sasamarTlo reformis indeqsi saqarTvelo - American Bar Association

46 downloads 537 Views 728KB Size Report
sasamarTlo reformis indeqsi (JRI) warmoadgens Sefasebis instruments, romelic SemuSavebulia amerikis iuristTa asociaciis kanonis uzenaesobis iniciativis ...
sasamarTlo reformis indeqsi saqarTvelo

2008 wlis aprili

amerikis iuristTa asociacia

tomi II 1

winamdebare gamocemaSi mocemuli analizi da winadadebebi warmoadgens amerikis iuristTa asociaciis kanonis uzenaesobis iniciativis naSroms. warmodgenili analizi da winadadebebi ekuTvnis avtorebs, amerikis iuristTa asociaciis mmarTvelTa sabWos mier ganxiluli ar yofila da ar warmoadgens amerikis iuristTa asociaciis pozicias an mosazrebas. metic, angariSSi konkretul sakiTxebTan dakavSirebiT moyvanili arc erTi debuleba ar unda iqnas miCneuli iuridiul rekomendaciad. winamdebare angariSis momzadeba SesaZlebeli gaxda aSS-is saerTaSoriso ganviTarebis saagentos saqarTvelos warmomadgenlobis daxmarebis saSualebiT. naSromSi gamoxatul mosazrebebze pasuxismgebelia amerikis iuristTa asociacia, isini ar warmoadgens aSSis saerTaSoriso ganviTarebis saagentos da aSS-is mTavrobis pozicias.

ISBN:

XXXXX

gamocemulia saqarTveloSi saavtoro ufleba © 2008 amerikis iuristTa asociacia 740 15th q., NW, vaSingtoni, kolumbiis olqi 2008

2

sarCevi Sesavali ........................................................................................................................................ 5 reformis mimdinareobis Sefaseba .................................................................... 6 meTodologia .......................................................................................................................... 8 madloba ....................................................................................................................................... 13 Sefasebis jgufi ............................................................................................................... 14 Semajamebeli informacia ........................................................................................ 16 Sedegebis mokle mimoxilva .................................................................................. 16 gazrdil dafinansebasa da gaumjobesebul infrastruqturasTan dakavSirebuli dadebiTi tendenciebi ....................................................................................................................19 sasamarTlo damoukideblobasTan dakavSirebuli problemebi ...................................................................................................................... 21 saqarTvelos Sesaxeb ................................................................................................... 24 samarTlebrivi sistemis mimoxilva ............................................................. 26 sasamarTlos struqtura ........................................................................................ 30 sasamarTlo korpusis administrireba .................................................... 33 mosamarTlis Tanamdebobaze daniSvnis wesi ...................................... 35 kvalifikacia ......................................................................................................................... 35 daniSvna da uflebamosilebis vada ............................................................ 36 treningi ..................................................................................................................................... 37 saqarTvelos sasamarTlo reformis indeqsis 2008 wlis analizi ................................................................................................ 39 faqtorTa CamonaTvali .............................................................................................. 39 I. xarisxi, ganaTleba da mravalferovneba ......................................... 41 faqtori 1: mosamarTleTa kvalifikacia da momzadeba .......... 41 analizi/safuZveli: ........................................................................................................ 41 faqtori 2. SerCevisa da daniSvnis procesi ...................................... 47 analizi/safuZveli: ........................................................................................................ 47 faqtori 3. uwyveti iuridiuli ganaTleba .......................................... 54 analizi/safuZveli: ........................................................................................................ 55 faqtori 4: umciresobaTa warmomadgenloba da genderuli balansi .............................................................................................. 57 II. sasamarTlo uflebamosileba ..................................................................... 59 faqtori 6. sasamarTlo organos zedamxedvelobis uflebamosileba administraciul sferoze ............................. 65

3

faqtori 7. sasamarTlos iurisdiqcia da samoqalaqo uflebebi .......................................................................................................................... 68 faqtori 8. saapelacio ganxilvis sistema .......................................... 74 faqtori 9. wesrigis uzrunvelyofa sasamarTloSi gamoZaxeba/aRsruleba ......................................................................................... 78 III. finansuri wyaroebi ............................................................................................... 83 faqtori 10. sabiujeto dafinanseba ............................................................ 83 sasamarTloebis biujeti 2005-2008 ................................................................ 86 faqtori 11. mosamarTleTa anazRaureba ................................................. 87 mosamarTleTa xelfasebi 2005-2008 ............................................................... 88 faqtori 12. sasamarTlo Senobebi ................................................................. 89 faqtori 13. sasamarTlo usafrTxoeba ......................................................91 IV. mosamarTlis statusis uzrunvelyofa .......................................... 93 faqtori 14. garantirebuli uflebamosilebis vada ................. 93 faqtori 15. mosamarTleTa dawinaurebis obieqturi kriteriumi ..................................................................................................................... 96 faqtori 16. mosamarTlis xelSeuxebloba .......................................... 98 faqtori 17. mosamarTleTa Tanamdebobidan gaTavisufleba da disci plinuri devna ..................................... 100 faqtori 18. saqmeTa ganawileba ..................................................................... 114 faqtori 19. mosamarTleTa asociaciebi ............................................... 116 V. angariSgeba da gamWvirvaloba .................................................................. 118 faqtori 20. sasamarTlo gadawyvetilebebi da zewola ...... 118 faqtori 21. eTikis kodeqsi ................................................................................ 126 faqtori 22. mosamarTleTa qcevis Sesaxeb saCivris Setanis wesi ............................................................................................................... 130 faqtori 23. masmediisa da sazogadeobis daswreba sasamarTlo sxdomebze .................................................................................. 133 faqtori 24. sasamarTlo gadawyvetilebebis gamoqveyneba ................................................................................................................. 137 faqtori 25. sasamarTlo arqivebi ............................................................... 139 VI. efeqturoba .................................................................................................................. 142 faqtori 26. mosamarTlis damxmare personali ............................ 142 faqtori 27. mosamarTleTa Tanamdebobebi ......................................... 146 faqtori 28. saqmeTa registracia da aRricxva ............................ 149 faqtori 29. kompiuterebi da saofise teqnika ............................... 151 faqtori 30. arsebuli kanonebis danawileba da indeqsacia ..................................................................................................................... 152

4

Sesavali sasamarTlo reformis indeqsi (JRI) warmoadgens Sefasebis instruments, romelic SemuSavebulia amerikis iuristTa asociaciis kanonis uzenaesobis iniciativis mier (ABA ROLI). es instrumenti 2001 wels amerikis iuristTa asociaciis centraluri evropisa da evraziis samarTlebrivma iniciativam (ABA/CEELI) Seadgina, romelic afrikis, aziis, laTinuri amerikis, axlo aRmosavleTisa da CrdiloeT afrikis ganyofilebebTan erTad amerikis iuristTa asociaciis kanonis uzenaesobis inciativis ganyofilebas warmoadgens. misi mizania sasamarTlo reformis gansaxorcieleblad mniSvnelovani faqtorebis Sefaseba ganviTarebadi demokratiis qveynebSi. maSin, rodesac samarTlebriv da sasamarTlo reformas gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba, sasamarTlo reformis indeqsi Sefasebis saTanado da mniSvnelovan meqanizms warmoadgens. sasamarTlo reformis indeqsi ABA ROLI-s, mis damfinanseblebs da Tavad ganviTarebadi demokratiis qveynebs saSualebas miscems ukeT dagegmon sasamarTlo reformis programebi da monitoringi gauwion winsvlas angariSgebadi, efeqturi da damoukidebeli sasamarTlo sistemis Seqmnisaken. ABA ROLI-m daiwyo am proeqtis ganxorcieleba, radgan gaacnobiera, rom ar arsebobda erTiani pozicia sasamrTlo reformasTan dakavSirebul yvela detalze. kerZod, ABA ROLI aRiarebs, rom arsebobs gansxvavebebi samarTlebriv kulturebs Soris, ris gamoc esa Tu is sakiTxi naklebad relevanturia konkretul konteqstSi. Tumca, unda aRiniSnos, rom am sferoSi muSaobis 10-wliani gamocdilebidan gamomdinare ABA ROLI-m daaskvna, rom winamdebare SefasebaSi ganxiluli 30 faqtoridan TiToeulma, SesaZloa didi zegavlena moaxdinos sasamarTlo reformis mimdinareobaze. Tumca, aRniSnuli faqtorebis Sefaseba qmnis teqnikuri daxmarebis struqturirebisa da reformis mniSvnelovani elementebis Sefasebis safuZvels.

5

sasamarTlo reformis indeqsis teqnikuri mxare ganasxvavebs am ti pis Sefasebis instruments sxva igive saxis damoukidebeli Sefasebebisagan, rogoricaa aSS-is saxelmwifo departamentis qveynebis angariSi `adamianis uflebebis Sesaxeb~ da Tavisuflebis saxlis angariSi `gardamavali ekonomikis mqone qveynebis Sesaxeb~. winamdebare Sefaseba ar moicavs komentars qveyanaSi sasamarTlo korpusis zogadi statusis Sesaxeb, aramed mocemuli angariSi gamoyofs konkretul pirobebs, samarTlebriv normebsa da meqanizmebs, romlebic qveynis sasamarTlo sistemaSi ukve arsebobs da afasebs Sefasebis momentSi yovelive CamoTvlilis urTierTqmedebas reformis konkretul kriteriumebTan. amasTan, es analitikuri procesi ar warmoadgens samecniero statistikur kvlevas. sasamarTlo reformis indeqsi upirveles yovlisa samarTlebriv kvlevas warmoadgens, romelic qveynis samarTlebrivi sistemis Sesaxeb sxvadasxva saxis informaciis erTobliobas emyareba. reformis mimdinareobis Sefaseba qveynis sasamarTlo reformis mimdinareobis Sefaseba rig gamowvvebs ukavSirdeba. arc erT kriteriums ar SeuZlia e.w. Tilismis rolis Sesruleba. mravali sayovelTaod aRiarebuli faqtoris raodenobrivad gansazRvra sakmaod rTulia. magaliTad, damoukidebeli sasamarTlos ZiriTadi koncefcia iTxovs xarisxobriv Sefasebas, radganac SeuZlebelia misi Sefaseba sasamarTlo sxdomis darbazebisa da mosamarTleTa raodenobis mixedviT. rTulia `miukerZoeblobis, Caketilobis da sasamarTlo xelisuflebis, rogorc institutis, miznebis" gamokveTa da ganmarteba. (larkinsi, sasamarTlo sistemis damoukidebloba da demokratizacia: Teoriuli da konceptualuri analizi, 44 AM. J. COMP. L. 611 (1996)). larkinsi asaxelebs sasamarTlo sistemis damoukideblobis Sefasebisas daSvebul Secdomebs: 1.

6

sasamarTlo sistemis damoukideblobis formalur indikatorebze dayrdnoba, romlebic ar Seesabameba realobas;

2.

sasamarTloebis Sesaxeb saTanado informaciis ararseboba, rac sakmaod gavrcelebulia sasamarTlos SedarebiT kvlevebSi; 3. sasamarTlo gadawyvetilebebis mniSvnelobis interpretaciasTan dakavSirebuli sirTuleebi; 4. sasamarTlo sistemis damoukideblobis sxvadasxva atributisTvis qulebis miniWebis SemTxveviToba. (ix. larkinsi, sasamarTlo sistemis damoukidebloba da demokratizacia: Teoriuli da konceptualuri analizi, 44 AM. J. COMP. L. 611 (1996) gv. 615). kerZod, larkinsi akritikebs devid s. klarkis mier 1975 wels Catarebul kvlevas, romelic cdilobda laTinuri amerikis uzenaesi sasamarTloebis avtonomiis qulebSi Sefasebas. miseuli `sasamrTlos efeqturobis qulis" SemuSavebis dros, klarkma gamoiyena iseTi indikatorebi, rogoricaa garantirebuli daniSvnis vadebi, Tanamdebobidan gaTavisuflebis meTodi, daniSvnis meTodi da anazRaurebis garantia. (klarki, `konstituciis dacva sasamarTlo sistemis mier laTinur amerikaSi, 2 HASTINGS CONST. L. Q. 405 - 442 (1975)). Tumca, problema imaSi mdgomareobs, rom sasamarTlo sistemis damoukideblobis formaluri indikatorebi xSir SemTxvevaSi sinamdviles ar Seesabameba. magaliTad, miuxedavad imisa, rom argentinaSi uzenaesi sasamarTlos mosamarTleebs garantirebuli aqvT daniSvnis vadebi, 1940 wlidan uzenaes sasamarTloSi wmenda 5-jer mainc ganxorcielda. aRniSnuli faqtorebis gaTvaliswinebiT, klarkma gadametebuli Sefaseba misca zogi qveynis uzenaesi sasamarTlos damoukideblobas, ris Sedegadac braziliis damokidebuli sasamarTlo kosta-rikas win aRmoCnda, maSin rodesac am qveynis uzenaesi sasamarTlo yvelaze damoukidebel sasamarTlodaa miCneuli mTels laTinur amerikaSi.

7

(larkinsi, zemoT, gv. 615). subieqtur da ara obieqtur kriteriumze dayrdnobac kritikas imsaxurebs. (magaliTad, larkinsi, zemoT, gv. 618. arsebuli meTodologiis kritika, romelic moicavda 84 mecniersociologis gamokiTxvas laTinuri amerikis sasamarTloebis Sesaxeb, rac moaruli xmisagan odnav gansxvavdeba). metic, mxolod mosamarTleebTan gasaubrebiT sando informaciis mopoveba SeuZlebelia: `naklebad savaraudoa, rom mosamarTleebma aRiaron, rom maT esa Tu is gadawyvetileba maTze konkretuli piris mier zewolis Sedegad miiRes. piriqiT, isini ar aRiareben damoukideblobis deficits~ (larkinsi, zemoT, gv. 616).

meTodologia sasamarTlo reformis indeqsis meTodologiis SemuSavebisas ABA ROLI Seecada, rom gaeTvaliwinebina zemoxsenebuli sakiTxebi da kritika subieqturi da obieqturi kriteriumebis gamoyenebiT da Sefasebuli kriteriumebis iseT fundamentur saerTaSoriso normebze dayrdnobiT, rogoricaa: "gaeros sasamarTlo sistemis damoukideblobis ZiriTadi princi pebi"; evropis sabWos rekomendaciebi r(94)12 _ `mosamarTleTa rolis, efeqturobisa da damoukideblobis Sesaxeb~; "evropuli qartia mosamarTleTa statutis Sesaxeb"; "pekinis sasamarTlo sistemis damoukideblobis princi pebi LAWASIA-s regionSi"; "beiruTSi arab mosamarTleTa konferenciisa da kairos deklaraciebi samosamarTlo damoukideblobis Sesaxeb" da "ibero-amerikuli uzenaesi sasamarTloebisa da tribunalebis Tavmjdomareebis karakasis deklaraciebi". agreTve, gamoyenebulia ABA/CEELI-s mier momzadebuli koncefcia sasamarTlo sistemis damoukideblobis Sesaxeb da mosamarTleTa saerTaSoriso asociaciis mier wevrobaze ganacxadebis Sefasebisas gamoyenebuli kriteriumebi.

8

aRniSnul normebze dayrdnobiT ABA ROLI-m gansazRvra 30 faqtori, romelic xels uwyobs angariSvaldebuli, efeqturi da damoukidebeli sasamarTlo sistemis Camoyalibebas. xsenebuli faqtorebis Sefasebisas daxmarebis gasawevad ABA ROLIm agreTve SeimuSava Sesabamisi komentari, sadac mocemulia safuZveli faqtorebze msjelobisTvis da maTi mniSvnelobis SefasebisaTvis. gansakuTrebuli Zalisxmeva iqna gamoyenebuli imisaTvis, rom ar moxdes sasamarTlo struqturisa da funqciis amerikuli koncefciisTvis ufro maRali prioritetis miniWeba sxva regionalur koncefciebTan SedarebiT. Tumca, ganxilulia iseTi faqtorebic, romlebic amerikel an evropel mosamarTleebs SeiZleba ar ecnoT. amis mizezi ki is aris, rom ganxiluliyo saukeTeso praqtika, romelsac wamyvani sasamarTlo kulturebi gvTavazobs. metic, ABA ROLI_m ganixila TiToeuli faqtori Tavisi aTwliani gamocdilebis gaTvaliswinebiT da daaskvna, rom TiToeul faqtors SesaZloa didi gavlena hqondes sasamarTlo reformis procesze. Sesabamisad, Tuki zogierTi faqtori sayovelTaod aRiarebuli ar aris, rogorc ZiriTad elementi, ABA ROLI darwmunebulia, rom maTi Sefaseba programuli TvalsazrisiT sasargeblo da gamarTlebulia. Setanili kategoriebi moicavs: mosamarTleTa profesionalizmis xarisxs; ganaTlebasa da mravalferovnebas; iurisdiqciasa da sasamarTlo uflebamosilebas; finansur da struqturul daculobas; angariSvaldebulebasa da gamWvirvalobas; aseve im sakiTxebs, romlebic zegavlenas axdenen sasamarTlo sistemis efeqturobaze. rac Seexeba `qulebis~ sistemis gamoyenebis sakiTxs, is am proeqtis erTerTi yvelaze rTuli da sakamaTo sakiTxi iyo. ABA ROLI msjelobda qulebis sistemis gamoyenebis mizanSewonilobis Sesaxeb. 1999-2001 wlebSi, ABA ROLI-m msgavsi sxvadasxva meqnizmi Seamowma. ABA ROLI-s aRmasrulebel da sakonsultacio sabWoebTan iseve, rogorc gareSe eqspertebTan konsultaciebis Semdeg, ABA ROLI-m miiRo gadawyvetileba uari eTqva nebismier mcdelobaze qveynis reformis procesis erTiani qulebis sistemiT SefasebisaTvis, raTa naTeli

9

yofiliyo, rom sasamarTlo reformis indeqsi sasamarTlo sistemis srul Sefasebas ar ganizraxavs. aseTi zogadi daskvnis miuxedavad, ABA ROLI Tvlis, rom SesaZlebelia konkretuli faqtorebis xarisxobrivi Sefaseba. Sesabamisad, yvela faqtors an ganacxads miniWebuli aqvs erTerTi Sefaseba: dadebiTi, neitraluri an uaryofiTi. aRniSnuli Sefaseba asaxavs mxolod urTierTobas ganacxadsa da qveynis sasamarTlo sistemas Soris. iq, sadac ganacxadi mocemul qveyanaSi arsebul realobas srulad Seesabameba, qveyanas unda mieniWos `dadebiTi~ Sefaseba. xolo, Tu ganacxadi qveyanaSi arsebul mdgomareobas sruliad ar Seesabameba, Sefaseba `uaryofiTia~. Tu qveynis SigniT arsebuli mdgomareoba ganacxads zog SemTxvevaSi Seesabameba, xolo sxva SemTxvevebSi – ara, maSin Sefaseba `neitraluria~. (koeni, `CineTis komunisturi partia da sasamarTlo damoukidebloba: 1949-59ww., gv. 82 HARV. L. REV. 972 (1969w.) igulisxmeba, rom sasamarTlo sistemis damoukidebloba arsebobs mxolod kontinuumze `sruliad domoukidebelidan sruliad damokidebul sasamarTlomde~). rogorc zemoT aRiniSna, ABA ROLIm jamuri an erTiani qulis miniWeba mizanSewonilad ar miiCnia, radgan larkinsis kritikis mixedviT ABA ROLI-m daadgina, rom erTiani qulis miniWebis aseTi mcdeloba produqtiuli ar iqneboda. piriqiT, 30 calkeuli Sefasebis Sedegebi Sejamebulia standartul formatSi TiToeuli qveynis sasamarTlo reformis indeqsSi. TiToeuli faqtoris Semdeg mocemulia Sefaseba da mocemuli daskvnis gakeTebis safuZvlis aRwera. amasTan, moyvanilia sxvadasxva sakiTxis siRrmiseuli analizi. monacemTa am xerxiT dalageba xels uwobs maT monacemTa bazaSi Setanas da sabolood momxmarebels aZlevs saSualebas martivad Seadaros sxvadasxva qveynebis progresi konkretul sferoebSi da droTa ganmavlobaSi, sasamarTlo reformis indeqsis ganaxlebasTan erTad – mocemul qveyanaSic. sasamarTlo reformis indeqsis ganmeorebiT ganxorciele-

10

ba ramdenime mizans emsaxureba. pirveli, igi Seqmnis ganaxlebul angariSs ganviTarebadi da axalgazrda demokratiebis sasamarTlo sistemebis Sesaxeb, romelic asaxavs mniSvnelovan samarTlebriv, samosamarTlo da politikur movlenebsac ki da warmoaCens, Tu rogor moqmedebs aRniSnuli movlenebi sasamarTlos angariSvaldebulebaze, efeqturobasa da damoukideblobaze. amasTan, is gansazRvravs Tu ramdenad Seferxda saxelmwifo uwyebebis, sasamarTlo sistemis wevrebisa da sxvebis mier pirveli sasamarTlo reformis indeqsiT aRwerili problemebis gadaWra. sasamarTlo reformis indeqsis perioduli ganmeoreba asaxavs iseT sferoebs, sadac ukusvlas hqonda adgili sasamarTlo damoukideblobis dargSi, aRniSnavs Tu sad ar gaamarTla an umniSvnelo gavlena hqonda sasamarTlo reformis Zalisxmevas da gamoarCevs sasamarTlo reformis warmatebebsa da miRwevebs. da bolos, ABA ROLI kvlav darCeba ganviTarebad demokratiebsa da gardamaval saxelmwifoebSi sasamarTlo damoukideblobisa da reformis Sesaxeb uaxlesi informaciis wyarod. ganmeorebiT Catarebuli sasamarTlo reformis indeqsis struqtura da meTodologia ZiriTadad ucvleli darCeba, raTa uzrunvelyos droTa ganmavlobaSi zusti istoriuli analizisa da sando Sedarebis gakeTebis SesaZlebloba. Tumca, gamocdilebidan gamomdinare, gaumjobesebul iqna informaciis moZiebis meTodebi, romlebic Seqmnilia detalebisa da monacemebis moZiebisas sizustis gasaumjobeseblad. gaumjobesebis nawilia ufro struqturuli da detaluri informaciis moZiebis meTodi, romelic waruZRveba informaciisa da monacemebis mogrovebasa da damuSavebas. ganmeorebiT Catarebuli sasamarTlo reformis indeqsi Seafasebs 30 faqtors. aRniSnuli procesi aseve moicavs rogorc yvela kanonis, normatiuli aqtisa da debulebis, aseve sxva wyaroebis Sefasebas, romlebic Seexeba sasamarTlo sistemis organizebasa da mis funqcias. gamoyenebulia informaciis wyaroebis gamokiTxvis procesi, rac sasamarTlo sistemis mcodne ramdenime aTeulze meti mosamarTlis, advokatis,

11

samarTlis profesoris, arasamTavrobo organizaciis warmomadgenlisa da Jurnalistis gamokiTxvas moicavs. ganmeorebiTi sasamarTlo reformis indeqsis Catarebisas, gansakuTrebuli yuradReba eTmoba im faqtorebs, romlebmac wina sasamarTlo reformis indeqsebis Tanaxmad uaryofiTi Sefaseba miiRes. TiToeul faqtors xelaxla mieniWeba dadebiTi, neitraluri an uaryofiTi Sefaseba, rac ganmeorebiTi sasamarTlo reformis indeqsis nawilia. amasTan, ganmeorebiTi sasamarTlo reformis indeqsis angariSebi gansazRvraven wina SefasebasTan SedarebiT Sefasebis cvlilebis tendencias. tendencia miTiTebulia faqtorTa cxrilSi, romelic sasamarTlo reformis indeqsis dasawyisSivea mocemuli da aRniSnulia standartuli sasamarTlo reformis indeqsis TiToeuli faqtoris daskvnaSi. gamoyenebulia Semdegi simboloebi: (gaumjobesebis aRmniSvneli); (gauaresebis aRmniSvneli) lileba ar yofila an umniSvnelo cvlileba).

(cv-

sociologebi amboben, rom zogi kriteriumi ufro zusti iqneboda sajaro gamokiTxvebis Catarebis an iuristebTan da sasamarTlos TanamSromlebTan gasaubrebis saSualebiT. vinaidan, aseTi midgoma sakmaod did Tanxasa da dros saWiroebs, ABA ROLI-m gadawyvita ise daelagebina sakiTxebi, rom maTze pasuxebis gacema SesaZlebeli yofiliyo mosamarTleebisTvis, advokatebisTvis, JurnalistebisTvis da gareSe damkvirveblebisTvis (romlebic sakmaod kargad icnoben sistemas) kiTxvaTa SezRuduli raodenobis dasmiT. zogadad, sasamarTlo reformis indeqsi gulisxmobs swrafad ganxorcielebul Sefasebas erTi an meti samarTlis specialistis mier, romelic zogadad icnobs qveyanas da regions, obieqtur informacias moi povebs da Caatarebs saWiro gasaubrebebs TiToeuli faqtoris Sefasebis mizniT. sasamarTlo reformis indeqsis erTerTi daniSnulebaa, daexmaros ABA ROLI-s, mis damfinansebelT da partnior-organizaciebs, gansazRvron sasamarTlo reformis TavianTi pro-

12

gramebis efeqtianobis xarisxi da dasaxon teqnikuri daxmarebis gawevis samomavlo gegmebi. mravali iseTi sakiTxis gadaWra (rogoricaa mosamarTleTa anazRaureba da arasaTanado gareSe zewola), raTqmaunda, SesaZloa pirdapir ver moxerxdes teqnikuri daxmarebis gamwevi gareSe organizaciebis mier. agreTve, ABA ROLI aRiarebs, rom is sakiTxebi, romelTa mogvareba gareSe daxmarebis saSualebiTaa SesaZlebeli, magaliTad, mosamarTleTa treningi, SesaZloa upirvelesi mniSvnelobis ar aris. msoflioSi yvelaze ganaTlebuli da momzadebuli mosamarTleTa korpusis arseboba ar iZleva angariSvaldebuli, efeqturi an damoukidebeli sasamarTlo sistemis Camoyalibebis garantias - da mainc, nebismier sasamarTlo sistemas esaWiroeba momzadebuli mosamarTleebi. metic, kavSiri gareSe teqnikur daxmarebasa da qveynis sasamarTlo sistemas Soris SesaZloa umniSvneloc iyos, radgan realurad kompetenturi sasamarTlo sistemis CamoyalibebisTvis saWiroa qveynis xelmZRvanelobis politikuri neba da TviT qveynis survili. miuxedavad amisa, mniSvnelovania ZiriTadi sferoebis raodenobrivi kriteriumebis saSualebiT Semowmeba imisaTvis, rom moxdes progresuli elementebis reformis sasargeblod gamoyeneba. ABA ROLI gTavazobT am dokumentis aRniSnuli mimarTulebiT konstruqciul nabijad ganxilvas da miesalmeba konstruqciul gamoxmaurebas. madloba liza dikisons, sasamarTlo reformebis programis direqtors, amerikis iuristTa asociaciis centraluri da aRmosavleT evropis samarTlebrivi iniciativa (ABA/CEELI) (19952000) da mark ditrixs, niu-iorkis Statis advokatTa asociaciis wevrs da ABA/CEELI-s mrCevels, romlebmac SeimuSaves sasamarTlo reformis indeqsis ZiriTadi koncefcia da struqtura. skot karlsons, ABA/CEELI-s sasamrTlo reformis programebis direqtors (2000 – 2003), romelmac uxelmZRvanela sasamarTlo reformis indeqsis saboloo saxiT Camoyalibebas. jener brais edelmanms, ABA/CEELI-s programis

13

asistents da jeims maq-konkis, staJiors, romlebmac daxmareba gagviwies kvleviTi samuSaos Catarebasa da angariSis SedgenaSi. sasamarTlo reofrmis indeqsis SemuSavebisas, ABA ROLI-s didi daxmareba gauwia orma sakonsultacio jgufma. ABA ROLI-s surs madloba gadauxados ABA/CEELI-s pirvel sasamarTlo sakonsultacio sabWos - toni fiseris, marsel lemondis, erns markelis, jozef nados, meri noel pepisis da lari stounis SemadgenlobiT, romelTac indeqsis adreuli versiebi ganixiles. amasTan, ABA ROLI-s surs madliereba gamoxatos meore sasamarTlo sakonsultacio sabWos mimarT- liuk birmanis, makarena kalabrezes, elizabeT dalis, elizabeT leisis, pol magnusonis, nikolas mensfildis, eimi skrzekut-toresis, roi t. stukis, robert aterisa da rusel uileris SemadgenlobiT, romelTac xeli Seuwyves angariSis sabolo saxiT Camoyalibebas. Bolos ki, ABA /ROLI madlobas uxdis eqspertebs, romelTac miiRes monawileoba ABA/ CEELI-s sasamarTlo sistemis damoukideblobis Sesaxeb koncefciis SemuSavebaSi, eseni arian: jeims epli, doroti bisli, nikolas georgakopolosi, jorj kartugalosi, jovani longo, keneT lisiki, roi skotlandi, teri Supe, patricia uoldi da markus cimeri.

jesi tanenbaumma angariSis redaqtireba da misi gamosaqveyneblad momzadeba uzrunvelyves. daskvnebi da analizi efuZneba saqarTveloSi, 2008 wlis aprilSi Catarebul gamokiTxvasa da im periodisTvis arsebuli dokumentebis ganxilvas. calkeuli pirebisa da uwyebebis gamokiTxvis dokumentebi inaxeba ABA ROLI-s ofisSi. Cven madlierebas gamovxatavT monawile pirTa mimarT, romelTac gamonaxes dro da Tanxmoba ganacxades monawileoba mieRoT gamokiTxvaSi. gamokiTxulTa saxelebi konfidencialuria. Sefasebis procesSi Catarebul iqna 50-ze meti interviu mosamarTleebTan, advokatebTan, arasamTavrobo organizaciebis, saerTaSoriso organizaciebis da saxelmwifo uwyebebis warmomadgenlebTan.

Sefasebis jgufi saqarTvelos sasamarTlo reformis indeqsis 2008 wlis Sefaseba Caatara tomas koupma, ABA/CEELI-s yofilma warmomadgenelma moldaveTSi. manve moamzada Sefasebebi moldaveTisa da aRmosavleT evropisa da evraziis sxva qveynebisaTvis. jgufs didi daxmareba gauwies saqarTvelos warmomadgenlobis yofilma samxareo direqtorma – qalbatonma dona raiTma (amJamad, evropisa da evraziis ganyofilebis direqtori), programis menejerma – juli garuCiom, programis oficerma – deniel adamsma da programis TanaSemwem – Tamara senikiZem. ABA ROLI-s kvlevebis koordinatorma olga rudam, samarTlis sakiTxebis mkvlevarebma bri alenma da

14

15

Semajamebeli informacia Sedegebis mokle mimoxilva

2008 wlis sasamarTlo reformis indeqsma gamoaaSkarava ramdenime mniSvnelovani wingadadgmuli nabiji, romelic qveynis sasamarTlo reformis farglebSi ganxorcielda ukanaskneli sami wlis ganmavlobaSi. kvlevaSi Sefasebuli 30 faqtoridan 6 faqtori (romlebic ukavSirdeba sasamarTlos iurisdiqcias da samoqalaqo uflebebs, garantirebul uflebamosilebis vadas, mosamarTleTa Tanamdebobidan gaTavisuflebas da disci plinur devnas, sasamarTlo gadawyvetilebebs da zewolas, mosamarTleTa Tanamdebobebs da saqmeTa registracias da aRricxvas) uaryofiTad Sefasda, rac 2005 wlis sasamarTlo reformis indeqsiT uaryofiTad Sefasebul 15 faqtorTan SedarebiT naklebia. neitralurad Sefasebuli faqtorebis raodenoba 13-dan 18-mde gaizarda. 6 faqtori (romelic ukavSirdeba apelacias, mosamarTleTa anazRaurebas, mosamarTleTa xelSeuxeblobas, saqmeTa ganawilebas, sasamarTlo gadawyvetilebebis gamoqveynebas da mosamarTlis damxmare personals) dadebiTad Sefasda, rac 2005 wlis sasamarTlo reformis indeqsiT dadebiTad Sefasebul 2 faqtorTan SedarebiT dadebiT tendencias asaxavs. zogadad, 2005 wlidan uaryofiTi Sefasebidan neitralur Sefasebamde cxra faqtori gaumjobesda, xolo xuTi neitralurad Sefasebuli faqtori dadebiTad Sefasda. mxolod erTi faqtori (masmediisa da sazogadoebis daswreba sasamarTlo sxdomebze) gauaresda dadebiTi Sefasebidan neitralur Sefasebamde. mniSvnelovani winsvla aRiniSneba finansuri resursebis gazrdili xelmisawvdomobisa, mosamarTleebis infrastruqturisa da samuSao pirobebis Tanmdevi gaumjobesebis TvalsazrisiT iseve, rogorc mosamarTleobis kandidatebisa da

16

moqmedi mosamarTleebis treningis TvalsazrisiT axlad Semqnili iusticiis umaRlesi skolis saSualebiT. unda aRiniSnos, rom ramdenime damatebiTi fatoris analizi warmoaCens garkveul dadebiT cvlilebebs miuxedavad imisa, rom zogierT am cvlilebaTagans ukve mniSvnelovani gavlena hqonda, danarCeni cvlilebebis Sedegebi mxolod momavalSi gamoCndeba. Sedegad, zogierTi cvlileba ar iqna miCneuli sakmarisad, 2005 wlis Sefasebebis gaumjobesebis gasamarTleblad. danarCen SemTxvevebSi, dadebiTi cvlilebebi imdenad mcire xnis win moxda, rom SeuZlebeli iyo maTi praqtikuli Sedegebis gaanalizeba an maTi mdgradobis Sefaseba. 2008 wlis saqarTvelos sasamarTlo reformis indeqsSi asaxuli dadebiTi tendenciebi •

iusticiis umaRlesi sabWo, romelic sasamarTlos sakiTxebze saqarTvelos prezidentis sakonsultacio organos warmoadgenda, gardaiqmna sasamarTlo xelisuflebis damoukidebel organod. amJamad, iusticiis umaRlesi sabWo uSualod agebs pasuxs raionuli (saqalaqo) da saapelacio sasamarTloebis mosamarTleTa daniSvnaze da Tanamdebobidan gaTavisuflebaze da ara mxolod prezidentisaTvis amgvar gadawyvetilebebTan mimarTebiT rekomendaciebis gawevaze. amasTan, ganxorcielda iusticiis umaRlesi sabWos restruqturizacia da mis wevrTa raodenobis zrda 8 wevridan 15-mde, romelTagan naxevarze meti – uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomare da mosamarTleTa konferenciis mier arCeuli saerTo sasamarTloebis 8 mosamarTle – axla mosamarTleebi arian, rac saerTaSoriso standartebs Seesabameba. amJamad, iusticiis umaRlesi sabWos Tavmjdomare uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomarea da ara saqarTvelos prezidenti, rogorc es warsulSi iyo. Tumca, momavalSi gamoCndeba, gaxdeba Tu ara iusticiis umaRlesi sabWo ufro damoukidebeli aRniSnuli cvlilebebis Sedegad.

17





18

iusticiis umaRlesi sabWos axali gadawyvetilebebi gansazRvravs mosamarTleTa SesarCevi konkursis wess, konkretuli kriteriumebis sias, romelTac mosamarTleobis kandidati unda akmayofilebdes da detalurad aRwers im Tvisebebs, romelTac es kriteriumebi moicavs. agreTve gafarTovda iusticiis umaRlesi sabWos uflebamosileba disci plinur warmoebaze garkveuli struqturuli cvlilebebis Sedegad, rogoricaa disci plinuri kolegiis Semadgenlobis cvlileba. amasTan, kanonis Tanaxmad, axla ukve dauSvebelia mosamarTleebis winaaRmdeg disci plinuri an sisxlis samarTlebrivi devnis aRZvra kanonis araswori interpretaciisaTvis (e.i. SecdomebisaTvis), rac warsulSi sasamarTlos damoukideblobisaTvis mniSvnelovan safrTxes warmoadgenda. miuxedavad imisa, rom kvlav asebobs mniSvnelovani eWvebi mosamarTleTa daniSvnisa da disci plinuri warmoebis procesSi arsebul subieqturobasa da gamWvirvalobis naklebobis TvalsazrisiT, aRniSnuli cvlilebebi swori mimarTulebiT gadadgmul nabijebs warmoadgens. saxelmwifos mier dafinansebuli iusticiis umaRlesi skola 2006 wlis aprilSi Seiqmna mosamarTleobis kandidatebisaTvis sawyisi treningis da moqmedi mosamarTleebisaTvis gangrZobadi iuridiuli ganaTlebis uzrunvelsayofad. amieridan, mosamarTleobis TiTqmis yvela kandidati valdebuli iqneba gaiaros moculobiTi 14 Tviani saswavlo programa iusticiis umaRles skolaSi. mosamarTleobis 11 kandidatisagan Semdgarma pirvelma nakadma swavla 2007 wlis dekemberSi daiwyo da programas 2009 wlis dasawyisSi daasrulebs. iusticiis umaRlesi skolis Seqmnam agreTve gaaumjobesa moqmedi mosamarTleebisaTvis gangrZobadi iuridiuli ganaTlebis xelmisawvdomoba. Tumca, mosamarTleebi arc axla arian valdebulni monawileoba miiRon gangrZobadi iuridiuli ganaTlebis programebSi miuxedavad imisa, rom

eTikuri normebi maT amas urCevs. •



2007 wlis oqtomberSi, mosamarTleTa konferenciam miiRo axali samosamarTlo eTikis wesebi, romlebic yvela mosamarTlisaTvis aris savaldebulo. amasTan, "satelefono marTlmsajulebis" aRmofxvrisa da sasamarTlo damoukideblobis gaumjobesebis mizniT saqarTvelos parlamentma miiRo kanoni, romelic krZalavs saqmis warmoebis ganmavlobaSi saerTo sasamarTloebis mosamarTleebTan mxareebis individualurad komunikacias (ex parte komunikacia). rogorc eTikuri normebis, ise ex parte komunikaciis Sesaxeb Setyobinebis valdebulebis darRveva warmoadgens disci plinur darRvevas. momavalSi gamoCndeba, Tu ramdenad moaxdebs aRniSnuli axali wesebi gavlenas mosamarTleebis qcevaze. sasamarTlo sxdomebze wesrigis TvalsazrisiT mdgomareoba gaumjobesda mosamarTleTaTvis sasamarTlo darmazis marTvis uflebamosilebis miniWebis gziT. amJamad, isini uflebamosilni arian daaweson jarima 50-dan 500 laramde (daaxloebiT 28-283 aSS dolari) odenobiT sasamarTlo darbazSi wesrigis darRvevisaTvis, an damrRvev pirs Seufardon patimroba 60 dRemde vadiT. metic, Seiqmna mandaturis samsaxuri sasamarTlos Senobebis dacvis da sasamarTlo darmazSi wesrigis damyarebis mizniT. sasamarTlos SenobebSi uniformaSi gamowyobili mandaturebis ubralo yofnam realuri gavlena moaxdina ufro Rirseuli garemos Seqmnaze.

gazrdil dafinansebasa da gaumjobesebul infrstruqturasTan dakavSirebuli dadebiTi tendenciebi •

ukanasknel wlebSi sasamarTloebisaTvis biujetiT gamoyofili dafinaseba mniSvnelovnad gaizarda, ra-

19

mac sasamarTloebis infrastruqtura da samuSao pirobebi sakmaod gaaumjobesa. miuxedavad amisa, sasamarTlo sistemas kvlav SezRuduli SesaZlebloba gaaCnia, moaxdinos gavlena saerTo sasamarTloebisaTvis dafinansebis raodenobis biujetSi gansazRvraze da xarjvaze. •





20

2008 wlis 1 ianvridan, mosamarTleebis anazRaureba mniSvnelovnad gaizarda da axla ukve zogadad miiCneva, rom mosamarTleebs adeqvaturi anazRaureba gaaCniaT imisaTvis, rom uzrunvelyon ojaxebi da gonivrulad Rirseul garemoSi icxovron. anazRaurebis gazrdis erT-erTi dadebiTi Sedegia mosamarTleebs Soris korufciis aRmofxvra. anazRaurebasTan erTad mosamarTleebi, romlebic maTi sacxovrebeli adgilidan moSorebiT saqmianoben, samivlinebo Tanxebsac iReben. miuxedavad imisa, rom mosamarTleebs samivlinebo Tanxebi 2005 welsac ekuTvnodaT, isini am Tanxebs umeteswilad ver iRebdnen. grZeldeba sasamarTloebis arsebuli Senobebis remonti da axali Senobebis mSenebloba, romelic ramodenime wlis win msoflio bankis dafinansebiT daiwyo. 2008 wlis bolosaTvis unda dasruldes samuSaoebi 50-ze met SenobaSi, xolo darCenil 15 SenobaSi, maT Soris magistrati sasamarTloebis SenobebSi ki – 2009 wlis bolos. sasamarTlos axali an SekeTebuli Senobebi Rirseul garemos qmnis da adeqvaturi infrastruqtura gaaCnia, maT Soris sasamarTlo darbazebis sakmarisi raodenoba ise, rom sxdomebis mosamarTleTa kabinetebSi Catareba saWiro aRar aris. xazgasmiT unda aRiniSnos, rom aRniSnuli proeqtebi axla ukve saxelmwifos mier finansdeba. Tu warsulSi sasamarTloebs sakmarisi aucilebeli sakancelario nivTebi da saofise teqnika ar hqondaT, gazrdili dafinansebis wyalobiT, aseTi problema

aRar arsebobs. kompiuterebis, aslgadamRebi manqanebis, faqsis aparatebisa da sxva teqnikis raodenoba sasamarTloebSi 2005 wlis Semdeg gaizarda. bevr sasamarTloSi, yvela mosamarTles, maT TanaSemweebs da mdivnebs axla ukve individualuri kompiteri aqvT Sida da internet qseliT. Sesabamisad, mosamarTleebis xelmisawvdomoba sakanonmdeblo informaciaze gaumjobesda gansakuTrebiT kompiuterebiTa da internetiT aRWurvil sasamarTloebSi.

sasamarTlo damoukideblobasTan dakavSirebuli problemebi •



miuxedavad imisa, rom mosamarTleebi erTxmad uaryofdnen maT gadawyvetilebebze gavlenis moxdenis mcdelobebs, sxva gamokiTxul pirebs miaCniaT, rom aseTi gavlena kvlavac arsebobs. bevrma maTganma ganacxada, rom mosamarTleebi ZiriTadad damoukidebelni arian samoqalaqo davebis ganxilvisas, Tumca aseve aRniSnes, rom administraciul da sisxlis samarTlis saqmeebze aRmasrulebeli xelisuflebisa da prokuraturis mxridan zewola kvlav arsebobs. sisxlis samarTlis saqmeebze mosamarTlis damoukidebloba gamonaklisad ufro metad miiCneva vidre wesad, rasac mowmobs gamamarTlebeli ganaCenebis sakmaod mwiri raodenoba da ganaCenebi, romlebic umeteswilad prokuroris moTxovnas emTxveva. sisxlis samarTlis saqmeebis gadawyvetis Cveuli wesi - egreTwodebuli "saproceso SeTanxmeba" - mniSvnelovan eWvebs iwvevs sisxlis samarTlebriv warmoebasa da sasamarTlo damoukideblobaSi. miuxedavad imisa, rom saproceso kanonmdebloba sawinaaRmdegos moiTxovs, praqtikaSi amgvari SeTanxmebebi Cveulebriv brladebulis advokatis monawileobis gareSe formdeba da mniSvnelovani Tanxebis gadaxdas gulisx-

21

mobs braldebis gauqmebis sanacvlod. gamokiTxulma pirebma saproceso SeTanxmebas legalizebuli meqrTameoba, xolo im mosamarTleebs, romlebic aseT SeTanxmebebs amtkiceben – notariusebi uwodes, radgan maTi funqcia mxolod beWdis dasmiT Semoifargleba da damoukidebel ganxilvas ar gulisxmobs. •

miuxedavad imisa, rom konstitucia uzrunvelyofs samoqalaqo uflebebisa da Tavisuflebebis STambeWdav areals, maT Soris piris uflebas mimarTos sasamarTlos sakuTari uflebebisa da Tavisuflebebis dasacavad, praqtikaSi sasamarTlos roli adamianis uflebebis dacvis saqmeSi kvlav araadeqvaturia. gamokiTxulTa azriT, miuxedavad imisa, rom zogierTma mosamarTlem SesZlo win aRdgomoda saxelmwifos zewolas politkurad mniSvnelovan saqmeebSi, samoqalaqo da adamianis uflebebis darRvevebis msxvreplTa umravlesobas miaCnia, rom sasamarTlos saSualebiT daxmarebis Zieba uSedego iqneba.

2008 wlis saqarTvelos sasamarTlo reformis indeqsSi gamokveTili sxva problemebi •

22

saerTo sasamarTloebis mosamarTleebi kvlavac 10 wlis vadiT iniSnebian xelaxla daniSvnis uflebiT. mosamarTleTa daniSvnis procesSi gamWvirvalobis naklebobis gamo gamokiTxulTa nawilma gamoTqva eWvi, rom xSirad mosamarTleebi meore vadiT aRar iniSnebian mTavrobis mxridan maTi gadawyvetilebebiT ukmayofilebis mizeziT. saerTo sasamarTloebis mimdinare reorganizacia aseve safrTxes uqmnis mosamarTleTa Tanamdebobaze yofnas, radgan man SeiZleba gamoiwvios mosamarTleTa sarezervo siaSi gadayvana gaumWvirvalo procesis saSualebiT, romelic rogorc Cans obieqtur kriteriumebs ar emyareba.







sasamarTlo gadawyvetilebebis aRsruleba kvlav araefeqturia miuxedavad imisa, rom 2008 wels aRsrulebis sixSire mniSvnelovnad gaumjobesda wina wlebTan SedarebiT. administraciul saqmeebze sasamarTlos gadawyvetilebebis aRsrulebis dasaxmareblad, saxelmwifo biujetSi calke iqna gamoyofili Tanxebi am gadawyvetilebebis dasafinanseblad. Tumca, radgan sasamarTlo gadawyvetilebebis aRsruleba iusticiis saministros daqvemdebarebaSia, TviTon sasamarTlos mocemuli situaciis gasaumjobeseblad bevris gakeTeba ar SeuZlia. mosamarTleTa vakansiebis arsebobam da mosamarTleTa Tanamdebobebis arasakmarisma raodenobam gamoiwvia bevri mosamarTlis saqmeebiT gadatvirTva. aRniSnuli gardauval gavlenas axdens mosamarTlis samuSaos xarisxze da iwvevs saqmeebis gaWianurebas. 2007 wlis ivlisSi, parlamentma saerTo sasamarTloebis darbazebSi foto da video gadaReba akrZala TiTqos imisaTvis, rom momxdariyo provokaciebisa da speqtaklebis TamaSis prevencia kamerebis win da xeli Seewyo saqmeebis miukerZoebeli ganxilvisaTvis. Tumca, aRniSnuli akrZalvis mowinaaRmdegeebs miaCniaT, rom akrZalva gaxmaurebuli mkvlelobis saqmis Sedegad iqna SemoRebuli, romelmac gamokiTxulTa azriT saeWvo qceva gamoaaSkarava. rac ar unda iyos aRniSnuli akrZalvis realuri motivacia, igi arapopularulia da samarTalwarmoebis gamWvirvalobisa da Sesabamisad sasamarTlo korpusisadmi sazogadoebrivi ndobis Semcireba gamoiwvia.

23

saqarTvelos Sesaxeb saqarTvelo mdebareobs samxreT kavkasiaSi da esazRvreba ruseTs, somxeTs, azerbaijansa da TurqeTs. misi adreuli istoria romaelebis, Turqebisa da sparselebis SemosevebiT gamoirCeva. agreTve, yofila gaerTianebis periodebic, rac Zlier mefeTa mmarTvelobis periodebs emTxveva. me-19 saukunis dasawyisSi moxda ruseTis mier saqarTvelos aneqsia. saqarTvelom ramdenime wliT daibruna damoukidebloba 1918 wels, Tumca, isev ruseTis zegavlenis qveS moeqca 1921 wels sabWoTa jaris mier dapyrobis Sedegad. 1991 wels, sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg, saqarTvelom kvlav moi pova damoukidebloba, Tumca samoqalaqo omma qveyanaSi didi socialuri da ekonomikuri krizisi gamoiwvia. ori regioni _ afxazeTi da samxreT oseTi _ ruseTis daxmarebiT gamoeyo saqarTvelos. es ori regioni centraluri mTavrobis kontrolis farglebs gareT rCeba da maT de faqto, auRiarebeli mTavrobebi marTavs1. aRniSnuli regionebidan saqarTvelos 200,000ze metma iZulebiT gadaadgilebulma pirma Seafara Tavi, sadac isini kvlav ekonomikur gaWirvebas ganicdian. 1995 wels eduard SevardnaZe, sabWoTa kavSiris yofili sagareo saqmeTa ministri, arCeul iqna qveynis prezidentad gar-

1 saqarTvelo ar cnobs afxazeTisa da samxreT oseTis de faqto statuss. piriqiT, saqarTvelos konstituciaSi naTqvamia, rom ` saqarTvelo aris damoukidebeli, erTiani da ganuyofeli saxelmwifo, rac dadasturebulia 1991 wlis 31 marts qveynis mTel teritoriaze, maT Soris afxazeTis assr-Si da yofil samxreT oseTis avtonomiur olqSi Catarebuli referendumiT ....`saqarTvelos konstitucia. muxli 1.1. (miRebulia 1995 wlis 24 agvistos). amasTan, `saqarTvelos teritoriuli mTlianoba da saxelmwifo sazRvris xelSeuxebloba dadasturebulia saqarTvelos konstituciiTa da kanonebiT, aRiarebulia saxelmwifoTa Tanamegobrobis mier~. saqarTvelos konstitucia. muxli 2.1. imis gamo, rom gamokiTxvebi ar Catarebula afxazeTisa da samxreT oseTis teritoriaze, saqarTvelos sasamarTlo sistemis aRwera da daskvnebi maT ar Seexeba.

24

damaval periodSi saxelmwifo meTauris Tanamdebobaze yofnis Semdeg. igi ultra-nacionalisti lideris, zviad gamsaxurdias Semdeg gaxda prezidenti, romelic 1992 wels gadaayenes. 2003 wlis noemberSi, Tanamdebobis pirebis mier erovnuli saparlamento arCevnebiT mani pulirebis mcdelobam farTomasStabiani protesti gamoiwvia, romelsac Semdgom `vardebis revolucia~ uwodes da ris Sedegad SevardnaZe Tanamdebobidan gadadga. 2004 wlis dasawyisSi Catarebuli arCevnebis Sedegad mixeil saakaSvili da misi gaerTianebuli nacionaluri moZraoba xelisuflebaSi movida. vardebis revoluciam qarTvelebs, iseve rogorc saerTaSoriso Tanamegobrobas, demokratiuli reformisa da ekonomikuri aRmavlobis imedi Causaxa. prezidentma saakaSvilma masStaburi sakanonmdeblo cvlilebebis saSualebiT reforma wamoiwyo. mTavrobam ganaxorciela mmarTvelobis sistemis reforma, anti-korufciuli RonisZiebebi, demokratiuli institutebis mSenebloba, sasamarTlo reforma da ekonomikuri kampaniebi. Tumca, aRniSnuli sakanonmdeblo cvlilebebis realizacia swrafad ganviTarebad samarTlebriv garemoSi rTuli aRmoCnda. prezident saakaSvilis mTavrobas xSirad akritikebdnen aRmasrulebel xelisuflebaSi zedmeti Zalauflebis koncentraciis gamo. 2007 wlis noemberSi qveyanas protestis talRa moedo da prezidentma saakaSvilma sagangebo mdgomareoba gamoacxada. Tavdapirvelad, prezidenti saakaSvili ar iziarebda opoziciis mier prezidentis gadadgomis moTxovnas, Tumca 2007 wlis 25 noembers prezidenti gadadga da 2008 wlis ianvarSi axali saprezidento arCevnebi dainiSna. prezidenti saakaSvili xelaxla iqna arCeuli xmebis 53.5%. Tumca, bevrma damkvirvebelma arCevnebi gayalbebulad miiCnia. 2008 wlis maisSi gamarTul arCevnebSi prezidentis gaerTainebulma nacionalurma moZraobamac parlamentSi 120 adgili (80%) moi pova.

25

samarTlebrivi sistemis mimoxilva damoukideblobis mopovebis Semdeg, saqarTvelom mniSvnelovani nabijebi gadadga kanonis uzenaesobis dasamyareblad. saqarTvelom post-sabWouri konstitucia 1995 wlis 24 agvistos miiRo. konstitucia uzrunvelyofs adamianis ZiriTad uflebebs, maT Soris piris uflebebisa da Tavisuflebebis sasamarTlos gziT dacvis uflebas. (saqarTvelos konstitucia. muxli 42). amasTan konstitucia uzrunvelyofs Zalauflebis danawilebis princi psa da sasamarTlo xelisuflebis damoukideblobas. (saqarTvelos konstitucia. muxli 5, 4, 82, 3). saqarTvelo aris respublika, romelsac gaaCnia marTvis saprezidento modeli da erTpalatiani parlamenti.. qveyana dayofilia regionalur da urbanul administraciul erTeulebad. 2004 wels cvlilebebi Sevida konstituciaSi axali samTavrobo struqturis uzrunvelsayofad. aRniSnulma cvlilebebma parlamentis Zalaufleba Seasusta da gaaZliera aRmasrulebeli xelisuflebis gavlena mTavrobaze. cvlilebebis Tanaxmad, prezidenti asrulebs rogorc saxelmwifos meTauris funqcias, ise Sinagan saqmeTa da Tavdacvis saministroebis specialuri marTvis funqcias. (saqarTvelos konstitucia. muxli 69.1, 73.1(g)). saqarTvelos mTavroba Sedgeba premier-ministrisa da sxva ministrebisagan, romelTac xelmZRvanelobs premier-ministri. saqarTvelos konstitucia. muxli 78.2, 79.1. 2005 wels, konstitucia kvlav Seicvala da parlamentis wevrTa raodenoba 235 wevridan 150 wevramde Semcirda, romelTagan 100 proporciuli wesiT, xolo 50 – maJoritaruli sistemiT oTxi wlis vadiT airCeva. (saqarTvelos konstitucia. muxli 49.1). sasamarTlo warmoadgens samsafexurian sistemas, romelic Sedgeba raionuli (saqalaqo), saapelacio sasamarTloebisa da uzenaesi sasamarTlosagan. amasTan, sakonstitucio sasamarTlos gaaCnia eqskluziuri iurisdiqcia sakonstitucio sakiTxebze. saqarTvelos iuridiuli sistema formalurad efuZneba samoqalaqo samarTlis tradiciebs, Tumca marTlmsajulebis

26

fundameturi buneba amJamad mniSnelovan cvlilebebs ganicdis da TiTqos ufro saerTo samarTlis sistemas uaxlovdeba. konstitucia iTvleba saxelmwifos uzenaes kanonad. amdenad, yvela kanoni da sxva sakanonmdeblo aqti unda Seesabamebodes konstitucias. (saqarTvelos konstitucia. muxli 6.1). saqarTvelos meir ratificirebul saerTaSoriso xelSekrulebebs, romlebic saqarTvelos konstitucias Seesabameba, upiratesi Zala aqvT adgilobrivi kanonmdeblobis mimarT, Tuki is ewinaaRmdegeba maT. (saqarTvelos konstitucia. muxli 6.2). 1999 wels saqarTvelo evropis sabWoSi gawevrianda. 1999 wlis 20 maiss, qveyanam adamianis uflebebisa da ZiriTadi Tavisuflebebis evropis konvenciis ratificireba moaxdina da evropis adamianis uflebebis sasamarTlos iurisdiqcias daeqvemdebara. sarCeli adamianis uflebebisa da ZiriTadi Tavisuflebebis evropis konvenciis darRvevasTan dakavSirebiT SeiZleba waredginos everopis adamianis uflebaTa sasamarTlos mxolod yvela adgilobrivi saSualebis amowurvis Semdeg. saqarTvelos respublikis umaRlesi sabWos mier 1990 wels gamocemuli kanonebis mixedviT iseve, rogorc Semdgom wlebSi gamocemuli dadgenilebebis mixedviT, Camoyalibda post-sabWouri sasamarTlo sistema. aRniSnuli sistema moicavda, rogorc samxedro sasamarTloebs, aseve saarbitraJo sasamarTloebs komerciuli davebis gadasawyvetad. 1997 wlis 13 ivniss miRebuli saerTo sasamarTloebis Sesaxeb organuli kanoniT, gauqmda saarbitraJo da samxedro sasamarTloebi da Seiqmna samsafexuriani sasamarTlo sistema, romelic Sedgeba raionuli, saolqo saapelacio da uzenaesi sasamarTloebisagan. (ix. saqarTvelos organouli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. miRebulia 1997 wlis 13 ivniss)). raionul sasamarTloebSi ganixileboda sisxlis, samoqalaqo da administraciuli saqmeebi. saolqo sasamarTloebi ganixilavda apelaciebs raionul sasamarTloebSi miRebul gadawvetilebebze. agreTve maT gaaCndaT pirveli

27

instanciis sasamarTlos uflebamosileba mniSvnelovani sisxlis samarTlis an samoqalaqo saqmeebis gansaxilvelad (mag. samoqalaqo saqmeebi 500 000 larze meti RirebulebiT, rac daaxloebiT 282 485 aSS dolars Seadgens)2 winamdebare angariSSi, qarTul larSi moyvanili Tanxebi gadayvanilia aSS dolarSi, gamokiTxvis Catarebis periodSi arsebuli valutis kursis mixedviT (1 aSS dolari = 1.77 lars). . uzenaesi sasamarTlo asrulebda sakasacio funqcias da ganixilavda sakasacio saCivrebs saolqo sasamarTloebis gadawyvetilebebze. amave dros, uzenaesi sasamarTlo asrulebda pirveli instanciis sasamarTlos funqcias gansakuTrebiT rTuli kategoriis saqmeebze. 2005 wlis ivnisSi, `saerTo sasamarTloebis Sesaxeb~ organul kanonSi Setanili cvlilebebiT, SenarCunebul iqna sasamarTlos sam safexuriani sistema, Tumca saolqo sasamarTloebis (amJamad "saapelacio sasamarTloebi") da uzenaesi sasamarTlos pirveli instanciis iurisdiqcia raionul sasamarTloebs gadaeca. aRniSnuli cvlileba ZalaSi 2005 wlis 1 noembers Sevida. amasTan, aRniSnulma sakanonmdeblo cvlilebam uzrunvelyo sasamarTlo sistemis reorganizacia, romelic winamdebare angariSis Sedgenis momentSi dasrulebuli ar iyo. raionuli sasamarTloebi erTiandeba erT raionul (saqalaqo) sasamarTlod, rac Seamcirebs pirveli instanciis sasamarTloebis ricxvs 75-dan 15-de; moxdeba magistrati mosamarTleebis daniSvna administraciul-teritoriul erTeulebSi, romlebic raionuli (saqalaqo) sasamarTlos iurisdiqcias daeqvemdebarebian da ganixilaven naklebad mniSvnelovan saqmeebs magaliTad rogoricaa, 2000 laramde (daaxloebiT 1 130 aSS dolari) Rirebulebis davebi. amasTan, magistratebs eniWebaT SezRuduli uflebamosileba, ganixilon sisxlis samarTlis saqmeebi munici1 winamdebare angariSSi, qarTul larSi moyvanili Tanxebi gadayvanilia aSS dolarSi, gamokiTxvis Catarebis periodSi arsebuli valutis kursis mixedviT (1 aSS dolari = 1.77 lars).

28

palitetebSi, romelTac raionuli (saqalaqo) sasamarTlo ar gaaCniaT. magistrati mosamarTleebi ganixilaven samoqalaqo saqmeebsac romelTa Rirebuleba 2000 laramdea (daaxloebiT 1 130 aSS dolaramde). xolo, ganqorwinebis da Svilad ayvanis sakiTxebi ganixileba raionuli (saqalaqo) sasamarTlos mier. reorganizaciis mosalodneli dadebiTi Sedegia is, rom mosamarTleebi imuSaveben ufro viwro specializaciiT. meore mxriv, reorganizaciis Sedegad mosalodnelia, rom sasamarTlo sistemam gamocdili mosamarTleebi dakargos, xolo raionul (saqalaqo) sasamarTloebSi axlad daniSnul mosamarTleebs iseTi rTuli saqmeebis ganxilva mouwevT, romlebic adre ufro maRali instanciis sasamarTloebSi ganixileboda. aRniSnuli cvlilebebi sirTuleebs Seuqmnis mxareebsac, radgan maT mouwevT mniSvnelovan manZilze mgzavroba uaxloes raionul (saqalaqo) sasamarTlomde, rac saboloo jamSi, marTlmsajulebis xelmisawvdomobas Seamcirebs. 2004 wlis TebervalSi saqarTvelos konstituciaSi miRebul iqna cvlileba, romlis Tanaxmad saerTo sasamarTloebSi nafici msajulebis sistema dainergeba "kanoniT gaTvaliswinebul SemTxvevebSi da wesiT." (saqarTvelos konstitucia muxli 82.5). Tumca, winamdebare angariSis Sedgenis momentSi, sisxlis samarTlis axali saproceso kodeqsi, romelmac unda gansazRvros nafic msajulTa roli, miRebuli ar iyo.3

3

savaraudod, nafici msajulebis sasamarTlo Sedgeba 12 wevrisagan, romlebic SemTxveviTi wesiT airCevian saarCevno siidan da gaivlian nafic msajulTa SerCevis process mosamarTlisa da saqmis mxareebis monawileobiT. pirveladi gegmis Sesabamisad, nafici msajulebis sasamarTlo mxolod erTi danaSaulis SemTxvevaSi gaimarTeba – ganzrax mkvleloba damamZimebeli garemoebebiT da mxolod TbilisSi. naficma msajulebma unda gadawyviton faqtobrivi sakiTxebi, gamoitanon gamamtyunebeli an gamamarTlebeli verdiqti da miiRon rekomendaciebi sasjelze. gansasjelis gamamarTlebeli verdiqti sabolooa da gasaCivrebas ar eqvemdebareba.

29

sasamarTlos struqtura saqarTvelos sasamarTlo sistema Sedgeba raionuli (saqalaqo), saapelacio da uzenaesi sasamarTloebisagan, romelTac saerTo sasamarTloebs uwodeben. amasTan, arsebobs sakonstitucio sasamarTloc, romelic gancalkevebulia saerTo sasamarTloebis sistemisagan.. raionuli (saqalaqo) sasamarTloebi wamoadgenen pirveli instanciis sasamarTloebs, romelTa ricxvi da teritoriuli gansjadoba ganisazRvreba saqarTvelos iusticiis umaRlesi sabWos mier. (saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 13.1). saqalaqo sasamarTlos iurisdiqcia vrceldeba qalaqSi, sadac is mdebareobs, xolo raionuli sasamarTlos iurisdiqcia vrceldeba qalaqis farglebs gareT regionis teritoriaze. raionuli (saqalaqo) sasamarTlo unda dakompleqtdes ori an meti mosamarTliT (erTi sisxlis samarTlis, xolo meore – samoqalaqo da administraciuli saqmeebis gansaxilvelad) da magistrati mosamarTleebiT iusticiis umaRlesi sabWos Sexedulebisamebr. (saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 14). winamdebare angariSis Sedgenis momentSi, daniSnuli iyo Svidi magistrati mosamarTle. damatebiTi magistrati mosamarTleebis daniSvna 2008 wlis bolosaTvis igegmeba. amJamad, saqarTveloSi raionuli (saqalaqo) sasamarTlos 206 mosamarTle da 9 vakansia arsebobs. raionul (saqalaqo) sasamarTloebSi saqmeebi erTi mosamarTlis mier, an kanoniT gaTvaliswinebul SemTxvevebSi (e.i. mZime danaSaulis SemTxvevaSi) kolegiurad 3 mosamarTlis SemadgenlobiT ganixileba. (saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 15.1). aucileblobis SemTxvevaSi saqarTvelos iusticiis umaRlesi sabWo uflebamosilia, droebiT miavlinos mosamarTle sxva raionuli sasamarTlodan saqmis kolegialurad gansaxilvelad. magistrati mosamarTleebi saqmeebs erTpirovnulad ganixilaven. (saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 15.2).

30

saapelacio sasamarTloebi warmoadgens meore instancias da Seqmnilia iusticiis umaRlesi sabWos mier. (saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 19). TiToeuli sasamarTlo Sedgeba samoqalaqo, adminisatraciuli da sisxlis samarTlis palatebisagan da sagamoZiebo kolegiisagan. (ix. saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 20.2). saapelacio sasamarTlebi ganixilaven saapelacio saCivrebs raionuli (saqalaqo) sasamarTloebis gadawyvetilebebze da agreTve davebs, romelic warmoSobilia saarCevno kodeqsidan. saqmeebi ganixileba kolegiurad, 3 mosamarTlis SemadgenlobiT. (saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 21.1). amJamad saapelacio sasamarTleobi funqcionirebs Tbilissa da quTaisSi. aRniSnul sasamarTloebSi 57 mosamarTle, 9 vakansiaa. TbilisSi mdebare uzenaesi sasamarTlo warmoadgens saqarTvelos umaRles sasamarTlos. 2005 wlidan uzenaesi sasamarTlo eqskluziurad sakasacio sasamarTlos funqcias asrulebs. mas erTiani sasamarTlo praqtikis uzrunvelyofa, marTlmsajulebis ganxorcielebis zedamxedveloba da marTlmsajulebis ganviTarebisaTvis mniSvnelovani sakiTxebis gadawyveta evaleba. igi ganixilavs dabali instanciebis sasamarTloebis gadawyvetilebebs, Tumca ar axdens TviT faqtebis xelaxla Semowmebas (saqarTvelos konstitucia. muxli 90.1; saqarTvelos organuli kanoni uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb. muxli 9.1-2.) da aqvs saqmeTa SerCevis ufleba saproceso kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli safuZvlebiT. uzenaesi sasamarTlo Sedgeba samoqalaqo, samewarmeo da gakotrebis saqmeTa palatis, administraciul saqmeTa palatisa da sisxlis samarTlis saqmeTa palatisagan, didi palatisa da plenumisagan (romelSic uzenaesi sasamarTlos yvela mosamarTle Sedis) da disci plinuri kolegiisagan. (saqarTvelos organuli kanoni uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb. muxli 7.1). saqarTvelos uzenaes sasamarTloSi 18 mosamarTlea, Tavmjdomarisa da misi sami moadgilis CaTvliT. sxvadasxva palata ganixilavs saqmeebs sami

31

mosamarTlis SemadgenlobiT, Tumca 9-wevriani didi palata ganixilavs gansakuTrebuli sirTulis saqmeebs (saqarTvelos organuli kanoni uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb. muxli 9.3, 10.1, 10.3). amasTan, uzenaes sasamarTlos miniWebuli aqvs uflebamosileba, ganixilos saqmeebi pirveli instanciiT kanoniT gaTvaliswinebul SemTxvevbSi da ganixilos apelaciebi mosamarTleTa disci plinur devnaze. garda amisa, uzenaesi sasamarTlo uflebamosilia daadasturos saqarTvelos prezidentis, uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomaris, generaluri prokuroris, kontrolis palatis Tavmjdomaris, mTavrobis wevris, erovnuli bankis sabWos wevris mier Cadenili sisxlis samarTlis danaSauli an saxelmwifo Ralati, riTac parlaments eZleva maTi Tanamdebobidan gaTavisuflebis safuZveli. (saqarTvelos konstitucia. muxli 63, 64, 75.2(b)). sakonstitucio sasamarTlo sasamarTlo xelisuflebas axorcielebs sakonstitucio wesiT da mdebareobs aWaris avtonomiuri respublikis qalaq baTumSi. sasamarTlo formalurad sasamarTlo korpuss ar miekuTvneba da damoukidebelia yvela sajaro uwyebisagan, igi cxra mosamarTlisagan Sedgeba, , Tavmjdomaris ori moadgilisa da mdivnis CaTvliT. (saqarTvelos konstitucia. muxli 88.2. saqarTvelos organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb. muxli 5). sasamarTlo ganixilavs sakonstitucio saCivrebs da gancxadebebs cxra wevrisagan Semdgar plenumze Tavmjdomaris xelmZRvanelobiT, an oTxi wevrisagan Semdgar or kolegiaze, romelsac sasamarTlos Tavmjdomaris moadgile xelmZRvanelobs. (saqarTvelos organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb. muxli 11. 12.1(d), 13.1). kanonTa konstituciurobis dadgenis uflebamosilebasTan erTad sasamarTlos gaaCnia ramdenime damatebiTi uflebamosileba, romelTagan ramdenimes politikuri mniSvneloba aqvs. (ix. saqarTvelos organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb. muxli 54.1, 63, 64, 75.2(a), 89.1).

32

sasamarTlo korpusis administrireba sasamarTlo korpusis mraval funqcias saqarTvelos iusticiis umaRlesi sabWo asrulebs. is sasamarTlo xelisuflebis organoa da 15 wevrisagan Sedgeba, maT Soris uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomare (romelic amave dros iusticiis umaRlesi sabWos Tavmjdomarea), mosamarTleTa konferenciis mier arCeuli saerTo sasamarTloebis rva mosamarTle, parlamentis iuridiuli komitetis Tavmjdomare, parlamentis mier daniSnuli sami wevri da prezidentis mier daniSnuli ori wevri,4 (saqarTvelos orgauli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 60.2-60.6). 2006 wlis dekemberSi miRebuli konstituciisa da Sedegad saerTo sasamarTloebis Sesaxeb organuli kanonis cvlilebebis Sesabamisad, iusticiis umaRlesi sabWo aRar warmoadgens prezidentis sakonsultacio organos sasamarTlos sakiTxebze, aramed amJamad iusticiis umaRlesi sabWo pasuxismgebelia maT Soris mosamarTleTa SerCevasa da daniSvnaze, sakvalifikacio gamocdebis komisiis wevrebis nominaciaze, sakvalifikacio gamocdebis organizebaze, mosamarTleebis winaaRmdeg disci plinur samarTalwarmoebaze, mosamarTleTa gaTavisuflebaze, sasamarTlo administrirebis wesebis miRebaze da sasamarTlo reformisaTvis rekomendaciebis SemuSavebaze. (saqarTvelos konstitucia. muxli 86.11; saqarTvelos orgauli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 60.1, 63.1). saqarTvelos saerTo sasamarTloebis materialur-teqnikuri uzrunvelyofis departamenti (agreTve cnobili, rogorc saerTo sasamarTloebis departamenti), romelic iusticiis umaRlesi sabWos struqturas warmoadgens, pasuxismgebelia raionuli (saqalaqo) da saapelacio sasamarTloebis materialur-teqnikur uzrunvelyofaze. misi funqciebi moicavs 4

iusticiis umaRlesi sabWos Semadgenloba da wevrTa raodenoba ramdenjerme Seicvala sasamarTlo reformis indeqsis 2005 wlis pirveli gamocemis Semdeg, ramac iusticiis umaRlesi sabWos SemadgenlobaSi mosamarTle wevrTa raodenoba gazarda.

33

pasuxismgeblobas sasamarTlo finansebis marTvaze, sasamarTloebisaTvis adeqvaturi Senobebis gamoyofaze, maT momaragebaze kanonmdeblobis teqstebiTa da sxva dokumentebiT da a.S. (saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 70-71). kidev erTi organo, romelsac sasamarTlo korpusis zedamxedvelobis mniSvnelovani funqcia gaaCnia, saqarTvelos mosamarTleTa konferenciaa, romelic Seiqmna TviT-mmarTveli sasamarTlo organos saxiT da Sedgeba uzenaesi sasamarTlos, saapelacio da raionuli (saqalaqo) sasamarTloebis mosamarTleTagan. misi mizania samosamarTlo damoukideblobis dacva da gaZliereba, sasamarTlo korpusisadmi sazogadoebrivi ndobis amaRleba da mosamarTleTa avtoritetis gazrda. (saqarTvelos orgauli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 77). mosamarTleTa konferencia damoukidebeli aRmasrulebeli da sakanonmdeblo xelisuflebisagan da misi dafinanseba saerTo sasamarTloebis biujetidan xdeba. mosamarTleTa konferenciis yvelaze mniSvnellovani funqciebi albaT iusticiis umaRlesi sabWos mdivnisa da mosamarTle wevrebis arCeva (uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomaris wardginebiT) da samosamarTlo eTikis kodeqsis miRebaa (iusticiis umaRlesi sabWos rekomendaciiT). (saqarTvelos orgauli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 79).

mosamarTlis Tanamdebobaze daniSvnis wesi kvalifikacia mosamarTle SeiZleba iyos saqarTvelos moqalaqe 28 wlis asakidan, Tu mas aqvs umaRlesi iuridiuli ganaTleba da specialobiT muSaobis sul cota 5 wlis gamocdileba. agreTve is saxelmwifo enas unda flobdes. (saqarTvelos konstitucia. muxli 86.1; saqarTvelos orgauli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 46.1; saqarTvelos organuli kanoni uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb. muxli 20.1). saerTo sasamarTloebis mosamarTled ar SeiZleba gamwesdes nasamarTlobis mqone piri, an piri, romelic gaTavisuflebulia Tanamdebobidan disci plinaruli gadacdomis, an misi TanamdebobisTvis SeuTavsebel saqmianobaSi5 monawileobis gamo, an Tu mas Seuwyda uflebamisleba (saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 46.2, 54(g), 54(d). (saqarTvelos organuli kanoni uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb. muxli 20.3). sakonstitucio sasamarTlos mosamarTle SeiZleba iyos saqarTvelos moqalaqe, romelsac Seusrulda 30 weli da aqvs umaRlesi iuridiuli ganaTleba. (saqarTvelos konstitucia. muxli 88.4; saqarTvelos organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb. muxli 7.1). sakonstitucio sasamarTloSi dasaniSnad kanoni ar moiTxovs iuristad muSaobis gamocdilebas da saerTo sasamarTloebis mosamarTleebisagan gansxvavebiT, sakonstitucio sasamarTloebis mosamarTleebs ar moeTxovebaT sakvalifikacio gamocdis Cabareba. (saqarTvelos organuli kanoni saer5

mosamarTleebs ekrZalebaT sxva anazRaurebadi saqmianobis ganxorcieleba, garda pedagogiurisa, agreTve maT ekrZalebaT politikur kavSirsa an partiaSi gawevrianeba da politikur saqminaobaSi monawileoba. (saqarTvelos konstitucia. muxli 26.5, 86.3; ix. aqarTvelos kanoni uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb. muxli 20.4; saqarTvelos organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb. muxli 17).

34

35

To sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 46.2). daniSvna da uflebamosilebis vada 2007 wlis ivnisSi, saqarTvelos iusticiis umaRles sabWos mieniWa raionuli (saqalaqo) da saapelacio sasamarTloebis mosamarTleebis daniSvnisa da gaTavisulebis uflebamosileba. (saqarTvelos konstitucia. muxli 86.11.) mosamarTlis vakansia sajarod cxaddeba da iusiticiis umaRlesi sabWo uflebamosilia daniSnos kandidatura TiToeul vakansiaze kandidatis sakvalifikacio gamocdaze miRebuli qulebis, profesionalizmisa da moraluri reputaciis, Tavisuflad da miukerZoeblad Sefasebis SesaZleblobis, profesiuli gamocdilebisa da fizikuri janmrTelobis safuZvelze. (saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 47.) saerTo sasamarTloebis mosamarTleebi iniSnebian 10 wlis vadiT. kanoni ar krZalavs maT meore vadiT daniSvnas.(saqarTvelos konstitucia. muxli 86.2; saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 49.1) uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomare da uzenaesi sasamarTlos sxva mosamarTleebi iniSnebian 10 wlis vadiT parlamentis mier xmaTa umravlesobiT prezidentis wardginebis safuZvelze. kanoni ar krZalavs maT meore vadiT daniSvnas. (saqarTvelos konstitucia. muxli 90.2; saqarTvelos organuli kanoni uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb. muxli 20.2, 21) sakonstitucio sasamarTlos mosamarTleebi iniSnebian xelisuflebis sxvadasxva Stos mier. prezidenti niSnavs sakonstitucio sasamarTlos sam wevrs, parlamenti irCevs sam mosamarTles, xolo uzenaesi sasamarTlo niSnavs darCenil sam mosamarTles. maTi uflebamosilebis vada ganisazRvreba 10 wliT da maTi meore vadiT daniSvna dauSvebulia. (saqarTvelos konstitucia. muxli 88.2-88.3; saqarTvelos organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb. muxli 71-73, 8). sakonstitucio sasamarTlos Tavmjdomaris, ori moadgilisa da sakonstitucio sasamarTlos mdivnis

36

arCeva xdeba sasamarTlos mosamarTleTa xmaTa umravlesobiT. Tavmjdomaris Tanamdebobaze kandidats prezidenti, parlamentis Tavmjdomare da uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomare asaxeleben, xolo moadgileebisa da mdivnis kandidaturebs sakonstitucio sasamarTlos Tavmjdomare asaxelebs. sakonstitucio sasamarTlos Tavmjdomare, moadgileebi da mdivani iniSnebian 5 wlis vadiT da maTi meore vadiT daniSvna, mdivnis garda, dauSvebulia. (saqarTvelos organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb. muxli 10, 14.1). treningi amJamad, mosamarTleTa treningis moTxovnebi gardamaval etapzea. Tanamdebobaze daniSvnamde mosamarTleobis kandidatebma unda Caabaron obieqturi werilobiTi gamocda da gasaubreba. iusticiis umaRlesi skola 2006 wlis aprilSi Seiqmna da misi mizani momavali mosamarTleebisaTvis treningisa da moqmedi mosamarTleebisaTvis, mosamarTleobis kandidatebis, mosamarTleebis TanaSemweebis da sasamarTlos sxva kadrebis uwyveti iuridiuli ganaTlebis uzerunvelyofaa. (saqarTvelos kanoni iusticiis umaRlesi skolis Sesaxeb. muxli 1.2-1.3 (miRebulia 2005 wlis 28 dekembers, 2008 wlis 11 martis cvlilebiT)). iusticiis umaRlesma skolam, romelic dafinansebis udides nawils saxelmwifosagan iRebs, Secvala arasamTavrobo samosamarTlo swavlebis centri. warsulSi, raionul (saqalaqo) da saapelacio sasamarTloebSi axlad daniSnuli mosamarTleebi, uflebamosilebis Sesrulebis dawyebamde, valdebulni iyvnen gaevloT specialuri orkviriani treningi, garda im SemTxvevisa, rodesac maT gaaCndaT mosamarTled muSaobis erTi wlis gamocdileba mainc. (saqarTvelos orgauli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 69.1., 69.2). xolo, momavalSi mosamarTleobis kandidatebs iusticiis umaRles skolaSi 14 Tviani saswavlo programis gavla mouwevT. aseTi saswavlo kursi ukve arsebobs, Tumca yvela axali mosamarTle ar iRebs masSi monawileobas. aRniSnuli kursi moicavs leqcie-

37

bsa da seminarebs samarTlis Teoriaze, staJirebas sasamarTlos samive doneze, rac uzrunvelyofs praqtikul gamocdilebas da sadiplomo naSromis momzadebas. studentTa pirveli nakadisaTvis saswavlo kursi 2007 wlis dekemberSi daiwyo da 2009 wlis dasawyisSi dasruldeba. moqmedi mosamarTleebisaTvis treningis gavla savaldebulo ar aris, Tumca eTikis kodeqsi maT amisaken mouwodebs. iusticiis umaRlesi skola mosamarTleebisaTvis uwyveti iuridiuli ganaTlebis kursebis pirvelwyaroa, Tumca igi agreTve koordinacias uwevs mosamarTleebisaTvis uwyveti iuridiuli ganaTlebis damatebiTi kursebis dagemvasa da organizebas, romlebsac adgilobrivi da saerTaSoriso organizaciebi atareben..

saqarTvelos sasamarTlo reformis indeqsis 2008 wlis analizi miuxedavad imisa, rom angariSSi moyvanili Sefasebis mizania Segveqmnas warmodgena konkretuli sakiTxebis statusis Sesaxeb, ABA ROLI xazs usvams, rom saqarTvelos sasamarTlo reformis indeqsis 2005 wlis gamocemaSi mocemuli faqtorTa Sefaseba da daskvnebi ufro sasargeblo xdeba, rodesac is mocemul analizTan erTad da saqarTvelos sasamarTlo reformis indeqsis 2005 wlis gamocemasTan SedarebiT ganixileba. ABA ROLI miiCnevs, rom konkretuli Sefasebis mniSvneloba garantirebs momdevno Seswavlis Catarebas. am mxriv, ABA ROLI elis komentarebs da informacias, romelic miscems mas saSualebas moamzados ufro daxvewili da detaluri angariSi momavali indeqsisaTvis. ABA ROLI-is miaCnia, rom sasamarTlo reformis indeqsis Sefasebis procesi warmoadgens mimdinare reformis monitoringis nawils. faqtorTa CamonaTvali

38

39

I. xarisxi,

ganaTleba da mravalferovneba

faqtori 1: mosamarTleTa kvalifikacia da momzadeba

mosamarTleebs gaaCniaT formaluri umaRlesi iuridiuli ganaTleba da sasamarTlos winaSe praqtikis gamocdileba. amave dros, mosamarTlis Tanamdebobis dakavebamde, maT unda gaiaron Sesabamisi saswavlo kursebi (ufasod mosamarTleebisaTvis), sadac Seiswavlian kanonis materialur da procesualuri nawilebs, gaecnobian mosamarTlis rols sazogadoebaSi da kulturul Taviseburebebs. daskvna

Sefaseba: neitraluri

tendencia:

mosamarTleebs unda gaaCndeT umaRlesi iuridiuli ganaTleba da sakonstitucio sasamarTlos mosamarTleTa garda, 5 wlis iuristad muSaobis gamocdileba, Tumca, sasamarTlos winaSe gamosvlis gamocdileba ar aris savaldebulo. amave dros, kandidatebma unda Caabaron sakvalifikacio gamocda. iuridiuli ganaTlebis sferoSi ganxorcielebuli gaumjobeseba samomavlod axlad daniSnuli mosamarTleebis kvalifikaciaze moaxdens dadebiT gavlenas. amasTan, iusticiis umaRles skolaSi dainerga 14 Tviani saswavlo kursi, romelic momavalSi mosamarTleobis yvela kandidatma unda gaiaros. analizi/safuZveli: saerTo sasamarTloebis raionuli (saqalaqo), saapelacio da uzenaesi sasamarTloebi) mosamarTleobis kandidatebi unda iyvnen saqarTvelos moqalaqeebi 28 wlis asakidan, Tu maT aqvT umaRlesi iuridiuli gamocdileba da specialobiT muSaobis sul cota 5 wlis staJi da floben saxelmwifo enas (qarTuls). (saqarTvelos konstitucia. muxli 86.1; saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 46.1; saqarTvelos organuli kanoni

40

41

uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb. muxli 20.1). 5 wlis staJi ar gulisxmobs sasamarTloSi praqtikas. sakonstitucio sasamarTlos amJamindeli da warsuli wevrebis garda, saerTo sasamarTloebis mosamarTleobis kandidatebma aseve sakvalifikacio gamocda unda Caabaron. (saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 46.1, 46.5; saqarTvelos kanoni uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb. muxli 20.1). damatebiTi informaciisaTvis agreTve ix. faqtori 2. saqarTvelos uzenaes sasamarTloSi prezidentis mier daniSnuli samarTlis gamoCenili specialistebi iseve, rogorc uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomareobis kandidati Tavisufldeba sakvalifikacio gamocdisagan. (saqarTvelos organuli kanoni uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb. muxli 20.2). zemoT CamoTvlili moTxovnebis garda, saerTo sasamarTloebis mosamarTled ar SeiZleba gamwesdes nasamarTlevi piri, an is vinc adre gaTavisuflebuli iyo mosamarTlis Tanamdebobidan disci plinuri gadacdomis, an mosamarTlis TanamdebobasTan SeuTavsebeli saqmianobis gamo6. (saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 46.2, 54(g)(d); saqarTvelos organuli kanoni uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb. muxli 20.3). damoukideblobis mopovebis Semdeg, saqarTveloSi iuridiuli fakultetebis momravleba, iuridiuli faklutetebis studentebis ricxvis zrda aRiniSneboda, ramac iuridiuli ganaTlebis xarisxi mniSvnelovnad Seamcira. (amerikis iuristTa asociacia. sasamarTlo reformis indeqsi, saqarTvelo 2005w gv. 12; amerikis iuristTa asociacia, iuridiuli ganaTlebis Sefasebis saboloo angariSi, 6

mosamarTlis Tanamdeboba SeuTavsebelia nebismier sxva TanamdebobasTan da anazRaurebad saqmianobasTan garda pedagogiuri saqmianobisa. mosamarTleebs ekrZalebaT politikuri gaerTianebis wevroba da politikur saqmianobaSi monawileoba. (saqarTvelos konstitucia. muxli 26.5, 86.3; saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 51; saqarTvelos organuli kanoni uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb. muxli 20.4; saqarTvelos organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb. muxli 17).

42

saqarTvelo gv. 10-15 (2005 wlis noemberi)). gamokiTxulTa informaciiT, mas Semdeg mdgomareoba gaumjobesda. magaliTad, formaluri akreditaciis procesis danergvam iuridiuli fakultetebis ricxvi 240-dan 28 akreditebul fakultetamde Seamcira, xolo 10 fakulteti amJamad akreditaciis molodinSia. am darCenil fakultetebze swavlebis xarisxi gaumjobesda. leqtorTa SerCeva konkursis wesiT xdeba. gaizarda interaqtiuli swavlebis meTodikis gamoyenebis sixSire da ufro meti yuradReba eTmoba praqtikul unarCvevebs. iuridiul fakultetebze gamocdebis umetesoba amJamad werilobiTi formiT tardeba da ara zepirad. korufcia iuridiuli ganaTlebis sferoSi praqtikulad aRmoifxvra. umaRlesi ganaTlebis Sesaxeb saqarTvelos kanoni 2004 wels iqna miRebuli. aRniSnuli kanonis Tanaxmad, students eniWeba bakalavris di plomi 4 (an 3) saswavlo wlis Semdeg, xolo magistris di plomi – 2 damatebiTi saswavlo wlis Semdeg. (saqarTvelos kanoni umaRlesi ganaTlebis Sesaxeb. muxli 46.1-46.2). amasTan, iuridiul fakultetebs aqvT boloniis deklaraciasTan Sesabamisi sakredito sistema, romelic studentebs yovelwliurad 60 kreditis mgrovebas sTxovs, sul 240 kreditidan bakalavris di plomis misaRebad, xolo magistris di plomisaTvis – damatebiT 120 kreditis miRebas. gamokiTxulTa azriT, iuridiuli fakultetis kursdamTavrebulT, romelTac mxolod bakalavris di plomi aqvT, karieruli perspeqtivebi SezRuduli aqvT, magaliTad sapatrulo policiaSi an gamomZieblad muSaoba. rogorc wesi, samagistro programebSi swavlas studentebis erT mesamedze naklebi agrZelebs. gamokiTxulTa informaciiT, mosamarTleebis umravlesobas magistris di plomis eqvivalenturi di plomi aqvT. ukanasknel wlebSi iuridiuli fakultetebis bazaze Camoyalibda ramdenime klinikuri ganaTlebis programa. magaliTad, 2006 wels, amerikis iuristTa asociaciis dafinansebiT gaixsna piloturi iuridiuli klinika baTumis saxelmwifo

43

universitetSi, sadac studentebi mosaxleobas qonebrivi davebis gadawyvetaSi exmarebian. 2006 wlidan, programaSi 50mde studentma (daaxloebiT aTi studenti semestrSi) miiRo monawileoba. 2007 wels, amerikis iuristTa asociaciam Seqmna samoqalaqo da administraciuli samarTlis klinika quTaisis saxelmwifo universitetSi. misi dafuZnebis dRidan, quTaisis iuridiuli klinikis programaSi sul 24- ma srudentma miiRo monawileoba (12 studenti TiTo semestrSi). rogorc baTumis, ise quTaisis saxelmwifo universitetma aRniSnuli klinikuri programebi TavianT samagistro programaSi CarTo. amave dros, Tbilisis saxelmwifo universitetma praqtikuli samarTlis programa (romelsac Tavdapirvelad amerikis iuristTa asociacia axorcielebda) oficialurad CarTo samagistro programaSi. aRniSnuli programis farglebSi, studentebi saSualo skolis moswavleebs aswavlian kanonis uzenaesobisa da adamianis uflebebis Sesaxeb. amerikis iuristTa asociacia ganagrZobs praqtikuli samarTlis programis ganxorcielebas damatebiT xuT qalaqSi. esenia: baTumi, quTaisi, axalcixe, gori da Telavi. aRniSnul prgramebSi CarTuli yvela studenti gadis akademiur components, romelic klinikebSi maTi muSaobis prqtikuli samuSaos Sesavsebad specialurad aris Seqmnili. amave dros, isini eswrebian amerikis iuristTa asociaciis da sxva organizaciebis mier organizebul sxvadasxva saswavlo kursebs, maT Soris amerikis iuristTa asociaciis sasamarTlo advokatirebis sawyis kurss. aRniSnul klinikur programebTan erTad, saqarTvelos iurist studentTa asociacia, uzenaesi sasamarTlosa da amerikis iuristTa asociaciis mxardaWeriT, atarebs saqveyno modeluri sasamarTlos Sejibrebebsa da olimpiadebs sisxlis, samoqalaqo da administraciul samarTalSi. iuridiuli ganaTlebisa da praqtikuli gamocdilebis qonasTan erTad, mosamarTleobis kandidatebma damatebiTi moTxovnebic unda daakmayofilon. uaxloes momavalSi yvela

44

mosamarTleobis kandidati, romelsac Cabarebuli aqvs mosamarTleTa sakvalifikacio gamocda (ix. faqtori 2) valdebuli iqneba, gaiaros 14 Tviani saswavlo kursi iusticiis umaRles skolaSi. saswavlo kursis pirveli cxra Tve eTmoba leqciebsa da seminarebs, ori Tve ki – staJirebas sasamarTlos samive doneze. saswavlo kursi moicavs rogorc Teoriasa da praqtikas, ise sadi plomo naSroms. (saqarTvelos kanoni iusticiis umaRlesi skolis Sesaxeb. muxli 19, agreTve ix. muxli 22-28). iusticiis umaRlesi skolis saswavlo programa moicavs Semdeg sagnebs: samoqalaqo, administraciul da sisxlis samarTalSi kvalifikaciis sakiTxebi, sakonstitucio samarTali, disci plina adamianis uflebebis Sesaxeb, sasamarTlos marTva da saqmis warmoeba. (saqarTvelos kanoni iusticiis umaRlesi skolis Sesaxeb. muxli 20). iusticiis umaRles skolaSi swavlis periodSi, studentebi sti pendias iReben, romelic sul mcire pirveli instanciis mosamarTleTa yovelTviuri xelfasis erT meoTxeds unda Seadgendes. (saqarTvelos kanoni iusticiis umaRlesi skolis Sesaxeb. muxli 16). rodesac iusticiis umaRlesi skolis studentTaA pirveli nakadi programas daasrulebs, mosamarTleobis yvela kandidati valdebuli iqneba gaiaros aRniSnuli 14 Tviani programa mosamarTled daniSvnamde. am momentamde, yvela momavali mosamarTle ar aris valdebuli, gaiaros aRniSnuli programa. samagierod, maT unda gaiaron specialuri, ufro moklevadiani kursi iusticiis umaRles skolaSi, sanam Seudgebian samosamarTlo funqciebis Sesrulebas. (saqarTvelos kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 47.8, 69). specialuri kursi orientirebulia procedurul sakiTxebze, romlebic mosamarTleebisaTvis aris mniSvnelovani da ara materialur samarTalsa Tu procesze. kursis xangrZlivoba iusticiis umaRlesi skolis mier ganisazRvreba da kanonis Tanaxmad, 3 Tves ar unda aRematebodes. (saqarTvelos kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 69.1). realurad ki kursi ori kviris ganmavlobaSi grZeldeba. mosamarTlis mier aRniSnuli kursis arasapatio mizeziT

45

gacdena SeiZleba misi gaTavisuflebis safuZveli gaxdes. (saqarTvelos kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 54.1). mosamarTleobis is kandidatebi, romelTac aqvT mosamarTled muSaobis erTwliani gamocdileba mainc, ar arian valdebulni gaiaron rogorc 14 Tviani programa, ise – specialuri, ufro moklevadiani kursi. (saqarTvelos kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 69.2)

tucio sasamarTlos Sesaxeb pirdapir ar moiTxovs aRniSnul sasamarTloSi daniSvnisaTvis samarTlebriv gamocdilebas, Tumca moiTxovs "profesiul gamocdilebas, romelic unda Seeferebodes sakonstitucio sasamarTlos wevris maRal statuss". (saqarTvelos organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb. muxli 7.2).

iuridiuli ganaTlebis sferoSi ganxorcielebuli reforma da iusticiis umaRlesi skolis Seqmna saqarTveloSi mosamarTleebis kvalifikaciisa da momzadebis sferoSi mniSvnelovan winsvlas warmoadgens. Tumca, aRniSnuli gaumjobesebis gavlena mosamarTleobis kandidatebis kvalifikaciis xarisxze jer kidev ucnobi rCeba. iusticiis umaRlesi skolis studentTa pirvel nakads winamdebare angariSis Sedgenis momentisaTvis swavla jer dasrulebuli ar hqonda da iusticiis umaRles skolas, gamokiTxulTa azriT, sakmarisi kvalificiuri kadri ar hyavda yvela saWiro kursis saswavleblad. amasTan, iusticiis umaRlesma skolam studentTa pirveli nakadi mxolod 2007 wlis dekemberSi miiRo, xolo im droisaTvis moqmedma mosamarTleebma mosamarTled daniSvnamde iusticiis umaRlesi skolis kursebiT ver isargebles. bevr gamokiTxuls miaCnia, rom ukanasknel wlebSi mosamarTleebis daniSvnis xarisxi gaumjobesda iuridiuli ganaTlebis sferoSi ganxorcielebuli reformebis Sedegad. sxvebs ki sjeraT, rom aucilebelia damatebiTi RonisZiebebis miReba, radgan rTulia iseTi maRal-kvalificiuri kursdamTavrebulebis povna, romelTac mosamarTled muSaobis survili aqvT mosamarTleebis ukiduresi datvirTulobis gamo.

faqtori 2. SerCevisa da daniSvnis procesi

sakonstitucio sasamarTlos mosamarTle SeiZleba iyos saqarTvelos moqalaqe 30 wlis asakidan, Tu mas aqvs umaRlesi iuridiuli ganaTleba. (saqarTvelos konstitucia. muxli 88.4; saqarTvelos organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb. muxli 7). arc saqarTvelos konstitucia da arc saqarTvelos organuli kanoni sakonsti-

46

mosamarTleebis SerCeva xdeba obieqturi kriteriumebis safuZvelze, rogoricaa, magaliTad, gamocdis Cabareba, iuridiuli fakultetis warmatebulad damTavreba, damatebiTi treningi, gamocdileba, profesionalizmi da reputacia iuristTa wreSi. politikuri elementebis arsebobis miuxedavad, sistema xels unda uwyobdes damoukidebeli da miukerZoebeli mosamarTleebis SerCevas. daskvna

Sefaseba: neitraluri

tendencia:

saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa daniSvna xorcieldeba obieqturi kriteriumebis (sakvalifikacio gamocdis Cabareba) da subieqturi kriteriumebis safuZvelze. esenia: profesiuli da moraluri reputacia, profesiuli samuSao gamocdileba iseve, rogorc gasaubrebis warmatebiT gavla. iusticiis umaRlesi sabWo uflebamosilia ara mxolod waradginos, aramed daniSnos raionuli (saqalaqo) da saapelacio sasamarTlos mosamarTleebi, Tumca misi damoukideblobis xarisxi jer kidev ucnobia. sakonstitucio sasamarTloSi mosamarTleTa daniSvnis procedura naklebad gamWvirvalea da maTi SerCevis kriteriumebi kanoniT ar aris gansazRvruli. analizi/safuZveli: 1997 wlidan2006 wlis dekembramde, konstituciis cvlilebam prezidents uflebamosileba mianiWa, daeniSna da ga-

47

eTavisuflebina mosamarTleebi. 2005 wlis ivnisSi cvlilebebi Sevida saqarTvelos organul kanonSi saerTo sasamarTloebis Sesaxeb iusticiis umaRlesi sabWos Semadgenlobis7, misi prezidentTan urTierTobisa da raionuli (saqalaqo) da saapelacio sasamarTlos mosamarTleebis daniSvnasa da gaTavisuflebaze misi uflebamosilebis Secvlis mizniT. iusticiis umaRlesi sabWo amJamad 15 wevrisagan Sedgeba, romelTagan naxevari mainc mosamarTle unda iyos, rac samosamarTlo statutis evropuli qartiis 1.3-e princi ps Seesabameba. iusticiis umaRlesi sabWo Sedgeba uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomarisagan; saerTo sasamarTloebis 8 mosamarTlisagan, romelTac uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomare waradens da mosamarTleTa konferencia irCevs; parlamentis iuridiul sakiTxTa komitetis Tavmjdomarisagan; 3 wevrisagan, romelTac parlamenti irCevs da prezidentis mier daniSnuli 2 wevrisagan (saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 60.2-60.6). erT-erTma gamokiTxulma aRniSna, rom iusticiis umaRles sabWoSi aramosamarTleebis wevroba uzrunvelyofs, rom gaTvaliswinebul iqnas mTavrobis mosazrebebi. iusticiis umaRlesi sabWo sasamarTlo sakiTxebze prezidentis sakonsultacio organos aRar warmoadgens da aRar miawvdis mas rekomendaciebs mosamarTleebis daniSvnasa da gaTavisuflebasTan dakavSirebiT. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomare (romelic amavdroulad iusticiis umaRlesi sabWos Tavmjdomarea) an iusticiis sabWos mdivani uZRvebian sabWos sxdomebs prezidentis magier, rogorc es warsulSi xdeboda. (saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 60.2, 60.12). rac sakmaod mniSvnelovania, axla iusticiis umaRlesi sabWo pasuxismgebelia mosamarTleebis daniSvnasa da gaTavsuflebaze, 7

unda aRiniSnos, rom iusticiis umaRlesi sabWos Semadgenloba ramdenjerme Seicvala 2005 wlis sasamarTlo reformis indeqsis pirveli gamocemis Semdeg. TiToeuli am cvlilebis Sedegad, iusticiis umaRlesi sabWos mosamarTle wevrebis raodenoba gaizarda.

48

sakvalifikacio sagamocdo komisiis wevrebis daniSvnaze, sakvalifikacio gamocdis Catarebaze da mosamarTleTa disci plinuri devnis ganxorcielebaze. (saqarTvelos konstitucia. muxli 861.1 saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 60.1, 63.1). Tumca, mosamarTlis daniSvnis Sesaxeb nebismieri gadawyvetilebebis misaRebad aucilebelia sul cota xuTi wevris xma, maT Soris parlamentis mier arCeuli erTi wevrisa da sasamarTlo xelisuflebis mier arCeuli erTi wevris xma, rac parlamentsa da prezidents potenciurad uflebamosilebas aniWebs, aseT gadawyvetilebebs veto daadon. (saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 65.21). momavalSi gamoCndeba, Tu ramdenad Seuwyobs xels aRniSnuli cvlilebebi iusticiis umaRlesi sabWos gaZlierebas. raionuli (saqalaqo) da saapelaco sasamarTloebis mosamarTleobis kandidatobisaTvis aucilebelia sakvalifikacio gamocdis Cabareba, rac sakonstitucio sasamarTlos amJamindel da yofil wevrebze ar vrceldeba. (saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 46.1, 46.5). rogorc wesi, sakvalifikacio gamocda weliwadSi orjer tardeba. sakvalifikacio gamocdis Cabareba SeuZliaT saqarTvelos moqalaqeebs, romelTac umaRlesi iuridiuli ganaTleba aqvT da 25 wels miaRwies miuxedavad imisa, rom mosamarTled 28 wlis asakis miRwevamde ver dainiSnebian. (saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 68.1. saqarTvelos konstitucia. muxli 86.1). specialuri sakvalifikacio sagamocdo komisia, romelsac iusticiis umaRlesi sabWo qmnis TiToeul gamocdamde araugvianes aTi dRisa, uzrunvelyofs sakvalifikacio gamocdis organizebasa da Catarebas, romelic iusticiis umaRlesi sabWos mier dawesebul wesebs eqvemdebareba. (saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 67.1, 68.2). sakvalifikacio sagamocdo komisiis wevrebis vinaoba ar unda gamJRavndes gamocdis damTavrebamde. (saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb.

49

muxli 67.2). kanonis Tanaxmad, gamocda moicavs sakonstitucio samarTals, sisxlis samarTalsa da process, samoqalaqo samarTalsa da process, administraciul samarTalsa da process, saerTaSoriso adamianis uflebaTa samarTals, saqarTvelos saerTaSoriso xelSekrulebebsa da SeTanxmebebs. (saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 68.3). gamocda Sedgeba ori nawilisagan. pirveli nawili 5 saaTs grZeldeba da 100 SekiTxvisagan Semdgari testuri gamocdaa, romlebic daaxloebiT 1000 SekiTxvidan SemTxveviTi wesiT SeirCeva. gamocdis pirvel nawilSi, saSualod, kandidatTa 15-20% minimalur qulas iRebs 75%-is odenobiT, rac aucilebelia gamocdis meore etapze gasasvlelad. meore nawili 6 saaTis ganmavlobaSi mimdinareobs da weriT gamocdas warmoadgens, romelzec pasuxi 5 kiTxvas unda gaeces. es kandidats saSualebas aZlebs, warmoaCinos kanonis faqtebze misadagebis da daskvnebis dasabuTebis unari. 2008 wlis martSi Catarebul sakvalifkacio gamocdaze 331 kandidatidan mxolod 34-ma Caabara gamocdis orive nawili. gamokiTxulTa umravlesobam daadastura, rom sakvalifikacio gamocdis Cabareba advili ar aris. kandidati, romelic gamsvlel qulas miiRebs, ar aris valdebuli xelaxla Caabaros sakvalifikacio gamocda, Tu misi mosamarTled daniSvna gamocdis Cabarebidan 7 wlis vadaSi moxda. (saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 60.2, 68.4, 46.4). raionuli (saqalaqo) da saapelacio sasamarTloebis mosamarTleTa SerCeva da daniSvna konkursis wesiT unda moxdes. (saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 47.1, 47.5,). aRniSnuli procesi SejibrebiTia formalurad mainc miuxedavad imisa, rom mas subieqturi aspeqtebic axasiaTebs. mosamarTlis vakansiis arsebobisas, iusticiis umaRlesi sabWo acxadebs konkurss am Tanamdebobaze oficialur beWdviT mediaSi. (saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 47.2). nebismieri piri, romelic akmayofilebs mosamarTled daniSvnis moTxovnebs SeiZleba gaxdes kandidati gancxadebis

50

Setanis gziT. (saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 46.3). amasTan, kandidatma valdebulia waradginos qonebrivi mdgomareobis deklaracia Tanamdebobis pirTa qonebrivi da safinanso mdgomareobis sainformacio biuroSi. . (saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 60.2, 68.4, 46.4). iusticiis umaRlesi sabWo niSnavs kandidatTa registracias vadis amowurvis Semdeg. Semdeg, is irCevs kandidatebs misi sakvalifikacio gamocdis Sedegebis, profesiuli da moraluri reputaciis, Tavisuflad da miukerZoeblad Sefasebis unaris, profesiuli samuSao gamocdilebis da fizikuri janmrTelobis gaTvaliswinebiT. (saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 47.3-47.4). SesarCevi konkursi aseve moicavs kandidatebTan 1 saaTian intervius, sadac fsiqologebi afaseben kandidatis fsiqologiur mdgomareobas da mosamarTled muSaobisaTvis mzadyofnas. Tu kandidatis SerCeva ver moxerxda, iusticiis umaRlesi sabWo axal konkurss niSnavs arsebul vakansiaze. (saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 47.6). sakvalifikacio gamocdis Sedegebis garda, daniSvnis kriteriumebi garkveulwilad subieqturia, Tumca daniSvnis procesSi gamWvirvaleobis naklebobis gamo, gamokiTxulma pirebma ver SeZles ganesazRvraT daniSvnis kriteriumebis obieqturobisa da subieqturobis xarisxi. 2007 wels, iusticiis umaRlesma sabWom miiRo debuleba mosamarTleTa SesarCevi konkursis Sesaxeb. sxva sakiTxebTan erTad, debulebaSi mocemulia da detalurad ganmartebulia mosamarTleTa daniSvnis Semdegi kriteriumebi: 1. 2. 3. 4. 5. 6.

sakvalifikacio gamocdis Sedegebi; rigiTi nomeri iusticiis msmenelTa sakvalifikacio siaSi; moraluri reputacia; pirovnuli Tvisebebi; kvalifikacia; profesiuli unar-Cvevebi;

51

7. 8.

mtkicebisa da gamoxatvis unari; analitikur-logikuri azrovnebisa da gadawyvetilebis miRebis unari; 9. samosamarTlo manerebi; 10. sxdomis Catarebis unarianoba; 11. saqmeTa ganxilvis statistikuri maCveneblebi. (es kriteriumi Seexeba im kandidatebs, romlebsac mosamarTled muSaobis gamocdileba aqvT). (iusticiis umaRlesi sabWos debuleba mosamarTleTa SesarCevi konkursis Sesaxeb. muxli 8-9).. miuxedavad imisa, rom SerCevis kriteriumebSi kvlav arsebobs mniSvnelovani subieqturi aspeqtebi, iusticiis umaRlesi sabWos debuleba maT obieqturobas matebs. mosamarTlis funqciebis Sesrulebis dawyebamde, yvela axlad daniSnul mosamarTles warsulSi 2 kviriani specialuri saswavlo kursi unda gaevlo. (saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 47.8). rogorc aRiniSna faqtorSi 1., 2009 wlis dasawyisidan, mosamarTleobis kandidatebi, romelTac mosamarTled muSaobis 1 wliani staJi ar aqvT, mosamarTled daniSvnamde valdebulni arian gaiaron 14 Tviani saswavlo kursi iusticiis umaRles skolaSi. (saqarTvelos kanoni iusticiis umaRlesi skolis Sesaxeb. muxli 19(1)). agreTve, ix. faqtori 1. kursis dasrulebis Semdeg, mosamarTled daniSvnamde kandidatebma meore interviu unda gaiaron. aRniSnuli kursis dasrulebis Semdeg, maT unda Caabaron damatebiTi weriTi gamocda, raTa Sefasebul iqnas maTi Teoriuli codna da praqtikuli unarebi, romlebic maT programaSi monawileobiT SeiZines. (saqarTvelos kanoni iusticiis umaRlesi skolis Sesaxeb. muxli 28.1-28.2). aRniSnuli gamocdis Sedegebs Seafasebs komisia, romelic uzenaesi sasamarTlosa da iusticiis umaRlesi sabWos warmomadgenlebis, saxelmwifo universitetis samarTlis profesoris, iusticiis umaRlesi skolis damoukidebeli sabWos mier daniSnuli sami wevris da iusticiis umaRlesi skolis direqtorisagan Sedgeba. (saqarTvelos kano-

52

ni iusticiis umaRlesi skolis Sesaxeb. muxli 28.3-28.5). gamocdis Semdeg, iusticiis umaRlesi skola amzadebs kandidatTa sias, maT mier mosamarTleTa sakvalifikacio gamocdaze, iusticiis umaRles skolaSi misaReb gamocdaze da programis Teoriuli nawilis Semdeg gamocdaze miRebuli qulebis, staJirebis qulebis da iusticiis umaRles skolaSi saboloo gamocdaze miRebuli qulebis mixedviT. (saqarTvelos kanoni iusticiis umaRlesi skolis Sesaxeb. muxli 30). aRniSnul siaSi kandidatis mier miRebuli saerTo qula iqneba ZiriTadi faqtori misi mosamarTlis Tanamdebobaze daniSvnisaTvis, qulebis Tanabrad ganawilebis SemTxvevaSi, gaTvaliswinebul iqneba kandidatis staJirebis xelmZRvanelis rekomendacia. xolo, Tu ori Tanabari qulebis mqone kandidats dadebiTi rekomendacia aqvs, gadamwyvet rils TamaSobs kandidatebis mier staJirebis procesSi ganxorcielebuli samuSao. (saqarTvelos kanoni iusticiis umaRlesi skolis Sesaxeb. muxli 31). miuxedavad mosamarTleTa SesarCevi konkursis Sesaxeb debulebis miRebisa da 2005 wlis Semdeg ganxorcielebuli sxva cvlilebebisa, gamokiTxulTa nawilma gaakritika daniSvnis procesi gamWvirvalobis naklebobis gamo da daniSvnis kriteriumebis subieqturobis gamo. gamokiTxulebma intervius process gausves xazi subieqturi kriteriumebis gamoyenebis SesaZleblobis gamo. gamokiTxulTa nawilma, romlebic warsulSi mosamarTleebad dainiSnen, ganacxades, rom maT ar ician, Tu ra kriteriumebi iqna gamoyenebuli maTi daniSvnisas. maTi gancxadebiT, maT ubralod hkiTxes, undodaT Tu ara mosamarTled muSaoba. gamokiTxulTa meore nawilma ganacxada, rom daniSvnisaTvis mniSvnelovan kriteriums "sandooba" warmoadgens iseve, rogorc kontaqtebi da piradi urTierTobebi. sxvebi ki am mosazrebas ar daeTanxmnen da ganacxades, rom daniSvnis procesi sakmarisad gamWvirvalea da daniSvnis kriteriumebi obieqturia. sxvadasxva saxis procedura arsebobs mosamarTleebis uzenaes sasamarTlosa da sakonstitucio sasamarTloSi daniS-

53

vnisaTvis. aseT SemTxvevebSi, iusticiis umaRlesi sabWo aranair rols ar asrulebs. prezidentis wardginebiT, parlamenti niSnavs mosamarTleebs uzenaes sasamarTloSi kenWisyriT, xmaTa umravlesobiT. (saqarTvelos konstitucia. muxli 90.2. saqarTvelos organuli kanoni uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb. muxli 21). prezidenti niSnavs sakonstitucio sasamarTlos cxra mosamarTlidan 3 mosamarTles, parlamenti irCevs 3 mosamarTles xmaTa sami mexuTediT, xolo uzenaesi sasamarTlo niSnavs danarCen sam mosamarTles. (saqarTvelos konstitucia. muxli 88.2. saqarTvelos organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb. muxli 6.1, 71, 72.1. 73.1).

faqtori 3. uwyveti iuridiuli ganaTleba

mosamarTleebma regularulad, unda gaiaron ufaso saswavlo kursebi, romelTa Tematika, rogorc wesi, ganisazRvreba Tavad mosamarTleebis mier, sadac isini ecnobian kanonebSi Setanil cvlilebebs. daskvna

Sefaseba: neitraluri

tendencia:

miuxedavad imisa, rom mosamarTleebi ar arian valdebulni monawileoba miiRon uwyveti iuridiuli ganaTlebis kursebSi, sxvadasxva eTikuri norma maT mouwodebs amisaken. iusticiis umaRlesi skolis Seqmnam uwyveti iuridiuli ganaTlebis xarisxi da aseTi kursebis provaiderebs Soris koordinacia gaaumjobesa. mosamarTleebs miaCniaT, rom arsebobs saswavlo kursebis sakmarisi raodenoba da rom maTi xarisxi, rogorc wesi, maRalia. aRniSnuli dadebiTi tendenciebis mdgradoba gadamwyvetia imis uzrunvelsayofad, rom saqarTvelos mosamarTleebma miiRon adeqvaturi da xarisxiani profesiuli treningi.

analizi/safuZveli: mosamarTleebi valdebulni ar arian monawiloeba miiRon uwyvet iuridiul ganaTlebaSi. Tumca, mosamarTleTa konferenciis mier damtkicebuli saqarTvelos samosamarTlo eTikis wesebi maT mouwodebs mudmivad da sistematurad gaaumjobeson TavianTi profesiuli codna da gaecnon iuridiul sferoSi arsebuli siaxleebs. (saqarTvelos samosamarTlo eTikis wesebi. muxli 14). ramdenime mosamarTle gvesaubra uwyveti iuridiuli ganaTlebis gansakuTrebul mniSvnelobaze kanonebSi xSiri cvlilebebis gamo. ZiriTadad, gamokiTxuli pirebi kmayofilni iyvnen mosamarTleebisaTvis SeTavazebuli seminarebiT iseve, rogorc maTi xarisxiT. 1999 wlidan 2006 wels iusticiis umaRlesi skolis Seqmnamde, mosamarTleebs uwyvet iuridiul ganaTlebas arasamTavrobo organizacia - samosamarTlo swavlebis centri8 sTavazobda. (mas Semdeg, saswavlo centris roli iusticiis umaRlesma skolam gadaibara, romelic uwyvet iuridiul ganaTlebas rogorc moqmed mosamarTleebs, ise mosamarTleobis kandidatebs sTavazobs. saqarTvelos kanoni iusticiis umaRlesi skolis Sesaxeb. muxli 21.3; 32.1) samosamarTlo swavlebis centrisagan gansxvavebiT, iusticiis umaRlesi skola sajaro samarTlis iuridiuli piria da mis ZiriTadi dafinansebis wyaros saxelmwifo biujeti warmoadgens. Tbilisis garda, mas filialebi wyaltubosa da baTumSi aqvs da rogorc wesi, yvela filialSi treningebis erTi da igive raodenobas sTavazobs. iusticiis umaRlesi skola yivelwliur saswavlo programas adgens, romelic ZiriTadad, mosamarTleebis mier kiTxvarSi miTiTebul sagnebs iTvaliswinebs. (saqarTvelos kanoni iusticiis umaRlesi skolis Sesaxeb. muxli 33.4-33.5) yovelwliuri saswavlo programa mosamarTleebs saSualebas aZlevs, seminarebze daswreba didi xniT adre dagegmon. xSirad iusticiis umaRlesi sabWo atarebs treningebs iseT sakiTxebze, rom8

samosamarTlo swavlebis centri msoflio bankisa da sxva organizaciebis (maT Soris amerikis iuristTa asociacia) mier Seiqmna.

54

55

lebic yovelwiuri saswavlo programis nawils ar warmoadgens, rogoricaa magaliTad 2007 wels Catarebuli treningebi saarCevno kanonSi mniSvnelovani cvlilebebis Sesaxeb. iusticiis umaRlesi skolis mizania, TiToeuli mosamarTle yovelwliurad uwyveti iuridiuli ganaTlebis 30 saaTiT uzrunvelyos. praqtikaSi, TiTqmis yvela mosamarTle gadis samosamarTlo swavlebas iusticiis umaRles skolaSi sxvadasxva samarTlebriv sakiTxze weliwadSi orjer mainc. 2007 wels, TiToeulma mosamarTlem saSualod 7-dRiani swavleba gaiara. amave dros, iusticiis umaRlesi skola TanamSromlobs saerTaSoriso donorebTan, rogoricaa amerikis iuristTa asociaciis kanonis uzenaesobis iniciativa, evrosabWo da germaniis teqnikuri daxmarebis sazogadoeba `trenerTa treningebis~ organizebaSi, raTa mis instruqtorebs SesaZlebloba miscemodaT ganviTarebuliyvnen egreTwodebuli sabWoTa stilis leqciebis miRma. aRniSnuli movlenebi sakmaod dadebiT tendenciebs warmoadgens da Sefasebis jgufs miaCnia, rom aseTi Zalisxmevis mdgradobis regularuli monitoringi gadamwyvetia imis uzrunvelsayofad, rom iusticiis umaRlesma sabWom ganagrZos adeqvaturi da xarisxiani profesiuli treningsi SeTavazeba qarTveli mosamarTleebisaTvis. agreTve iusticiis umaRlesi skola koordinacias uwevs mosamarTleebisaTvis gangrZobadi iuridiuli ganaTlebis damatebiTi kursebis dagegmvas da organizebas, romlebsac sxvadasxva adgilobrivi da saerTaSoriso organizacia atarebs. iusticiis umaRlesma skolam aseTi koordinaciis aucilebloba 2007 wels gaacnobiera, rodesac daaxloebiT 60 gareSe treningi Catarda da maTSi erTi kviris ganmavlobaSi 120-ma mosamarTlem miiRo monawileoba. zedmeti da dublirebuli uwyveti iuridiuli ganaTlebis seminarebis Tavidan asacileblad, 2007 wlis Semodgomaze, iusticiis umaRlesi skola saerTaSoriso donorebs Sexvda, raTa ganexila Tu ra saxis treningebis SeTavazebas apirebda TiToeuli organizacia momdevno wels da daegegma Sesabamisi treningis ganrigi. iusticiis umaRlesi skola da saerTaSoriso do-

56

norebi SeTanxmdnen, rom aseTi dagegmvis procesi yovelwliurad ganxorcieldeba. saerTaSoriso organizaciebi, romlebic amJamad mosamarTleebisaTvis treningebs atareben arian: germaniis teqnikuri daxmarebis sazogadoeba (Gesellschaft fuer Technische Zusammenarbeit) marTaven seminarebs ZiriTadad samoqalaqo da administraciuli samarTlis dargSi; UNICEF, arasrulwlovanTa marTlmsajulebis sakiTxebze; norvegiis kanonis uzenaesobis mrCevelTa misia saqarTveloSi; DPK konsaltingi; evropis sabWo, romelic seminarebs evropis adamianis uflebaTa konvenciaze marTavs; gaerTianebuli erebis organizacia; evropis usafrTxoebisa da TanamSromlobis organizacia; norvegiis kanonis uzenaesobis mrCevelTa misia saqarTveloSi; aSS-is saerTaSoriso ganviTarebis saagento da amerikis iuristTa asociacia, romelmac uaxloes warsulSi iuridiul werasa da msjelobaze ramdenime treningi Caatara9; amasTan, uzenaesi sasamarTlo da mosamarTleTa asociaciac atareben gangrZobadi iuridiuli ganaTlebis kursebs mosamarTleebisaTvis.

faqtori 4: umciresobaTa warmomadgenloba da genderuli balansi eTnikuri da religiuri umciresobani, iseve rogorc orive sqesis pirebi mosamarTlis Tanamdebobebze warmodgenilni arian. daskvna

Sefaseba: neitraluri

tendencia:

konstitucia krZalavs genderis, eTnikuri warmomavlobis, religiuri mrwamsisa da sxva msgavsi niSniT diskriminacias. qalebi adeqvaturad arian warmodgenilni profesiaSi da acxadeben, rom am niSniT diskriminacias adgili ar aqvs. eTnikur da religiur umciresobaTa mimarTebaSi mdgomareoba SedarebiT gaurkvevelia. 9

amasTan, amerikis iuristTa asociaciam daafinansa magistrate da pirveli instanciis mosamarTleTaTvis samoqalaqo samarTlis samagido wigni, romelic 2008 wels gamoica.

57

analizi/safuZveli:

saqarTvelos konstitucia adgens, rom "yvela adamiani dabadebiT Tavisufalia da kanonis winaSe Tanasworia ganurCevlad rasisa, kanis ferisa, enisa, sqesisa, religiisa, politikuri da sxva Sexedulebebisa, erovnuli, eTnikuri da socialuri kuTvnilebisa, qonebrivi da wodebrivi mdgomareobisa, sacxovrebeli adgilisa ". (saqarTvelos konstitucia. muxli 14). amave dros, moqalaqeebs garantirebuli aqvT Tanasworuflebianoba socialur, ekonomikur, kulturul da politikur cxovrebaSi maTi erovnebis, eTnikuri warmomavlobis, religiis an enis miuxedavad. (ix. saqarTvelos konstitucia. muxli 38). TiTqmis gamonaklisis gareSe, gamokiTxulebi Tvlian, rom diskriminacia genderis, eTnikuri warmomavlobis an religiuri kuTvnilebis niSniT ar arsebobs. uzenaesi sasamarTlos informaciiT, 2008 wlis dekembrisaTvis saqarTvelos saerTo sasamarTloebis sistemaSi moqmedi 282 mosamarTlidan, 136 qalia (daaxloebiT 48%). raionuli (saqalaqo) da saapelacio sasamarTlos doneze, 263-dan daaxloebiT 127 mosamarTle qalia. 15 raionuli sasamarTlodan 10 sasamarTlos Tavmjdomare qalia, xolo 19 mosamarTlisagan Semdgar uzenaes sasamarTloSi – 9 mosamarTle qalia. amasTan, sakonstitucio sasamarTlos 9 mosamarTlidan 2 qalia. mocemuli ricxvebi odnav maRalia, vidre iuridiul profesiaSi qalTa raodenoba. saqarTvelos advokatTa asociaciis informaciiT, misi wevrebis 40% qalia. (amerikis iuristTa asociacia, iuridiuli profesiis reformis indeqsi, saqarTvelo, tomi II gv.32 (2007 wlis noemberi)). ar migviRia informacia qali mosamarTleebis genderis niSniT diskriminaciis Sesaxeb. mdgomareoba eTnikur warmomavlobasa da religiur kuTvnilebasTan dakavSirebiT naklebad naTelia. 2002 wels,

58

saqarTvelos mosamxleobis 83.8% qarTveli, 6.5% azerbaijaneli, 5.7% somexi, 1.5% rusi da 2.5% sxva eTnikuri warmomavlobis moqalaqeebisagan Sedgeboda. saqarTvelo, centraluri sadazvervo saagentos msoflio faqtebis wigni, xelmisawvdomia misamarTze: https://www.cia.gov/library/publications/the-worldfactbook/geos/gg.html. rac Seexeba religiur kuTvnilebas, saqarTvelo umeteswilad marTlmadidebelia (83.9%). mosaxleobis danarCeni nawili Semdgenairad aris ganawilebuli: 9.9% mahmadiani, 3.9% somxuri-grigorianeli da 0.8% kaTolike. mosaxleobis 0.8% sxva sarwmunoebebis mimdevaria, xolo mosaxleobis 0.7% religiuri mikuTvneba ar gaaCnia. uzenaesi sasamarTlos informaciiT, amJamad saqarTveloSi erovnuli umciresobis warmomadgeneli 5 mosamarTlea (mosamarTleTa 1.7%); mosamarTleebis religiuri kuTvnilebis Sesaxeb statistikuri monacemebi ar arsebobs. miuxedavad imisa, rom kandidatis profesiuli kvalifikacia mosamarTleTa SerCevisas udavod unda warmoadgendes gadamwyvet faqtors, sasamarTlo korpusSi erovnul umciresobaTa raodenoba araproporciulad dabalia saqarTvelos mosaxleobaSi da iuridiul profesiaSi eTnikuri umciresobebis warmomadgenelTa raodenobasTan SedarebiT. (amerikis iuristTa asociacia, iuridiuli profesiis reformis indeqsi, saqarTvelo, tomi II gv.31 (2007 wlis noemberi)). Tumca gamokiTxulTa azriT, disckiriminacia eTnikuri warmomavlobisa da religiuri kuTvnilebis niSniT, ar arsebobs.

II. sasamarTlo uflebamosileba

faqtori 5. sasamarTlos uflebamosileba, Seamowmos administraciuli aqtebis konstituciasTan Sesabamisoba. sasamarTlo organo uflebamosilia, gansazRvros kanonisa da oficialuri aqtebis konstituciuroba da aseTi gadawyvetilebebis aRsruleba savaldebuloa.

59

daskvna

Sefaseba: neitraluri

tendencia:

sakonstitucio sasamarTlos gaaCnia eqskluziuri uflebamosileba, gansazRvros kanonisa da oficialuri aqtis konstituciuroba. miuxedavad imisa, rom gamokiTxulTa Soris azrTa sxvadasxvaoba iyo, maT umravlesobas miaCnia, rom sasamarTlo damoukidebeli da efeqturia. ukanasknel wlebSi, sasamarTlom ramdenime mniSvnelovani gadawyvetleba gamoitana, romlebic umeteswilad aRsrulebulia. analizi/safuZveli: saqarTvelos konstitucia, "saxelmwifo uzenaesi kanonia" da yvela sxva samarTlebrivi aqti unda Seesabamebodes konstitucias. (saqarTvelos konstitucia. muxli 6.1) saqarTvelos saerTaSoriso xelSekrulebas an SeTanxmebas, Tu igi ar ewinaaRmdegeba saqarTvelos konstitucias, aqvs upiratesi Zala Sidasaxelmwifoebrivi normatiuli aqtebis mimarT. (saqarTvelos konstitucia. muxli 6.2). sakonstitucio kontrolis sasamarTlo organoa saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlo, romelic formalurad sasamarTlo sistemas ar miekuTvneba da damoukidebelia nebismieri sajaro xelisuflebisagan. igi mdebareobs aWaris avtonomiur respublikaSi, qalaq baTumSi. sakonstitucio sasamarTlo cxra mosamarTlisagan Sedgeba, maT Soris sasamarTlos Tavmjdomare, misi ori moadgile da mdivani. (saqarTvelos konstitucia. muxli 83.1, 88.2. saqarTvelos organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb. muxli 1.1, 5). sakonstitucio sasamarTlo konstituciur sarCelebsa da gancxadebebs ganixilavs plenumze, Tavmjdomaris xelmZRvanelobiT, romelic cxrave mosamarTlisagan Sedgeba an oTxi mosamarTlisagan Semdgar kolegiaze, Tavmjdomaris moadgilis xelmZRvanelobiT. (saqarTvelos organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb. muxli 11, 12.1(d), 13.1). kanonebis konstituciasTan Sesabamisobis sakiTxis gamokvlevasTan erTad, sakonstitucio sasamarTlos sxva valdebulebebic gaaCnia, romelTagan zogierTs mniSvnelovani politikuri Sedegebi moyveba. sxva fuqnciebTan erTad, sa-

60

konstitucio sasamarTlo uflebamosilia ganixilos da gadawyvitos: • saqarTvelos konstituciasTan konstituciuri SeTanxmebis, saqarTvelos kanonebis, saqarTvelos parlamentis normatiuli dadgenilebebis, saqarTvelos prezidentis, saqarTvelos mTavrobis, afxazeTisa da aWaris avtonomiuri respublikebis xelisuflebis umaRles organoTa normatiuli aqtebis Sesabamisobis, agreTve saqarTvelos sakanonmdeblo aqtebisa da saqarTvelos parlamentis dadgenilebis miRebis/gamocemis, xelmoweris, gamoqveynebisa da amoqmedebis Sesabamisobis sakiTxebi; • dava saxelmwifo organoebs Soris kompetenciis Taobaze; • moqalaqeTa politikur gaerTianebaTa Seqmnisa da saqmianobis konstituciurobis sakiTxi; • dava referendumis an arCevnebis konstituciurobis Sesaxeb; • saqarTvelos konstituciis meore Tavis sakiTxebTan mimarTebiT miRebuli normatiuli aqtebis konstituciurobis sakiTxi; • saerTaSoriso xelSekrulebaTa an SeTanxmebaTa konstituciurobis sakiTxi; • saqarTvelos parlamentis uflebamosilebis cnobis an uflebamosilebis vadamde Sewyvetis sakiTxi; • saqarTvelos prezidentis, saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomaris, saqarTvelos mTavrobis wevris, saqarTvelos kontrolis palatis Tavmjdomarisa da saqarTvelos erovnuli bankis sabWos wevrebis mier saqarTvelos konstituciis darRvevis sakiTxi; • dava "aWaris avtonomiuri respublikis statusis Sesaxeb" saqarTvelos konstituciuri kanonis darRvevis Taobaze; • saqarTvelos konstituciasTan "aWaris avtonomiuri respublikis statusis Sesaxeb" kanoni saqarTvelos konstituciur kanonTan, konstituciur SeTanxmebasTan, saqarTvelos saerTaSoriso xelSekrulebebTan da

61

SeTanxmebebTan da saqarTvelos kanonebTan aWaris avtonomiuri respublikis umaRlesi sabWos normatiuli aqtebis Sesabamisobis sakiTxi. (saqarTvelos konstitucia. muxli 54.1, 63, 64, 75.2(a), 89.1; saqarTvelos organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb. muxli 19). zemoT mocemuli pirveli xuTi sakiTxi sasamarTlos plenumma unda ganixilos, xolo sxva sakiTxebi erTerTma oTxi mosamarTlisagan Semdgarma kolegiam unda gadawyvitos. (saqarTvelos organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb. muxli 121.1-3). saqarTvelos organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb moicavs detalur debulebebs, romlebic gansazRvravs mxareebs, romlebmac SeiZleba Seitanon sakonstitucio sarCeli sasamarTloSi. Tumca, winamdebare faqtoris miznebisaTvis sakmarisia aRiniSnos, rom sakonstitucio sasamarTloSi konstituciuri SeTanxmebis, saqarTvelos kanonebis, saqarTvelos parlamentis normatiuli dadgenilebebis, saqarTvelos prezidentis10, saqarTvelos mTavrobis, afxazeTisa da aWaris avtonomiuri respulikebis xelisuflebis umaRles organoTa normatiuli aqtebis saqarTvelos konstituciasTan Sesabamisobis Sesaxeb sarCelis Setanis ufleba aqvT saqarTvelos prezidents11, saqarTvelos mTavrobas an 10

amave dros, prezidenti uflebamosilia SeaCeros an gaauqmos mTavrobis an aRmasrulebel dawesebulebaTa aqtebi, Tu isini ewinaaRmdegeba saqarTvelos konstitucias, saerTaSoriso xelSekrulebebs an SemTanxmebebs, kanonmdeblobas, prezidentis normatiul aqtebs. (saqarTvelos konstitucia. muxli 73.3). 11 baTumSi gadasvlis Semdeg, sakonstitucio sasamarTloSi sarCelebis raodenobam iklo. Tumca, gaurkvevelia warmoadgens Tu ara sasamarTlos adgilmdebareobis Secvla xelSemSlel faqtors mosarCeleebisaTvis. samwuxarod, Sefasebis jgufma ver SeZlo sasamarTloSi wardgenil sarCelTa statistikis mopoveba. erT-erTi wyaros informaciiT, 2005 wels Setanil iqna 57 sarCeli, 2006 wels – 47, 2007 wels – 23 da 2008 wlis pirveli Svidi Tvis ganmavlobaSi ki – 15 sarCeli. sxva wyaroebis Tanaxmad, 2005 wels 40 sarCeli iqna Setanili, 2006 wels – 58, xolo 2007 wels – 34. gadatanis Semdeg.

62

saqarTvelos parlamentis wevrTa aranakleb erT mexuTeds. (saqarTvelos organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb. muxli 33.1). sakonstitucio sasamarTloSi normatiuli aqtis an misi calkeuli normebis konstituciurobis Taobaze konstituciuri sarCelis Setanis ufleba aqvT saqarTvelos moqalaqeebs, saqarTveloSi mcxovreb sxva fizikur pirebs da saqarTvelos iuridiul pirebs, saqarTvelos saxalxo damcvels Tu maT miaCniaT, rom darRveulia saqarTvelos konstituciis meore TaviT aRiarebuli adamianis uflebani da Tavisudlebani. (saqarTvelos organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb. muxli 39.1). kidev erTi gza, romliTac sakonstitucio sasamarTloSi konstitucionalurobis sakiTxi SeiZleba iqnas Setanili, aris rodesac saerTo sasamarTlo procesis msvlelobisas daadgens, rom Sesabamisi kanoni an sxva normatiuli aqti SeiZleba miCneul iqnas konstituciasTan Seusabamod. (saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 7.2. saqarTvelos organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb. muxli 19.2, 42). aseT SemTxvevaSi, mosamarTlem unda SeaCeros saqmis ganxilva da sakiTxi sakonstitucio sasamarTlos gadasces kanonis konstituciasTan Sesabamisobis dasadgenad. (saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 7.2. saqarTvelos organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb. muxli 19.2, 42). rodesac sakonstitucio sasamarTlo miiRebs gadawyvetilebas konstituciasTan Sesabamisobis Sesaxeb, saerTo sasamarTlo uflebamosilia ganagrZos ganxilva. (saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 7.2. saqarTvelos organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb. muxli 19.2). uzenaesi sasamarTlos plenumsac aqvs ufleba iSuamdgomlos sakonstitucio sasamarTloSi normatiuli aqtis konstituciasTan Sesabamisobis dasadgenad. (saqarTvelos organuli kanoni uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb. muxli 12.3(d)).

63

sakonstitucio sasamarTlos gadawyvetilebebi sabolooa da nebismieri kanoni an sxva normatiuli aqti an misi nawili, romelic ara konstituciurad iqneba cnobili Zaladakargulad iTvleba gadawyvetilebis gamoqveynebisTanave. (saqarTvelos organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb. muxli 23.1, 25.1-2). gamokiTxulTa azri sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb sakmaod mravalferovani iyo. gamokiTxulTa nawilma aRniSna, rom warsulSi sakonstitucio sasamarTlo gavleniani institui iyo, Tumca amJamad, arc efeqturi da arc damoukidebelia. 2006 wels sakonstitucio sasamarTlo baTumSi gadaitanes aWaris avtonomiur respublikasa da saqarTvelos Soris samarTlebrivi kavSirebis gaZlierebis mizniT. amave dros, kritikosebs miaCniaT, rom sasamarTlos adgilmdebareobis Secvla problematuri iyo12. Tumca, gamokiTxulTa umravlesobam sakonstitucio sasamarTlo damoukidebel institutad miiCnia da ganacxada, rom misi gadawyvetilebebi sruldeba.

saqarTvelos kanonis im debulebis ara konstituciurad cnoba, romelic aqciebis 95% wilis mflobel aqcioners uflebas aZlevda danarCeni aqcionerebi eiZulebina aqciebi gaeyidaT. saerTo sasamarTloebidan sakonstitucio sasamarTlos sul ramdenime saqme gadaeca. sarCelTa 99% kerZo pirebs ekuTvnis. gadawyvetilebebis umravlesobam, romlebic ama Tu im kanons ara konstituciurad cnoben, parlamentis mier kanonebis cvlileba gamoiwvia sasamarTlos gadawyvetilebis Sesabamisad. faqtori 6. sasamarTlo organos zedamxedvelobis uflebamosileba administraciul sferoze sasamarTlo organo uflebamosilia, ganixilos administraciuli aqtebi da aiZulos mTavroba imoqmedos, rodesac arsebobs moqmedebis samarTlebrivi valdebuleba. daskvna

sasamarTlos saqmeebis udidesi nawili Seexeba konstitucionalurobis sakiTxs. yvelaze xSirad saqmeebi Seexeba sasamarTlos xelmisawvdomobas, Semdeg qonebriv uflebebs da Semdeg gamoxatvis Tavisuflebas. sakonstitucio sasamarTlos mniSvnelovan gadawyvetilebebs Soris, gamokiTxulebma aRniSnes Semedegi: sasamarTlo daumorCileblobisaTvis 30 dRis vadiT patimrobis ara-konstitucionalurad cnoba gasaCivrebis uflebis gareSe; dakavebuli piris 12 saaTis ganmavlobaSi advokatis gareSe dakavebis ara konstituciurad cnoba; dakavebuli pirisaTvis misi winaswari patimrobis vadis gagrZelebis gasaCivrebis uflebis ar micemis ara-konstituciurad cnoba da mewarmeTa Sesaxeb 12

amave dros, presidents SeuZlia SeaCeros an gaauqmos mTavrobis an aRmasrulebeli xelisuflebis organoebis aqtebi, Tu isini ewinaaRmdegeba konstitucias, saerTaSoriso xelSekrulebebs an SeTanxmebebs, kanonmdeblobas, sxva normatiul aqtebs an prezidentis brZanebulebebs. (saqarTvelos konstitucia, muxli 73.3)

64

Sefaseba: neitraluri

tendencia:

sasamarTlo xelisufleba uflebamosilia ganixilos saxelmwifo organoebis qmedebebi da aiZulos isini imoqmedon, rodesac arsebobs qmedebis samarTlebrivi valdebuleba. ukanaskneli reforma, administraciuli aqtebis ganxilvis dargSi mniSvnelovan winsvlas gvpirdeba. Tumca, SesaZloa moqalaqeebs kvlav gauWirdeT saxelmwifos winaaRmdeg gamotanili gadawyvetilebis aRsruleba, gansakuTrebiT maSin, rodesac gadawyvetileba materialur zarals exeba. analizi/safuZveli yvelasaTvis garantirebulia saxelmwifo da TviTmmarTvelobis organoTa da mosamsaxureTagan ukanonod miyenebuli zaralis sasamarTlo wesiT sruli anazRaureba saxelmwifo saxsrebidan. (saqarTvelos konstitucia, muxli 42.9.) saqarTvelos zogadi administraciuli kodeqsi awesrigebs adminis-

65

traciuli organoebis mier gamocemul administraciul-samarTlebriv aqtebs. administraciul saCivars ganixilavs da gadawyvets administraciul-samarTlebrivi aqtis gamomcemi organo, Tu iq ar arsebobs administraciul-samarTlebrivi aqtis gamomcemi Tanamdebobis piri an struqturuli qvedanayofis zemdgomi Tanamdebobis piri. (saqarTvelos zogadi administraciuli kodeqsi. muxli 178). administraciuli saCivris ganxilva, rogorc wesi, erTi Tvis vadaSi unda dasruldes. (saqarTvelos zogadi administraciuli kodeqsi. muxli 183.1). administraciuli saCivris ganxilvis vadis damatebiT erTi Tvis vadiT gagrZeleba dasaSvebia mxolod gansakuTrebul SemTxvevebSi, romlebic saCivris droul ganxilvas uSlis xels. (saqarTvelos zogadi administraciuli kodeqsi. muxli 183.4). administraciuli gasaCivrebis procesis dasrulebisas administraciuli organo uflebamosilia Secvalos, gaauqmos an Zaladakargulad scnos gasaCivrebuli administraciul-samarTlebrivi aqti. (saqarTvelos zogadi administraciuli kodeqsi. muxli 203). amave dros, zogadi administraciuli kodeqsi mxares saSualebas aZlevs piradpir mimarTos sasamarTlos. (saqarTvelos zogadi administraciuli kodeqsi. muxli 178.3). 2007 wlis 28 dekembers miRebuli cvlilebis Sesabamisad). Tumca, sasamarTlo ar miiRebs sarCels administraciuli organos mimarT, Tu mosarCelem saqarTvelos zogadi administraciuli kodeqsiT dadgenili wesiT ar gamoiyena administraciuli saCivris erTjeradad wardgenis SesaZlebloba. (saqarTvelos administraciuli saproceso kodeqsi. muxli 2.5 (2000)). saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi awesrigebs administraciuli aqtebis sasamarTloSi gasaCivrebis process, Tu saqarTvelos zogadi administraciuli kodeqsiT sxva ram ar aris gaTvaliswinebuli. (saqarTvelos administraciuli saproceso kodeqsi. muxli 1.2. saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi.). uzenaesi sasamarTlos informaciiT, pirveli instanciis sasamarTloebSi Setanil sarCelTa raodenoba ukanaskneli

66

wlebis ganmavlobaSi SedarebiT stabiluri iyo da yovelwliurad daaxloebiT 10,000-s Seadgenda. gamokiTxulTa azri gansxvavebuli iyo administraciuli saqmeebis ganxilvisas sasamarTlos damoukideblobis sakiTxTan dakavSirebiT. magaliTad, gamokiTxulTa nawilma aRniSna, rom aseTi saqmeebis 60% saxelmwifos sawinaaRmdego gadawyvetilebebi gamodis da maTi aRsrulebac realurad xdeba13. nawilobriv es SeiZleba iqidan gamomdinareobdes, rom administraciuli samarTalwarmoeba ufro inkviziciuri xasiaTisaa, vidre SejibrebiTi, sadac sasamarTlo aqtiur rols TamaSobs gadawyvetilebis faqtobrivi safuZvlis CamoyalibebaSi. amasTan, mtkicebis tvirTi administraciul organos awevs – man unda daamtkicos, iyo Tu ara misi qmedeba swori. (saqarTvelos zogadi administraciuli kodeqsi. muxli 47.2). arsebobs standartuli formebi da gamartivebuli warmoeba moqalaqeebs saSualebas aZlevs Seitanon administraciuli sarCeli advokatis daxmarebis gareSe. miuxedavad amisa, erTerTma gamokiTxulma aRniSna, rom saqmeTa 70-80%-s mosarCeleebi advokatebs iyvanen gansakuTrebiT rTuli saqmeebis SemTxvevaSi. amasTan, miuxedavad imisa, rom warsulSi administraciuli organoebi TanamSromlobis surviliT ar gamoirCeodnen, kanoni maT avaldebulebs moTxovnisamebr waradginon aucilebeli dokumentacia da erTerTi gamokiTxulis informaciiT, isini am moTxovnas akmayofileben. aRniSnuli procesisadmi ufro kritikulad ganwyobil gamokiTxul moqalaqeTa nawili acxadebs, rom miuxedavad moqalaqeebis mier saqmeebis umravlesobis mogebisa, rogorc wesi moTxovnebi mcirea, xolo ufro mniSvnelovan saqmeebs saxelmwifo igebs. gamokiTxulTa am kategoriam aseve ganacxada administraciuli mosamarTleebis mier saxelmwifos sawi13

uzenaesi sasamarTlos informaciiT, 2007 wels raionulma (saqalaqo) sasamarTloebma saqmeTa 59.7% saxelmwifos winaaRmdeg gadawyvites, saapelacio sasamarTloebma – 42.8%, xolo uzenaesma sasamarTlomki – 45.8%. 2008 wlis pirvel naxevarSi, raionul (saqalaqo), saapelacio da uzenaesi sasamarTlos saxelmwifos winaaRmdeg gamotanili gadawyvetilebebi Sesabamisad 49.3%, 42.6% da 55.4% Seadgenda).

67

naaRmdego gadawyvetilebebis miRebaze Tavis aridebis Sesaxeb garda im SemTxvevebisa, rodesac saqme imdenad calsaxaa, rom alternativa ubralod ar arsebobs. da bolos, Tu saxelmwifo nebayoflobiT ar gadaixdis sasamarTlos gadawyvetilebiT dadgenil Tanxas, gadawyvetilebis aRsruleba SeiZleba problematuri iyos. miuxedavad imisa, rom saqarTvelos parlamenti gadawyvetilebebis aRsrulebisaTvis biujetSi yovelwliurad 20 milion lars (daaxloebiT 11.3 milioni aSS dolari)14 iTvaliswinebs. iusticiis saministros daqvemdebarebaSi arsebobs aRsrulebis erovnuli biuro, romelic saxelmwifos winaaRmdegs sasamarTlo gadawyvtilebebs aRasrulebs. winamdebare angariSis Sedgenis momentSi aRusrulebeli gadawyvetilebebis saerTo Rirebuleba 23 milion lars (daaxloebiT 13 milioni aSS dolari) Seadgenda. es imas niSnavs, rom mosarCeles, romelic saqmes moigebs, SeiZleba garkveuli periodis ganmavlobaSi mouxdes lodini gadawyvetilebis aRsrulebamde. faqtori 7. sasamarTlos iurisdiqcia da samoqalaqo uflebebi sasamarTlo organos gaaCnia eqskluziuri da sruli iurisdiqcia yvela samoqalaqo uflebebisa da Tavisuflebebis saqmeebze. daskvna

Sefaseba: uaryofiTi

tendencia:

miuxedavad imisa, rom konstitucia Seicavs samoqalaqo uflebaTa da TavisuflebaTa STambeWdav CamonaTvals, sasamarTlo adamianis uflebebis saqmeebSi Tavis rolis viwro interpretacias axdens. gamokiTxulTa informaciiT, samoqalaqo da adamianis uflebebis darRveviT dazaralebuli pirebi Tvlian, rom sasamarTlosaTvis mimarTva usargeblo iqneba 14 2009 wlisaTvis, parlamentma saxelmwifo biujetSi 25 milioni lari (daaxloebiT 14.1 milioni aSS dolari) gaiTvaliswina saxelmwifos winaaRmdeg sasamarTlo gadawyvetilebaTa aRsrulebisaTvis.

68

miuxedavad imisa, rom ramdenime mosamarTle ar daemorCila mTavrobis zewolas, daesaja 2007 wlis 7 noembris saprotesto aqciebis monawileebi. saqarTvelom evropis adamianis uflebaTa konvenciis ratificireba moaxdina, Tumca rogorc wesi, konvencias mcire gavlena aqvs dabali instanciis sasamarTloebis gadawyvetilebebze. analizi/safuZveli: saxelmwifo `cnobs da icavs sayovelTaod aRiarebul adamianis uflebebsa da Tavisuflebebs, rogorc waruval da uzenaes adamianur Rirebulebebs~. (saqarTvelos konstitucia. muxli 7). saqarTvelos konstituciis II Tavi moicavs aseTi uflebebisa da Tavisuflebebis mozrdil sias, maT Soris Tanasworobas kanonis winaSe, (saqarTvelos konstitucia. muxli 14), sicocxlis uflebas (saqarTvelos konstitucia. muxli 15.1), Tavisuflebas wamebisagan da araadamianuri da damamcirebeli sasjelis akrZalvas (saqarTvelos konstitucia. muxli 17.2), dakavebisa da patimrobis vadebis SezRudvas (saqarTvelos konstitucia. muxli 18), sityvisa da religious Tavisuflebas (saqarTvelos konstitucia. muxli 19)15, uflebas pirad cxovrebaze (saqarTvelos konstitucia. muxli 20), sakuTrebis uflebas (saqarTvelos konstitucia. muxli 21), gadaadgilebisa da sacxovrebeli adgilis arCevis Tavisuflebas (saqarTvelos konstitucia. muxli 22.1), masobrivi informaciis saSualebebis Tavisuflebas (saqarTvelos konstitucia. muxli 24.2), Sekrebis Tavisuflebas (saqarTvelos konstitucia. muxli 25), politikuri partiebis Seqmnisa da maTSi gawevrianebis uflebas (saqarTvelos konstitucia. muxli 26), ufleba daikavos nebismier saxelmwifo Tanamdeboba (saqarTvelos konstitucia. muxli 28-29) uflebas samedicino momsaxurebasa da jansaR garemoSi cxovrebaze (saqarTvelos konstitu15 Tumca, saqarTvelos konstitucia aRiarebs "samoqciqulo avtokefaluri marTlmadidebluri eklesiis gansakuTrebul rols" saqarTvelos istoriaSi da mis damoukideblobas saxelmwifosagan. (saqarTvelos konstitucia. muxli 9.1).

69

cia. muxli 37), udanaSaulobis prezumcias (saqarTvelos konstitucia. muxli 40), samarTlebrivi dacvis uflebas (saqarTvelos konstitucia. muxli 42.3) erTi da imave danaSaulisaTvis orjer gasamarTlebis dauSveblobas, iseTi danaSaulisaTvis dasjis dauSveblobas, romelic misi Cadenis momentSi danaSaulad ar iTvleboda (saqarTvelos konstitucia. muxli 42.4-42.5), sakuTari Tavis an garkveuli naTesavebis winaaRmdeg Cvenebis ar micemis uflebas (saqarTvelos konstitucia. 42.8). konstitucia yvelas uzrunvelyofs sasamarTlosadmi mimarTvis uflebiT, raTa daicvas sakuTari uflebebi da Tavisuflebebi. (saqarTvelos konstitucia. muxli 42.1; saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 3.1). rogorc aRiniSna faqtorSi 5, saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos eqskluziuri iurisdiqcia gaaCnia, daadginos normatiuli aqtebis konstituciis II Tavis zemoaRniSnul da sxva debulebebTan Sesabamisoba. (saqarTvelos konstitucia. muxli 89.1(v). saqarTvelos kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb. muxli 19(e)). amave dros, saxalxo damcveli valdebulia saqarTvelos parlamentis winaSe weliwadSi orjer warsdges saqarTveloSi adamianis uflebebis da ZiriTadi Tavisuflebebis mxriv mdgomareobis Sesaxeb angariSiT. Tumca, realobaSi, es angariSebi parlamentisaTvis naklebad prioritetulia. 2006 wlis angariSis mosmenis ramdenjerme gadadebis Semdeg, parlamentma rogorc iqna, sul raRac 1½ saaTi gamoyo orive angariSis mosasmenad da uari ganacxada saxalxo damcvelisaTvis 2007 wlis angariSebis mosmenisaTvis drois gamoyofaze. (ix. adamianis uflebaTa darRvevebis anatomia saqarTveloSi. saqarTvelos saxalxo damcvelis, sozar subaris Ria werili 1-2 (2008 wlis 28 marti)). gamokiTxulTa nawilma aRniSna, rom saxelmwifos mier 2007 wlis 7 noembers mSvidobiani saprotesto aqciis monawileebis, maT Soris saxalxo damcvelis (romelic Seecada

70

policiasa da demonstrantebs Soris dapirispireba SeeCerebina) winaaRmdeg gamoyenebuli gadaWarbebuli Zala da Semdgom ori damoukidebeli satelevizio arxis daxurva miuTiTebs saxlemwifos indiferentul damokidebulebaze adamianis uflebebisadmi. (agreTve, ix. saerTaSoriso krizisuli jgufi, saqarTvelo: gza avtoritarizmisaken? gv. 3-5 (2007 wlis 19 dekemberi). Tavisuflebis saxli, gardamavali saxelmwifoebi 2008: demokratizacia aRmosavleT centralur evropasa da evraziaSi gv. 237, 243-44 (2008); adamianis uflebaTa angariSi $$2.b, 4). 2007 wlis 7 noembris demonstraciebis Semdeg, saprotesto aqciebis monawileebs samarTlebrivi saSualebebisaTvis ar miumarTavT maT winaaRmdeg Zalis gamoyenebis faqtis gamo. radgan, maTi gancxadebiT miaCndaT, rom sasamarTlo xelisuflebaze mTavroba axdens gavlenas. saprotesto aqciebis zogierTi monawile daapatimres da gamokiTxulTa nawilis informaciiT, mosamarTleebma winaaRmdegoba gauwies mTavrobis zewolas da mxolod mcire jarimebis dawesebiT Semoifarglnen patimrobis magier. amasTan, aRniSnuli dakavebebis Semdeg administraciuli kolegiis ramdenime mosamarTlem Tanamdeboba datova. miuxedavad amisa, protestebis Semdeg sasamarTlos moqmedebasTan dakavSirebiT sazogadoebis damokidebuleba umeteswilad kritikulia. magaliTad, saxalxo damcvelis infomaciiT, administraciul samarTaldarRvevaTa kodeqsis debulebebis miuxedavad, romlebic moiTxovs `TiToeuli saqmis droul, srul da obieqtur gamokvlevas~ da, rom Tanamdebobis pirebma `gamoarkvion saqmis garemoebebi gamokvlevis dros~, sasamarTlo procesebis umravlesobaze mowmeebis dakiTxva ar momxdara da mosamarTleebi arsebiTad policiis gancxadebebsa da oqmebs eyrdnobodnen iseT saqmeebzec ki, sadac policias ZaladobaSi edeboda brali. (ix. adamianis uflebaTa angariSi, saqarTvelos saxalxo damcvelis angariSi, 2007 wlis II naxevari gv. 11-12, 21). amasTan saxalxo damcvelma ganacxada, rom zogierT SemTxvevebSi mosamarTleebma ar gaiTvaliswines administraciul samarTaldarRvevaTa kodeqsis Sesabamisi debulebebi, raTa xelisuflebis mxardamWerTaTvis favoritizmis demonstrire-

71

ba moexdinaT. (ix. adamianis uflebaTa angariSi, saqarTvelos saxalxo damcvelis angariSi, 2007 wlis II naxevari gv. 22-26). saxalxo damcvelis angariSebSi agreTve saubaria samarTliani sasamarTlos uflebis darRvevis calkeul SemTxvevebze, romlebSic sasamarTlom ver SeZlo saqmis saTanadod Sefaseba gamoscemda ra gadawyvetilebas Sesabamisi mtkicebulebebis ararsebobis pirobebSi, ver axorcielebda winaswari gamoZiebisas daSvebuli procesualur darRvevebze adeqvatur kontrols da reagirebas, ver asabuTebda sasamarTlo gadawyvetilebebSi sakuTrebis konfiskacias da arRvevda procesualur wesebs. (ix. adamianis uflebaTa angariSi, saqarTvelos saxalxo damcvelis angariSi, 2007 wlis II naxevari gv. 104-112, 287-297, agreTve gv.427; 198-232). amave dros, adgili hqonda qonebrivi uflebebis seriozul darRvevebs, mesakuTreebs CamoerTvaT qoneba adeqvaturi anazRaurebis gareSe. (saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociacia, qonebrivi ufleba saqarTveloSi 2942 (2007)). magaliTad, gamokiTxulTa nawilma miuTiTa TbilisSi, mtkvris marcxena sanapiro zolze mdebare restornebis mesakuTreebze, romelTac saxelmwifom qoneba, TiTqosda komerciuli ganviTarebis miznebisaTvis CamoarTva. amasTan, gamokiTxulTa nawilma ganacxada, rom xSirad, qonebis mesakuTreebs prokuraturaSi iZaxeben da aiZuleben qonebis daTmobas muqariT an sxva arasasamarTlo meTodebiT. (ix. sozar subari, adamianis uflebebis darRvevis anatomia saqarTveloSi (2008 wlis 28 marti), gv. 247). gamokiTxulTa nawilis gancxadebiT pirebs, romelTac prokuratura qonebaze uaris Tqmas aiZulebda, samarTlebrivi saSualebebisaTvis mimarTvis eSiniaT. saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociaciam waradgina sarCeli 2007 wlis gazafxulze, Tbilisis meriis winaaRmdeg, romelSic saubaria qonebrivi uflebis savaraudo darRvevebze. Tumca, asociaciam sarCeli ukan gamoitana mas Semdeg, rac meria daTanxmda, gadaexada kompensacia ramdenime pirisaTvis, romelmac qonebaze uari ganacxada.

72

saqarTvelo adamianis uflebaTa evropuli konvenciis da misi oqmebis xelSemkvrel saxelmwifos warmoadgens. amave dros, saqarTvelos sasamarTloebs SeuZliaT adamianis uflebaTa evropuli konvencia pirdapir gamoiyenon saqmeebis gadawyvetisas. saqarTvelom adamianis uflebaTa evropuli konveciis ratificireba 1999 wlis 20 maiss moaxdina. mogvianebiT, saqarTvelom misi damatebiTi oqmebis ratificirebac moaxdina #1 (2002 wlis 7 ivniss), #4 (2000 wlis 13 aprils), #6 (2000 wlis 1 maiss), #7 (2000 wlis 1 ivliss), #12 (2005 wlis 1 aprils), #13 (2003 wlis 1 seqtembers). (ix. saqarTvelos konstitucia. muxli 6.2). adaminis uflebaTa evropuli konvenciis Sesaxeb mravali treningi Catarda, Tumca gamokiTxulTa nawils eWvi epareba imaSi, Tu ramdenad kargad icnoben mas realurad mosamarTleebi, advokatebi da prokurorebi. gamokiTxulTa meore nawilis gancxadebiT, advokatebi xSirad axdenen adamianis uflebaTa evropuli konvenciis citirebas da bevri mosamarTle iyenebs mas an mis precedentul samarTals gadawyvetilebebis miRebisas, gansakuTrebiT maRali instanciis sasamarTloebSi da sakonstitucio sasamarTloSi. gamokiTxulTa gancxadebiT pirveli instanciis mosamarTleebi, gansakuTrebiT ki raionebSi, naklebad iyeneben adamianis uflebTa evropul konvencias TavianTi gadawyvetilebebis dasabuTebisaTvis. gamokiTxulTa informaciiT, radgan saqarTvelos kanonmdebloba adamianis uflebaTa evropul konvenciasTan SesabamisobaSia, konvenciis gamoyenebis sakiTxi naklebad mniSvnelovania, vidre saqarTvelos kanonmdeblobis gamoyeneba. nebismieri piri, arasamTavrobo organizacia an pirTa jgufi, romlis adamianis uflebaTa evropuli konvenciiT gaTvaliswinebuli uflebebi dairRva, uflebamosilia mimarTos evropis adamianis uflebaTa sasamarTlos strasburgSi, yvela adgilobrivi saSualebis amowurvis Semdeg. (adamianis uflebaTa evropuli konvencia. muxli 34, 35(1)). dRemde, adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos ramdenime gadawyvetileba arsebobs saqarTvelosTan dakavSirebiT, Tumca aseTi gadawyvetilebebis aRsruleba xelisuflebis mier

73

xorcieldeba. 2007 wlis 31 dekembramde, adamianis uflebaTa evropulma sasamarTlom 22 sarCeli dasaSvebad scno da 18 sarCelze gadawyvetileba gamoitana. (adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos yovelwliuri angariSi 2007, gv. 140). aqedan, 13 gadawyvetilebiT dadginda adamianis uflebaTa konvenciis erTi darRveva mainc. (adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos yovelwliuri angariSi 2007, gv. 144). kerZod, dadasturebulia, rom saqarTvelom daarRvia konvenciis debulebebi, romlebic Seexeba araadamianuri da damamcirebeli mopyrobis akrZalvas, efeqturi gamoZiebis ararsebobas, uflebas Tavisuflebaze da usafrTxoebaze, samarTliani sasamarTlos uflebas, sasamarTlo ganxilvis xangrZlivobas, piradi da ojaxuri cxovrebis pativiscemis uflebas, azris, religiisa da sityvis Tavisuflebas, efeqturi saSualebis uflebas, diskriminaciis akrZalvas da sakuTrebis dacvas. akrZalulia sagangebo an specialuri sasamarTloebis Seqmna. samxedro sasamarTlos Seqmna daSvebulia mxolod saomari pirobebis dros da saerTo sasamarTloebis sistemaSi. (saqarTvelos konstitucia. muxli 83.3-4. saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 2.3-2.4). aRniSnuli debulebebi praqtikaSi sruldeba. faqtori 8. saapelacio ganxilvis sistema sasamarTlo gadawyvetilebaTa Secvla SesaZlebelia mxolod saapelacio procesis Sedegad. daskvna

Sefaseba: dadebiTi

tendencia:

kanonmdeblobis Tanaxmad da praqtikaSic, gadawyvetilebis gauqmeba dasaSvebia mxolod formaluri gasaCivrebis wesiT. ukanasknel wlebSi, maRali instanciis sasamarTloebis mier gauqmebuli gadawyvetilebebis ricxvi Semcirda da mxareebi naklebad axdenen mosamarTlis winaaRmdeg disci plinuri saCivris Setanas gadawyvetilebis gasaCivrebis nacvlad.

74

analizi/safuZveli: mxolod sasamarTloa uflebamosili Secvalos an gaauqmos sxva sasamarTlos gadawyvetileba kanoniT dadgenili wesiT. (saqarTvelos konstitucia. muxli 3.2; saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 4.2; saqarTvelos organuli kanoni uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb. muxli 3.2). arsebobs ori saapelacio sasamarTlo Tbilissa da quTaisSi, romelTagan TiToeuli samoqalaqo saqmeTa, administraciul saqmeTa, sisxlis samarTlis saqmeTa da sagamoZiebo kolegioebisagan Sedgeba. (saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 20.2). saapelacio sasamarTloebis iurisdiqcia raionuli (saqalaqo) sasamarTloebis gadawyvetilebebis gasaCivrebaze vrceldeba da saqmeebs 3 mosamarTlisagan Semdgar kolegiebze ixilaven, garda aRkveTis RonisZiebis saxiT patimrobis an dakavebis Sefardebisa, rasac sagamoZiebo kolegiis mosamarTle erTpirovnulad ganixilavs. uzenaesi sasamarTlo, romelic TbilisSi mdebareobs, sakasacio instanciis sasamarTloa. igi ganixilavs qvemdgomi instanciebis sasamarTloebis mier faqtebze kanonis morgebis sakiTxs, Tumca TviT faqtebs ganmeorebiT ar ikvlevs. (saqarTvelos konstitucia. muxli 90.1; saqarTvelos organuli kanoni uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb. muxli 9.1-2). uzenaes sasamarTlos gaaCnia diskreciuli ufleba SearCios gansaxilveli saqmeebi saproceso kanonmdeblobiT dadgenili wesiT. mas samoqalaqo, samewarmeo da gakotrebis saqmeTa palata, administraciul saqmeTa palata, sisxlis samarTlis saqmeTa palata, didi palata, plenumi (romelic sasamarTlos yvela mosamarTlisagan Sedgeba) da sadisci plino kolegia aqvs. (saqarTvelos organuli kanoni uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb. muxli 7.1) yvela palata saqmeebs sami mosamarTlisagan Semdgar kolegiebze, xolo gansakuTrebuli sirTulis saqmeebis SemTxvevaSi – 9 mosamarTlisagan Semdgar did palataze ixilavs. (saqarTvelos organuli kanoni uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb. muxli 9.3, 10.1, 10.3).

75

sakonstitucio sasamarTlos gadawyvetilebebi sabolooa da gasaCivrebas an gadaxedvas ar eqvemdebareba. nebismieri normatiuli aqti an misi nawili, romelic sasamarTlom ara konstituciurad miiCnia, Zaladakargulad iTvleba gadawyvetilebis gaqmoqveynebisTanave. (saqarTvelos konstitucia. muxli 89.2; saqarTvelos kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb. muxli 25.1; 43,8).

apelacia da kasacia saqarTvelos sasamarTloebSi

qvemoT moyvanil cxrilSi Sejamebulia monacemebi saapelacio sasamarTloebsa da uzenaes sasamarTloSi 2006-2008 wlebSi gasaCivrebuli saqmeebisa da miRebuli Sedegebis Sesaxeb. gamokiTxulTa informaciiT, mxareebi amJamad naklebad iyeneben mosamarTlis winaaRmdeg saCivris Setanis proceduras saqmis gasaCivrebis nacvlad. saapelacio sasamarTloebis uzenaes sasamarTloSi gasaCivrebuli gadawyvetilebebis ricxvma mniSvnelovnad iklo. gamokiTxulTa gancxadebiT, aRniSnuli kleba rekomendaciebisa da gaidlainebiT aris gamowveuli, romelTac momavali sasamarTlo gadawyvetilebebis prognozirebis xarisxi erTgvarad gazardes. rekomendaciebi iqmneba, rodesac mosamarTles miaCnia, rom kanonis romelime debuleba naTeli ar aris da uzenaes sasamarTlos mimarTavs, romelic yvela instanciis sasamarTlodan 40-50 mosamarTles iwvevs aRniSnuli sakiTxis gansaxilvelad da kanonis swori interpretaciisaTvis rekomendaciis Sesadgenad. sisxlis samarTlis gaidlainebic specialuri samoqalaqo da sisxlis samarTlis komisiebis mier Seiqmna. magaliTad, sisxlis samarTlis komisiam Seiswavla yvela saqme konkretul danaSaulze da gaiTvaliswina Semamsubuqebeli da damamZimebeli garemoebebi. Sedegad, man Seqmna sisxlis samarTlis gaidlainebi, romlebic aSS-Si arsebulis msgavsia. rekomendaciebi da gaidlainebi savaldebulo xasiaTis ar aris. miuxedavad imisa, rom SesaZloa maT dadebiTi Sedegebi mohyves sasamarTlos gadawyvtilebebis prognozirebis xarisxis zrdis TvalsazrisiT, gamokiTxulTa didma nawilma aRniSna, rom praq-

76

wyaro: saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo tikaSi, gaidlainebi mosamarTleebis diskreciulobas zRudavs sasjelis SerCevis dros. (ix. iuridiuli profesiis reformis indeqsi, saqarTvelo, 2007 gv. 13 (saubaria advokatebis mosazrebaze, rom gaidlainebma praqtikaSi avtomaturad savaldebulo xasiaTi SeiZina da gamoiwvia mosamarTlis SeuZlebloba gadauxvios maT.))

77

faqtori 9. wesrigis uzrunvelyofa sasamarTloSi gamoZaxeba/aRsruleba mosamarTleebs gaaCniaT sasamarTloSi gamoZaxebis, wesrigis dacvis da/an aRsrulebis uzrunvelyofis uflebamosileba, rac gamoiyeneba, xolo mTavrobis sxvadasxva Stoebi pativs scemen da mxars uWeren aRniSnul uflebamosilebebs. daskvna

Sefaseba: neitraluri

tendencia:

rogorc sisxlis samarTlis, ise samoqalaqo saqmeebSi mosamarTleebs sasamarTloSi gamoZaxebisa da sasamarTlo darbazis marTvis adeqvaturi uflebamosileba gaaCniaT. ganaCenis aRsruleba yovelTvis xdeba, fuladi moTxovnebi saxelmwifos winaaRmdeg kmayofildeba, magram xSirad garkveuli gaWianurebiT. Tumca, mosamarTleebs ar gaaCniaT uflebamosileba samoqalaqo saqmeebze gadawyvetilebebis aRsrulebaze. analizi/safuZveli: sisxlis samarTlis saqmeebze, gamomZieblis Suamdgomlobis safuZvelze, sasamarTlo gascems brZanebas mowmeebis iZulebiT moyvanis Sesaxeb. (saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi. muxli 175). gansasjelebs aqvT ufleba gamoiZaxon da dakiTxon mowmeebi igive pirobebiT, rogorc prokurorebma. (saqarTvelos konstitucia. muxli 42.6). Tu mowme sisxlis samarTlis procesze ar gamocxadda, mosamarTles SeuZlia daavalos policias, mowme sasamarTlos darbazSi iZulebiT moiyvanos. (saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi. muxli 174.1-2). samoqalaqo da administraciul saqmeebzec mosamarTleebs SeuZliaT gamoiZaxon mxareebi da mowmeebi. (saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi. muxli 70.1;). im SemTxvevaSi, Tu mowme ar gamocxadda, mosamarTles SeuZlia daawesos jarima 10 laris (daaxloebiT 5.65 aSS dolari) odenobiT an daavalos policias, uzrunvelyos mowmis gamocxadeba. (saqarTve-

78

los samoqalaqo saproceso kodeqsi. muxli 145.1;). Tu samoqalaqo saqmeze gamoZaxebuli mxare ar gamocxadda, sasamarTlos SeuZlia gamoitanos dauswrebeli gadawyvetileba. (saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi. muxli 229, 230). administraciul saqmeebze mosamarTles SeuZlia miiRos dauswrebeli gadawyvetileba mxaris arasapatio mizeziT gamoucxadeblobis SemTxvevaSi. sisxlis samarTlis saqmeebze gansasjelebis sasamarTlo procesze daswrebis uzrunvelyofa, Cveulebriv, problemas ar warmoadgens, radgan isini umeteswilad patimrobaSi arian. gamokiTxulTa informaciiT sisxlis samarTlis saqmeebze gamocxadebas ufro xSirad mowmeebi arideben Tavs. Tu mowme gamoZaxebis SemTxvevaSi ar gamocxadda, mosamarTle policias avalebs uzrunvelyos mowmis gamocxadeba. Tu es Sedegs ar gamoiRebs sasamarTlos mdivans SeuZlia waikiTxos mowmis gamoZiebis etapze micemuli Cveneba. aseT Cvenebaze damoukideblad dayrdnoba dauSvebelia, Tumca SesaZlebelia masze dayrdnoba sxva CvenebasTan kombinaciaSi. gamokiTxulTa gancxadebiT samoqalaqo samzeebze mowmeebi, rogorc wesi, mxareebs mohyavT. gamokiTxulTa nawilis gancxadebiT, mowmeebis gamoZaxebis procedura araefeqturia da mowmeebi xSirad Tavs arideben gamocxadebas, riTac saqmis ganxilva Wianurdeba. meores mxriv, administraciuli saqmeebi, ZiriTadad, dokumentebis ganxilvazea agebuli, Tumca radgan administraciul saqmeebze mtkicebis tvirTi saxelmwifos awevs, dokumentebis valdebuleba administraciul organoebs ekisrebaT. rac Seexeba sasamarTlos uflebamosilebas, nebismieri piris qceva, romelic sasamarTlosadmi upativcemulobaSi gamoixateba, SeiZleba gadaizardos pasuxismgeblobaSi kanoniT gaTvaliswinebuli wesiT. (saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 9). 2005 wlis 1 oqtombers cvlilebebis miRebamde, sisxlis samarTlisa da samoqalaqo saproceso kodeqsebiT mosamarTles ar hqonda uflebamosileba daesaja sasamarTlos darbazSi wesrigis

79

damrRvevi piri an daesaja advokati sasamarTloSi gamoucxadeblobisaTvis. amJamad, mosamarTleebs gaaCniaT uflebamosileba, gaafrTxilon nebismieri piri sasamarTlo darbazSi wesrigis darRvevisaTvis, daatovebinon mas sasamarTlos darbazi, daajarimos 50-500 laris odenobiT (daaxloebiT 28-283 aSS dolari) da Seufardos patimroba 30-60 dRemde vadiT ganmeorebiTi darRvevisaTvis. (saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi. muxli 211, 212; saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi. muxli 205-208.. ix. saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociacia. sasamarTlo xelisufleba saqarTveloSi: aris Tu ara sasamarTlo damoukidebeli saqarTveloSi da ra aris misi damoukideblobis garantia? gv.33-35 (2007)). gamokiTxulTa azriT, sasamarTlos darbazis marTvis uflebamosileba amJamad adeqvaturia da mandaturis institutis SemoRebis wyalobiT, sasamarTlo darbazSi wesrigis damrRvevi piris darbazidan gaZeveba dauyovnebliv aris SesaZlebeli. ar arsebobs raime formaluri xasiaTis samarTlebrivi debuleba, romelic mosamarTles pirdapir SeuZlia gamoiyenos advokatis sasamarTloSi gamoucxadeblobis SemTxvevaSi. YTumca, praqtikaSi mosamarTleebi saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis 208-e muxls iyeneben, romelic sasamarTlo darbazSi wesrigis darRvevisaTvis pasuxismgeblobas iTvaliswinebs da romlis Tanaxmad `samarTalwarmoebis nebismieri monawile, romelic sasamarTlos daumorCileblobas Caidens, SeiZleba gaZevebul iqnas sasamarTlo darbazidan, an dajarimdes mosamarTlis brZanebiT an sasamarTlos ganCinebiT~. sasamarTloSi gamoucxadebloba warmoadgens sasamarTlosadmi daumorCileblobas da advokatis gamoucxadeblobis SemTxvevaSi, mas jarima daekisreba. sasamarTlos gadawyvetilebebis Sesruleba savaldebuloa yvela saxelmwifo organosaTvis iseve, rogorc yvela pirisaTvis saqarTveloSi. (saqarTvelos konstitucia. muxli 82.2. saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 4.1). sasamarTlos gadawyvetilebebis

80

Seusruleblobam SesaZloa gamoiwvios Sesabamisi pasuxismgebloba. (saqarTvelos organuli kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. muxli 4.3). Tumca, raime kanoni, romelic amgvari pasuxismgeblobis xarisxs gansazRvravs jer miRebuli ar aris. saqarTvelos kanoni saaRsrulebo warmoebis Sesaxeb awesrigebs saqarTvelos saerTo sasamarTloebis (garda sagadasaxado pasuxismgeblobasTan dakavSirebuli gadawyvetilebebisa), mcire gadacdomebisaTvis administraciuli organoebis, kerZo saarbitraJo sasamarTloebis, evropis adamianis uflebebs sasamarTlosa da saerTaSoriso sisxlis samarTlis sasamarTlos gadawyvetilebebis aRsrulebas. (saqarTvelos kanoni saaRsrulebo warmoebis Sesaxeb. muxli 1, 2, 171.3). saaRsrulebo warmoebas axorcielebs 11 teritoriuli saaRsrulebo biuro saqarTvelos, afxazeTisa da aWaris avtonomiuri respublikebis iusticiis saministroebis farglebSi. (saqarTvelos kanoni saaRsrulebo warmoebis Sesaxeb. muxli 3-4). saaRsrulebo policiis daxmarebiT aRmasruleblebi axorcieleben gadawyvetilebebis aRsrulebas sasamarTlos mier gamocemuli saaRsrulebo furclis Sesabamisad. (saqarTvelos kanoni saaRsrulebo warmoebis Sesaxeb. muxli 5, 143, 20). garda im SemTxvevebisa, rodesac wamoiWreba sakiTxi, romelic sasamarTlo ganxilvas moiTxovs, saaRsrulebo furclis aRsruleba warmoebs sasamarTlos Semdgmomi Carevis an monawileobis gareSe. gamokiTxulTa informaciiT, aRusrulebeli gadawyvetilebebis ricxvi sakmaod maRalia miuxedavad imisa, rom aRsrulebul gadawyvetilebaTa ricxvi 2008 wels mniSvnelovnad gaizarda wina wlebTan SedarebiT. iusticiis saministros informaciiT, 2008 wlis ianvridan noembramde aRsrulda 33470 gadawyvetileba, xolo 52914 saqme SeCerda, 59080 saqme noembris bolosaTvis aRsrulebis molodinSi iyo. 2007 wels ki aRsrulebul gadawyvetilebaTa raodenoba 1113 Seadgina da 2006 wels es maSvenebeli 162 iyo. radgan gadawyvetilebebis aRsruleba iusticiis saministros kompetenciaSi Sedis, sasamarTloebs cota ram SeuZliaT am mxriv mdgomareobis gasaumjobeseblad. erTerTi mowmis gancxadebiT, kreditors

81

xSirad uwevs aqtiuri rolis TamaSi misi gadawyvetilebis aRsrulebaSi. aRsrulebis erovnuli biuros efeqturobis gasazrdelad, igegmeba movaleTa reestris SemoReba, romelic 2009 wlis zafxulSi unda Seiqmnas. departaments daaxloebiT 230 TanamSromeli hyavda, rac, gamokiTxulTa gancxadebiT, sakmarisi ar aris arsebuli samuSaos raodenobasTan SedarebiT. amave dros, aRmasruleblebis anazRaureba sakmaod mcirea da isini ar arian uzrunvelyofilni satransporto saSualebebiT maTi funqciebis16 Sesasruleblad. situacia ukeTesia mTavrobis sawinaaRmdego gadawyvetilebebis aRsrulebis TvalsazrisiT. miuxedavad imisa, rom rogorc aRiniSna faqtorSi 6, aseTi gadawyvetilebebis aRsruleba SeiZleba gadaidos iqamde, sanam aucilebeli Tanxebi xelmisawvdomi gaxdeba. samoqalaqo gadawyvetilebebis aRsrulebisagan gansxvavebiT, ganaCenebis aRsruleba daubrkoleblad xdeba. sakonstitucio sasamarTlos gadawyvetilebebi, romlebmac normatiuli aqtebi ara konstituciurad scnes, Zaladakargulad iTvleba gadawyvetilebis gamoqveynebisTanave. (saqarTvelos konstitucia. muxli 89.2 saqarTvelos kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb. 23.1, 25.2). aseTi gadawyvetilebebi "sabolooa da maTi Seusrulebloba isjeba kanoniT". (saqarTvelos kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb. muxli 25.1). yvela saxelmwifo organo, iuridiuli erTeuli da piri valdebulia, daicvas sakonstitucio sasamarTlos gadawyvetileba. (saqarTvelos kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb. muxli 24.1). sakonstitucio sasamarTlos mdivani pasuxismgebelia sasamarTlos gadawyvetilebebis aRsrulebaze da plenumisaTvis gada-

wyvtilebebis aRsrulebis Sesaxeb yovelTviuri angariSis wardgenaze. (saqarTvelos kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb. muxli 24.2(d)). Tumca, raime kanoni, romelic gansazRvravs konkretul sasjels sakonsktitucio sasamarTlos gadawyvetilebis aRusruleblobisaTvis jer miRebuli ar aris.

III. finansuri wyaroebi faqtori 10. sabiujeto dafinanseba sasamarTlo xeliseuflebas gaaCnia SesaZlebloba zegavlena moaxdinos parlamentze an aRmasrulebel xelisuflebaze misTvis Tanxebis gamoyofis sakiTxSi. agreTve, Tanxis gamoyofis Semdeg, is uflebamosilia gaakontrolos sakuTari biujeti da gaweuli xarjebi. daskvna

Sefaseba: neitraluri

tendencia:

raionuli (saqalaqo) sasamarTloebs SezRuduli zegavlena aqvT maTTvis sabiujeto Tanxebis gamoyofaze. saerTo sasamarTloebis departamenti, romelic iusticiis umaRlesi sabWos SemadgenlobaSia uflebamosilia, Seadginos sasamarTloebis biujeti da gaxarjos parlamentis mier gamoyofili Tanxebi. meore mxriv, uzenaesi sasamarTlo da sakonstitucio sasamarTlo sakuTar biujets TviTon adgenen da akontroleben maTTvis gamoyofili Tanxebis xarjvas. ukanasknel wlebSi sasamarTloebisaTvis gamoyofili dafinanseba mniSvnelovnad gaizarda. analizi/safuZveli:

16

gamokiTxulTa informaciiT, iusticiis saministro garkveul zomebs iRebs aRniSnuli pirobebis gasaumjobeseblad. aRsrulebis teritoriuli biuroebi aRiWurva kompiuteruli teqnikiT da avtomanqanebis garaJis nawilobrivi ganaxlebac ganxorcielda. amasTan, 2006 wels aRmasruleblebis saSualo xelfasi 290 laridan (daaxloebiT 164 aSS dolari) 710 laramde (daaxloebiT 400 aSS dolari) gaizarda.

82

mxolod mTavrobas aqvs ufleba, prezidentis TanxmobiT, parlaments biujetis proeqti warudginos. (saqarTvelos konstitucia. muxli 93.1, 73.1e). araugvianes ivlisis Sua ricxvebisa finansTa saministro valdebulia sxvadasxva saxelmwifo uwyebas gaugzavnos werili momavali wlis biujetis

83

Sesaxeb miTiTebebiT, sadac mocemulia maqsimaluri Tanxa, romelic TiToeul uwyebas SeuZlia moiTxovos. maT finansTa saministroSi sabiujeto moTxovnebi 15 agvistomde unda waradginon. finansTa saministro Seajamebs moTxovnebs da Sedegebs prezidentsa da mTavrobas gadascems. axali sabiujeto wlis dawyebamde (romelic 1 ianvars iwyeba) araugvianes sami TviT adre mTavroba biujetis proeqts parlaments gadascems. (saqarTvelos konstitucia. muxli 93.2). parlaments ara aqvs ufleba biujetis proeqtSi raime cvlilebebis Setanisa mTavrobis nebarTvis gareSe. (saqarTvelos konstitucia. muxli 93.4). parlamenti ganixilavs biujetis proeqts da iusticiis saministroSi komentarebs waradgens araugvianes 1 dekembrisa. Semdeg, finansTa saministro gadaxedavs biujets komentarebisa da mTavrobasTan konsultaciebis gaTvaliswinebiT da xelaxla waradgens mas parlamentSi wlis dasrulebamde. parlamenti biujets xmebis umravlesobiT amtkicebs da prezidenti mas xels awers. (saqarTvelos konstitucia. muxli 92.1). Tu parlamenti biujets sami Tvis vadaSi ver daamtkicebs, prezidents SeuZlia daiTxovos mTavroba an parlamenti, daniSnos riggareSe arCevnebi da biujeti brZanebiT daamtkicos. (saqarTvelos konstitucia. muxli 93.6-93.7) saxelmwifo biujetSi aris calke grafa saerTo sasamarTloebisaTvis mTlianad, uzenaesi sasamarTlosTvis da sakonstitucio sasamarTlosTvis. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo, sakonstitucio sasamrTlo da iusticiis umaRlesi sabWo (saerTo sasamarTloebis saxeliT) lobireben sabiujeto ganxilvebis dros sakuTari dafinansebis sakiTxs. praqtikaSi ki, saerTo sasamarTloebs (uzenaesi sasamarTlos garda) ar SeuZliaT parlamentze gavlenis moxdena maTi saqmianobisaTvis gamoyofili Tanxis raodenobis gazrdis mizniT. saerTo sasamarTloebis departamenti (romelic moqmedebs, rogorc iusticiis umaRlesi sabWos nawili) aris pasuxismgebeli raionuli (saqalaqo) da saapelacio sasamarTloebis materialur da teqnikur uzrunvelyofaze. (kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb; muxli 70.1). sxva

84

uflebamosilebebs Soris saerTo sasamarTloebis departamenti aseve pasuxismgebelia moamzados saxelmiwfo biujetis is nawili, romelic saerTo sasamarTloebs exeba (garda uzenaesi sasamarTlosi) da gadascems mas iusticiis umaRles sabWos, romelic Tavis mxriv am biujets finansTa saministros warudgens. (kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb; muxli 81.3). dauSvebelia wina wlebSi miRebuli dafinansebis Semcireba, garda im SemTxvevisa, rodesac amaze Tanxmobas mosamarTleTa konferencia ganacxadebs. (kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb; muxli 81.4). saerTo sasamarTloebis departamenti pasuxismgebelia ara marto sabiujeto procesebze, aramed aseve zedamxedvelobs saerTo sasamrTloebis (garda uzenaesi sasamarTlosi) finansebis xarjvas. (kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb; muxli 71 (a); 71(d)).. saerTo sasamarTloebis departamenti rogorc wesi ar iRebs rCevebs saerTo sasamarTloebidan maTi saWiroebebis Taobaze biujetis momzadebis periodSi. erTerTma mosamarTlem aRniSna, rom man ar miiRo pasuxi mis mier departamentSi gagzavnil moTxovnaze. biujetis proeqtis momzadebisas departamenti xelmZRvanelobs im normebiT Tu ra aveji, aRWurviloba Tu saofise masala dasWirdeba mosamarTles. finansTa saministros ki SeuZlia Seamciros departamentis mier moTxovnili Tanxa. ekonomikuri mizezebis gamo, saerTo sasamarTloebs yovelTvis ar xvdebaT maTi saWiroebis adeqvaturi dafinaseba. magaliTad, zogierTma mosamarTlem aRniSna, rom maT gasul wlebSi ar hqondaT sakmarisi sakancelario Tu sxva nivTebi. saxelmwifo biujetSi calke grafaa gamoyofili saerTo sasamarTloebis mTliani biujetisTvis, uzenaesi da sakonstitucio sasamarTloebisaTvis. amis sapirispirod, uzenaes da sakonstitucio sasamarTloebs meti Tavisufleba aqvs sakuTari dafinansebis gankargvis TvalsazrisiT, vidre sxva sasamarTloebs. am sasamarTloebis Tavmjdomareebi amzadeben da sabiujeto moTxovnebs ugzavnian pirdapir finansTa saministros. (organuli kanoni

85

uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb muxli 6; organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb muxli 3.2). sakonstitucio sasamarTlos Tavmjdomare gankargavs sakonstitucio sasamarTlosTvis gamoyifili biujetis xarjvas. (organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb muxli 12.1 (v)). realurad, uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomare igive uflebiT sargeblobs, anu gankargavs da zedamxedvelobs uzenaesi sasamarTlos finansebs, rac uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb organuli kanonis meeqvse muxliT aris gansazRvruli, miuxedavad imisa rom es uflebamosileba konkretulad ar aris Camoyalibebuli. 2006, 2007 da 2008 wlebSi sasamarTloebma miiRes im odenobis dafinanseba rac moiTxoves. 2005 wlis Semdeg saerTo sasamarTloebisaTvis gamoyofili biujeti arsebiTad gaizarda, magram mTlian saxelwifo biujetTan mimarTebiT procentuli maCveneblis zrda arc ise mniSvnelovania. sasamarTloebis biujeti 2005-2008

bis pirdapir, damoukideblad SesaZenad, aramed departamenti axdens centralizebul Sesyidvas da saWiroebis mixedviT anawilebs maT sasamarTloebs Soris. amis Sedegad ki, rodesac sasamrTlos sWirdeba raimes SeZena maT ar SeuZliaT ubralod SeiZinon es nivTebi adgilobrivad, aramed unda mimarTon departaments moTxovniT da daelodon am moTxovnis Sesrulebas, ramac SeiZleba gamoiwvios am nivTebis dagvianebiT miReba an nivTebis uqonloba xanmokle periodiT. amasTanave sasamarTloebi valdebulni arian daelodnon departaments, Tu rodis moxdeba maTi Senobebis garemonteba da aRWurvilobis ganaxleba. miuxedavad am sakiTxebisa gamokiTxulma pirebma aRniSnes, rom saWiro aRWurvilobis miwodebis dagvianeba da maTi uqonloba adre seriozuli problema iyo da amJamad ki aRar arsebobs, vinaidan gaizarda biujeti. faqtori 11. mosamarTleTa anazRaureba daskvna

Sefaseba: dadebiTi

tendencia:

mosamarTleTa anazRaureba 2005 wlis Semdeg mniSvnelovnad gaizarda. miuxedavad amisa zogierTma gamokiTxulma aRniSna, rom xelfasebi ar aris adeqvaturi, gansakuTrebiT ki raionuli (saqalaqo) sasamarTlos mosamarTleebisaTvis. gamokiTxulTa umetesobas ki miaCnia, rom xelfasebi aris sakmarisi imisaTvis, rom moizidos da SeinarCunos kvalificirebuli kadrebi da aseve maT mieceT ojaxis normaluri rCenis saSualeba Semosavlis sxva wyaroebis Ziebis gareSe. analizi/safuZveli:

wyaro: uzenaesi sasamarTlo da sakonstitucio sasamarTlo

saerTo sasamarTloebis departamenti, axorcielebs ra saerTo sasamarTloebis biujetis xarjvaze zedamxedvelobas, ar gamouyofs sasamarTloebs finansebs aRWurvilobis da nivTe-

86

mosamarTlis xelfasi da daxmarebebi ar SeiZleba Semcirdes misi mosamarTled muSaobis periodSi. (kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb; muxli 82.2; organuli kanoni uzenaesi sasamrTlos Sesaxeb muxli 5). saxelmwifo valdebulia uzenaesi da sakonstitucio sasamrTloebis mosamarTleebs gadauxados xelfasi, rac iqneba adeqvaturi da

87

uzrunvelyofs maT damoukideblobas. (organuli kanoni uzenaesi sasamrTlos Sesaxeb muxli 3.3. organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb muxli 4.3). mosamarTled muSaobis periodSi miRebuli xelfasis garda mosamarTleebs aseve ekuTvniT pensia sapensio asakis miRwevisas. saerTo sasamarTloebis mosamarTleebi iReben pensias sapensio asakis miRwevis Semdeg. (kanoni saxelmwifo kompensaciisa da saxelmwifo akademiuri sti pendiebis Sesaxeb muxli 12.2). mosamarTleTa xelfasebi izrdeba yovelwliurad 2005 wlis Semdgom. qvemoT mocemuli cxrili gviCvenebs mosamarTleebis xelfasebis zrdas 2008 wlis CaTvliT. mosamarTleTa xelfasebi 2005-2008

SedarebisaTvis, 2007 wlis noembris mdgomareobiT prokuroris saSualo xelfasi Seadgenda 900 lars (508 dolari). (ixileT iuridiuli profesiis reformis indeqsi; 2007 weli; amerikis iuristTa asociacia kanonis uzenaesobis iniciativa). saerTo sasamarTloebis departamenti im mosamarTleebs, romlebic sakuTari saxlidan Sors cxovroben uxdis damatebiT Tanxas xelfasze binis saqiraod. magaliTad 2008 wels am Tanxmam quTaisisTvis Seadgina 350 lari TveSi (daaxloebiT 198 dolari); 450 lari TveSi baTumisaTvis (daaxloebiT 255 dolari) da 550 lari TveSi TbilisisaTvis (daaxloebiT 310 dolari). 2006 wlis dekembridan sakonstitucio sasamrTlos mosamarTleebma miiRes samedicino dazRveva, xolo 2008 wlis 1 ivnisisaTvis igegmeba yvela mosamarTlis samedicino dazRveviT uzrunvelyofa. gamokiTxulTa umetesobam aRniSna, rom 2005 wlis Semdeg miRebuli saxelfaso zrda mniSvnelovania, miaCniaT rom mosamarTlis xelfasi adeqvaturia mosamarTlisaTvis da rom maT SeuZliaT izrunon sakuTar ojaxze da icxovron usafrTxo garemoSi. zogierTi gamokiTxuli miiCnevs, rom raionuli (saqalaqo) sasamarTloebis da saapelacio sasamarTlos mosamarTleebis xelfasi ar aris adeqvaturi uzenaesi sasamarTlos, advokatebis da ministrebis xelfasTan SedarebiT, gansakuTrebiT ki maSin Tu gaviTvaliswinebT mosamarTleTa datvirTvas. miuxedavad amisa gazrdili xelfasebis erTerTi dadebiTi Sedegi aris korufciis aRmofxvra mosamarTleTa Soris. amasTanave mosamarTleebi aRar cdiloben damatebiTi samuSaos Ziebas.

wyaro: kanoni saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa anazRaurebis Sesaxeb muxli 1 (miRebulia 2005 wlis 23 dekembers); kanoni sakonstitucio sasamrTloebis wevrTa anazRaurebis Sesaxeb muxli 1 (miRebulia 2007 wlis 4 ivliss).

88

faqtori 12. sasamarTlo Senobebi Senobebi, ZiriTadad, ganlagebulia advilad misadgom da moxerxebul adgilebSi, sadac uzrunvelyofilia samarTalwarmoebisaTvis saWiro garemo.

89

daskvna

Sefaseba: neitraluri

tendecia:

saerTo sasamarTloebis departamenti dakavebulia sasamarTlo Senobebis garemontebiT da Tu saWiroa axali sasamarTlo Senobebis agebiT. ukve garemontebuli sasamarTlo Senobebi warmoadgens karg da adeqvatur garemos da aqvs Sesabamisi infrastruqtura. dagegmilia, rom 2009 wlis bolosTvis yvela sasamarTlo Senoba iqneba garemontebuli. analizi/safuZveli: saerTo sasamarTloebis departamentis uflebamosileba sasamarTloebi uzrunvelyos materialur-teqnikuri baziT aseve moicavs Sesaferis sasamarTlo Senobebs. (kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb muxli 71 (b)). Zveli sasamarTlo Senobebis garemonteba da axali sasamarTlo Senobebis mSenebloba, romelic ramodenime wlis win daiwyo kvlav grZeldeba. ixileT sasamarTlo reformis indeqsi, saqarTvelo. 2007 wlis SemodgomisaTvis mniSvnelovani progresi ganxorcielda - 21 sasamarTlo Senoba srulad garemontda. saremonto samuSaoebi dasrulda uzenaes sasamarTloSi, saapelacio sasamarTloSi, raionul (saqalaqo) sasamarTloebSi axalqalaqSi, axalcixeSi, ambrolaurSi, baTumSi, gorSi, xaSurSi, quTaisSi, mcxeTaSi, ozurgeTSi, foTSi, rusTavSi, saCxereSi, samtrediaSi, siRnaRSi, TbilisSi, TelavSi, zestafonSi da zugdidSi. (saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo, sasamarTlo reforma saqarTveloSi 2005-2009 wlebi; gv. 24). amasTanave 12 magistrati sasamarTloc garemontda, maT Soris abaSis, axmetis, dedofliswyaros, lentexis, ninowmindis, Suaxevis, walkis da wyaltubosi. (iqve; gv. 24-25). rodesac am angariSisaTvis interviuebi tardeboda dagegmili iyo 2008 wlis bolosTvis 50 sasamarTlo SenobaSi saremonto samuSaoebis dasruleba da 15 sasamarTlo Senobis, maT Soris magistrati sasamarTlos, saremonto samuSaoebis dasruleba dagegmilia 2009 wlis bolosTvis. Tbilisis saapelacio sasamrTlos, quTaisis saapelacio sasamarTlos da baTumis saqalaqo sasamarTlos Senobebis

90

garemonteba da mSenebloba Tavidan nawilobriv ganxorcielda msoflio bankis mier, magram uzenaesi sasamarTlos mier mowodebuli informaciis mixedviT, sxva sasamarTlo Senobebis garemonteba dafinansda saxelmwifos mier. 2007 wlis SemodgomisaTvis saxelmwifom daaxloebiT 15 milioni lari (daaxloebiT 8.5 milioni dolari) daxarja sasamarTlo Senobebis ganaxlebaze. gamokiTxulTa mixedviT gauremontebeli magistrati sasamarTloebi Zalian cud mdgomareobaSia. axal da garemontebul sasamrTlo SenobebSi sakmarisi sasamarTlo darbazebia, da sasamarTlo procesebi aRar imarTeba mosamarTlis oTaxSi, rogorc es adre xdeboda. rogorc gamokiTxulebma aRniSnes, es sasamarTlo Senobebi kargad aris aRWurvili da Seesabameba evropul standartebs, aseve qmnian ufro formalur da pativsacem garemos. Tbilisis saqalaqo sasamarTloSi aris nafic msajulTa sasamarTlosTvis gankuTvnili darbazi.17 faqtori 13. sasamarTlo usafrTxoeba mosamarTleTa usafrTxoebis, maT mimarT muqaris, maTze Tavdasxmisa da maTi mkvlelobisagan dacvis mizniT gamoiyofa saTanado Tanxebi. daskvna

Sefaseba: neitraluri

tendecia:

sasamarTlo mandaturis institutis SemoRebam mniSvnelovnad uzrunvelyo sasamarTloSi wesrigis dacva da sasamarTlo Senobebis usafrTxoeba. kidev damatebiTi siaxle aris metalis deteqtorebis dadgma sasamarTlo SenobebSi. gamokiTxulTa umravlesobam aRniSna, rom mandaturebi damatebiT trenings saWiroeben da trening-programa SemuSavebulia. 17 dagegmilia, rom nafic msajulTa sasamarTlos mier gansaxilveli saqme Semoifarglos mxolod erTi danaSauliT, rogoricaa mkvleloba damamZimebel garemoebaSi da nafic msajulTa sasamarTlo mxolod TbilisSi amoqmeddeba.

91

analizi/safuZveli: saxelmwifom unda "uzrunvelyos mosamarTlis da misi ojaxis usafrTxoeba". (saqarTvelos konstitucia muxli 87.2; kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb muxli 52.2; saqarTvelos organuli kanoni uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb muxli 3.3 kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb muxli 4.4). 2005 wels noemberSi parlamentma Seqmna sasamarTlo mandaturis instituti. sasamarTlo mandaturi pasuxismgebelia daicvas sasamarTlo Senoba da sasamarTlo procesis dros daicvas wesrigi sasamarTlo darbazSi. (kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb muxli 761.1). miuxedavad imisa, rom specialuri saswavlo programa ar aris SemuSavebuli sasamarTlo mandaturisaTvis, maT treningi utardebaT sxvadasxva sakiTxebze. iusticiis umaRlesi skola muSaobs daniis mTavrobis programasTan, romelic evrosabWosTan erTad xorcieldeba imisaTvis, rom SemuSavdes sasamarTlo mandaturis saswavlo programa. 64 sasamarTlodan 46 sasamarTloSi aris metalis deteqtori. im 46 sasamarTloSi, sadac metalis deteqtori dgas, aseve moqmedebs sasamarTlo mandaturis instituti. gamokiTxulTa mixedviT, Cveulebriv sasamarTlo procesze areulobas ar aqvs adgili, magram politikurad mgrZnobiare saqmeebze opoziciis warmomadgenlebma SeiZleba areuloba gamoiwvion. gamokiTxulebma aRniSnes, rom formaSi Cacmuli sasamarTlo mandaturis yofnam sasamarTlo darbazSi seriozuli gavlena iqonia ufro stabiluri garemos Seqmnaze. miuxedavad imisa, rom mandaturebisaTvis ar aris savaldebulo sasamarTlo darbazSi yofna, SeiZleba maTi gamoZaxeba im pirovnebis sasamarTlo darbazidan gasayvanad visac mosamarTlem darbazis datoveba ubrZana da ar daemorCila. gamokiTxulebma aRniSnes, rom sasamarTlo mandaturebs meti treningi sWirdebaT, vinaidan aris SemTxvevebi, rodesac maT ar ician rogori reagireba moaxdinon, xandaxan ar iqcevian Tavazianad da yovelgvari safuZvlis gareSe aiZuleben pirs

92

datovon sasamarTlo darbazi. gamokiTxulebma ver daasaxeles SemTxveva. rodesac policiis dacva iqna gamoyofili mosamarTlisaTvis an misi ojaxisaTvis maTi muqarisgan dasacavad.

IV. mosamarTlis statusis uzrunvelyofa faqtori 14. garantirebuli uflebamosilebis vada maRali rangis mosamarTleebi iniSnebian fiqsirebuli vadiT, romelic garantirebulia sapensio asakamde miRwevamde an gansazRvruli xangrZlivi vadis amowurvamde. daskvna

Sefaseba: uaryofiTi

tendecia:

saqarTveloSi mosamarTleebi iniSnebian 10 wlis vadiT. sakonstitucio sasamarTlos mosamarTleTa garda, amasTan SeiZleba maTi xelaxali daniSvna. gamokiTxulebs sjeraT, rom mosamarTleebis xelaxali daniSvna ar xdeba maT mier gamotanili gadawyvetilebebis gamo. mosamarTlis Tanamdebobrivi vada SeiZleba Semcirdes saerTo sasamarTloebSi mimdinare reorganizaciis gamo, ris Sedegadac mosamarTleebi SeiZleba sarezevro siaSi gadaiyvanon da es procesi ar aris gamWirvale. analizi/safuZveli: saqarTvelos konstituciiT garantirebulia saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa, maT Soris uzenaesi sasamarTlos mosamarTleTa daniSvna ara nakleb 10 wlis vadiT. kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb da aseve kanoni uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb akonkretebs daniSvnis 10 wlian vadas (romelic SeiZleba gaizardos im vadiT ra vadac mosamarTles sWirdeba mimdinare saqmeze gadawyvetilebis gamosatanad). (saqarTvelos konstitucia muxli 86.2; 90.2; kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb muxli 49.1-49.2;

93

organuli kanoni uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb muxli 21.1). saerTo sasamarTlos mosamarTle SeiZleba dainiSnos erTze meti vadiT. saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa samuSao vada aseve SeiZleba amoiwuros sapensio asakis miRwevisas, rodesac maT 65 weli SeusruldebaT. (kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb muxli 54 (T); organuli kanoni uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb muxli 24 (1) (i)). saerTo sasamarTloebis yofili mosamarTleebi miiReben pensias mas Semdeg, rac isini miaRweven sapensio asaks. sapensio Tanxa Seadgens moqmedi mosamarTlis xelfasis 3%-s gamravlebuls mosamarTled muSaobis TiToeul welze. (kanoni saxelmwifo kompensaciebisa da saxelmwifo akademiuri sti pendiebis Sesaxeb muxli 12.2). uzenaesi sasamarTlos mosamarTleebis pensia ganisazRvreba uzenaesi sasamarTlos moqmedi mosamarTlis yovelTviuri xelfasis odenobiT. (organuli kanoni uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb muxli 36). sakonstitucio sasamarTlos mosamarTleebi iniSnebian gansazRvruli 10 wlis vadiT,. (organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb muxli 8); saerTo sasamarTloebis mosamarTleebisagan gansxvavebiT sakonstitucio sasamrTlos mosamarTled piri SeiZleba dainiSnos mxolod erTi vadiT. (saqarTvelos konstitucia muxli 88.3; organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb muxli 8). sakonstitucio sasamarTlos yvela mosamarTlem imsaxura sruli vadiT garda orisa, romlebmac Tanamdeboba datoves sxva Tanamdebobaze gadasvlis gamo. saerTo sasamarTloebis reorganizaciis procesi jer kidev mimdinareobs. raionuli sasamarTloebi gaerTianda raionul (saqalaqo) sasamarTloebSi, ris Sedegadac sasamrTloTa raodenoba 72-dan Semcirda 15 sasamarTlomde. is mosamarTleebi, romelTa sasamarTloebic gauqmda sakuTari survilis mixedviT an sxva sasamarTloSi gadaiyvanes, an Tanamdeboba datoves da maTi TanxmobiT rezervist mosamarTleTa siaSi daregistridnen. (kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb muxli 54.11-54.12). rezervis mosamarTleTa siidan mosamarTle

94

SeiZleba gamwesdes sxva sasamarTloSi. rezervist mosamarTleTa siaSi yofnisas isini iReben yovelTviur anazraurebas 500 laris odenobiT (daaxloebiT 282 dolari), sanam maTi Tavdapirveli daniSvnis vada amoiwureba an sanam isini amoiricxebian sarezervo siidan. (kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb muxli 54.13) mosamarTleTa amoricxva sarezervo siidan SeiZleba moxdes disci plinuri darRvevisaTvis, romelic maT mosamarTled muSaobis dros Caidines; mosamarTled muSaobisas kanonis uxeSi darRvevisaTvis; korufciisaTvis; samosamarTlo Tanamdebobis borotad da marTlmsajulebis interesebis sawinaaRmdegod gamoyenebisaTvis; mosamarTlisaTvis Seuferebel saqminaobaSi monawileobisaTvis; samosamarTlo valdebulebebTan interesTa konfliqtisaTvis; samosamarTlo ufleba-movaleobebis ver ganxorcielebisaTvis da samosamarTlo eTikis wesebis darRvevisaTvis. (kanoni saerTo sasamarTlos mosamarTleTa anazRaurebis Sesaxeb muxli 1 (m) (miRebuli, 2005 wlis 23 dekembers)). gamokiTxulebma aRniSnes, rom es reorganizacia warmoadgens safrTxes mosamarTleTa damoukideblobisa da maTi vadamde adre ganTavisuflebisaTvis. gansakuTrebiT ki maSin, rodesac iusticiis umRlesi sabWos gadawyvetilebebi, Tu romeli mosamarTle sad ganawildes an Cairicxos Tu ara sarezervo siaSi ar aris gamWvirvale procesi da aseve gadawyvetilebis miRebis kriteriumebi ar aris obieqturi. gamokiTxulebma aRniSnes aseve, rom mosamarTleebs ar misces ganmarteba imis Taobaze, Tu ratom moxdeba maTi gamweseba sxva sasamarTloSi an maTi gadayvana rezervist mosamarTleTa siaSi. mosamarTleTa winaaRmdeg disci plinuri devnis Sesaxeb gamokiTxulebma gamoTqves eWvi, rom mosamarTleTa ganTavisufleba Tanamdebobidan xSirad xdeba maT mier sisxlis samarTlis saqmeze braldebulis udanaSaulod cnobis SemTxvevaSi, an sxva iseTi gadawyvetilebis gamotanisas, rac saxelmwifos interesebs ewinaaRmdegeba. zogierTma gamokiTxulma aseve aRniSna, rom iusticiis umaRlesi sabWo ganixilavs mosazrebas mosamarTleTa Tanamde-

95

bobaze daniSvnis Taobaze sapensio asakis miRwevamde, romelic SesaZlebelia ganxorcieldes 2009 wels daniSnuli mosamarTleebis mimarT. zogierTma gamoTqva mosazreba, rom marTlmsajulebis xarisxi unda gaizardos sanam mosamarTleTa uvado daniSvna iqneba SemoRebuli. faqtori 15. mosamarTleTa dawinaurebis obieqturi kriteriumi mosamarTleTa dawinaureba xorcieldeba obieqturi kriteriumis safuZvelze; magaliTad - unari, patiosneba da gamocdileba. daskvna

Sefaseba: neitraluri

tendencia:

saqarTveloSi ar arsebobs mosamarTleTa Tanamdebobrivi dawinaurebis formaluri sistema. axali mosamarTlis Tanamdebobaze daniSvnis kriteriumebi ganxilul pirvel da meore faqtorebSi aseve exeba moqmedi mosamarTleebis Tanamdebobebze gamwesebas. mosamarTleebi naklebad informirebulni arian imis Taobaze, Tu rogor xdeba gadawyvetilebis miReba dawinaurebis Taobaze da zogierTs aqvs eWvi, rom es ar aris obieqturi procesi. analizi/safuZveli: samosamarTlo dawinaurebisas mosamarTle SeiZleba ufro maRali instanciis sasamarTloSi dainiSnos an gaxdes sasamarTlos Tavmjdomare imave sasamarTloSi. ar arsebobs mosamarTleTa dawinaurebis formaluri procesi. iusticiis umaRlesi sabWo axdens mosamarTleTa dawinaurebas im kriteriumebis gaTvaliswinebiT, romelic pirvel faqtorSia aRwerili da im procedurebis mixedviT, romelic meore faqtorSia mocemuli. iusticiis umaRlesi sabWo aqveynebs mosamarTlis Tanamdebobis vakansiebs gazeTSi, an sakuTar an uzenaesi sasamarTlos veb gverdebze, http://www.hcoj.gov.ge; http://www.supremecourt. iusticiis umaRlesi sabWo gansazRvravs

96

vakansiebze sabuTebis Semotanis vadas. iusticiis umaRles sabWoSi moqmedebs komisia, romelic ganixilavs ganacxadebs. rogorc ukve meore faqtorSi aRiniSna, iusticiis umaRlesma sabWom 2007 wels miiRo aqti mosamarTleTa daniSvnis Sesaxeb imisaTvis, rom mosamarTleTa daniSvnis procesi ufro obieqturi gaxdes. axlad daniSnuli mosamarTleebi, romelTac aqvT mosamarTled muSaobis erT welze naklebi staJi da vinc ar arian iusticiis umaRlesi skolis kursdamTavrebulebi, samosamarTlo saqmianobis dawyebamde valdebulni arian gaiaron specialuri saswavlo kursi. (Tu maT es kursi jer ar aqvT gavlili). (kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb muxli 47.8; 69); aseve ixileT faqtori 1. iusticiis umaRlesi sabWo Tanamdebobaze niSnavs raionuli (saqalaqo) da saapelacio sasamarTloebis Tavmjdomareebs, aseve maT kolegiebs da palatebis Tavmjdomareebs 5 wlis vadiT. (kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb muxli 151 4; 17.1; 20.5-6). parlamenti Tanamdebobaze niSnavs uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomares 10 wlis vadiT; xmaTa umravlesobiT, prezidentis wardginebis safuZvelze. (saqarTvelos konstitucia muxli 90.2. organuli kanoni uzenaesi sasamrTlos Sesaxeb muxli 21). uzenaesi sasamarTlos plenumi irCevs palatebis Tavmjdomareebs da disci plinarul sabWos 3 wlis vadiT. (organuli kanoni uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb muxli 11.4). palatebis moadgileebi aseve warmoadgenen uzenaesi sasamrTlos Tavmjdomaris moadgiles. (organuli kanoni uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb muxli 11.5). sakonstitucio sasamarTlos wevrebi TavianTi Semadgenlobidan irCeven Tavmjdomares, Tavmjdomaris moadgiles da mdivans 5 wlis vadiT; mxolod mdivnis arCevaa SesaZlebeli meore vadiT. (saqarTvelos konstitucia muxli 88.2; organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb muxlebi 10.1; 10.6; 14.1). Tavmjdomareobis kandidatura unda daasaxelos prezidentma, saqarTvelos parlamentis Tavmjdomarem da saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomarem.

97

saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos Tavmjdomare asaxelebs vice Tavmjdomaris da mdivnis kandidaturebs. (organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb muxlebi 10.3-10.4; 12.1 (g)). ramodenime mosamarTlem aRniSna, rom maT ar ician Tu ra kriteriumebi gamoiyeneba mosamarTleTa dawinaurebis dros da zogierTi gamokiTxulis mosazrebiT kriteriumebi subieqturia. sxva gamokiTxulebma aRniSnes, rom samosamarTlo karieruli winsvlisTvis arsebobs araoficiluri etapebi, romlis mixedviTac pirveli instanciis mosamarTleebi jer saapelacio, xolo Semdeg uzenaes sasamarTloSi iniSnebian. faqtori 16. mosamarTlis xelSeuxebloba mosamarTleebs gaaCniaT imuniteti maT mier sakuTari kompetenciis farglebSi ganxorcielebul saqmianobasTan dakavSirebiT. daskvna

Sefaseba: dadebiTi

tendencia:

mosamarTleTa imuniteti sisxlis samarTlebriv devnasTan, dakaveba da CxrekasTan dakavSirebiT Zalian farToa. mosamarTlis dakaveba, dapatimreba da mis mimarT sisxlis samarTlebrivi devnis ganxorcieleba SesaZlebelia mxolod zemdgomi mosamarTlis TanxmobiT. sisxlis samarTlis 336-e muxli, romliTac daSvebuli iyo mosamarTlis sisxlis samarTlebrivi devna, Secdomebis gamo gauqmda. saqarTvelos kanonmdeblobaSi ar aris debuleba, romliTac mosamarTle isargeblebs samoqalaqo davebze imunitetiT. analizi/safuZveli: mosamrTleebi farTo imunitetiT sargebloben. ar SeiZleba mosamarTlis dakaveba, dapatimreba an mis mimarT sisxlis samarTlebrivi devnis aRZvra danaSaulis gamo, ar SeiZleba aseve mosamarTlis binis, manqanis, samuSao adgilis an misi

98

piradi Cxreka uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomaris Tanxmobis gareSe (saerTo sasamarTloebis mosamarTleebisaTvis), parlamentis Tanxmobis gareSeE (uzenaesi sasamarTlos mosamarTleebisaTvis) an sakonstitucio sasamarTlos Tanxmobis gareSe (sakonstitucio sasamarTlos mosamarTleebisaTvis). mosamarTle, romelsac danaSaulis Cadenaze waaswreben, SeiZleba daakavon, daapatimron da Sesabamisad uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomare, parlamenti da sakonstitucio sasamarTlo dauyovnebliv unda iyos informirebuli amis Taobaze. Tu Sesabamisi uwyeba ar ganacxadebs Tanxmobas mosamarTlis dakavebis Taobaze igi dauyovnebliv unda ganTavisufldes. (konstitucia muxli 87.1; 88.5; 90.4; kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb muxli 52.1; organuli kanoni uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb muxli 4; organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb muxli 15.1). specialuri proceduris dacvaa saWiro imisaTvis, rom mosamarTle an saxelmwifo uwyebis warmomadgeneli wardges sasamarTlos winaSe. (sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi muxli 9.2-9.3). saqarTvelos kanonmdeblobaSi ar aris debulebebi, romliTac mosamarTle isargeblebs imunitetiT samoqalaqo davebis SemTxvevaSi. warsulSi SesaZlebloba mosamarTlis disci plinuri devnisa seriozuli an ganmeorebiTi darRvevisaTvis, Secdomebis daSvebisaTvis, warmoadgenda safrTxes samosamarTlo imunitetisaTvis. (ixileT faqtori 17 qvemoT). magram, sisxlis samarTlis kodeqsidan muxli 336, romliTac daSvebuli iyo sisxlis samarTlebrivi devna da mosamarTlis dakaveba Secdomebis gamo, amoRebulia 2007 wlis ivlisSi. gamokiTxulTa umetesobas sjera, rom mosamarTleTa imuniteti damakmayofilebelia da is praqtikaSi moqmedebs. zogadad, miCneulia, rom mosamarTleebi borotad ar iyeneben sakuTar imunitets. gamokiTxulebma ver moiyvanes magaliTi imunitetis CamorTmevisa politikuri mizezebis gamo. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos monacemebis mixedviT 2005 wlidan 27 mosamarTlis mimarT aRiZra sisxlis sa-

99

marTlis saqme, aqedan 10 qrTamis aRebis gamo. 2006-2007 wlebSi 11 mosamarTlis mimarT aRiZra sisxlis samarTlis saqme. (axalgazrda iuristTa asociacia, marTlmsajuleba saqarTveloSi gv.19). faqtori 17. mosamarTleTa Tanamdebobidan gaTavisufleba da disci plinuri devna mosamarTleTa Tanamdebobidan gaTavisufleba an sxvagvarad dasja SesaZlebelia mxolod konkretuli darRvevisTvis gamWvirvale procesis Sedegad da obieqturi kriteriumebis safuZvelze. daskvna

Sefaseba: uaryofiTi

tendencia:

kanonis mixedviT, disci plinuri procesi moicavs damcav RonisZiebebs mosamarTleTa uflebebis dasacavad. garkveuli struqturuli cvlilebebi ganxorcielda disci plinur procesSi, magaliTad rogoricaa iusticiis umaRlesi sabWos da disci plinuri kolegiis Semadgenlobis cvlileba, aseve iusticiis umaRlesi sabWosTvis mosamarTleTa Tanamdebobidan ganTavisuflebis uflebamosilebis delegireba, rac warsulSi mxolod prezidentisTvis rekomendaciis micemiT Semoifargleboda. praqtikaSi ki disci plinuri procesi ar aris gamWirvale da zogierTi debuleba aris bundovani da subieqturi. analizi/safuZveli: 1997 wlidan 2006 wlis dekembramde, konstituciis mixedviT prezidents hqonda uflebamosileba daeniSna da gaenTavisuflebina mosamarTleebi Tanamdebobidan. mas Semdeg rac sakonstitucio cvlilebebi ganxorcielda iusticiis umaRles sabWos gadaeca raionuli (saqalaqo) da saapelacio mosamarTleebis, maT Soris am sasamarTloebis Tavmjdomareebis da palatebis Tavmjdomareebis Tanamdebobaze daniSvnis da Tanamdebobidan gaTavisuflebis uflebamosileba. (konsti-

100

tucia muxli 73 (1) (J); kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb muxlebi 15.4; 17.1; 20.5-20.6; 53). imave procedurebis dacviT rac gamoiyeneba saerTo sasamrTloebis mosamarTleebis mimarT, uzenaesi sasamarTlos mosamarTleebi, garda uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomarisa, SeiZleba ganTavisufldnen Tanamdebobidan parlamentis wevrTa xmaTa umravlesobiT prezidentis rekomendaciis safuZvelze. (organuli kanoni uzenasi sasamarTlos Sesaxeb muxli 23.3). uzenaesi da sakonstitucio sasamarTlos Tavmjdomareebis Tanamdebobidan gadayenebisaTvis gansxvavebuli procedurebi gamoiyeneba. (organuli kanoni uzenasi sasamarTlos Sesaxeb muxli 23.2; kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb muxli 16). saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa mimarT disci plinuri devnis da Tanamdebobidan gaTavisuflebis safuZvlebi or sxvadasxva kanonSia gawerili. es CamonaTvali zogierT SemTxvevaSi erTmaneTs emTxveva. saerTo sasamarTloebis Sesaxeb saqarTvelos kanonSi CamoTvlilia disci plinuri darRvevebi da is sakiTxebi, romlebic exeba mosamarTlis kvalifikacias, rac SeiZleba gaxdes Tanamdebobidan gaTavisuflebis safuZveli: • • • • • •

weliwadSi oTx Tveze meti xanis ganmavlobaSi mosamarTlis uflebamosilebis ganuxorcielebloba; disci plinuri gadacdomis Cadena; mosamarTlis statusisaTvis SeuTavsebeli Tanamdebobis dakaveba an SeuTavsebeli saqmianoba; sasamarTlos mier qmeduunarod an SezRudulqmedunarianad aRiareba; saqarTvelos moqalaqeobis dakargva; mosamarTlis mimarT gamamtyunebeli ganaCenis kanonier ZalaSi Sesvla;

korufciuli samarTaldarRvevis Cadena "sajaro samsaxurSi interesTa SeuTavseblobisa da korufciis" Sesaxeb saqarTvelos kanonis me-20 muxlis me-3 punqtiT gaTvaliswinebuli wesis Sesabamisad.

101

• •

sasamarTlo wyobilebis SecvlasTan dakavSirebiT sasamarTlos likvidacia, agreTve mosamarTlis Tanamdebobis Semcireba; sapatio mizezis gareSe, dadgenil vadaSi specialuri saswavlo kursis gauvleloba;

(ixileT kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb, 54).

muxli

meores mxriv, saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa disciplinuri pasuxismgeblobisa da disci plinuri samarTalwarmoebis Sesaxeb kanonSi CamoTvlilia disci plinuri devnis safuZvlebi, romelic yuradRebas amaxvilebs eTikur darRvevebze, kerZod, gansazRvravs disci plinur darRvevas, romelic aseve Seadgens saerTo sasamarTloebis Sesaxeb kanonSi CamoTvlil gaTavisuflebis pirvel safuZvels: •

• • • • • •

102

kanonis uxeSi darRveva sasamarTlo uflebamosilebis ganxorcielebisas, romelic gulisxmobs konstituciis, saerTaSoriso xelSekrulebebis, saqarTvelos kanonmdeblobiT gansazRvruli savaldebulo moTxovnebis darRvevas, romelmac gamoiwvia mxaris interesebis, mesame pirebis an sazogadoebis kanonieri uflebebis da interesebis Selaxva; korufciuli samarTaldarRveva, an Tanamdebobrivi mdgomareobis marTlmsajulebis da samsaxurebrivi interesebis sazianod gamoyeneba; mosamarTlis TanamdebobisaTvis, interesebis da movaleobebisaTvis Seuferebeli saqmianoba; mosamarTlisaTvis Seuferebeli qmedeba, romelic bRalavs sasamarTlos avtoritets, an zians ayenebs sasamarTlosadmi ndobas; saqmis ganxilvis usafuZvlo gaWianureba; mosamarTlis movaleobebis Seusrulebloba, an arajerovnad Sesruleba; mosamarTleTa TaTbiris Taobaze konfidencialuri informaciis an profesiuli saidumloebis gamJRavneba;

• • •

disci plinuri uflebamosilebis mqone organoebis saqminobisTvis xelis SeSla an misdami upativcemuloba; "samosamarTlo eTikis normebis darRveva; samuSao disci plinis darRveva."

(kanoni saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa disciplinuri pasuxismgeblobisa da disciplinuri devnis Sesaxeb, muxli 2.2 (miRebuli 2000 wlis 23 Tebervals, [SemdgomSi, kanoni disci plinuri pasuxismgeblobis Sesaxe]. aseve ixileT kanoni uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb muxli 27). disci plinuri pasuxismgeblobis Sesaxeb kanonis ganmartebiT "kanonis uxeS darRvevad" CaiTvleba: iseTi darRveva romelic arsebiT zians ayenebs sasamarTlo procesis monawiles, mesame piris kanonier uflebebs da interesebs an sajaro interesebs; kanonis araswori ganmarteba, romelsac safuZvlad udevs mosamarTlis Sinagani rwmena, ar SeiZleba CaiTvalos disci plinur gadacdomad. (ixileT kanoni saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa disci plinuri pasuxismgeblobisa da disci plinuri devnis Sesaxeb, muxli 2.2 SeniSvna 1). disci plinuri pasuxismgeblobis kanonmdeblobaSi 2007 wlis ivlisSi Setanili cvlilebebis mixedviT kanonis araswori interpretacia mosamarTlis mier ar SeiZleba CaiTvalos disci plinur darRvevad da ar SeiZleba mosamarTlis mimarT aRiZras disci plinuri devna. (kanoni saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa disci plinuri pasuxismgeblobisa da disci plinuri devnis Sesaxeb, muxli 2.3). imisaTvis, rom zustad ganimartos Tu ras niSnavs "kanonis uxeSi darRveva" cvlilebebidan amoRebulia "kanonis ganmeorebiTi darRveva" (romelic adre ganmartebiT baraTSi iyo ganmartebuli, rogorc kanonis uxeSi darRveva Cadenili samjer an metjer) rogorc disci plinuri gadacdomis erTerTi forma. es cvlilebebi nawilobriv efuZneba veneciis komisiis rekomendaciebs, romelmac kanonis es

103

debuleba ganixila rogorc mosamarTlis damoukideblobisTvis safrTxe.18 aseve ixileT evropuli komisia demokratiisaTvis (veneciis komisia) mosazreba saqarTvelos kanonze mosamarTleTa disci plinuri pasuxismgeblobisa da disci plinuri devnis Sesaxeb. am safuZvlebTan erTad, sasamrTlos Tavmjdomaris da palatis Tavmjdomareebis mimarT SeiZleba aRiZras disciplinuri devna administraciuli funqciebis ver ganxorcielebis gamo. (kanoni saerTo disci plinuri pasuxismgeblobis Sesaxeb muxli 55) nebismieri CamoTvlili SemTxveva SeiZleba iqces mosamarTlis mimarT disci plinuri devnis aRZvris safuZvlad: saCivari nebismieri pirisgan (garda anonimuri saCivrisa), sxva mosamarTlis, sasamarTlos TanamSromlis an iusticiis umaRlesi sabWos aparatis wevris mier momzadebuli ganmartebiTi baraTi disci plinuri gadacdomis Cadenis Taobaze; maRali instanciis sasamarTlos gadawyvetileba romelic miuTiTebs mosamarTlis mier kanonis uxeS darRvevaze; prokuroris an gamomZieblis Setyobineba, sasamarTlo gadawyvetileba motivirebuli eWvis Taobaze mosamarTlis mier disci plinuri gadacdenis Cadenis Sesaxeb, disci plinuri kolegiis gadawyvetileba mosamarTlis mimarT disci plinuri devnis aRZvris Taobaze axlad gamovlenili garemoebebis gamo. (kanoni saerTo disci plinuri pasuxismgeblobis Sesaxeb muxli 6.) iusticiis umaRles sabWos SeuZlia aRZras disci plinuri devna saerTo sasamarTloebis nebis18

zogierTi wyaros mixedviT, 2004-2007 wlebSi Tanamdebobidan daTxovnil iqna 44 mosamarTle muxli 2.2 (a)-s darRvevis gamo, maT Soris egreT wodebuli "ajanyebuli mosamarTleebi". maTgan 9 mosamarTle iyo uzenaesi sasamarTlodan. saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociacia, marTlmsajuleba saqarTveloSi 20-21; 42-49. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo ar eTanxmeba am maCveneblebs. uzenaesi sasamarTlos monacemebis mixedviT 2004-2007 wlebSi 33 mosamarTle ganTavisuflda Tanamdebobidan muxli 2.2-is safuZvelze da maTgan mxolod 5 mosamarTle iyo uzenaesi sasamarTlodan.

104

mieri mosamarTlis mimarT, garda uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomarisa. (kanoni saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa disci plinuri pasuxismgeblobisa da disci plinuri devnis Sesaxeb, muxli 7.2). uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomares SeuZlia aRZras disci plinuri devna saerTo sasamarTloebis nebismieri mosamarTlis mimarT. saapelacio sasamarTlos Tavmjdomares aqvs ufleba aRZras disci plinuri devna misi sasamarTlos nebismieri mosamarTlis an raionuli (saqalaqo) sasamarTlos mimarT, romelic misi sasamarTlos teritoriul iurisdiqciaSi Sedis, magram safuZveli ar SeiZleba iyos kanonis uxeSi darRveva saqmis ganxilvisas. (kanoni saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa disci plinuri pasuxismgeblobisa da disci plinuri devnis Sesaxeb, muxli 7.1 (a)-(b)). disci plinuri devnis aRZvrisas pirveli qmedeba aris disci plinuri devnis aRZvraze uflebamosili organos mier ganxorcielebuli winaswari gamoZieba.19 (kanoni saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa disci plinuri pasuxismgeblobisa da disci plinuri devnis Sesaxeb, muxli 8.1). winaswari gamoZieba, rogorc wesi unda dasruldes 2 Tvis ganmavlobaSi. (kanoni saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa disci plinuri pasuxismgeblobisa da disci plinuri devnis Sesaxeb, muxli 8.1). amis Semdeg Sesabamisi sasamarTlos Tavmjdomarem, an iusticiis umaRlesi sabWos mdivanma unda gadawyvitos Sewyvitos Tu damatebiTi informacia gamoiTxovos mosamarTlisgan aRniSnuli darRvevis Taobaze. (kanoni saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa disciplinuri pasuxismgeblobisa da disciplinuri devnis Sesaxeb, muxli 9). disci plinuri devnis aRmZvrel organos SeuZlia 19 winaswari gamoZieba ar aris savaldebulo, magram rodesac disci plinuri devna efuZneba meore mosamarTlis, sasamarTlos TanamSromlis, an iusticiis umaRlesi sabWos aparatis wevris axsna ganmartebiT baraTs, an axlad gamovlenili garemoebebis gamo disci plinuri devnis aRZvrisas; (saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa disci plinuri pasuxismgeblobisa da disci plinuri devnis Sesaxeb, muxli 8.2).

105

ganmartebebi miiRos momCivanisgan, gamokiTxos damatebiTi mowmeebi da miiRos da gaanalizos yvela damatebiTi informacia im mosamarTlisgan vis mimarTac saCivari iqna Semosuli. (igive muxli 12.1-12.2). Tu winaswari gamoZieba ver daamtkicebs, rom mosamarTlem Caidina disci plinuri gadacdoma, an xandazmulobis vada disci plinuri pasuxismgeblobis dakisrebisTvis gavida, maSin sasamarTlos Tavmjdomare an iusticiis umaRlesi sabWos mdivani (imisdamixedviT Tu vin daiwyo disci plinuri devna) valdebuli iqneba Sewyvitos disci plinuri devna. (igive muxli 14). Sesabamisi sasamarTlos Tavmjdomare an iusticiis umaRlesi sabWos mdivani moamzadebs rekomendacias iusticiis umaRlesi sabWosTvis mosamarTleze disci plinuri pasuxismgeblobis dakisrebis Taobaze.20 (igive muxli 15-16) iusticiis umaRlesi sabWos mier saqmis ganxilvebs Tavmjdomareobs saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomare da disci plinuri kolegiis wevrebi, romlebmac unda imsjelon disci plinur saqmeze, ar eswrebian iusticiis umaRlesi sabWos Sexvedrebs, romelzedac es gadawyvetileba unda iqnas miRebuli. mosamarTle romlis mimarTac Semovida sarCeli disci plinuri gadacdomis Cadenis Taobaze da Tavad momCivani SeiZleba dabarebul iyvnen iusticiis umaRles sabWoSi damatebiTi ganmartebebisaTvis. (igive muxli 17). saerTo sasamarTloebis disci plinuri kolegia Sedgeba 6 wevrisgan (aqedan 3 unda iyos mosamarTle) da maTi arCeva xdeba iusticiis umaRlesi sabWos mier sakuTari wevrebidan 2 wlis vadiT. disci plinuri kolegia ismens da iRebs gada20

Tu Tavmjdomare an iusticiis umaRlesi sabWo miuxedavad disci plinuri gadacdomis dadgenisa miiRebs gadawyvetilebas disci plinuri devnis ar aRZvris Sesaxeb, maSin sarekomendacio werili mosamarTlis mier gadacdomis daSvebis ganmartebiTa da rekomendaciebiT msgavsi Secdomis momavalSi Tavidan acilebis Sesaxeb, SeiZleba gaegzavnos mosamarTles. (kanoni saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa disci plinuri pasuxismgeblobisa da disci plinuri devnis Sesaxeb, muxli 19). iusticiis umaRlesi sabWos informaciis mixedviT 2007 wels 36 kerZo sarekomendacio baraTi gaica.

106

wyvetilebas disciplinur saqmeze. (kanoni saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa disci plinuri pasuxismgeblobisa da disciplinuri devnis Sesaxeb, muxlebi 21; 24.1). mosamarTlem, romelmac Caidina disci plinuri gadacdoma aqvs ufleba moiTxovos kolegiis wevris diskvalifikacia mikerZoebulobis safuZvliT. (kanoni saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa disci plinuri pasuxismgeblobisa da disci plinuri devnis Sesaxeb, muxli 35). disci plinuri saqmis ganxilvisas sakuTar poziciebs, dokumentacias da sxva informacias warmoadgenen rogorc saCivris Semtani aseve mosamarTle, romlis mimarTac disci plinuri gadacdomis Cadenis Taobaze saCivaria Semosuli (romelsac aqvs ufleba iyolios advokati, romelsac mosamarTleebi xSirad ar iyeneben), maT aseve aqvT ufleba dakiTxon mowmeebi da erTmaneTi, agreTve aqvT ufleba moiTxovon damatebiTi mowmeebis CarTva da damatebiTi dokumentaciis moZieba. (kanoni saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa disci plinuri pasuxismgeblobisa da disci plinuri devnis Sesaxeb, muxli 39). orive mxaris monawileoba kolegiis mier saqmis ganxilvisas savaldebuloa, miuxedavad imisa, rom kolegia uflebamosilia miiRos gadawyvetileba da cnos mosamarTle damnaSaved disci plinuri gadacdomis CadenaSi da daakisros disci plinuri saxdeli mosamarTles Tu mosamarTle Tavs aaridebs sapatio mizezis ar arsebobis SemTxvevaSi kolegiis mier saqmis ganxilvaze daswrebas. (igive muxli 41). mosmenis Semdeg disci plinuri kolegia uflebamosilia Sewyvitos an SeaCeros disci plinuri devna, cnos mosamarTle damnaSaved disci plinuri gadacdomis CadenaSi da daakisros mas disci plinuri saxdeli an disci plinuri zemoqmedebis sxva RonisZiebebi, miiRos kerZo SeniSvnis werili an udanaSaulod cnos mosamarTle.21 (igive muxlebi 48-53). 21 SeniSvnis kerZo werili SeiZleba gamocemul iqnas umniSvnelo darRvevisTvis an usafuZvlo motivebis arsebobis SemTxvevaSi. es konfidencialuri werili asaxavs disci plinuri kolegiis uaryofiT damokidebulebas disci plinuri gadacdomis Sesaxeb da iZleva rekomendaciebs momavalSi msgavsi qmedebis da aseve sxva damatebiTi problemebis Tavidan acilebis Taobaze samosamarTlo funqciebis ganxorcielebisas. (muxli 51).

107

Tu disci plinuri kolegia gadawyvets, rom mosamarTlem Caidina disci plinuri gadacdoma raSic mas brali edeboda, maSin igive kolegias aqvs ufleba danaSaulis simZimidan da garemoebebidan gamomdinare gamoiyenos an disci plinuri saxdeli an disci plinuri zemoqmedebis RonisZiebebi mosamarTlis mimarT. (igive 53-54). aseve ixileT 541 (romelic iZleva detalur wesebs Tu ra saxis saxdelebi SeiZleba iyos gamoyenebuli TiToeul disci plinur gadacdomaze). disci plinuri saxdelebia gafrTxileba, SeniSvna, mkacri SeniSvna, aseve Tanamdebobidan gadayeneba an mosamarTleTa sarezervo siidan amoSla. (igive muxli 4.1). disci plinuri zemoqmedebis RonisZiebebia kerZo sarekomendacio baraTi, an sasamarTlos Tavmjdomaris, misi moadgilis, an kolegiis Tavmjdomaris dakavebuli Tanamdebobidan gadayeneba. (igive muxli 4.2). mxolod erTi disci plinuri saxdeli SieZleba iqnas gmoyenebuli mosamarTlis mimarT, magram imavdroulad mosamarTlis sasamarTlos Tavmjdomaris an administraciuli Tanamdebobidan gadayeneba SeiZleba iyos gamoyenebuli. (igive muxli 54.2). Tu mosamarTles adre dakisrebuli hqonda disci plinuri saxdeli, romelic jer ar aris gaqarwylebuli, maSin disci plinuri kolegia valdebulia ufro mkacri saxdeli daakisros mosamarTles. (igive muxli 54.3). mosamarTlis Tanamdebobidan gadayeneba, rogorc sasjelis erTerTi forma, gamoiyeneba disci plinuri gadacdomis seriozulobis da raodenobis mixedviT da zogadad mosamarTlis moraluri reputaciidan gamomdinare da kolegiis mosazrebis mixedviT ekrZaleba Tu ara mosamarTles samosamarTlo Tanamdebobis dakaveba. Tu mosamarTles ukve dakisrebuli aqvs uvado mkacri sayveduri maSin disci plinurma kolegiam unda ganixilos mosamarTlis Tanamdebobidan gadayenebis sakiTxi. (igive muxli 56). mosamarTle, an organo an oficialuri piri, romelmac aRZra disci plinuri devna aqvs ufleba gaasaCivros disci plinuri kolegiis gadawyvetileba uzenaesi sasamarTlos samwevrian disci plinur palataSi. (kanoni saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa disci plinuri pasuxismgeblobisa

108

da disci plinuri devnis Sesaxeb, muxli 60. organuli kanoni uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb muxli 81.1). disciplinuri sabWo uflebamosilia gadasinjos kolegiis gadawyvetilebis siswore, faqtebi, kanonebi da dakisrebuli saxdelis forma. (kanoni saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa disci plinuri pasuxismgeblobisa da disci plinuri devnis Sesaxeb, muxli 65.1). disci plinuri kolegia ixilavs saqmes, romelic winaswar miRebul dokumentebs da masalebs emyareba da sadac orive mxare sakuTar poziciebs warmoadgenen, SeuZliaT dakiTxon erTmaneTi da aseve gascen pasuxebi disci plinuri kolegiis wevrebis mier dasmul SekiTxvebs. (kanoni saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa disci plinuri pasuxismgeblobisa da disci plinuri devnis Sesaxeb, muxli 67). saqmis mosmenis Semdeg disci plinuri kolegia uflebamosilia ar Secvalos, an Secvalos disciplinuri kolegiis gadawyvetileba an saerTod axali gadawyvetileba gamoitanos. igive muxlebi 69-72. disci plinuri sabWos gadawyvetileba miiReba wevrTa xmaTa umravlesobiT, sabolooa da ar SeiZleba misi gasaCivreba. (kanoni saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa disci plinuri pasuxismgeblobisa da disci plinuri devnis Sesaxeb, muxli 68.4). saboloo gadawyvetilebis miRebis Semdeg, uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomare (Tu saqme exeba uzenaesi sasamarTlos mosamarTles), an saqarTvelos iusticiis umaRlesi sabWo (Tu saqme sxva saerTo sasamarTlos mosamarTles exeba) pasuxismgebelia gadawyvetilebis aRsrulebze. (kanoni saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa disci plinuri pasuxismgeblobisa da disci plinuri devnis Sesaxeb, muxli 75). Tu disci plinuri gadawyvetileba exeba sasamarTlos Tavmjdomares, maSin Tavmjdomaris moadgile da sasamarTlos disci plinuri kolegiis Tavmjdomare gadascemen sakuTar gadawyvetilebas aRsrulebisaTvis Sesabamis organos. uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomaris SemTxvevaSi es organo iqneba uzenaesi sasamrTlos plenumi. yvela sxva danarCeni sasamarTlos SemTxvevaSi es pasuxismgebloba akisria iusticiis umaRles sabWos. (kanoni saerTo sasamarTloebis mosa-

109

marTleTa disci plinuri pasuxismgeblobisa da disci plinuri devnis Sesaxeb, muxli 76). SeniSvna moqmedebs 6 Tvis ganmavlobaSi, sayveduri – 9 Tvis ganmavlobaSi, xolo mkacri sayveduri – 1 wlis ganmavlobaSi, Tu aRniSnul periodSi mosamarTle ar Caidens kidev erT disci plinur gadacdomas (kanoni saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa disci plinuri pasuxismgeblobisa da disci plinuri devnis Sesaxeb, muxli 84.1). mosamarTlis zemdgom instanciaSi daniSvna an misi dawinaureba SeuZlebelia, Tu masze dakisrebul saxdels ar gauvida vada, an iseTi saxdeli aqvs dakisrebuli, romelic ar gaqarwyldeba. Tu man ganmeorebiT Caidina disci plinuri gadacdoma mas daekisreba ufro mkacri saxdeli. (kanoni saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa disci plinuri pasuxismgeblobisa da disci plinuri devnis Sesaxeb, muxlebi 54.3 da 85). xsenebuli Sedegebis Tavidan acilebis mizniT, mosamarTles SeuZlia aRiaros darRveva (danaSauli) da miiRos piradi SeniSvnis werili. aseT SemTxvevaSi, mosamarTle ar eqvemdebareba disci plinur pasuxismgeblobas. (kanoni saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa disci plinuri pasuxismgeblobisa da disci plinuri devnis Sesaxeb, muxlebi 84.2). saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa disci plinuri devnis zogierTi safuZveli, romelic disci plinuri pasuxismgeblobis Sesaxeb kanonSi aris mocemuli bundovani da subieqturia, rac xels uwyobs mosamarTlis ganTavisuflebas. miuxedavad imisa, rom "saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa disci plinuri pasuxismgeblobisa da disci plinuri devnis Sesaxeb" kanonis, muxli 2.3-is ganmartebis mixedviT kanonis araswori interpretacia ar SeiZleba warmoadgendes kanonis uxeS darRvevas. am gamonaklisis gamoyeneba praqtikaSi SeiZleba rTuli iyos, vinaidan saWiroa gakeTdes subieqturi ganmarteba imisa mosamarTlem imoqmeda Tu ara Sinagani rwmeniT. miuxedavad amisa, muxli 2.2(a) gamoiyeneba mosamarTleebis mimarT disci plinuri devnis aRZvris an maTi Tanamdebobidan ganTavisuflebis mizniT daSvebuli

110

SecdomebisaTvis. meores mxriv sxva respondentebma aRniSnes, rom disci plinuri devna aRiZvreba mosamarTleze, romelic amas imsaxurebs da amiT marTlmsajulebis damoukidebloba ar ilaxeba. disci plinuri procesis gaumWvirvaloba kvlav problemas warmoadgens. disci plinuri procesi konfidencialuria (kanoni saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa disciplinuri pasuxismgeblobisa da disciplinuri devnis Sesaxeb, muxli 5). disci plinuri kolegiis da disci plinuri sabWos sxdomebi sazogadoebisaTvis daxurulia. (kanoni (saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa disci plinuri pasuxismgeblobisa da disci plinuri devnis Sesaxeb, muxli 30.4; 65.3). disci plinur saqmeze TaTbiris procesi konfidencialuria, aseve disci plinuri kolegiis,a disci plinuri sabWos wevrebi da disci plinuri devnis aRmZvreli organo an Tanamdebobis piri valdebulni arian TaTbiris dros gamovlenili informacia konfidencialurad Seinaxon. (kanoni saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa disci plinuri pasuxismgeblobisa da disci plinuri devnis Sesaxeb, muxlebi 30.4; 65.3; 82.1). am infomraciis gamJRavneba warmoadgens disci plinuri devnis safuZvels. (kanoni saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa disci plinuri pasuxismgeblobisa da disci plinuri devnis Sesaxeb, muxli 82.2). disci plinuri kolegiis an disci plinuri sabWos gadawyvetilebis mxolod is nawili SeiZleba gaxdes sajaro sadac dasturdeba disci plinuri saxdelis dakisrebis faqti, magram ar SeiZleba disci plinuri saxdelis dakisrebis safuZvlebis gamJRavneba, garda im SemTxvevisa rodesac mosamarTle gaTavisufldeba samsaxuridan. (kanoni saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa disci plinuri pasuxismgeblobisa da disci plinuri devnis Sesaxeb, muxli 81). mxolod mosamarTles ganumartaven disci plinuri saxdelis an Tanamdebobidan ganTavisuflebis safuZvlebs. igive muxli 81. konfidencialobis moTxovna procesis sawyis etapze gamarTlebulia mosamarTlis reputaciis dasacavad, romelsac ar Caudenia danaSauli. mas Semdeg, rac mosamarTles daekisra

111

disci plinuri saxdeli, konfidencialurobis dacva naklebad gamarTlebulia, magram miuxedavad amisa konfidencialurobis dacva saWiroa. am wesis mixedviT sazogadoebisaTvis disci plinuri procesis Taobaze informacia naklebad xelmisawvdomia. rogorc qvemoT mocemuli cxrilidan Cans, bolo wlebis ganmavlobaSi SedarebiT naklebi disci plinuri saqme iqna aRZruli da mosamarTleze dakisrebuli saxdeli naklebad mkacria, vidre es warsulSi iyo. magaliTad, 2007 wels disci plinuri kolegiis mier ganxiluli 14 saqmidan, erTi saqme Sewyda disci plinuri kolegiis iniciativiT; ori Sewyda, vinaidan mosamarTle gadadga Tanamdebobidan; erT mosamarTles ar daekisra saxdeli; orma mosamarTlem miiRo gafrTxileba; oTxi mosamarTle Tanamdebobidan ganTavisuflda da oTxi mosamarTle, vinc sarezervo siaSi iyo Caricxuli amoiricxa am siidan. disci plinur saqmeTa warmoeba saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa mimarT 2005-2008 wlis 1 ivlisi

zemoT aRwerili disci plinuri warmoebis procedura ar vrceldeba uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomareze, romlis Tanamdebobidan ganTavisufleba SeiZleba mxolod impiCmentis saSualebiT, parlamentis wevrTa umetesobis mier konstituciis darRvevisaTvis (Tu es damtkicdeba sakonstitucio sasamarTlos mier), an saxelmwifo RalatisTvis an sxva danaSaulis CadenisaTvis (Tu damtkicebulia uzenaesi sasamarTlos mier). (saqarTvelos konstitucia muxli 64; organuli kanoni uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb muxli 23.1-23.2; organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb muxli 19 (T)). sakonstitucio sasamarTlos mosamarTleebi ar warmoadgenen disci plinuri devnis obieqts, magram SeiZleba ganTavisufldnen Tanamdebobidan Semdegi safuZvlebiT: • •

• • • •

wyaro: informacia mowodebulia uzenaesi sasamarTlos mier

112

profesiuli movaleobebis Seusrulebloba 6 Tanmimdevruli Tvis ganmavlobaSi an mTel weliwadSi 3 Tvis ganmavlobaSi safuZvliani mizezis gareSe. mosamarTlis TanamdebobisaTvis Seuferebeli saqmianobis ganxorcieleba an sxva iseTi saqmianobis ganxorcieleba romelic kanoniT aris akrZaluli; sasamarTlo TaTbiris an mosamarTlis poziciis gamJRavneba; saqarTvelos moqalaqeobis dakargva; sasamarTlos mier mosamarTlis uunarod cnoba; sasamarTlos saboloo gadawyvetileba mosamarTlis damnaSaved cnobis Sesaxeb.

(organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb muxli 16.1). sasamarTlos plenumis wevrTa xmaTa umravlesobaa saWiro zemoT CamoTvlili pirveli sami safuZvlisaTvis. sxva safuZvlebisaTvis ki plenumi unda gaecnos dokumentacias da Tu isini amtkiceben ganTavisuflebis safuZvlebs, maSin sakonstitucio sasamarTlos Tavmjdomare gamoscems brZanebas mosamarTlis gaTavisuflebis Taobaze

113

(organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb muxli 16.2). faqtori 18. saqmeTa ganawileba mosamarTleebze saqmeTa ganawileba obieqturi meTodis saSualebiT xdeba, rogoricaa latarea an maTi specializaciis mixedviT. saqmeTa CamorTmeva unda moxdes mxolod seriozuli mizezis safuZvelze, magaliTad rogoricaa interesTa konfliqti an Zalian didi datvirTva. daskvna

Sefaseba: dadebiTi

tendencia:

kanonis mixedviT saqmeTa ganawileba xdeba obieqturi meTodis safuZvelze, maTi specializaciis mixedviT da es wesi realurad gamoiyeneba. saqmeTa CamorTmeva SeiZleba moxdes mxolod mosamarTleTa Tanabari datvirTvis uzrunvelsayofad da gaWianurebis Tavidan asacileblad. analizi/safuZveli: raionuli (saqalaqo) sasamarTlos da saapelacio sasamarTlos Tavmjdomareebi pasuxismgebelni arian saqmeebi gaanawilon "kanoniT gansazRvruli wesis mixedviT". (kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb muxlebi 17. 3 (g); 22 (v)). raionul (saqalaqo) sasamarTloebSi sadac mxolod ori mosamarTlea erTerTi mudmivad samoqalaqo saqmeebze muSaobs, meore ki sisxlis. (kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb muxlebi 15.11). iusticiis umaRlesi sabWo pasuxismgebelia gansazRvros mosamarTlis specializacia da im SemTxvevaSi Tu raionul (saqalaqo) sasamarTloSi or mosamarTleze metia, maSin sabWom SeiZleba TiTo mosamarTles meti specializirebuli sferoebi dauqvemdebaros. sasamarTlos Tavmjdomares SeuZlia raionuli (saqalaqo) sasamarTlos mosamarTles samarTlis sxva specializaciis saqmis ganxilva daavalos, Tu es saWiro iqneba saqmeTa gaWianurebis Tavidan asacileblad. (kanoni saerTo sasamarTloebis

114

Sesaxeb muxlebi 15.11 da 15.15). iusticiis umaRlesi sabWo aseve anawilebs saapelacio sasamarTlos mosamarTleebs palatebSi maTi specializaciis mixedviT, am SemTxvevaSic saapelacio sasamarTlos Tavmjdomares SeuZlia mosamarTles sxva specializaciis saqmis ganxilva daavalos gaWianurebis Tavidan asacileblad. (kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb muxlebi 20.2; 20.4). bevr sasamarTloebSi, maT Soris Tbilisis saapelacio sasamrTloSi, mosamarTleebze saqmeebis ganawileba xdeba anbanuri Tanmimdevrobis mixedviT. mosamarTleTa saxelebi CamoTvlilia anbanuri TanmimdevrobiT da siaSi miTiTebuli pirveli mosamarTle iRebs sasamarTloSi Semotanil pirvel saqmes, siiT meore meore saqmes da ase Semdeg. miuxedavad amisa sasamarTlos Tavmjdomares SeuZlia mosamarTles sxva saqmis ganxilvac daavalos, Tu amas saWiroeba moiTxovs da Tu es saWiroa saqmeebis Tanabari ganawilebisaTvis. (kanoni saqmeTa ganawilebis da mosamarTleTa uflebamosilebis gansazRvris Taobaze; muxlebi 4; 9 da 13. miRebulia 1998 wlis 26 ivniss). raionul sasamarTloebSi magistrat mosamarTleebs Soris saqmeTa ganawileba igive princi piT xdeba, garda im SemTxvevebisa roca momCivanis misamarTi gamoiyeneba imis dasadgenad, Tu romeli magistratis gansaxilvelia esa Tu is saqme. (kanoni saqmeTa ganawilebis da mosamarTleTa uflebamosilebis gansazRvris Taobaze; muxlebi 4..2). praqtikulad, gamokiTxulTa umetesobam aRniSna, rom saqmeTa ganawileba areulad xdeba da zemoT aRniSnuli wesebi daculia. magram erTma respondetma aRniSna, rom mniSvnelovani saqmeebi im mosamarTleebze nawildeba, romlebic yofili prokurorebi arian da gamoxata eWvi, rom im saqmeebis ganawileba, sadac saxelmwifos interesi arsebobs ar xdeba areulad. sakonstitucio sasamarTlos Tavmjdomare, sakonstitucio sasamarTlos reglamentis mixedviT mosamarTleTa palatebs unawilebs im saqmeebs, romelTa ganxilvac plenumis mier ar

115

aris savaldebulo. (sakonstitucio sasamarTlos reglamenti muxli 27. miRebulia 2002 wlis 19 aprils). am reglamentis mixedviT mas Semdeg rac sarCeli gaivlis registracias igi gadaegzavneba Tavmjdomares, romelic saqmes daawers erTerT palatas. sakonstitucio sasamarTlos Tvamjdomare sakuTar gadawyvetilebas saqmeTa ganawilebis Taobaze iRebs saqmis Tanabari ganawilebis princi pis safuZvelze, TiToeuli palatis datvirTulobis gaTvaliswinebiT da palatebis mier gansaxilvel saqmeTa kompleqsurobis mixedviT. (sakonstitucio sasamarTlos reglamenti muxli 26.3).

mosamarTleTa Soris. (mosamarTleTa asociaciis wesdeba muxli 2.1. miRebulia 1999 wels; cvlilebebi Sevida 2007 wels)). Aam organizacias aqvs uflebamosileba - im mosamarTleebs visac es sWirdeba gauwios finansuri daxmareba, moawyos seminarebi da sportuli RonisZiebebi mosamarTleebisaTvis da sasamarTlos TanamSromlebisaTvis. sawevro gadasaxadi Seadgens mosamarTlis xelfasis 1%-s, rac ar aris sakmarisi mosamarTleTa asociaciis sruli dafinansebisaTvis. organizacia ZiriTad eyrdnoba amerikis iuristTa asociaciis, euTos da sxva donori organizaciebis dafinasebaze.

faqtori 19. mosamarTleTa asociaciebi asociacia arsebobs da misi erTaderTi mizania marTlmsajulebis interesebis dacva, ganmtkiceba da es organizacia aqtiuria. daskvna

Sefaseba: neitraluri

tendencia:

saqarTvelos mosamarTleTa asociacia 1999 wels Seiqmna imisaTvis, rom mosamarTleTa interesebi yofiliyo daculi da ganmtkicebuli. mosamarTleTa asociaciis gaaqtiurebis mizniT sxvadasxva RonisZiebebi tardeba. mosamarTleTa kidev erTi TviTmmarTveli organo aris mosamarTleTa konferencia, romelic saerTo sasamarTloebis Sesaxeb kanonis mixedviT Seiqmna. analizi/safuZveli: konstituciiT garantirebulia asociaciebis Seqmna da maTSi gawevrianebis ulfeba. (konstitucia muxli 26.1). mosamarTleebma 1999 wels gamoiyenes es ufleba da Seqmnes mosamarTleTa nebayoflobiT wevrobaze dafuZnebuli asociacia. rogorc es organizaciis wesdebaSia aRniSnuli, mosamarTleTa asociaciis mizania daicvas mosamarTleTa uflebebi, ganamtkicos maTi uflebamosileba, daicvas maTi materialuri da socialuri interesebi da Seamciros korufcia

116

mosamarTleTa asociaciis Seqmnis Semdeg mosamarTleTa interesebis dacvisTvis man arc Tu bevri ram gaakeTa, gansakuTrebiT ki sasamarTloTa reorganizaciis adreul etapze. 2005 wlisaTvis mosamarTleTa asociacia pasiur organizaciad iqca da igi Tavis sawevro finansebs ZiriTadad iyenebda mosamarTleebis da maTi ojaxebis finansuri daxmarebisTvis da ara treningebis an sxva aqtivobebis organizebisaTvis. 2007 wlis martSi axali xelmZRvanelobis arCevis da organizaciis wesdebaSi cvlilebebis Setanis Semdeg organizaciis gaaqtiurebis mizniT sxvadasxva aqtivobebi daigegma. 2007 wels organizaciam ganaaxla Jurnalis gamocema, romelic SeCerebuli iyo usaxsrobis gamo. 2008 wlis mdgomareobiT mosamarTleTa asociaciaSi daaxloebiT 300mde wevri iyo da am organizaciis wevrebi mosamarTleTa umetesoba arian. miuxedavad yvelafrisa organizaciam mosamarTleTa uflebebis dacviT saqmianoba mainc ar gaaqtiura. mosamarTleTa kidev erTi gaerTianeba aris mosamarTleTa konferencia, romelic aris TviTmmarTveli organizacia da misi wevrebi arian uzenaesi sasamarTlos, saapelacio sasamarTloebis da raionuli (saqalaqo) sasamarTloebis mosamarTleebi. (kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb muxli 77.1). am organizaciis mizania daicvas da ganamtkicos sasamarTlos damoukidebloba, gazardos sazogadoebis ndoba

117

sasamarTlos mimarT da ganamtkicos marTlmsajulebis uflebamosileba. (kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb muxli 77.2). am organizaciis mmarTvel organoebs warmoadgens administraciuli komiteti da sakoordinacio sabWo. (kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb muxlebi 78.2 (a); 79 (a)-(b)). mosamarTleTa konferencia ismens mosamarTleTa konferenciis Tavmjdomaris, sakoordinacio sabWos Tavmjdomaris da saerTo sasamarTloebis departamentis wliur angariSebs sakuTari saqmianobis Sesaxeb, amtkicebs mosamarTleTa konferenciis reglaments da aseve axorcielebs kanoniT dadgenil sxva uflebamosilebebs. (kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb muxli 79 (g)-(v)) amasTanave, igi aseve irCevs iusticiis umaRlesi sabWos mdivans da am organos mosamarTle wevrebs (uzenaesi sasamarTlos wardginebis safuZvelze), amtkicebs samosamarTlo eTikis wesebs (iusticiis umaRlesi sabWos rekomendaciiT). (igive muxlebi 79 (b); 79 (b1) da 79 (z)). saqarTvelos mosamarTleTa konferencia damoukidebelia, rogorc aRmasarulebeli aseve sakanonmdeblo xelisuflebisagan da finansdeba saerTo sasamarTloebis biujetidan. mosamarTleTa konferenciam miiRo reglamenti 2005 wels da amis Semdeg organizacia yovelwliurad ikribeba,. Sexvedrebi Sedga 2006 da 2007 wlis oqtomberSi, sadac miRebuli iyo mosamarTleTa eTikis wesebi. mosamarTleTa konferenciis dafinansebiT ar Catarebula mosamarTleTa treningi, da aseve es organizacia ar gamoscmes arc Jurnals da arc sainfomracio biuletens.

V. angariSgeba da gamWvirvaloba faqtori 20. sasamarTlo gadawyvetilebebi da zewola sasamarTlo gadawyvetilebebi miiReba mxolod faqtebisa da kanonis safuZvelze da ar eqvemdebareba zewolas zemdgomi mosamarTleebis mxridan (mag. sasamarTlos Tavmjdomare) da ar iTvaliswinebs kerZo an mTavrobis interesebs.

118

daskvna

Sefaseba: uaryofiTi

tendencia:

samoqalaqo saqmeebze aRmasarulebeli xelisuflebis zewola naklebad xorcieldeba. korufcia sagrZnoblad Semcirda, magram saproceso SeTanxmebis miRebiT sxvadasxva formis korufciuli qmedebebi dainerga. amasTanave, sisxlis da administraciul saqmeebze aRmasrulebeli xelisuflebis da prokuraturis gavlena mainc arsebobs.

analizi/safuZveli: miuxedavad konstituciuri da sxva samarTlebrivi garantiebisa, sasamarTlo xelisuflebis damoukideblobisa, prokuraturis da aRmasrulebeli xelisulflebis zewola sasamarTloze jer kidev warmoadgens problematur sakiTxs marTlmsajulebisaTvis. kanonis mixedviT, "mosamarTle damoukidebeli unda iyos saqmianobisas da unda eqvemdebarebodes mxolod konstitucias da kanons. mosamarTleze raime formis zewola, an mis samqianobaSi raime formiT Careva imisaTvis, rom gavlena moxdes mis gadawyveylebaze akrZalulia da isjeba kanoniT". (saqarTvelos konstitucia, muxli 84.1; agreTve ixileT kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb, muxlebi 7.1, 8; organuli kanoni uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb, muxli 3.1; organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb, muxli 4.1; samoqalaqo saproceso kodeqsi muxli 6.1; sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi muxli 8). amasTanave sasamarTlo xelisufleba damoukidebelia xelisuflebis sxva Stoebisgan da marTlmsajulebas SeiZleba mxolod sasamarTloebi axorcielebdnen. (kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb, muxli 1.1). samosamarTlo eTikis wesebi mouwodebs mosamarTleebs, rom "maTi azri ar unda meryeobdes politikuri, socialuri, mxaris interesis, sazogadoebrivi zemoqmedebis an sxvagvari urTierTobis zegavlenis gamo, anda kritikis SiSiT." (samosamarTlo eTikis wesebi muxli 2).

119

mosamarTleebi valdebulni arian Tavidan aicilon mxareebTan Sexvedrebi da maTTan raime saxis komunikacia im saqmeebTan dakavSirebiT romelsac isini ixilaven, an im pirebTan urTierToba, romlebic dainteresebulni arian im saqmis SedegebiT, romelsac mosamarTle ixilavs. (samosamarTlo eTikis wesebi muxli 7). imisaTvis, rom aRmofxvriliyo "satelefono marTlmsajuleba"22 da ganmtkicebuliyo mosamarTlis damoukidebloba, parlamentma miiRo kanoni 2007 wels, romelic krZalavs calmxriv urTierTobebs romelic "laxavs sasamarTlos damoukideblobis, miukerZoeblobis da sasamarTlo procesis SejibrebiTobis princi ps". (kanoni saerTo sasamarTloebis mosamarTleebTan komunikaciis Sesaxeb muxli 3.1. miRebulia 2007 wlis 11 ivliss). mosamarTle, romelTanac aseTi urTierTobebis damyarebas Seecdebian, valdebulia werilobiT acnobos sakuTari sasamarTlos (an sasamarTlos TavmjdomaresTan komunikaciis damyarebis SemTxvevaSi ufro maRali instanciis sasamarTlos Tavmjdomares) Tavmjdomares. (kanoni saerTo sasamarTloebis mosamarTleebTan komunikaciis Sesaxeb muxli 4.1). aseTi urTierTobebis ar gamJRavnebam SeiZleba gamoiwvios mosamarTlis disci plinuri devna. (kanoni saerTo sasamarTloebis mosamarTleebTan komunikaciis Sesaxeb muxli 4.3). Tu akrZaluli urTierTobis iniciatori aris mxare, dainteresebuli piri, an sajaro moxele, sasamarTlo Tavmjdomares SeuZlia daawesos jarima an iusticiis umaRles sabWos mosTxovos disci plinuri saxdelis dadeba. (kanoni saerTo sasamarTloebis mosamarTleebTan komunikaciis Sesaxeb muxli 4.2). Tu akrZaluli urTierTobis iniciatori aris prokurori, advokati, gamomZiebeli, an sajaro moxele, maSin iusticiis umaRlesi sabWos mdivani valdebulia amis Taobaze Seatyobinos generalur prokurors, saqarTvelos advokatTa asociaciis Tavmjdomares an sxva Sesabamis Tanamdebobis pirs reagirebisaTvis. (kanoni saerTo sasamarTloeb22

"satelefono marTlmsajuleba" exeba saxelmwifo struqturebSi miRebul praqtikas, rodesac isini ukavSirdebian mosamarTles da karnaxoben ra gadawyvetileba unda gamoitanon ama Tu im saqmeze.

120

is mosamarTleebTan komunikaciis Sesaxeb muxli 11.1-11.4). amis Semdeg generaluri prokurori, saqarTvelos advokatTa asociaciis Tavmjdomare an sxva Tanamdebobis piri valdebulia gamoikvlios saCivari, miawodos pasuxi iusticiis umaRles sabWos da Seatyobinos ganxorcielebuli disciplinuri RonisZiebebis Taobaze. (kanoni saerTo sasamarTloebis mosamarTleebTan komunikaciis Sesaxeb muxli 11.5). iusticiis umaRles sabWos aqvs ufleba gaasaCivros disciplinuri saxdelis dakisrebaze uari. (kanoni saerTo sasamarTloebis mosamarTleebTan komunikaciis Sesaxeb muxli 11.6). ase rom, Tu prokurors surs miTiTebebi misces mosamarTles, rogor gadawyvitos saqme, komunikaciis damyarebisaTvis saxdelis dadeba damokidebuli iqneba mosamarTlis mzaobaze ganacxados calmxrivi urTierTobis Taobaze, aseve sasamarTlos Tavmjdomaris mzaobaze, amis Sesaxeb Seatyobinos generalur prokurors da bolos generaluri prokuroris gadawyvetilebaze dasajos Tu ara prokurori aseTi qmedebisaTvis, da Tu dasjis maSin ramdenad mkacri iqneba sasjeli. uzenaesi sasamarTlos informaciiT am kanonis miRebis Semdeg mosamarTlesTan calmxrivi urTierTobis damyarebis mcdelobis 4 SemTxveva dafiqsirda. Sefasebis jgufis mier gamokiTxulma respondentebma isaubres am kanonis gavlenaze. maT ar aRniSnes Tu ra gavlenas iqoniebs es kanoni prokurorebze, aramed isaubres im gavlenaze rac kanons eqneba adgilobriv organoebze, romlebic naklebad iyvnen dakavebulni sasamarTlo saqmeebze zewoliT. kanoni interesTa konfliqtis da sajaro samsaxurSi korufciis Sesaxeb krZalavs korufcias da adgens, rom Tanamdebobis piri (termini, romelic mosamarTlesac moicavs), romelic valdebulia miiRos gadawyvetilebebi ufasod, ar unda iRebdes an iTxovdes raime saxis anazRaurebas aseTi momsaxurebis gawevisTvis. (kanoni interesTa konfliqtis Sesaxeb, muxlebi 2, 9.1. miRebulia 1998 wlis, 17 oqtomberi). sxva Tanamdebobis pirebis msgavsad, mosamarTleebma unda Seavson qonebrivi deklaracia daniSvnidan 1 Tvis vadaSi da

121

SemdgomSi wliuri qonebrivi da finansuri deklaracia. (kanoni interesTa konfliqtis Sesaxeb, muxli 14). gamokiTxulTa azriT, korufcia sasamarTlo xelisuflebaSi Zalian iSviaTi movlenaa. amis mizezad ki nawilobriv miaCniaT gazrdili mosamarTlis xelfasi, aseve xelisuflebis mcdelobebi aRmofxvran korufcia, ramac gamoiwvia im mosamarTleTa Tanamdebobidan gaTavisufleba da sisxlis samarTlis pasuxisgebaSi micema, vinc iyvnen CarTulni korufciaSi.23 marTlac, bolo peirodSi Catarebuli kvlevis mixedviT 2007 wlis seqtembramde 12 Tvis ganmavlobaSi gamokiTxuli respondentebis 97%-ma aRniSna, rom maT ar gadauxdiaT qrTami garkveuli momsaxurebis an gadawyvetilebis misaRebad da mxolod 1%-ma ganacxada, rom maT aqvT gadaxdili qrTami. (ixileT amomrCevelTa gamokiTxvis kvleva. saerTaSoriso respublikuri instituti (IRI) xelmisawvdomia veb gverdze http://www.iri.org/eurasia/georgia/pdfs/20070509Geor giapoll3.pdf ). im mosamarTleebma, vinc am angariSis miznebisaTvis gamoikiTxa, erTxmad uaryves rom maT ar hqoniaT SemTxveva maT gadawyvetilebaze zemoqmedebisa arc prokuroris, arc aRmasrulebeli xelisuflebis da arc adgilobrivi mmarTvelobebis mxridan. erTerTma gamokiTxulma aRniSna, rom sasamarTlo xelisufleba "absoluturad damoukidebelia". mosamarTleTa damoukideblobis damadasturebel safuZvlad miiCneven saqmeebis daaxloebiT 40%-s, sadac prokuraturis moTxovnebi ar aris dakmayofilebuli. problemis warmoqmnis mizezad aRiniSna, rom saWiroa sazogadoebis darwmuneba mosamarTleTa damoukideblobaSi. zogierT mosamarTles miaCnia, rom sazogadoebis damokidebuleba momdinareobs opoziciis im warmomadgenelTa gancxadebebidan, romlebic akritikeben xelisuflebis sasargeblod miRebul 23

es miRweva warmoadgens kidev erT magaliTs aRmasrulebeli xelisuflebis Zalauflebisa, vinaidan korufciis Semcireba iyo aRmasrulebeli xelisuflebis iniciativa, romelic marTlmsajulebazec ganxorcielda.

122

gadawyvetilebebs da sasamarTlos sdeben brals korufciaSi da damoukideblobis arqonaSi. aRmasrulebeli xelisufleba aseve xedavs sazogadoebis marTlmsajulebis damoukideblobaSi darwmunebis saWiroebas. Aam miznis misaRwevad prezidentma da ministrebma ramodenimejer mimarTes evrokavSirs gamoagzavnon evropeli mosamarTleebi, raTa maT qarTvel kolegebTan erTad ganixilon saqmeebi da miiRon gadawyvetilebebi, riTac marTlmsajulebis mimarT rwmena kidev ufro ganmtkicdeba. mosamarTleebs ar gamouTqvamT ukmayofileba am mosazrebasTan dakavSirebiT, romelic aRmasrulebeli xelisuflebis iniciativaa, da gamokiTxulTa azriT es dumili aRmasrulebel xelisulflebaze damokidebulebis maCvenebelia. marTalia rom sazogadoebas dabali warmodgena aqvs sasamarTlo xelisuflebaze. zemoT ganxiluli amomrCevelTa gamokiTxis mixedviT, respondentTa 22% kmayofilia sasamarTlos muSaobiT, 67% ki ukmayofiloa.24 (amomrCevelTa gamokiTxvis kvleva. saerTaSoriso respublikuri instituti (IRI)). saerTaSoriso gamWirvalobam 2008 wlis 25 martidan 2 aprilamde Caatara sazogadoebrivi azris kvleva "saxelmiwfo instituebis mimarT rwmenis Taobaze". am kvlevis mixedviT gamovlinda, rom sazogadoebas yvelaze naklebad swams sasamarTlo xelisflebis da gamokiTxulTa 36.7%ma aRniSna, rom isini saerTod ar endobian sasamarTlo xelisflebas. (saerTaSoriso gamWvirvaloba saqarTvelos sazogadoebrivi azris kvleva; 2008 wlis 20 maisi. xelmisawvdomia veb gverdze: http://www.transparency.ge/ index.php?lang_id=ENG&sec_id=210&info_id=412

24

unda aRiniSnos rom kvlevis meTodologiaSi ar iyo miTiTebuli gansxvaveba saerTo sasamarTloebsa da sakonstitucio sasamrTlos Soris; am dokumentisaTvis gamokiTxulma respondentTa umetesobam miiCnia sakonstitucio sasamrTlo damoukidebel sasamarTlod da ganacxada rom misi gadawyvetilebebis aRsruleba xdeba.

123

miuxedavad negatiuri damokidebulebisa sazogadoebis mxridan marTlmsajulebis mimarT bevrma gamokiTxulma aRniSna, rom mosamarTleebi zogadad arian damoukidebelni samoqalqo saqmeebis gadawyvetisas, magram isini jer kidev warmoadgenen zewolis obieqts administraciul saqmeebze, saxelmwifo interesebis gamo da sisxlis samarTlis saqmeebze, rodesac damoukidebloba gamonaklisia da ara wesi. zogierTma gamokiTxulma aseve aRniSnes, rom sisxlis samarTlis gaidlainebma kidev ufro gazardes sasamarTlos damoukidebloba. (axlad miRebul sisxlis samarTlis gaidlainebTan dakavSirebiT ixileT faqtori 8). vinaidan mosamarTles aqvs naklebi lavirebis saSualeba am gaidlainebis mixedviT, prokurorebs da sxvebs aqvT naklebi survili zegavlena moaxdinon mosamarTleze, radgan maT ukve winaswar ician ra saxis gadawyvetileb iqneba gamotanili mosamarTlis mier. miuxedavad amisa, bevrma gamokiTxulma pirma aRniSna, rom prokurorebi mainc iyeneben mniSvnelovan zewolas mosamarTleebze. erTerTma respondentma isic ki aRniSna, rom mosamarTleebi sisxlis samarTlis braldebuls iWeren miuxedavad saqmeze prokuroris cudad momzadebisa. rac Seexeba patimrobas, erTerTma gamokiTxulma Tqva, rom Tu braldebis mxare moiTxovs patimrobis 10 wels mosamarTle rogorc wesi 8 an 9 wels miusjis.25 erTerTma gamokiTxulma isic aRniSna, rom mosamarTlis funqcia aris braldebis mxaris moTxovnis dokumenturad gaformeba. gamokiTxulebma aseve miuTiTes udanaSaulod cnobis gadawyvetilebebis Zalian dabal maCvenebelze da es garemoeba moiyvanes mtkicebulebad prokuraturis gavlenisa sisxlis samarTlis saqmeebze. uzenaesi sasamarTlos monacemebis mixedviT 18373 sisxlis samarTlis saqmidan, romelic 2007 wels iqna ganxiluli, 95.4% (15 526) dasrulda gamamtyunebeli ganaCeniT. faqtiurad, zogierTma mosamarTlem aRiara, rom sisxlis samarTlis saqmeebze mosamarTleebma kargad ician Tu isini 25

gamokiTxulebma Tqves, rom aseTi gadawyvetileba miiCneva, rogorc braldebis mxarisTvis uaris Tqma, rac aucileblad gasaTvaliswinebelia sasamarTlo xelisuflebis statistikuri monacemebis gacnobisas.

124

gaamarTleben braldebuls, prokurori SeiZleba daisajos an dakargos samsaxuri. saxalxo damcvelis informaciiT, prokuratura gaxda "aRmasrulebeli damsjeli saSualeba, romelic asrulebs xelisuflebis politikur gadawyvetilebebs da nawilobriv mTlianad marTavs sasamarTloebs". (adamianis uflebaTa darRvevebis anatomia) prokuroris Zalauflebis erTerTi sazomi aris maTi unari gadawyviton saqmeebi "saproceso garigebiT."es garigebebi sakmaod xSiria da rogorc wesi maTze SeTanxmeba xdeba braldebulis advokatis gareSe. ar aris aucilebeli braldebulisaTvis aRiaros danaSauli, sakmarisia man gadaixados Tanxa imisaTvis rom braldeba moexsnas. xandaxan saproceso SeTanxmebas win uswrebs winaswari patimroba (advokatTan konsultaciis gareSe), rac warmoadgens erTgvar biZgs braldebulisaTvis gaaformos saproceso SeTanxmeba. gamokiTxulebma am praqtikas uwodes dakanonebuli meqrTameoba da daaxasiaTes mosamarTleebi, romlebic am procesSi iReben monawileobas rogorc notariusebi. aseve ixileT, saqarTvelos iuridiuli profesiis reformis indeqsi, 2007; advokatebis mosazrebasTan dakavSirebiT saproceso garigebis Taobaze. gamokiTxulebma aRniSnes, rom miuxedavad aRmasrulebeli xelisuflebis survilisa hyavdes damoukidebeli marTlmsajuleba, es abstraqtuli survili xSirad gadaifareba imis SiSiT, rom erT dRes mosamarTleebma SeiZleba daiwyon saxelmwifos winaaRmdeg gadawyvetilebebis gamotana. amis gamo xelisulfeba mudam akontrolebs mosamarTleebs. magaliTad, gamokiTxulebma aRniSnes xSiri SemTxevebi, rodesac braldebul pirovnebaze Tavad prezidents da aseve xelisuflebis sxva warmomadgenlebs sajarod uTqvamT, rom saWiroa braldebulis dasja vinaidan isini damnaSaveebi arian da amisaTvis unda agon pasuxi. aseTi gancxadebebi arRvevs udanaSaulobis prezumciis princi ps, rac konstituciiT aris garantirebuli. (saqarTvelos konstitucia muxli 40.1). zogierTma respondentma aRniSna satelefono marTlmsaju-

125

lebis jer kidev arsebobis Sesaxeb, sxvebma ki Tqves rom es ar aris saWiro, vinaidan mosamarTleebma Tavad ician Tu ras moelian maTgan. erTerTma gamokiTxulma amis Sesaxeb Tqva "sabWoTa mentaliteti jer kidev arsebobs". saarCevno davebi politikuri zewolis sagani xdeba mudam. 2005 wels dawyebuli sasamarTloebis reorganizaciis procesi gavlenas axdens marTlmsajulebaze. (ixileT sasamarTlo refromis indeqsi, saqarTvelo, 2005). erTerTma respondentma Tqva, rom sandooba iyo mTavari kriteriumi mosamarTleTa SerCevisaTvis, maTi reorganizebul sasamarTloebSi daniSvnisaTvis da sarezervo siaSi ar CasmisTvis. kidev erTma gamokiTxulma, romelmac axsena mosamarTleebis "masobrivi daTxovnebi" 2005 wels aRniSna, rom axlad daniSnuli mosamarTleebi iyvnen axalgazrdebi,26 xelisuflebis mimarT loialurad ganwyobilni da ar sWirdebaT imis Sexseneba, rom xelisuflebis sasargeblod unda miiRon gadawyvetilebebi. erTerTma gamokiTxulma Tqva, rom isini vinc ganTavisufldnen mosamarTlis Tanamdebobidan iyvnen cnobili korumpirebulni. magram amave dros meore respondentma aRniSna, rom damoukidebeli mosamarTleebi gaaTavisufles Tanamdebobidan. vinaidan es procesi ar aris gamWvirvale, samsaxuridan daTxovnis motivebi gaugebaria. faqtori 21. eTikis kodeqsi mosamarTleTa eTikis kodeqsi miRebulia da misi mizania daareguliros iseTi mniSvnelovani sakiTxebi, rogoricaa interesTa konfliqti, calmxrivi komunikacia da Seusabamo politikuri saqmianobis sakiTxebis mogvareba, xolo 26

statistika amyarebs am gancxadebas 2004-2005 wlebSi daniSnuli 62 mosamarTlidan 33 (53%) iyvnen 31dan-35 wlamde; 27 (44%) iyvnen 36dan-50 wlamde; da 2 (3%) iyvnen 51-dan 65 wlamde. (saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociacia marTlmsajuleba saqarTveloSi) amis sawinaaRmdegod 2006-2007 wlebSi daniSnuli 56 mosamarTlidan 16 (29%) iyvnen 28-dan 30 wlamde; 32 (57%) iyvnen 31-dan 35 wlamde; 8 (14%) iyvnen 36 dan 50 wlamde. (iqve).

126

mosamarTleebi valdebulni arian gaiaron treningi eTikis kodeqsis Sesaxeb Tanamdebobaze daniSvnamde da daniSvnis Semdeg. daskvna

Sefaseba: neitraluri

tendencia:

2007 wlis oqtomberSi, mosamarTleTa konferenciam miiRo mosamarTleTa eTikis wesebi, romelmac Secvala 2001 wels miRebuli eTikis kodeqsi. calmxrivi urTierTobebis Sesaxeb miRebul kanonTan erTad, mosamarTleTa eTikis wesebi aregulirebs mniSvnelovan eTikur sakiTxebs, romlebic saqarTvelos mosamarTleTaTvis gasaTvaliswinebelia. iusticiis umaRlesi skola atarebs treningebs samosamarTlo eTikis wesebze rogorc moqmedi mosamarTleebisaTvis aseve momavali mosamarTleobis knadidatebisaTvis. miuxedavad amisa, respondentebi skeptikurad iyvnen ganwyobilni imasTan dakavSirebiT Tu ra doneze moaxerxebs eTikis wesebi da calmxrivi urTierTobebis Sesaxeb kanoni mosamarTleTa qcevis daregulirebas. analizi/safuZveli: mosamarTleTa konferenciam miiRo samosamarTlo eTikis wesebi 2007 wlis 20 oqtombers, romelmac Secvala 2001 wels miRebuli mosamarTleTa eTikis kodeqsi. rogorc misi winamorbedi es axali wesebi orientirebulia "marTlmsajulebis damoukideblobis, miukerZoeblobis da marTmsajulebis erTianobis ganmtkicebaze, marTmlsajulebis mimarT sazogadoebrivi ndobis da rwmenis amaRlebaze, mosamarTlis Tanamdebobis prestiJisa da avtoritetis amaRlebaze". (samosamarTlo eTikis wesebi preambula). kanoni disci plinuri devnis Sesaxeb ganmartavs eTikis wesebis darRvevas, rogorc disci plinur darRvevas. (kanoni disciplinuri pasuxismgeblobis Sesaxeb muxli 2(2) (i)). samosamarTlo eTikis wesebis darRvevisTvis sanqciebi SeiZleba iyos gafrTxileba, SeniSvna, mkacri SeniSvna, mosamarTlis Tanamdebobidan gadayeneba an sarezervo siidan amoSla. igive muxli 541(d).

127

mosamarTleTa eTikis wesebi Sedgeba 28 mokle muxlisgan da exeba iseT mniSvnelovan sakiTxebs, rogoricaa mosamarTlis miukerZoebloba da damoukidebloba (samosamarTlo eTikis wesebi muxlebi 1-7), mosamarTlis kompetenturoba da samuSaosTvis Tavdadeba (igive muxlebi 8-14), sasamarTlosa da medias Soris urTierToba (igive muxlebi 15-21), ara samosamarTlo saqmianoba (igive muxlebi 22-28). amasTanave, mosamarTleebma Tavi unda Seikavon negatiuri azris gamoTqmisagan sakuTari kolegebis an sxva mosamarTleebis profesiuli da piradi Tvisebebis Sesaxeb. (samosamarTlo eTikis wesebi muxli 6). samosamarTlo eTikis wesebi konkretulad krZalavs calmxriv urTierTobebs da avaldebulebs mosamarTles, rom Seatyobinos sasamarTlos Tavmjdomares werilobiT masTan mimdinare saqmesTan dakavSirebiT nebimieri urTierTobis damyarebis mcdelobis Sesaxeb. (samosamarTlo eTikis wesebi muxli 7). amasTanave, wesebi ukrZalavs mosamarTles politikur partiaSi gawevrianebas an nebismieri saxis politikur aqtivobaSi monawileobas. (samosamarTlo eTikis wesebi muxlebi 26, 27; aseve ixileT konstitucia muxlebi 265; 6.3; kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb muxli 5.1; kanoni uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb muxli 20.4; kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb muxli 17)). mosamarTleTa eTikis wesebi ar exeba konkretulad interesTa konfliqtis sakiTxs; piriqiT es dokumenti mouwodebs mosamarTleebs iyvnen damoukidebelni, miukerZoebelni da Tavisufalni winaswari mosazrebis an mikerZoebisgan. (samosamarTlo eTikis wesebi muxlebi 1-3; 5; 10). detaluri miTiTebebi interesTa konfliqtis Sesaxeb mocemulia Sesabamis saproceso kanonmdeblobaSi. konkretulad ki, mosamarTle valdebulia aicilos saqmis ganxilva Tu igi warmoadgens mxares, aqvs saerTo uflebebi an valdebulebebi erTerT mxaresTan, igi am saqmeze ukve moqmedebda mosamarTlis rangSi romelime instanciis sasamarTloSi an sxva raime formiT aris dakavSirebli am saqmesTan, an mxareebi misi axlo naTesavebi arian, an mosamarTle pirdapir Tu iribad

128

daintersebulia saqmis SedegiT, an Tu arsebobs sxva raime garemoeba, romelic iwvevs mosamarTlis miukerZoeblobaze SekiTxvebs. (samoqalaqo saproceso kodeqsi muxli 29, 31; sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi muxli 105; organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb muxli 46). mosamarTleebs aqvT SesaZlebloba gaiaron treningi mosamarTleTa eTikis wesebze. iusticiis umaRles skolaSi Seqmnili 14 Tviani saswavlo programa mosamarTleobis kandidatebisaTvis iTvalisiwinebs savaldebulo kurss mosamarTleTa eTikis sakiTxebze, romelic 2 srul saswavlo dRes moicavs. amasTanave, mosamarTleTa eTikis saswavlo kursi Sedis mosamarTleTa gangrZobadi swavlebis programaSi, romelsac iusticiis umaRlesi skola axorcielebs moqmedi mosamarTleebisaTvis. magram es ar aris calke damoukidebeli kursi aramed gaerTianebulia sxva Tematur treningebSi. amerikis iuristTa asociaciis kanonis uzenaesobis iniciativasa da iusticiis umaRles skolas Soris gaformebulia urTierTSeTanxmebis memorandumi, romlis mixedviTac moqmedi mosamarTlebisaTvis imarTeba 2 saaTiani saswavlo kursi eTikis sakiTxebze yvela im treningis dros, romelsac atarebs germanuli teqnikuri daxmarebis programa (GTZ). iusticiis umRlesma skolam amerikis iuristTa asociaciis kanonis uzenaesobis iniciativasTan da saqarTvelos uzenaes sasamarTlosTan TanamSromlobiT SeimuSava eTikis saswavlo programa, rogorc mosamarTleobis kandidatebisaTvis aseve moqmedi mosamarTleebisaTvis. trenerTa treningi Catarda 2008 wlis martSi. amerikis iuristTa asociaciam kanonis uzenaesobis iniciativam aseve moamzada da gamosca "samosamarTlo eTikis saerTaSoriso standartebi", romelic moicavs Semdeg dokumentebs qarTul enaze: marTlmsajulebis damoukideblobis saerTaSoriso standartebi; mosamarTleTa statutis evropuli qartia, evro sabWos rekomendacia (94) 12 mosamarTleTa damoukideblobis, efeqturobis da maTi rolis Sesaxeb; sa-

129

mosamarTlo qcevis bangaloris princi pebi; mosamarTleTa universaluri qartia; evropis mosamarTleTa sakonsultacio sabWos gadawyvetilebebi 1-3. amerikis iuristTa asociaciis finansuri daxmarebiT momzadda da gamoica komentarebi saqarTvelos mosamarTleTa eTikis wesebze da xelmisawvdomia yvela mosamarTlisaTvis vinc ki eTikis treningebs eswreba. Tu ramdenad efeqturia eTikis wesebi praqtikaSi es jer bundovania. gangrZobadi iuridiuli swavleba mosamarTleebisaTvis ar aris savaldebulo, miuxedavad imisa, rom mosamarTleTa kandidatebi gadian trenings mosamarTleTa eTikis sakiTxebze iusticiis umaRles skolaSi, jer pirvel jgufs am angariSis momzadebis periodSi ar hqonda damTvarebuli swavlebis sruli kursi. respondentebi skeptikurad iyvnen ganwyobilni imasTan dakavSirebiT Tu ra gavlenas iqoniebs eTikis wesebi mosamarTleTa qcevaze. zogierTma respondentma gamoTqva mosazreba, rom miuxedavad mosamarTleebisaTvis Seqmnili qcevis wesebisa maTi qceva ZiriTadad damokidebulia maT pirad Tvisebebze. zogierTma respondentma ganacxada, rom mniSvnelovania calmxrivi urTierTobebis Sesaxeb kanonis miReba magram isini skeptikurad uyureben imas, Tu ramdenad SeZlebs es kanoni aseTi urTierTobebis aRmofxvras. amis mizezad ki maT sazogadoebaSi arsebuli piradi urTierTobebi daasaxeles da aRniSnes, rom xalxi yovelTvis i povis gzas daamyaros kontaqti mosamarTlesTan.

faqtori 22. mosamarTleTa qcevis Sesaxeb saCivris Setanis wesi arsebobs dadgenili procesi, romlis mixedviTac sxva mosamarTleebs, advokatebsa da sazogadoebas SeuZliaT saCivrebis Setana mosamarTlis qcevis Taobaze.

130

daskvna

Sefaseba: neitraluri

tendencia:

arsebobs procedurebi, romlis mixedviTac mosamarTleebs, advokatebs da sazogadoebas SeuZliaT Seitanon saCivari saerTo sasamarTloebis aramarTlzomieri qmedebis winaaRmdeg. sakonstitucio sasamarTlo aseve iRebs saCivrebs mosamarTleebis Sesaxeb, magram ar aris ganmartebuli is procedurebi, Tu rogor xdeba saCivris Setana. praqtikaSi saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa winaaRmdeg saCivrebis Setana gamoiyeneba. amitom iusticiis umaRles sabWoSi Sesuli saCivrebis umetesoba adreul etapzeve icxrileba. analizi/safuZveli: saerTo sasamarTloebis Tavmjdomareebi iReben da ixilaven saCivrebs moqalaqeebisagan da Semdeg am saCivrebs acnoben iusticiis umaRles sabWos. (kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb muxlebi 17.3.e-v, 22.g-d). nebismier adamians SeuZlia saCivari Seitanos mosamarTlis winaaRmdeg iusticiis umaRles sabWoSi, maT Soris Tavad mosamarTleebsac, prokurorebs da gamomZieblebs. dauSvebelia anonimuri saCivris Setana. (kanoni disci plinuri pasuxismgeblobis Sesaxeb muxli 6 (a)). saCivrebi unda Seinaxon konfidencialurad. (kanoni disci plinuri pasuxismgeblobis Sesaxeb muxli 5). Tumca, saCivari ver gaxdeba disci plinuri dasjis safuZveli, Tu gairkveva, rom SemTxveva 3 an meti wlis winaT moxda. (kanoni disci plinuri pasuxismgeblobis Sesaxeb muxli 3). rodesac sakonstitucio sasamarTlosTvis cnobili gaxdeba mosamarTlis winaaRmdeg Setanili sarCelis Taobaze savaldebuloa, rom es sarCelebi miRebidan 3 dRis vadaSi gadaegzavnos sasamarTlos eTikisa da disci plinuri sakiTxebis komitets. (organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb muxli 16.2-16.3; aseve ixileT sakonstitucio sasamarTlos reglamenti Tavi VII; ). magram es

131

kanonmdebloba ar aRwers im proceduras, romlis mixedviTac xdeba saCivris Setana.

faqtori 23. masmediisa da sazogadeobis daswreba sasamarTlo sxdomebze

2005 wels saqarTvelos mosamarTleTa asociaciam ganaxorciela sainformacio kampania da aamoqmeda cxeli xazi sazogadoebisaTvis, rom maT ecnobebinaT mosamarTleebis aramarTlzomieri qmedebis Taobaze, magram es cxeli xazi aRar arsebobs. iusticiis umaRles sabWos ar ganuxorcielebia kampania, rom sajaro gaexada saCivris Setanis procedura, magram saqmeSi monawile mxareebi am infomracias iReben sakuTari advokatebisagan. gasuli ramodenime wlis ganmavlobaSi yovelwilurad 1000-ze meti saCivari Sedis saSualod, magram respondentebma aRniSnes, rom disci plinuri devnis aRZvra mosamarTlis mimarT iSviaTad xdeba. saCivris procedura xSirad ar aris gamWvirvale. erTerTma respondentma aRniSna, rom mas sakmaod didi xani mouwia lodini sakuTar saCivarze pasuxis miRebaze da rodesac ecada gadaemowmebina iusticiis umaRles sabWoSi, maTgan pasuxad miiRo, rom informacia konfidencialuria. saCivrebis umetesoba ZiriTadad samoqalaqo saqmeebs da saqmis ganxilvis gaWianurebas exeba. zogierTi saCivari adreul etapze, winaswari gamoZiebisas uqmdeba da danarCeni SeiZleba gaicxrilos disci plinuri kolegiis mier ganxilvis etapze. ixileT aseve faqtori 17 meti detalebisaTvis imis Taobaze, Tu rogoria saCivris miRebis procedura da rogor xdeba mosamarTleebis mimarT disci plinuri devnis aRZvra.

sasamarTlo sxdomebi Riaa sazogadoebisa da masmediisTvis da maTTvis adgilia gamoyofili sasamarTloSi.

2006 wels iusticiis umaRlesi sabWosgan miRebuli infomraciiT 1851 saCivari Sevida, aqedan 1050 saCivari avtomaturad gaicxrila da mxolod 60 (3.2%) gadaegzavna disciplinur kolegias. 2007 wels iusticiis umaRlesma sabWom miiRo 1216 saCivari, aqedan 525 saCivari avtomaturad gauqmda da 29 saqme (2.4%) gadaeca disci plinur kolegias. 2008 wlis pirvel naxevarSi, iusticiis umaRlesma sabWom miiRo 619 saCivari da aqedan 331 sawyis etapze gauqmda.

daskvna

Sefaseba: neitraluri

tendencia:

sasamarTlo sxdomebi Riaa sazogadoebisaTvis, mediisTvis da sasamarTlo darbazebi Sesabamisadaa mowyobili. 2005 wels spikeri mosamarTlis institutis SemoRebam mcire gavlena iqonia JurnalistebTan urTierTobebis gaumjobesebis TvalsazrisiT. amasTanave, damatebiTi treningebi tardeba mediasa da spikeri mosamarTleebisaTvis sasamarTlosa da sazogadoebas Soris urTierTobebis sakiTxebze. 2007 wlidan medias aekrZala sasamarTloebSi kamerebiT gadaReba. analizi/safuZveli: uzenaesi sasamarTlos, saapelacio sasamarTlos da raionuli (saqalaqo) sasamarTlos procesebi unda iyos Ria sazogadoebisaTvis, garda "im SemTxvevebisa, romelic kanoniT aris gansazRvruli" da yvela gadawyvetileba sajarod unda gamocxaddes. (saqarTvelos konstitucis muxli 85.1; kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb muxli 12.1-12.3; sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi muxli 16.1; samoqalaqo saproceso kodeqsi muxli 9.1). magaliTad, sisxlis samarTlis saqmeebi arasrulwolvnebis, seqsualuri moZaladeebis mimarT an saxelmiwfos, oficialuri an komerciuli saidumlos Semcveli sasamarTlo saqmis ganxilva SeiZleba iyos daxuruli. aseve samoqalaqo saqmeebi romelic Seicavs saxelmwifo saidumloebas, an sxva kanoniT gansazRvrul sxva informacias an Svilad ayvanis saqmeebi unda iyos daxuruli. (sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi muxli 16.4; samoqalaqo saproceso kodeqsi muxlebi 9.1; 350.3). sakonstitucio sasamarTlos sxdomebi aseve Riaa sazogadoebisaTvis, magram sasamarTlos gadawyvetilebiT an mx-

132

133

areTa moTxovniT, sxdoma an misi nawili SeiZleba daixuros sazogadoebisaTvis imisaTvis, rom daicvas "piradi, profesiuli, komerciuli an saxelmiwfo saidumloeba". (organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb muxli 27.127.2). sakonstitucio sasamarTlom unda miiRos wesi, Tu rogor ganixilavs igi saqmes daxurul sxdomaze. igive muxli 27.3. 16 wlamde pirebi, vinc ar aris mowme saqmeze, aseve SeiaraRebuli pirebi (garda maTi visac iaraRis tarebis ufleba aqvT) ar daiSvebian sakonstitucio sasamarTlo sxdomis darbazSi. (organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb muxli 27.4). sakonstitucio sasamarTlos gadawyvetilebebi unda gamocxaddes sajarod. (organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb muxli 27.5). 2007 wlis ivlisidan, saqarTvelos uzenaes sasamarTloSi, saapelacio sasamarTloSi da saerTo sasamarTloebSi aikrZala foto, video da audio gadaReba, garda im SemTxvevebisa Tu gadaReba xorcieldeba sasamarTlos mier an sasamarTlos saxeliT. (kanoni saerTo sasamrTloebis Sesaxeb muxli 12.4). kanonis ganmartebiTi baraTis mixedviT, sasamarTlo sxdomebis mimdinareobisas sasamarTlo darbazSi video kamera iwvevs provokacias, laxavs saqmis srul da miukerZoebel ganxilvas da araswor gavlenas axdens mosamarTleze. sakonstitucio sasamarTloSi radio, satelevizio, audio da video Cawera sasamarTlo ganxilvebis dros daSvebulia mxolod sakonstitucio sasamarTlos TanxmobiT, konkretul saqmesTan mimarTebaSi. (saqarTvelos kanoni sakonstitucio samarTalwarmoebis Sesaxeb; muxli 2.5. miRebuli 1996 wlis 20 marti)). sasamarTom darbazebi aRWurva video aparaturiT, romelic iZleva sasamarTlo procesis video Canawerebis gakeTebis saSualebas. es Canawerebi xelmisawvdomia sazogadoebisaTvis moTxovnisamebr da sakonstitucio sasamarTlo aseve gegmavs am video masalis sakuTar veb gverdze dadebas. http://www.constcourt.ge. gamokiTxulTa umetesoba Tanxmdeba imaze, rom sasamarTlo sxdomebi Riaa sazogadoebisaTvis da rogorc wesi sasa-

134

marTlo darbazebi isea mowyobili, rom daitios sazogadoebis da mediis warmomadgenlebi. vinaidan sasamarTlo darbazSi fexze dgoma akrZalulia, damswreTa raodenoba ganisazRvreba sasamarTlo darbazSi adgilebis raodenobiT. rogorc wesi moqalaqeebis mcire raodenoba eswreba sasamarTlo procesebs, mediis dainteresebis sakiTxs ki mudam warmoadgens sensaciuri da politikurad mniSvnelovani saqmeebi. respondentebs gansxvavebuli mosazreba hqondaT sasamarTlo darbazebSi kamerebis akrZalvis Taobaze, romelic 2007 wels ganxorcielda. zogma aRniSna, rom advokatebi da opoziciuri partiis warmomadgenlebi, vinc Teatralur warmodgenebs dgamdnen video kamerebis win sasamarTlo darbazebSi, mas Semdeg rac aikrZala video gadaReba naklebad arian amiT dakavebulni. sxvebma Tqves, rom es akrZalva amoqmedda girgvlianis saqmeSi (erTerTi sakiTxi ramac gamoiwvia 2007 wlis 7 noembris aqcia) braldebuli Sinagan saqmeTa saministros TanamSromlebis gamo. sasamarTlo procesis dros gamoaSkaravda urTierTsawinaaRmdego da saeWvo sakiTxebi, magaliTad rogoricaa prokurorismier braldebulebisaTvis da mowmeebisaTvis uflebis micema esaubraT mobilur telefonze, maSin rodesac isini Cvenebas aZlevdnen. (ixileT, axalgarzrda iuristTa asociaciis angariSi, marTlmsajuleba saqarTveloSi; gv.35-40). sasamarTloebSi kamerebis akrZalvam gamoiwvia sasamarTlo procesebis gamWirvalobis Semcireba, rac TavisTavad marTlmsajulebis mimarT sazogadoebis rwmenis Semcirebas iwvevs. 2007 wels Catarebulma amomrCevelTa gamokiTxvam aCvena, rom respondentTa 79% winaaRmdegi iyo mTavrobis gadawyvetilebisa aekrZalaT JurnalistebisaTvis sasamarTlo procesebis gadaReba, da mxolod 12%-ma dauWira am gadawyvetilebas mxari. (amomrCevelTa kvleva; IRI; g.68). sasamarTlo xelisuflebis gamWvirvalobis gazrdis da gaumjobesebis mizniT 2005 wlis bolos spikeri mosamarTlis instituti iqna SemoRebuli. es Tanamdeboba Seiqmna uzenaes

135

sasamarTloSi, saapelacio sasamarTloSi da gaerTianebul raionul (saqalaqo) sasamarTloebSi. (ixileT spikeri mosamarTlis saqmianobis ZiriTadi princi pebi; muxli 2). spiker mosamarTles aqvs uflebamosileba "gaavrcelos informacia sasamarTlos saqmianobis Sesaxeb da aseve sazogadoebas miawodos maTTvis saintereso saqmeebze sasamarTlos gadawyvetilebebis Sesaxeb informacia". (samosamarTlo eTikis wesebi muxli 17). uzenaes sasamarTloSi aris prescentri, romelic pasuxismgebelia masmediasTan urTierTobebze. (organuli kanoni uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb muxli 14.2). mxolod sasamarTlos Tavmjdomares, spiker mosamarTles da prescentris warmoamdgenels aqvT mediasTan urTierTobis ufleba sasamarTlo gadawyvetilebebis ganmartebebis mizniT. (ixileT spikeri mosamarTlis saqmianobis ZiriTadi princi pebi; muxli 2). gamokiTxulebma gamoTqves kmayofileba spikeri mosamarTlis institutis Seqmnis Taobaze, magram maT miaCniaT, rom isini ver uzrunvelyofen JurnalistebisaTvis gasageb enaze informaciis miwodebas. AamasTanave, gamokiTxulebma aRniSnes, rom JurnalistTa profesionalizmis done sasamarTlo saqmeebis gaSuqebis TvalsazrisiT sakmaod dabalia. magaliTad, Jurnalistebi xSirad Tavad ar kiTxuloben gadawyvetilebebs da mxolod mxareebis advokatebisagan iReben intervius mosamarTlis mier miRebuli gadawyvetilebis Taobaze. respondentebma aseve aRniSnes, rom Jurnalistebi xSirad sakuTari politikuri Sexedulebisamebr amzadeben informacias.

marTlo sistemis, mosamsarTleTa daniSvnis wesis, sasamarTlo mandaturis uflebebisa da movaleobebis, sakonstitucio sasamrTlos, spikeri mosamarTlis rolis, uflebebis da pasuxismgeblobebis da sxva saWiro informaciis Sesaxeb. 2006 wlidan germanuli teqnikuri daxmarebis programa (GTZ) da gaeros ganviTarebis programa afinanseben seminarebs mediis warmomadgenelTa da spikeri mosamarTleebisaTvis, raTa gaaumjobesos da ganamtkicos TanamSromloba Jurnalistebsa da mosamarTleebs Soris.

mosamarTleTa da Jurnalistebs Soris urTierTobebis gaumjobesebis mizniT uzenaesma sasamarTlom ganaxorciela treningebis seria, ganxorcielda 10-ze meti treningi mosamarTleebisa da JurnalistebisaTvis.

sasamarTlo gadawyvetilebebi, iseve rogorc saapelacio daskvnebi, sajaro informacias warmoadgens da eqvemdebareba samecniero da sajaro kritikas.

uzenaes da sakonstitucio sasamarTloebs aqvT kargad organizebuli da sakmaod kargi dizainis mqone veb gverdebi, sadac uaxlesi infomraciaa sazogadoebisa da mediisaTvis. (ixileT http://www.supremecourt.ge da http://www.constcourt.ge). aseve uzenaesi sasamarTlos veb gverdidan aris bmulebi sxva sasamarTlos veb gverdebze, sadac aseve xelmisawvdomia qveda instanciis sasamrTloebis mier ganxiluli saqmeebis ganrigi, aseve gadawyvetilebebic xelmisawvdomia. (ixileT http://tbilisiappeal.court.gov.ge; aseve ixileT magaliTad http:// rustavi.court.gov.ge; http://kutaisi.court.gov.ge; http://batumi.court.gov.ge; http://telavi.court.gov.ge; (Sesabamisad es aris veb gverdebi rusTavis, quTaisis, baTumis da Telavis sasamarTloebis).

faqtori 24. sasamarTlo gadawyvetilebebis gamoqveyneba

daskvna 2007 wlis dekemberSi uzenaesma sasamarTlom amerikis iuristTa asociaciis kanonis uzenaesobis iniciativasTan da germanuli teqnikuri daxmarebis programasTan (GTZ) TanamSromlobiT moamzada da dabeWda media gzamkvlevi JurnalistebisaTvis. gzamkvlevSi Sedis informacia sasa-

136

Sefaseba: dadebiTi

tendencia:

saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo, sakonstitucio sasamarTlo, saapelacio sasamarTlo da zogierTi raionuli (saqalaqo) sasamarTlo aqveyneben TavianT gadawyvetilebebs veb gverdze. sxva sasamarTloebis gadawyvetilebebi aseve xelmisawvdomia sazogadoebisaTvis maTi moTxovnisas.

137

analizi/safuZveli: kanonmdeblobiT mxareebs aqvT ufleba gaecnon saqmis masalebs da aseve sasamarTlo gadawyvetilebebi unda iyos xelmisawvdomi maTTvis. (samoqalaqo saproceso kodeqsi muxli 83.1; 259 sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi muxlebi 76.1-76.3; 514). konkretulad ki, samoqalaqo davebSi mxareebs aqvT ufleba miiRon sasamarTlo gadawyvetilebis asli sasamarTlo kancelariaSi ganacxadis wardgenidan sami dRis vadaSi. (samoqalaqo saproceso kodeqsi muxli 259). sisxlis samarTlis saqmeze sasamarTlo valdebulia prokurors da braldebuls gadawyvetileba Caabaros gadawyvetilebis miRebidan 5 dRis vadaSi (rTul saqmeebze ki SeiZleba es vada 14 dRemde gaizardos). sissxlis samarTlis saqmis sxva monawileebs ki SeuZliaT miiRon sasamarTlo gadawyvetilebis asli moTxovnisas. (sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi muxlebi 514).

gadawyvetilebebis veb gverdze dadeba cotaTi gviandeba da mxareebis saxelebi Secvlilia inicialebiT. es gadawyvetilebebi ibeWdeba wignis saxiT da urigdebaT mosamarTleebs. saapelacio sasamarTloebma da didma raionulma (saqalaqo) sasamrTloebma aseve daiwyes sakuTari gadawyvetilebebis sasamarTloebis veb gverdze dadeba. am sasamarTloebis veb gverdebi xelmisawvdomia uzenaesi sasamarTlos veb gverdidanac. gamokiTxulebma aRniSnes rom, raionuli (saqalaqo) sasamarTloebis is gadawyvetilebebi, romlebic ar ideba veb gverdebze, mainc xelmisawvdomia mxareebis da sazogadoebisaTvis, vinaidan gadawyvetilebebi sajaroa saqmis dasrulebis Semdeg. es exeba im saqmeebsac rodesac saqmis ganxilva daxurulia.

faqtori 25. sasamarTlo arqivebi sakonstitucio sasamarTlos gadawyvetilebebi, maT Soris gansxvavebuli mosazrebac, unda gamocxaddes sajarod da daibeWdos sakonstitucio sasamarTlos oficialur beWvdiT organoSi. (organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb muxlebi 27.5; 47). gadawyvetilebebi aseve ibeWdeba wignis formiT da ideba sakonstitucio sasamarTlos veb gverdze. (ixileT: http://www.constcourt.ge). 1996-2002 wlebSi amerikis iuristTa asociaciam dabeWda sakonstitucio sasamarTlos gadawyvetilebebi da axla saqarTvelos mTavroba uzrunvelyofs gadawyvetilebaTa gamocemis sakiTxs. amerikis SeerTebuli Statebis saerTaSoriso ganviTarebis saagentos finansuri mxardaWeriT amerikis iuristTa asociaciis centraluri evropisa da evraziis samarTlebrivma iniciativam aseve uzrunvelyo uzenaesi sasamarTlos gadawyvetilebebis beWdva 2000 wlidan. uzenaesi sasamarTlos gadawyvetilebebis monacemTa bazaSi xelmisawvdomia uzenaesi sasamarTlos gadawyvetilebebi 2000 wlidan. monacemTa bazis ganaxleba xdeba uzenaesi sasamarTlos mier da xelmisawvdomia sasamarTlos vebgverdze http://www.supremecourt.ge.

138

sasamarTlo procesis oqmebi da sxva sando masalebi inaxeba da xelmisawvdomisa sazogadoebisTvis. daskvna

Sefaseba: neitraluri

tendencia:

uzenaes sasamarTloSi da aseve ramodenime sasamarTloSi sasamarTlo procesis Cawera xdeba audio saSualebebiT. imedia, rom es teqnikuri saSualeba sxva sasamrTloebSic iqneba xelmisawvdomi umokles vadaSi. im sasamarTloebSi, sadac sasamarTlo procesis audio Cawera ar xdeba stenogramebi ar keTdeba. mosamarTlis mdivani adgens oqms, romelic an dabeWdili an xelnaweri formiTaa. oqmebis sizuste damokidebulia Tavad mdivanze da rogorc wesi adeqvaturia. gamokiTxulebs gansxvavebuli mosazrebebi hqondaT imasTan dakavSirebiT, Tu ramdenad xelmisawvdomia sazogadoebisaTvis sasamarTlo procesis oqmebi.

139

analizi/safuZveli: sasamarTlo sxdomis mdivani unda daeswros yvela sasamarTlo process da Seajamos sasamarTlo procesis mimdinareoba oqmSi. (samoqalaqo saproceso kodeqsi muxlebi 287-291. sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi muxlebi 54; 454-455; 545; 573; zogadi administraciuli kodeqsi muxli 112). oqmSi unda Sevides iseTi informacia, rogoricaa: sasamarTlo ganxilvis dro, adgili, xangrZlivoba; mxareebis saxelebi, aseve saqmeSi monawile saxelmwifos warmomadgenelTa vinaoba; sasamarTlos mier gatarebuli RonisZiebebi; mxareebis mier dayenebuli moTxovnebi da Suamdgomlobebi; sasamarTlos instruqciebi da gadawyvetilebebi. (sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi muxli 454.1; samoqalaqo saproceso kodeqsi muxli 288). oqmis momzadebis Semdeg sasamarTlos sxdomis Tavmjdomarem unda moaweros xeli am oqms, da amis Semdeg oqmi Caideba saqmeSi. (sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi muxli 454.2; samoqalaqo saproceso kodeqsi muxli 289; zogadi administraciuli kodeqsi muxli 112). 2007 wlis 11 noembers sisxlis samarTlis saproceso kodeqsma da samoqalaqo saproceso kodeqsma ganicades cvlileba, romlis mixedviTac sasamarTloSi daSvebulia sisxlisa da samoqalaqo saqmeebis audio magnitur firze (magnitofoni, kompiuteri) Cawera. (sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi muxli 16; samoqalaqo saproceso kodeqsi muxli 290). saerTo sasamarTloebis Sesaxeb kanonis mixedviT audio, video da foto gadaReba sasamarTlo procesze dasaSvebia mxolod sasamrTlos specialuri Tanxmobis Semdeg da am Canaweris gavrceleba SeiZleba moxdes mxolod sasamarTlos TanxmobiT. (kanoni saerTo sasamrTloebis Sesaxeb muxli 12.4); aseve ixileT faqtori 24 damatebiTi detalebisaTvis. saqarTvelos uzenaes sasamarTloSi, quTaisis saapelacio sasamarTloSi, Tbilisis da mcxeTis raionul sasamarTloSi sasamarTlo procesis Cawera xdeba audio aparaturiT. Caweris es forma ara mar-

140

to aumjobesebs sasamarTlo procesis oqmebs, aramed ufro aCqarebs processac. mxareebs SeuZliaT miiRon Cawerili sasamarTlo procesis Canawerebi, romelic saqmeSia Cadebuli. (sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi muxlebi 54.1; 455.2; samoqalaqo saproceso kodeqsi muxli 255). am angariSis momzadebis periodSi iusticiis umaRlesma sabWom gamoTqva imedi, rom magnitur firze Caweris es meTodi dainergeba 100-ze met sasamarTlo darbazSi 2008 wlis dasasrulisaTvis. Ddagegmilia magnitur firze Caweris teqnologiis danergva yvela sasamarTloSi. im sasamarTloebSi, sadac es teqnologia ar moqmedebs sxdomis mdivnebi adgenen oqmebs, romelic kompiuterzea dabeWdili, zogierT SemTxvevaSi ki xeliTaa dawerili. oqmebis sizuste damokidebulia sasamarTlo sxdomis mdivanze, magram mosamarTleTa umetesobisaTvis es misaRebia da adeqvaturia. mxareebs aqvT ufleba gaecnon saqmis masalebs, miuxedavad amisa respondentebma gamoTqves gansxvavebuli mosazrebebi, imis Taobaze aris Tu ara saqmis masalebi da oqmebi xelmisawvdomi sazogadoebisaTvis mas Semdeg, rac saqmis ganxilva dasruldeba. SeiZleba gansxvavebuli mosazrebebi arsebobs, vinaidan sxvadasxva sasamarTlos mier sxvadasxva meTodi gamoiyeneba. sakonstitucio sasamarTlos ganxilvebis Canawerebi registrirebulia arqivebSi. sasamarTlos yvela gadawyvetileba xelmisawvdomia sazogadoebisaTvis sasamarTlos vebgverdis meSveobiT: http://www.constcourt.ge. amasTanave, rogorc faqtori 23-Sia zemoT aRniSnuli, sakonstitucio sasamarTlo exla qmnis sakuTari procedurebis video Canawerebs, romelic xelmisawvdomia sazogadoebisaTvis moTxovnisas da aseve male igegmeba maTi veb gverdze ganTavseba.

141

VI. efeqturoba faqtori 26. mosamarTlis damxmare personali yvela mosamarTles hyavs Tavisi damxmare personali, romelic exmareba mas samuSaos SesrulebaSi, magaliTad adeqvaturi damxmare personali, romelsac SeuZlia dokumentaciis momzadeba da samarTlebrivi kvlevis Catareba. daskvna

Sefaseba: dadebiTi

tendencia:

mosamarTleebs hyavT kargad momzadebuli mdivnebi, TanaSemweebi da staJiorebi, romlebic exmarebian mas saWiro dokumentebis momzadeba-moZiebaSi, sasamarTlo oqmebis momzadebaSi, saqmis procesisTvis momzadebaSi, sasamarTlo procesis SejamebaSi da samarTlebrivi dokumentebis moZiebaSi. analizi/safuZveli: sakonstitucio sasamrTlos unda hyavdes aparati romelic uzrunvelyofs sasamarTlos normalur funqcionirebas. (organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb muxli 3.4). sakonstitucio sasamarTlos Tavmjdomares aqvs uflebamosileba daniSnos da Tanamdebobidan gaaTavisuflos aparatis TanamSromlebi. (organuli kanoni sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb muxli 12.1 (e)). uzenaesi sasamarTlos, saapelacio sasamarTlos da raionuli (saqalaqo) sasamarTloebis aparati aris sajaro mosamsaxure da maTi saqminobis zedamxedvelobas axorcielebs sasamarTlos Tavmjdomare. (kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb muxlebi 17.3 (b); 22 (b); 72). sasamarTlos Tavmjdomare pasuxismgebelia miiRos gadawyvetileba TanamSromlis disci plinuri devnis, dakavebuli Tanamdebobidan ganTavisuflebis an daniSvnis Taobaze. (kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb muxlebi 17.3 (b); 22 (b). organuli kanoni uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb muxli 13.1 (e)-(v)).

142

sasamarTlos aparatSi Sedian sasamarTlo sxdomis mdivani, mosamarTlis TanaSemwe da aseve sxva poziciis mqone pirebi. sasamarTlo sxdomis mdivnebi amzadeben sasamarTlo procesis oqmebs da aseve axorcieleben sxva funqciebs, rasac maT mosamarTle daavalebs. sasamarTlo sxdomis mdivanma Tanamdebobaze daniSvnamde unda gaiaros specialuri saswavlo kursi an unda hqondes sxdomis mdivnad muSaobis minimum erTi wlis gamocdileba. (kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb muxli 75). mosamarTlis TanaSemweebi pasuxismgebelni arian Sexvdnen moqalaqeebs da ganixilon maTi ganacxadebi, moamzadon saqmeebi sasamarTlo procesisaTvis, moiZion samarTlebrivi masalebi da dokumentacia da Seasrulon sxva funqciebi, romelsac maT mosamarTle daavalebs. (kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb muxli 73.1; organuli kanoni uzenaesi sasamrTlos Sesaxeb muxli 15.1). iusticiis umaRlesi sabWo gansazRvravs mosamarTleTa TanaSemweebis saStato erTeuls saerTo sasamarTloebSi. (kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb muxli 73.4). mosamarTlis TanaSemwes unda hqondes minimum bakalavris xarisxi samarTalSi. isini valdebulni arian gaiaron 3 Tviani mosamzadebeli terningi iusticiis umaRles skolaSi an unda hqondeT mosamarTled, prokurorad, gamomZieblad, advokatad, an uzenaesi sasamarTlos, an avtonomiuri respublikis umaRlesi sasamrTlos, an Tbilisis saqalaqo sasamrTlos konsultantad muSaobis minimum erT wliani samuSao staJi, an Cabarebuli unda hqondes mosamarTlis sakvalifikacio gamocda. (kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb muxli 73.2; organuli kanoni uzenaesi sasamrTlos Sesaxeb muxli 15.2). yovelwliurad iusticiis umaRlesi skola atarebs 3 Tvian kursebs TanaSemweebisaTvis. am kursebze daswrebis survils gamoxatavs 180dan 260-mde kandidati. saswavlo kursis dasrulebis Semdeg kandidatebi abareben testur gamocdas da SeaqvT ganacxadi mosamarTlis TanaSemwis vakantur Tanamdebobaze. iusticiis umaRlesi skola yovelwliurad atreningebs 120-150 moqmed mosamarTlis TanaSemwes. treningebis sakiTxebi ganisazRvreba

143

saapelacio da raionuli (saqalaqo) sasamarTlos TanamSromelTa saxelfaso ganakveTebi

Tavad mosamarTleebis da TanaSemweebis mier erToblivad. treningis formati msgavsia mosamarTleebis treningebisa, magram ZiriTadi aqcenti gakeTebulia iseT sakiTxebze, romlebic ufro metad exeba TanaSemwis saqmianobas. treningebi tardeba iseT sakiTxebze rogoricaa samarTlebrivi wera, sasamarTlos saproceso wesebi, aseve iuridiul sakiTxebze, rogoricaa sisxlis samarTali da procesi, samoqalaqo samarTali da procesi, administraciuli samarTali da procesi. iusticiis umaRlesi sabWo gansazRvravs raionuli da saapelacio sasamrTloebis aparatis TanamSromelTa xelfasebs. uzenaesi sasamarTlo adgens sakuTari TanamSromlebis saxelfaso ganakveTs. (organuli kanoni uzenaesi sasamrTlos Sesaxeb muxli 12.3 (k)). kanonis mixedviT, uzenaesi sasamarTlos TanamSromlebi unda sargeblobdnen im danamatebiT, rac gansazrvrulia aRmasrulebeli da sakanonmdeblo organoebis TanamSromelTaTvis. (organuli kanoni uzenaesi sasamrTlos Sesaxeb muxli 16). qvemoT mocemul cxrilSi asaxulia saapelacio da raionuli sasamrTlos TanamSromelTa xelfasebi.

ZiriTadad, gamokiTxulebma gamoTqves kmayofileba sasamrTloSi momuSave aparatis TanamSromelTa raodenobaze da maTi muSaobis xarisxze. zogierT sasamarTloSi sxdomis mdivnebTan, TanaSemweebTan erTad aseve hyavT staJiorebi. zogierTma raionulma (saqalaqo) sasamarTlos mosamarTlem gamoTqva mosazreba, rom meore TanaSemwis yolis SemTxvevaSi maTi muSaoba ufro efeqturi gaxdeboda. erTerTma gamokiTxulma aRniSna, rom mas Semdeg rac sasamarTlo darbazebi aRiWurveba audio Camweri aparaturiT sxdomis mdivnebs meti dro eqnebaT mosamarTlis dasaxmareblad. wyaro: uzenaesi sasamarTlo 27

yvela Tanamdeboba, romelic moqmedebs saapelacio sasamarTloebSi da Tbilisis saqalaqo sasamarTloSi ar arsebobs raionul (saqalaqo) sasamarTloSi.

144

145

faqtori 27. mosamarTleTa Tanamdebobebi

saerTo sasamarTloebSi mosamarTleTa raodenoba da arsebuli vakansiebi

sistema danergilia, romlis mixedviTac mosamarTleTa Tanamdebobebi iqmneba saWiroebis mixedviT. daskvna

Sefaseba: uaryofiTi

tendencia:

iusticiis umaRlesi sabWo uflebamosilia Seqmnas axali raionuli (saqalaqo) sasamarTloebi da saapelacio sasamarTloebi da aseve gansazRvros am sasamarTloebSi mosamarTleTa raodenoba. sasamarTloTa datvirTulobidan gamomdinare arsebuli mosamarTleTa poziciebi ar aris adeqvaturi da amas kidev ufro arTulebs vakanturi Tanamdebobebis didi raodenoba, rac iwvevs mosamarTleTa gadatvirTvas da saqmeTa ganxilvis gaWianurebas. analizi/safuZveli: iusticiis umaRlesi sabWo uflebamosilia Seqmnas axali raionuli (saqalaqo) sasamarTloebi da saapelacio sasamarTloebi da gansazrvros maTi teritoriuli iurisdiqcia. (kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb muxlebi 13.1; 19). igi aseve pasuxismgebelia gansazRvros mosamarTleTa raodenoba raionul (saqalaqo) da saapelacio sasamarTloebSi, aseve maT palatebsa da kolegiebSi. (kanoni saerTo sasamrTloebis Sesaxeb muxlebi 14.2; 151.5; 20.1). am angariSis momzadebis periodSi saerTo sasamarTloebSi mosamarTleTa saerTo raodenoba Seadgenda 262-s. qvemoT moyvanili cxrili iZleva srulyofil suraTs mosamarTleTa gadanawilebis da raionul (saqalaqo), saapelacio da uzenaes sasamrTloebSi arsebuli vakansiebis raodenobaze.

146

wyaro: uzenaesi sasamarTlo

zogierTma gamokiTxulma aRniSna, rom saproceso kanonmdeblobaSi Sesulma cvlilebebma gaamartives saqmis ganxilvis procedurebi da gazardes mosamarTlis efeqturoba. magram, miuxedavad amisa, gamokiTxulebma aRniSnes, rom sasamarTloebi mainc Zalian gadatvirTulia saqmeebiT. sasamarTlo procesebis xSirad gadadeba xdeba umizezod, miuxedavad imisa rom mosamarTleebi samuSao saaTebze mets muSaoben. zogierT sasamarTloebSi aris vakansiebi, magram uzenaesi sasamarTlos azriT vakansiebis raodenoba umniSvneloa da igi gegmavs yvela arsebuli vakansiis 2010 wlisTvis Sevsebas. magaliTad, quTaisis saapelacio sasamarTloSi 18 moqmedi mosamarTlea da 3 vakansiaa. Tbilisis saqalaqo sasamrTlos administraciul kolegiaSi 18 mosamarTlis Tanamdebobaa da TiToeul mosamarTles saSualod 100-120 saqmis ganxilva uwevs. Tbilisis saqalaqo sasamarTlos samoqalaqo palataSi 25 moqmedi mosamarTlea da mxolod erTi vakanturi Tanamdbobaa. magram, miuxedavad amisa, mosamarTleebma aRniSnes, rom isini ver axerxeben saqmeebis droulad ganxilvas, vinaidan TiToeul mosamarTles aweria 200-dan 250-mde saqme. Tbilisis sisxlis samarTlis kolegiaSi 23 mosamarTlea da TiToeul mosamarTles daaxloebiT 70-dan 100-mde saqme aqvs gansaxilveli. 2005 wlisaTvis saqmeebis raodenoba TiToeul mosamarTleze 300-s Seadgenda da maSin mxolod 5 mosamarTle iyo. saqmeebis didi raode-

147

nobiT dawera mosamarTleebze gamowveulia mosamarTleTa arasakmarisi raodenobiT. situacia SedarebiT gansxvavebulia magistrat mosamarTleebTan dakavSirebiT. Sexvedrisas maT aRniSnes, rom warsulSi saqmis ganxilvis vadebi irRveoda, magram axla es vadebi daculia. es marTalia, miuxedavad imisa, rom dagegmili 46 magistrati mosamarTlidan mxolod Svidi magsitrati mosamarTle dainiSna am droisaTvis. qvemoT mocemul cxrilze naCveneba 2005 wlis Semdgom yovelwliurad ganxilul saqmeTa raodenoba 2008 wlis pirveli 6 Tvis CaTvliT. am cxrilze Cans rom saqmeTa ganxilvis TvalsazrisiT mdgomareoba yovelwliurad umjobesdeba. sasamarTloebis mier ganxilul saqmeTa raodenoba; 2005-2008

saqmis ganxilvis gaWianurebis Tavidan asacileblad, raionuli (saqalaqo) sasamarTlos Tavmjdomares aqvs ufleba mosamarTles daavalos saqmis ganxilva sxva kolegiaSi, an moTxovos mosamarTles ganixilos magistrati mosamarTlis gansjadi saqme. an magistrat mosamarTles daavalos im raionul (saqalaqo) sasamarTloSi ganixilos saqme romelic scdeba mis teritoriul daqvemdebarebas. (kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb muxli 151.5). magaliTad, baTumis saqalaqo sasamarTloSi 4 mosamarTlea, romlebic konkretul palatebSi arian gaamwesebulni, ori mosamrTle ki droebiT im palataSi nawildeba, sadac meti saWiroebaa. qobuleTis raionul sasamarTloSi mosamarTlis oTxi Tanamdebobidan samia Sevsebuli, am samidan ki erTi mosamarTle droebiT sxva sasamrTloSia mivlinebuli da mxolod ori mosamarTlea darCenil mTels sasamarTloSi saqmeebis gansaxilvelad. saapelacio sasamarTlos Tavmjdomare aseve sargeblobs uflebiT mosTxovos mosamarTles saqme ganixilos sxva palataSi an sagamoZiebo kolegiaSi. (kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb muxlebi 20.4; 22 (e)).

faqtori 28. saqmeTa registracia da aRricxva sasamarTlo sistema axorcielebs saqmeTa registraciasa da aRricxvas, rac saqmeTa maqsimalurad mokle vadebSi ganxilvas uzrunvelyofs. daskvna

Sefaseba: uaryofiTi

tendencia:

uzenaesi sasamarTlos mier 2005 wels Seqmnili saqmeTa registraciisa da marTvis kompiuteruli sistema ar aris farTod danergili saerTo sasamarTloebSi. igegmeba kompiuteruli sistemis gamoyenebis gafarToeba, misi efeqturobis gazrda da misi momxmarebelze ufro metad orientireba. sasamarTloebSi amJamad saqmeTa aRricxva da marTva xeliT xorcieldeba. wyaro: uzenaesi sasamarTlo

148

149

analizi/safuZveli: 2005 wels uzenaesma sasamrTlom SeimuSava saqmeTa aRricxvisa da marTvis kompiuteruli sistema da Seqmna monacemTa baza. (saqarTvelos iuridiuli reformis indeqsi, 2005 weli; gv.46). programa saSualebas iZleva mxaris saxelebiT moZiebul iqnas konkretuli saqme. monacemTa bazaSi aris informacia saqmis mimdinareobis etapebis Sesaxeb, dasrulebuli saqmeebis da gamotanili gadawyvetilebebis Sesaxeb. uzenaesi sasamrTlos mier momzadebuli yvela dokumentacia aseve Setanilia monacemTa bazaSi. gamokiTxulebma aRniSnes, rom iyo mcdeloba am kompiuteruli sistemis saerTo sasamrTloebSi danergvis, magram es mcdeloba mxolod nawilobriv ganxorcielda. ar Catarebula sasamarTlos TanamSromelTa treningi kompiuteruli sistemis gamoyenebis Taobaze. zogierT sasamarTloSi programa gamoiyeneba mxolod kancelariis mier, romelic amzadebs statistikur monacemebs. vinaidan mxolod ramodenime mosamarTle iyenebs realurad am programas, danarCeni mosamarTleebi saqmis masalebs naxuloben imisaTvis, rom dadgindes saqmis statusi. saerTo sasamarTloebSi, rogorc wesi, mTeli procedurebi xeliT xorcieldeba. raonul (saqalaqo) sasamarTloebSi saqmis aRricxva da moZieba Semdegnairad xorcieldeba: mxareebi dokumentebs abareben registraciaSi, registraciis specialisti aregistrirebs mas. amis Semdeg, rogorc wesi saqme egzavneba sasamarTlos Tavmjdomares, raTa man saqme daaweros mosamarTles. mas Semdeg, rac saqme gadaecema mosamarTles gansaxilvelad, saqmis masalebi masze saboloo gadawyvetilebis gamotanamde rCeba mosamarTlesTan. gadawyvetilebis gamotanis Semdeg saqmis masalebi brundeba registraciaSi. Tu sasamarTlos gadawyvetilebis gasaCivreba xdeba, maSin saqmis masalebi gadaigzavneba saapelacio sasamarTloSi mTeli apelaciis periodiT da apelaciis dasrulebis Semdeg saqmis masalebi brundeba raionul (saqalaqo) sasamarTloSi.

150

DPK konsaltingi exmareba saqrTvelos sasamarTlo xelisuflebas gaaujobeson sasamarTlo marTvis sistema. isini axorcieleben programas, romelic oTxi komponentisagan Sedgeba. am programis erTerTi komponenti aris sasamarTlo operirebis gaumjobeseba, romelic unda iqnes miRweuli saqmeTa gaWianurebis aRmofxvriT da saqmeTa mimdinareobis menejmentis saSualebiT. am mizniT DPK konsaltingi daxmarebas uwevs saqarTvelos uzenaes sasamarTlos SeimuSavos ufro efeqturi da momxmarebelze orientirebuli saqmeTa aRricxvisa da marTvis kompiuteruli programa. am kompiuteruli programiT SesaZlebeli iqneba statistikuri monacemebis dadgenac, rac kidev ufro gamosadegi iqneba sasamarTlos marTvisTvis, vidre is meTodi romliTac axla xdeba statistikis dadgena da romelic orientirebulia mxolod dasrulebul saqmeebze. sakonstitucio sasamarTlos saqmeebis numeracia xelmisawvdomia sazogadoebisaTvis sasamarTlos veb gverdis meSveobiT: http://www.constcourt.ge.

faqtori 29. kompiuterebi da saofise teqnika sasamarTlo sistema aRWurvilia kompiuteriTa da sxva teqnikis sakmarisi raodenobiT, rac mas efeqturad muSaobis saSualebas aZlevs. daskvna

Sefaseba: neitraluri

tendencia:

kompiuterebis, qseroqsebis, faqsebis da sxva aRWurvilobis raodenoba gaizarda sasamrTloebSi 2005 wlis Semdeg. zogierT sasamarTloSi yvela mosamarTles, mosamarTlis TanaSemwes da mdivans aqvs kompiuteri da interneti. Catarda ramodenime treningebi kompiuteruli programebis gamoyenebis teqnologiebTan dakavSirebiT. Kkompiuteris da sxva aRWurvilobis gamoyeneba farTod xdeba mosamarTleebis da sasamrTlo aparatis mier.

151

analizi/safuZveli: saerTo sasamarTloebis departamenti pasuxismgebelia saerTo sasamarTloebis materialur da teqnikur uzrunvelyofaze. (kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb, muxlebi 70.1, 71). Tu warsulSi sasamarTloebi ganicdidnen saofise aRWurvilobis naklebobas da maT ar hqondaT sakmarisi kompiuterebi, bolo wlebSi gazrdilma dafinansebam gaaumjobesa mdgomareoba. am angariSis momzadebis procesSi yvela sasamarTlo darbazSi ar idga kompiuteri, magram Sefasebis jgufis mier gamokiTxul mosamarTleebs, mosamarTleTa TanaSemweebs, mdivnebs hqondaT kompiuteri, romelic qselSi da internetSi iyo CarTuli. saerTo sasamarTloebis departamentma aRniSna, rom mTeli qveynis masStabiT yvela mosamarTles, mosamarTlis TanaSemwes da sasamarTlo sxdomis mdivans aqvs piradi kompiuteri. amave dros Tbilisi yvela sasamarTloSi, yvela gaerTianebul raionul (saqalaqo) sasamarTloSi, maT Soris quTaisis saqalaqo, quTaisis saapelacio, rusTavis saqalaqo, baTumis saqalaqo, Telavis, mcxeTis, goris, xaSuris, saCxeris, zugdidis da zestafonis raionul sasmarTloebSi aris interneti. sakonstitucio sasamarTlos yvela mosamarTles da TanaSemwes aseve aqvs sakuTari kompiuteri. saofise aRWurviloba, rogoricaa qseroqsi da faqsi, ufro bevr sasamarTloSia vidre es adre iyo da mosamarTleebi da sasamarTloebi iyeneben maT. amasTanave, 2006 wlidan 2007wlamde, amerikis iuristTa asociaciam Caatara ori treningi mosamarTleebisaTvis Microsoft Powerpoint-is unarebSi. faqtori 30. arsebuli kanonebis danawileba da indeqsacia arsebobs sistema, romelic uzrunvelyofs mosamarTleTaTvis saxelmwifo kanonebisa da iurisprudenciis masalebis droulad miwodebas. agreTve arsebobs sistema, romelic gansazRvravs da organizebas ukeTebs kanonebSi cvlilebebis Setanas.

152

daskvna

Sefaseba: neitraluri

tendencia:

kanonmdebloba aris kodirebuli da xelmisawvdomia programa kodeqsis meSveobiT im mosamarTleebisa da sasamarTlos TanamSromlebisaTvis visac aqvT kompiuteri. amasTanave, mosamarTleebi iReben erovnul kanonmdeblobas, damatebiTi literatura aseve xelmisawvdomia sasamarTloebis veb gverdebze da biblioTekebSi. analizi/safuZveli: saerTo sasamarTloebis departamenti pasuxismgebelia sasamarTloebi uzrunvelyos kanonmdeblobiT da sasamarTlosTvis normaluri funqcionirebisaTvis saWiro dokumentaciiT. (kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb, muxli 71. (g)). kanonmdeblobis gavrcelebas mosamarTleebs da sasamarTloebs Soris axorcielebs rogorc sasamarTlo xelisufleba, aseve donori organizaciebi. kanonmdebloba organizebulia kargad Camoyalibebuli kodifikaciis sistemis mixedviT. kanonebs aqvT miniWebuli seriuli nomrebi dokumentis zeda marcxena kuTxeSi, aqvea miTiTebuli kanonis miRebis TariRi da oficialuri beWdviTi organo, sadac kanoni pirvelad gamoqveynda. ori oficialuri beWdviTi organo arsebobs, esenia: parlamentis uwyebani da sakanonmdeblo macne, sadac ibeWdeba yvela axali kanoni, sakaknonmdeblo cvlileba da sakanondeblo cvlilebebis ganxilvis TariRebi. parlamentis uwyebani gamoicema saqarTvelos parlamentis mier, sakanonmdeblo macnes ki gamoscems iusticiis saministro. mosamarTleebi iReben ufasod yvela kodeqss, kanons da sxva saWiro normatiul aqtebs. mosamarTleebis umetesobas aseve aqvs kompiuteruli programa kodeqsi. programakodeqsSi Si Sedis yvela kanoni, normatiuli aqti da saerTaSoriso xelSekruleba, romlis xelmomweric saqarTveloa. dokumentis moZieba SeiZleba kanonis dasaxelebiT, mTavari sityviT,

153

kanonisTvis miniWebuli kodiT. kodeqsis monacemTa bazaSi aris yvelaze ganaxlebuli kanonmdebloba da yvela im cvlilebis naxva SeiZleba damoukideblad, romelic kanonSi Sevida misi miRebis dRidan. monacemTa baza momxmarebels aZlevs saSualebas aseve moiZios kanonis pirveladi forma da aseve ukve gauqmebuli kanonebi. kodeqsis programis ganaxleba xdeba yovelTviurad teqnikuri personalis mier, romelic midis sasamrTloSi da Sehyavs siaxleebi kompiuterul programaSi. saerTo sasamarTloebis teqnikuri uzrunvelyofis departamentis gancxadebiT imisaTvis, rom kodeqsis programa iyos xelmisawvdomi saWiroa internetTan kavSiri. ase rom Tbilisis yvela sasamarTloSi da gaerTianebul raionul sasamarTloebSi es programa xelmisawvdomia, magram aris saerTo sasamarTloebi sadac mosamarTleebisaTvis kodeqsis programa ar aris xelmisawvdomi. sakonstitucio sasamarTlos yvela mosamarTles da maT TanaSemweebs aqvT kodeqsis programa, maTTvis aseve xelmisawvdomia iseTi samarTlerivi bazebi, rogoricaa Westlaw da JurisDE da sxva samarTelbrivi wyaroebi.

sakonstitucio sasamarTlo aseve aqveynebs sakuTar gadawyvetilebebs sasamarTlos vebgverdze. (ixileT http:// www.constcourt.ge) amasTanave qveda instanciis sasamarTloebi aseve aqveyneben sakuTar gadawyvetilebebs sasamarTlos vebgverdze.

kanonmdeblobis internetiT xelmisawvdomobis garda aseve arsebobs iuridiuli biblioTekebi (ZiriTadad Tavmoyrilia TbilisSi), romelic gamodgeba karg resursad. uzenaesi sasamarTlos biblioTekaSi28 aris farTo da saintereso literatura da Tbilisis saxelmwifo universitetma daasrula biblioTekis axali Senobis mSenebloba. sakonstitucio sasamarTlos aseve aqvs iuridiuli biblioTeka, sadac xelmisawvdomia, rogorc qarTuli ise ucxouri literatura, romlis ganaxlebac xdeba periodulad. rogorc ukve 24-e faqtorSi aRvniSneT, uzenaes sasamarTlos aqvs Seqmnili sakuTari gadawyvetilebebis kompiuterul monacemTa baza, romelsac mosamarTleebi da sasamarTlos TanamSromlebi iyeneben. (ixileT: http://www.supremecourt.ge). 28 amerikis iuristTa asociacia kanonis uzenaesobis iniciativam daafinansa wignebis da aRWurvilobis SeZena uzenaesi sasamarTlos biblioTekisaTvis.

154

155

156

157

158

159

160