺎت‬ ‫ﻣﺤﺪودي در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺗﺎﺛﻴﺮ رژﻳﻢﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪ ﻣـﺪت روﺷـﻨﺎﻳﻲ ﺑـﺮ‬ ‫روﻧﺪ رﺷﺪ ﺗﺨﻤﻚ و ﺗﻜﺎﻣﻞ ﺗﺨﻤﺪان در ﻣﺎﻫﻲ ﻗﺰل آﻻي رﻧﮕـﻴﻦ‬ ‫ﻛﻤﺎن ﻣﻮﺟﻮد اﺳـﺖ )‪ .(Randall et al., 2001‬ﺧﺼﻮﺻـﺎً ﻛﻤﺒـﻮد‬ ‫اﻳــﻦ اﻃﻼﻋــﺎت در راﺑﻄــﻪ ﺑــﺎ ﺗــﺎﺛﻴﺮات ﺳــﺎﺧﺘﺎري ﺑــﺮ ﺳــﻠﻮﻟﻬﺎي‬ ‫ﺳﻮﻣﺎﺗﻴﻚ و ﺟﻨﺴﻲ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺑﻴﺸـﺘﺮ اﺣﺴـﺎس ﻣـﻲﺷـﻮد‪.‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ در ﺑﺤﺚ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺎﻫﻴﺎن ﺑﺎزاري ﺗﻤﺎﻳﻞ‬ ‫ﺑﻪ ﺳﻮي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺎﻫﻴﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﮔﻮﺷﺖ ﺑﻴﺸـﺘﺮ وﺟـﻮد دارد و در اﻳـﻦ‬ ‫راﺳﺘﺎ‪ ،‬ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺑﺮوز رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺟﻨﺴﻲ در ﻣﺎﻫﻴـﺎن ﺑـﺎ ﻫـﺪف‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﻮﺷﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻴﺰ ﻣﻄﻠﻮب ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺳـﻌﻲ‬ ‫ﺑﺮ آن ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دورهﻫﺎي ﻧﻮري ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﺑﻠﻨـﺪ‬ ‫ﻣﺪت‪ ،‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺣﺴـﺎس رﺷـﺪ و زرده ﮔﻴـﺮي ﺗﺨﻤـﻚ ﻣـﺎﻫﻲ‬ ‫ﻗﺰلآﻻي رﻧﮕﻴﻦ ﻛﻤﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺮرﺳـﻲ ﺗـﺎﺛﻴﺮات ﺳـﺎﺧﺘﺎري ﺻـﻮرت‬ ‫ﮔﺮﻓﺘــﻪ ﺷــﺎﻣﻞ ﺗﻐﻴﻴــﺮات ﺑــﻪ وﺟــﻮد آﻣــﺪه ﺑــﺮ ﺗﻌــﺪاد و اﻧــﺪازه‬ ‫ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﮔﺮاﻧﻮﻟﻮزا و ﻧﻴﺰ ﻗﻄﺮ ﺗﺨﻤﻚ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷـﺎﺧﺺ رﺷـﺪ‬ ‫ﺗﺨﻤﻚ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﻮاد و روشﻫﺎ‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺎن ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬ ‫ﺟﻬﺖ اﺟﺮاي اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ‪ ،‬ﻣﺎﻫﻴﺎن ﻗﺰل آﻻي رﻧﮕﻴﻦ ﻛﻤﺎن‬ ‫ﻣﺎده دو ﺳﺎﻟﻪ ﺑﺎ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ وزن ‪ 279/94 ± 2/25‬ﮔﺮم و ﻣﺸﺎﺑﻪ از‬ ‫ﻧﻈﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺟﻨﺴﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﺮاي‬ ‫اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر از ﻣﻴﺎن ﻣﺎﻫﻴﺎن ﻣﻮرد آزﻣﺎﻳﺶ ﺗﻌﺪاد ‪ 10‬ﻋﺪد ﻣﺎﻫﻲ‬ ‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﻴﺮي ﺷﺪه و ﺑﻌﺪ از ﻛﺎﻟﺒﺪ ﺷﻜﺎﻓﻲ و‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري از ﮔﻨﺎد‪ ،‬ﻣﺮﺣﻠﻪ رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺗﺨﻤﻚﻫﺎ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ‬ ‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺎﻫﻴﺎن ﻫﻤﮕﻲ ﻫﻤﺴﻦ ﺑﻮده و ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع‬ ‫آزﻣﺎﻳﺶ‪ ،‬ﻫﻤﮕﻲ در ﺷﺮاﻳﻂ ﻃﺒﻴﻌﻲ در ﻣﺮﻛﺰ ﺗﻜﺜﻴﺮ و ﭘﺮورش‬ ‫آزادﻣﺎﻫﻴﺎن ﺷﻬﻴﺪ ﺑﺎﻫﻨﺮ ﻛﻼردﺷﺖ ﭘﺮورش داده ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺤﻮه اﺟﺮاي ﺗﺤﻘﻴﻖ‬ ‫ﻣﺪت زﻣﺎن اﺟﺮاي اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ‪ 5‬ﻣﺎه و از ﺗﻴﺮﻣﺎه ﺗـﺎ آذر ﻣـﺎه‬ ‫ﺳﺎل ‪ 1387‬ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺎﻫﻴﺎن ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ‬ ‫دو رژﻳﻢ روﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﮔـﺮوه ‪ 24‬ﺳـﺎﻋﺖ‬

‫ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺷﻴﻼت‪ ،‬ﻣﺠﻠﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ اﻳﺮان‪ ،‬دوره ‪ ،65‬ﺷﻤﺎره ‪ ،4‬زﻣﺴﺘﺎن ‪ ،1391‬از ﺻﻔﺤﻪ ‪ 447‬ﺗﺎ ‪456‬‬

‫روﺷﻨﺎﻳﻲ )ﮔﺮوه روﺷﻨﺎﻳﻲ‪-‬ﺗﺎرﻳﻜﻲ ‪ (24:0‬و ‪ 18‬ﺳﺎﻋﺖ روﺷـﻨﺎﻳﻲ‬ ‫و ‪ 6‬ﺳﺎﻋﺖ ﺗﺎرﻳﻜﻲ )ﮔﺮوه روﺷﻨﺎﻳﻲ‪-‬ﺗـﺎرﻳﻜﻲ ‪ (18:6‬و ﻧﻴـﺰ ﻳـﻚ‬ ‫رژﻳﻢ ﻧﻮري ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﺮوه ﻛﻨﺘﺮل ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ‪ .‬ﺗﻌـﺪاد‬ ‫‪ 100‬ﻋﺪد ﻣﺎﻫﻲ در ﻫﺮ ﻳﻚ از ﮔﺮوهﻫﺎي ﺗﻴﻤـﺎر در ﻧﻈـﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬ ‫ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳـﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ در اﻳـﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ از ‪ 300‬ﻗﻄﻌـﻪ ﻣـﺎﻫﻲ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻣﺎﻫﻴـﺎن ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺳـﺎزﮔﺎر ﺷـﺪن ﺑـﺎ ﺷـﺮاﻳﻂ‬ ‫آزﻣﺎﻳﺸــﻲ‪ ،‬ﺑــﻪ ﻣــﺪت ‪ 2‬ﻫﻔﺘــﻪ ﺑــﺪون ﻫﻴﭽﮕﻮﻧــﻪ دﺳــﺘﻜﺎري در‬ ‫ﮔﺮوهﻫﺎي آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ از اﺳـﺘﺨﺮﻫﺎي‬ ‫ﻣﺮﺑﻊ ﺷﻜﻞ ﺳﻴﻤﺎﻧﻲ ﺑﺎ اﺑﻌﺎد ‪ 2‬ﻣﺘﺮ در ‪ 2‬ﻣﺘﺮ و ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ‪ 1/2‬ﻣﺘﺮ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ‪ .‬ﺟﺮﻳﺎن ورودي آب ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ ﻟﻮﻟـﻪ ﻋﻤـﻮدي و‬ ‫در راﺳﺘﺎي ﻳﻜﻲ از دﻳﻮارهﻫﺎي اﺳﺘﺨﺮ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺳـﺘﺨﺮﻫﺎ‬ ‫ﻫﻤﮕﻲ ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻨﻈـﻴﻢ آب ﻫـﺮ‬ ‫ﻳﻚ ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ ﻟﻮﻟﻪ ﻋﻤﻮدي ﻛﻪ در ﺑﻴﺮون از اﺳﺘﺨﺮ ﻧﺼﺐ ﺷـﺪه‬ ‫ﺑﻮد ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺧﺮوج ﺑﻬﺘﺮ ﻣـﻮاد دﻓﻌـﻲ‪ ،‬آب ﻫـﺮ‬ ‫اﺳﺘﺨﺮ از ﻛﻒ آن ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬دو اﺳﺘﺨﺮ ﺑﻪ ﮔﺮوهﻫـﺎي ﺗﺤـﺖ‬ ‫ﺗﺎﺛﻴﺮ دورهﻫﺎي ﻧﻮري ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ اﺧﺘﺼﺎص ﻳﺎﻓﺖ و اﺳﺘﺨﺮ ﺳﻮم ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﮔﺮوه ﺷﺎﻫﺪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬در ﻃﻮل آزﻣـﺎﻳﺶ‪ ،‬ﻋﻤـﻖ‬ ‫آب ﻫﺮ اﺳﺘﺨﺮ در ﺣﺪ ‪ 0/5‬ﻣﺘﺮ و ﺣﺠﻢ آب ﻫﺮ اﺳﺘﺨﺮ در ﺣﺪود‬ ‫‪ 2‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪ‪ .‬ﺟﻬﺖ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻧﻮر ﻣﺤـﻴﻂ و‬ ‫ﻳﺎ ﻧﻮر ﮔﺮوهﻫﺎي آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﺑﺮ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺘﺨﺮﻫﺎ ﻣﺠﺰا از ﻫـﻢ‬ ‫در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻳﻚ ﭘﻮﺷـﺶ ﺳـﻴﺎه رﻧـﮓ و‬ ‫ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻋﺒﻮر ﻧﻮر‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﭘﻮﺷﻴﺪه ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬اﺳـﺘﺨﺮ ﮔـﺮوه‬ ‫ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺪون ﻫﻴﭽﻜﺪام از اﻳـﻦ ﺗﺠﻬﻴـﺰات‪ ،‬ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻃﺒﻴﻌـﻲ در‬ ‫ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در ﻫﺮ ﻳﻚ از ﮔﺮوهﻫـﺎي آزﻣﺎﻳﺸـﻲ‪،‬‬ ‫ﻧﻮر ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺗﻮﺳﻂ دو ﻋﺪد ﻻﻣـﭗ ﻓﻠﻮرﺳـﺎﻧﺖ ‪ 36‬وات ﻛـﻪ در‬ ‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ 70‬ﺳﺎﻧﺘﻴﻤﺘﺮي ﺑﺎﻻي ﺳﻄﺢ آب ﻧﺼﺐ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎﻣﻴﻦ‬ ‫ﺷﺪ‪ .‬در ﮔﺮوه روﺷﻨﺎﻳﻲ‪-‬ﺗﺎرﻳﻜﻲ ‪ ،24:0‬در ﺗﻤـﺎم ﻣـﺪت آزﻣـﺎﻳﺶ‬ ‫اﻳﻦ ﻻﻣﭗﻫﺎ روﺷﻦ ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ در ﮔﺮوه روﺷﻨﺎﻳﻲ‪-‬ﺗﺎرﻳﻜﻲ ‪ ،18:6‬ﺑﺎ‬ ‫اﺳــﺘﻔﺎده از ﻳــﻚ ﺗﻨﻈــﻴﻢ ﻛﻨﻨــﺪه اﺗﻮﻣﺎﺗﻴــﻚ‪(Camsco TB-‬‬ ‫)‪ 370,100/250 V AC-50/60 HZ, Taiwan‬زﻣـﺎن روﺷــﻦ‬ ‫ﺷﺪن و ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪن ﻻﻣﭗﻫﺎ در ﻃﻮل آزﻣﺎﻳﺶ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮔﺮدﻳـﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻴﺰان ﺷﺪت ﻧﻮر ﺑﻪ ﻃـﻮر روزاﻧـﻪ در ﺳـﻄﺢ آب و در ﻣﺮﻛـﺰ ﻫـﺮ‬ ‫اﺳـــﺘﺨﺮ ﺑـــﺎ اﺳـــﺘﻔﺎده از ﻳـــﻚ دﺳـــﺘﮕﺎه ﻟـــﻮﻛﺲ ﻣﺘـــﺮ‬ ‫)‪ (Digital Instrument MS6610, Taiwan‬اﻧـﺪازه ﮔﻴـﺮي ﺷـﺪ‬ ‫ﻛﻪ در ﻫﺮ ﻳﻚ از ﮔﺮوهﻫﺎي آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﺗﺤـﺖ ﺗـﺎﺛﻴﺮ رژﻳـﻢ ﻧـﻮري‬ ‫ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻴﺰان در ﺣﺪود ‪ 1000‬ﻟﻮﻛﺲ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪ‪ .‬ﻣـﺪت‬ ‫زﻣﺎن روﺷﻨﺎﻳﻲ و ﺗﺎرﻳﻜﻲ در ﺷﺮاﻳﻂ ﻃﺒﻴﻌﻲ در اواﻳﻞ آزﻣﺎﻳﺶ از‬ ‫‪ 14/5‬ﺳﺎﻋﺖ روﺷﻨﺎﻳﻲ و ‪ 9/5‬ﺳـﺎﻋﺖ ﺗـﺎرﻳﻜﻲ ﺗـﺎ ‪ 10/5‬ﺳـﺎﻋﺖ‬ ‫روﺷﻨﺎﻳﻲ و ‪ 13/5‬ﺳﺎﻋﺖ ﺗﺎرﻳﻜﻲ در اﻧﺘﻬﺎي آزﻣـﺎﻳﺶ در ﻧﻮﺳـﺎن‬

‫‪449‬‬

‫ﺑــﻮد‪ .‬درﺟــﻪ ﺣــﺮارت آب ﭘــﺮورش ﻧﻴــﺰ از ‪ 13 ± 0/23‬درﺟــﻪ‬ ‫ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد در ﺷـﺮوع ﻛـﺎر ﺗـﺎ ‪ 5 ± 0/19‬درﺟـﻪ ﺳـﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد در‬ ‫اﻧﺘﻬـﺎي آزﻣـﺎﻳﺶ در ﻧﻮﺳـﺎن ﺑـﻮد‪ .‬آب ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده در ﺗﻤــﺎم‬ ‫ﮔﺮوﻫﻬﺎي آزﻣﺎﻳﺸﻲ از ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺮاﺣﻞ اﺟﺮاي آزﻣﺎﻳﺶ و ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري‬ ‫در زﻣﺎن ﺷﺮوع آزﻣـﺎﻳﺶ‪ ،‬ﻣﺎﻫﻴـﺎن از ﻧﻈـﺮ ﻣﺮﺣﻠـﻪ رﺳـﻴﺪﮔﻲ‬ ‫ﺟﻨﺴﻲ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر از ﻫﺮ ﮔﺮوه ﺗﻌﺪاد ‪5‬‬ ‫ﻋﺪد ﻣﺎﻫﻲ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري ﺷﺪ و ﺑﻌـﺪ از ﻛﺎﻟﺒـﺪ ﺷـﻜﺎﻓﻲ‪ ،‬ﺑﺨﺸـﻲ از‬ ‫ﮔﻨﺎد آﻧﻬﺎ در ﻣﺤﻠﻮل ﺑﻮﺋﻦ )‪ 75‬ﻣﻴﻠﻲ ﻟﻴﺘﺮ ﻣﺤﻠﻮل اﺷﺒﺎع ﺷﺪه اﺳﻴﺪ‬ ‫ﭘﻴﻜﺮﻳﻚ‪ 25 ،‬ﻣﻴﻠﻲ ﻟﻴﺘﺮ ﻓﺮﻣـﺎﻟﻴﻦ‪ 5 ،‬ﻣﻴﻠـﻲ ﻟﻴﺘـﺮ اﺳـﻴﺪ اﺳـﺘﻴﻚ‬ ‫ﮔﻼﺳـﻴﺎل(‪ (Busacker et al., 1990) ،‬ﻓـﻴﻜﺲ ﺷـﺪ‪ .‬ﺳـﭙﺲ در‬ ‫آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ روش ﻣﺘـﺪاول ﺑﺎﻓـﺖ ﺷﻨﺎﺳـﻲ آﻣـﺎده‬ ‫ﺷﺪه و ﻻم از آﻧﻬﺎ ﺗﻬﻴـﻪ ﺷـﺪ )‪ .(Busacker et al., 1990‬ﺑﻌـﺪ از‬ ‫ﺗﻬﻴﻪ ﻻم و رﻧﮓ آﻣﻴﺰي ﺑـﻪ روش ﻫﻤﺎﺗﻮﻛﺴـﻴﻠﻴﻦ و اﺋـﻮزﻳﻦ‪ ،‬ﺑـﺎ‬ ‫ﺗﻮﺟــﻪ ﺑــﻪ ﺗﻘﺴــﻴﻢ ﺑﻨــﺪي ﺻــﻮرت ﮔﺮﻓﺘــﻪ ﺗﻮﺳــﻂ ‪ Bromage‬و‬ ‫ﻫﻤﻜـــﺎران در ﻣـــﻮرد ﻣـــﺎﻫﻲ ﻗـــﺰل آﻻي رﻧﮕـــﻴﻦ ﻛﻤـــﺎن‬ ‫)‪ ،(Bromage et al., 1988‬ﻣﺮاﺣﻠﻪ ﺗﻜﺎﻣﻠﻲ ﮔﻨﺎدﻫﺎ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ‬ ‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺑﺮرﺳـﻲ ﻣﻴـﺰان‬ ‫رﺷﺪ ﺗﺨﻤﻚ و اﻓﺰاﻳﺶ ﺣﺠﻢ آن ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ذﺧﻴـﺮه ﺷـﺪن زرده‬ ‫در آن‪ ،‬ﻗﻄﺮ اووﺳﻴﺖﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﻴـﺎر ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ اﻧـﺪازه ﮔﻴـﺮي‬ ‫ﺷــﺪ‪ .‬در اﻳﻨﺠــﺎ ﺑﻌــﺪ از اﻧﺠــﺎم ﺑﺎﻓــﺖ ﺷﻨﺎﺳــﻲ‪ ،‬ﺑــﺎ اﺳــﺘﻔﺎده از‬ ‫ﻣﻴﻜﺮوﺳــﻜﻮپ ﻧــﻮري و ﺑــﺎ ﻣﻴﻜﺮوﻣﺘــﺮ ﭼﺸــﻤﻲ در ﻣﻘﻴــﺎس‬ ‫ﺑﺰرﮔﻨﻤﺎﻳﻲ ‪ 40‬ﻋﻜﺲﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎﻟﻲ از ﻧﻤﻮﻧـﻪﻫـﺎ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﺪ و‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ‪ Image Analyser‬ﻗﻄﺮ ﺗﺨﻤـﻚﻫـﺎي‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري ﺷﺪه از ﻫﺮ ﮔﺮوه اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﻬﺖ ﺑﺮرﺳﻲ روﻧﺪ ﺗﻜﺎﻣﻞ ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﻻﻳﻪ ﻓﻮﻟﻴﻜﻮﻟﻲ‪،‬‬ ‫ﺷﻤﺎرش ﺗﻌﺪاد و اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﮔﺮاﻧﻮﻟﻮزا ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﻣﻌﻴﺎر ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻴﺰ‬ ‫ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ‪ 5‬ﻋﺪد ﻣﺎﻫﻲ از ﻫﺮ ﮔﺮوه‬ ‫آزﻣﺎﻳﺸﻲ و اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻞ ﺑﺎﻓﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﺗﻬﻴﻪ ﻻم از ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ‪،‬‬ ‫ﺗﻌﺪاد و ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﮔﺮاﻧﻮﻟﻮزا ﺑﻌﺪ از ﺗﻬﻴﻪ ﻋﻜﺲ‬ ‫دﻳﺠﻴﺘﺎﻟﻲ از ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮپ ﻧﻮري‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺮم‬ ‫اﻓﺰار ‪ Image Analyser‬اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺷﺪ‪.‬‬ ‫آﻧﺎﻟﻴﺰ آﻣﺎري‬ ‫در اﺑﺘﺪا ﻧﺮﻣـﺎل ﺑـﻮدن ﺗﻤـﺎم دادهﻫـﺎ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از آزﻣـﻮن‬ ‫ﻛﻮﻟﻤﻮﮔﺮاف ‪ -‬اﺳﻤﻴﺮﻧﻒ ﻣـﻮرد ﺑﺮرﺳـﻲ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ‬ ‫ﻫﻤﮕﻦ ﺑﻮدن وارﻳﺎﻧﺲ دادهﻫـﺎي ﺣﺎﺻـﻞ‪ ,‬ﻗﺒـﻞ از اﻧﺠـﺎم ﺗﺴـﺖ‬

‫ﺗﺎﺛﻴﺮات دورهﻫﺎي ﻧﻮري ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﺑﺮ ﺗﺎﺧﻴﺮ روﻧﺪ ﺗﻜﺎﻣﻞ ﮔﻨﺎد در‪...‬‬

‫‪450‬‬

‫آﻣﺎري ‪ ANOVA‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آزﻣﻮن ‪ Leven’s‬و ﻳﺎ آزﻣﻮنﻫﺎي‬ ‫ﻧﺎﭘﺎراﻣﺘﺮﻳﻚ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪ‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ دادهﻫـﺎ ﻧﺮﻣـﺎل ﻧﺒﻮدﻧـﺪ و ﻳـﺎ‬ ‫وارﻳﺎﻧﺲ آﻧﻬﺎ ﻫﻤﮕﻦ ﻧﺒـﻮد‪ ،‬ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از روشﻫـﺎي آﻣـﺎري از‬ ‫ﻗﺒﻴﻞ اﺳﺘﻔﺎده از ﻟﮕﺎرﻳﺘﻢ دادهﻫﺎ و ﻳﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از رﻳﺸـﻪ دادهﻫـﺎ‪،‬‬ ‫اﻗﺪام ﺑﻪ ﻧﺮﻣﺎل ﻛﺮدن و ﻳﺎ ﻫﻤﮕﻦ ﻛـﺮدن وارﻳـﺎﻧﺲ دادهﻫـﺎ ﺷـﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﮔﺮوهﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ آزﻣﺎﻳﺸـﻲ‬ ‫ﺑﺎ ﻫﻢ و ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺎﺛﻴﺮ دورهﻫـﺎي ﻧـﻮري ﻣﺘﻔـﺎوت ﺑـﺮ ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫـﺎي‬ ‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‪ ،‬آﻧﺎﻟﻴﺰ ﻳﻚ ﻃﺮﻓﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ وارﻳﺎﻧﺲﻫﺎ )‪ (ANOVA‬اﺟﺮا‬ ‫ﺷﺪ‪ .‬ﺟﻬﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻔﺎوت ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﻴﻦ ﮔـﺮوهﻫـﺎي آزﻣﺎﻳﺸـﻲ‪،‬‬ ‫آزﻣﻮن ﭼﻨﺪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪاي داﻧﻜـﻦ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗـﺮار ﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬در‬ ‫ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﺷﺮطﻫﺎي آزﻣﻮنﻫﺎي ﭘﺎراﻣﺘﺮﻳﻚ در ﻣﻮرد ﺑﺮﺧـﻲ از‬ ‫دادهﻫــﺎ ﺻــﺎدق ﻧﺒــﻮد‪ ،‬از آزﻣــﻮنﻫــﺎي ﻏﻴﺮﭘﺎراﻣﺘﺮﻳــﻚ ﻧﻈﻴــﺮ‬ ‫ﻣﺎن‪-‬وﻳﺘﻨﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎم ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎي آﻣﺎري اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در‬ ‫اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺮم اﻓﺰار ‪) SPSS‬ﻧﺴﺨﻪ ‪ (15‬اﺟﺮا ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎي ﻧﻮع اول ﺑﺎ ﺳﻄﺢ دﻗﺖ ‪ 0/05‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷـﺪ و ﺗﻤـﺎم‬ ‫ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ‪ ±‬ﺧﻄﺎي اﺳـﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻴـﺎﻧﮕﻴﻦ ﺑﻴـﺎن‬ ‫ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﺎﻳﺞ‬ ‫اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻗﻄﺮ ﺗﺨﻤﻚ‬ ‫در ﻃﻮل ﭘﻨﺞ ﻣﺎه ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬ﻗﻄﺮ ﺗﺨﻤﻚ در ﺗﻤﺎم ﮔﺮوهﻫﺎ‪،‬‬ ‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺖ اﻣﺎ اﻳﻦ اﻓﺰاﻳﺶ در ﺗﻤﺎم ﮔﺮوهﻫﺎ از ﻳﻚ روﻧﺪ‬

‫ﻳﻜﺴﺎن ﭘﻴﺮوي ﻧﻜﺮد )ﺷﻜﻞ ‪ .(1‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﻧﻴﺰ اﺷﺎره ﺷﺪ‪،‬‬ ‫در ﺷﺮوع آزﻣﺎﻳﺶ ﻣﺎﻫﻴﺎن ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ آزﻣﺎﻳﺸﻲ از ﻧﻈﺮ‬ ‫ﺟﻨﺴﻲ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﺸﺎﺑﻪاي ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺖ ﻳﻚ ﻣﺎه‬ ‫از آزﻣﺎﻳﺶ‪ ،‬ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨﻲداري در ﺑﻴﻦ ﮔﺮوهﻫﺎي آزﻣﺎﻳﺸﻲ از ﻧﻈﺮ‬ ‫ﻗﻄﺮ ﺗﺨﻤﻚ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﺸﺪ )‪ (P>0.05‬و ﺗﻤﺎم ﮔﺮوهﻫﺎ داراي‬ ‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻗﻄﺮ ﺗﺨﻤﻚ ﻣﺸﺎﺑﻪاي ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در دوﻣﻴﻦ ﻣﺎه آزﻣﺎﻳﺶ‪،‬‬ ‫ﮔﺮوه ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ روﺷﻨﺎﻳﻲ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻗﺮار داﺷﺖ ﺑﺎ‬ ‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ‪ 0/43 ± 0/04‬ﻣﻴﻠﻴﻤﺘﺮ‪ ،‬ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻴﺰان ﻗﻄﺮ ﺗﺨﻤﻚ‬ ‫را داﺷﺖ )‪ (P0.05‬‬ ‫در ﻣﺎه ﺳﻮم آزﻣﺎﻳﺶ روﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ‬ ‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻗﻄﺮ ﺗﺨﻤﻚ در ﮔﺮوه ﻛﻨﺘﺮل )‪ 1/34 ± 0/07‬ﻣﻴﻠﻴﻤﺘﺮ(‬ ‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻨﻲداري ﺑﻴﺶ از دو ﮔﺮوه آزﻣﺎﻳﺸﻲ دﻳﮕﺮ ﺑﻮد‬ ‫)‪ .(P