W.Kliess, Äal Tarkhan sudostlich von Rey, A.M.I. 20, 1978, PP. 309-314. 4. B.De cardi, Archaeological survey in northern Oman- 1972, East and West, new ...
ﺳﻔﺎﻝ ﺁﺗﺸﮑﺪﻩ ﺷیﺎﻥ ﻋﻠﻲ ﺷﺮﻳﻔﻲ
ﺳﻔﺎل ﺷﻴﺎن ،ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ،ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻳﻜﻲ از ﺑﺎدواﻣﺘﺮﻳﻦ و ﻓﺮاوان ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻮاد ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻛﻪ در ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﺎي ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲ ﺧﻮرد ،ﺳﻔﺎل اﺳﺖ .ﺳﻔﺎل ﺑﺎ داﻧﺶ ،ﻫﻨﺮ و ﻓﻦ در آﻣﻴﺨﺘﻪ و ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ ،از ﻣﻨﻈﺮ ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ داراي ارزش ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ – ﺗﺎرﻳﺨﻲ اﺳﺖ؛ از اﻳﻦ رو ﺟﻨﺒﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﺑﺎﻻﻳﻲ دارد. ﺳﻔﺎﻟﮕﺮي ﻓﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ آن ﺑﻪ ﮔﻞ ورز داده ﺷﺪه ،ﺣﺎﻟﺖ داده و آن را ﺑﻪ ﺷﻜﻞ دﻟﺨﻮاه درﻣﻲ آورﻧﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﭘﺨﺘﻦ ،آن را ﺗﺜﺒﻴﺖ و ﺑﺎدوام ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ .از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﺎﺣﺼﻞ اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت )ﺳﻔﺎل( ذﻫﻨﻴﺖ ﺗﺠﺴﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻓﺮدي اﺳﺖ ،ﺟﻨﺒﻪ روان ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ و از آن ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻓﺮد ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ اﻧﮕﺎره ﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﻧﻴﺎزﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻳﻦ ﻣﺎده ﻣﻲ ﭘﺮدازد ،ﺟﻨﺒﻪ ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﭘﻴﺪا ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ،ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﻔﺎل راﻫﮕﺸﺎي ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﺮﺧﻲ از وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي دوره ﺗﻮﻟﻴﺪ آن اﺳﺖ. ﻣﺎ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺨﺘﺼﺮ وارد ﺑﺤﺚ ﺳﻔﺎل ﺷﻴﺎن ﻣﻲ ﺷﻮﻳﻢ و از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻫﺮ ﺗﺤﻘﻴﻖ روش ﺧﺎﺻﻲ داﺷﺘﻪ و ﺑﺮرﺳﻲ روﺷﻤﻨﺪ ﺳﻔﺎل ﺑﺮاي دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻬﻔﺘﻪ در دل آن ،از اﻳﻦ ﻗﺎﻋﺪه ﻣﺴﺘﺜﻨﻲ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺎ ﺗﻼش ﻛﺮدﻳﻢ ﺑﺎ ﺗﻘﺴﻴﻤﺎﺗﻲ ،اﺟﺰاء آن را ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ اي ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺮﺳﻴﻢ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﺛﺎر ﻣﻌﻤﺎري ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه در ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺷﻴﺎن ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ در اﻳﻦ ﻣﺤﻮﻃﻪ اﺳﺘﻘﺮار داﺋﻤﻲ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ ،ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻛﻮره ﭘﺨﺖ ﺳﻔﺎﻟﻲ در اﻳﻦ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻴﺎﻣﺪه اﺳﺖ و ﻇﺎﻫﺮاً ﺳﻔﺎﻟﻴﻨﻪ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در اﻳﻦ ﻣﺤﻮﻃﻪ در ﻣﻜﺎن دﻳﮕﺮي ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ
1
اﺣﺘﻤﺎﻻً ﺗﭙﻪ ﺷﻴﺎن در ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻣﺤﻞ ﺳﺎﺧﺖ و ﭘﺨﺖ اﻳﻦ ﺳﻔﺎﻟﻬﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ ,ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در ﺗﭙﻪ ﺷﻴﺎن ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي اﻳﻦ ﺗﭙﻪ ﺷﺒﺎﻫﺘﻬﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي اﻳﻦ ﻣﺤﻮﻃﻪ داﺷﺘﻨﺪ، وﻟﻲ در اﻳﻦ ﺟﺎ ﻫﻢ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺮرﺳﻲ ﺳﻄﺤﻲ ﺷﺪ ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ آﺛﺎر ﻛﻮره ﭘﺨﺖ ﺳﻔﺎل ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻴﺎﻣﺪ و در ﺻﻮرت ﻛﺎوش ﺗﭙﻪ ﺷﻴﺎن ،ﻛﻮره ﻫﺎي اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ. ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧﺎك و آب ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺖ ﺳﻔﺎل در ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﻣﺤﻮﻃﻪ و ﺗﭙﻪ ﺷﻴﺎن واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ .ﺧﺎك رس ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻃﻲ ﺑﺮرﺳﻲ ﻫﺎي ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ در ﻣﺤﺪوده اي ﺣﺪ ﻓﺎﺻﻞ ﺗﭙﻪ ﺷﻴﺎن و ﻣﺤﻮﻃﻪ آﺗﺸﻜﺪه ﺷﻴﺎن واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ در ﻧﺰدﻳﻜﻲ اﻳﻦ آﺛﺎر ﻣﻌﻤﺎري ﺳﻨﮕﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ﻛﻪ ﮔﺰارش آن ﺿﻤﻴﻤﻪ ﮔﺰارش ﻛﺎوش ﻧﺠﺎت ﺑﺨﺸﻲ ﺳﺪ ﺷﻴﺎن آﻣﺪه اﺳﺖ و در ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﻫﻤﻴﻦ آﺛﺎر ﻣﻌﻤﺎري ﺳﻨﮕﻲ و در ﭘﺎﺋﻴﻦ آن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧﺎك رس ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲ ﺧﻮرد ،و اﺣﺘﻤﺎﻻً ﺧﺎك ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺳﻔﺎﻟﮕﺮي اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ از ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ .ﻣﻨﺒﻊ آب ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ از ﺳﺮاب ﺷﻴﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻗﺎﻋﺪﺗﺎً آﺑﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي درﺳﺖ ﻛﺮدن ﮔﻞ ﺳﻔﺎﻟﮕﺮي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ ،از ﺳﺮاب ﺷﻴﺎن ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﻧﻜﺎت در ﻣﺤﻮﻃﻪ آﺗﺸﻜﺪه ﺷﻴﺎن ﻗﻄﻌﺎﺗﻲ از ﺟﻮش ﻛﻮره ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ﻛﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺤﻮﻃﻪ راه ﭘﻴﺪا ﻛﺮده و دﻟﻴﻞ وﺟﻮدي آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻛﻮره اي در اﻳﻦ ﻣﺤﻞ وﺟﻮد ﻧﺪارد ،ﭼﻪ ﭼﻴﺰي ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد ﺗﻤﺎم ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﻣﻮﺟﻮد در اﻳﻦ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻛﺎرﺑﺮد ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و اﺣﺘﻤﺎﻻً ﭘﺎره اي از آﻧﻬﺎ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ زاﺋﺮﻳﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ
2
اﻳﻦ ﻣﺤﻞ ﻣﻲ آﻣﺪه اﻧﺪ و اﺣﺘﻤﺎﻻً ﺳﻔﺎﻟﻴﻨﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ﺣﻤﻞ ﻣﺎﻳﺤﺘﺎج ،ﺑﺎ ﺧﻮد ﻫﻤﺮاه ﻣﻲ ﻛﺮده اﻧﺪ. در ﺧﻼل ﮔﺰارش ﺳﻔﺎل ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻛﺎوش ﺳﺪ ﺷﻴﺎن ﺳﻌﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري ﺷﺪه ﺗﺎ ﺣﺪي ﻧﻜﺎت ﻣﺒﻬﻢ ﻣﻮﺟﻮد را ﺑﺮﻃﺮف ﻛﻨﻴﻢ. ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻃﺮاﺣﻲ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﻔﺎل ﻛﺎوش ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺷﻴﺎن ﺑﻪ ﻋﻬﺪه آﻗﺎي ﻛﻴﻮان اﻣﻴﺮي ﺑﻮد. ﻛﻪ در ﻧﻴﻤﻪ راه اﻳﻨﺠﺎﻧﺐ ﺑﻪ ﻫﻤﻜﺎري ﺑﺎ اﻳﺸﺎن ﭘﺮداﺧﺘﻢ .ﭘﺲ از اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺳﻔﺎل اﻳﻦ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻃﺮاﺣﻲ اوﻟﻴﻪ آﻧﻬﺎ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ و ﺑﺮاي ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﺮدن اﻳﻦ ﻃﺮح ﻫﺎ ،آﻗﺎي ﺳﻬﻨﺪ ﺳﻌﻴﺪي ﺑﺮ ﺧﻼف ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ و ﺑﺎ ﻧﺮم اﻓﺰاري ﺧﺎص اﻧﻬﺎ را اﺟﺮا ﻛﺮد ،ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺗﻬﻴﻪ ﻓﺮم ﺛﺒﺖ ﻣﺸﺨﺼﺎت آﻗﺎي ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﻓﺎﺿﻠﻲ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺛﺒﺖ اﻳﻦ ﻣﺸﺨﺼﺎت را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺖ و در ﭘﺎﻳﺎن ﻛﺎر رﻳﺨﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻨﺠﺎﻧﺐ و آﻗﺎي ﻛﻴﻮان اﻣﻴﺮي اﻧﺠﺎم ﺷﺪ. ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﺰارش ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺳﻔﺎل ﻛﺎوش ﻣﺤﻮﻃﻪ آﺗﺸﻜﺪه ﺷﻴﺎن ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺗﻤﺎم اﻋﻀﺎء ﻫﻴﺎت اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺛﻤﺮه ﺗﻼش ﺗﻚ ﺗﻚ اﻋﻀﺎء ﻫﻴﺎت ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ.
3
ﺛﺒﺖ ﻣﺸﺨﺼﺎت : ﺑﺮاي ﺛﺒﺖ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺳﻔﺎل ﭼﻨﺪ ﺷﺎﺧﺼﻪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺪام داراي ﺗﻘﺴﻴﻤﺎﺗﻲ ﺑﻮد ،ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از : -1
ﻧﻮع ﺳﺎﺧﺖ )ﭼﺮخ ﺳﺎز ،دﺳﺖ ﺳﺎز(
-2
ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺳﺎﺧﺖ )دروﻧﻲ ،ﺑﻴﺮوﻧﻲ ،ﺧﻤﻴﺮه(
-3
ﺷﺎﻣﻮت )ﻧﻮع ،اﻧﺪازه ،ﺗﺮاﻛﻢ(
-4
رﻧﮓ )دروﻧﻲ ،ﺑﻴﺮوﻧﻲ ،ﺧﻤﻴﺮه(
-5
ﭘﺨﺖ )ﻛﺎﻓﻲ ،ﻛﻢ ،زﻳﺎد(
-6
ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻬﺎﻳﻲ )دروﻧﻲ ،ﺑﻴﺮوﻧﻲ( و در ﺳﺘﻮن ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ،ﻧﻜﺎت ﺧﺎﺻﻲ ﻛﻪ در ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻧﻮع ﻗﻄﻌﻪ ﻣﻔﻴﺪ ﺑﻮد ،ذﻛﺮ ﺷﺪ، ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ رﻧﮓ ﺳﻔﺎل ﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺟﺪول رﻧﮓ ﻣﺎﻧﺴﻞ ) (Munsellﺛﺒﺖ ﺷﺪ. ﻣﺠﻤﻮﻋﺎً 420ﻗﻄﻌﻪ ﺳﻔﺎل در ﻃﻲ ﻛﺎوش ﺳﺪ ﺷﻴﺎن ﺑﺮاي ﻃﺮاﺣﻲ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ، ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ از ﮔﺰﻳﻨﺶ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺗﻜﺮاري اﺟﺘﻨﺎب ﺷﺪ ،از ﻣﺠﻤﻮع ﻗﻄﻌﺎت اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه 102ﻗﻄﻌﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻓﻀﺎي ﮔﻤﺎﻧﻪ C1ﻳﺎ ﻫﻤﺎن آﺗﺸﻜﺪه ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻫﻤﻴﺖ اﻳﻦ ﻓﻀﺎ ﺳﻌﻲ ﺷﺪ ،ﺗﺎ اﻛﺜﺮ ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﺑﻪ دﺳﺖ اﻣﺪه از اﻳﻦ ﮔﻤﺎﻧﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﻮد.
4
رﻳﺨﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ رﻳﺨﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺳﻔﺎل ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ در ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﺎي دﻳﮕﺮ ،ﺑﺮ اﺳﺎس ﻓﺮم ،ﻣﻘﻄﻊ ،ﻗﻄﺮ دﻫﺎﻧﻪ ,ﭘﺎﻳﻪ ،ارﺗﻔﺎع و ﺗﺰﺋﻴﻨﺎت ﺳﻔﺎل ﺑﻮده ،اﺳﺖ .ﻃﻲ اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﺘﺎﻳﺠﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ روﺷﻨﮕﺮ ﻧﻜﺎت ﻣﻬﻤﻲ اﺳﺖ ،ﻣﺜﻼً ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻳﻚ ﻓﺮم ﺧﺎص ﻓﻘﻂ در ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﻮد و در دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻫﻢ دوره ﻫﻴﭻ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ ﻳﺎﻓﺖ ﻧﺸﻮد ،ﻳﺎ ﻓﺮﻣﻲ ﺧﺎص ﻓﻘﻂ در ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﺎي ﻣﺬﻫﺒﻲ و آﺋﻴﻨﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و در ﺗﻤﺎم ﺣﻮزه ﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻳﻚ دوره زﻣﺎﻧﻲ در ﻣﻜﺎﻧﻬﺎي ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻛﺎرﺑﺮد داﺷﺘﻪ و ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺷﻨﺎﺳﺎن ﺛﺒﺖ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ. از دﻳﮕﺮ ﻧﺘﺎﻳﺞ رﻳﺨﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺳﻔﺎل ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﻳﻚ ﮔﺎه ﻧﮕﺎري ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﻔﺎل ﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه در دﻳﮕﺮ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﺎي ﻛﺎوش ﺷﺪه اﺳﺖ ،ﻛﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس دﺳﺖ آوردﻫﺎي آن ﻣﺤﻮﻃﻪ ،ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﺬاري ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ و ﺑﺎ ﻳﻚ ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪي ﻛﻠﻲ در ﻣﻮرد ﺗﻤﺎم ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي رﻳﺨﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﺪه ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻳﻚ ﮔﺎﻫﻨﮕﺎري ﻧﺴﺒﻲ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ. ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺿﻌﻒ در اﻧﺘﺸﺎر ﮔﺰارﺷﻬﺎي ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ،ﻫﻢ اﻛﻨﻮن ﺑﺎ ﺑﺤﺮان ﻛﻤﺒﻮد اﻃﻼﻋﺎت ،ﺟﻬﺖ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ،ﻣﻮاﺟﻪ ﻫﺴﺘﻴﻢ و اﻳﻦ ﺿﻌﻒ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺳﻔﺎل، ﺑﻠﻜﻪ در وﺟﻮه دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﻋﻠﻢ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲ ﺧﻮرد. ﺑﺎ اﻳﻦ اوﺻﺎف ﺳﻌﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ را ﺟﻤﻊ آوري و از ﮔﺰارﺷﻬﺎي ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه و ﺣﺘﻲ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ،ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﺎ و ﺣﻮزه ﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻴﻢ و ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﻜﺎن ﺳﻌﻲ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻮده ﻛﻪ از ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﺷﺪن ﻧﺘﻴﺠﻪ ﭘﺮﻫﻴﺰ ﺷﻮد.
5
ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻛﺎوش ﺷﻴﺎن را ﺑﺎ ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از 26ﻣﺤﻮﻃﻪ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻛﺮدﻳﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺳﻔﺎل ﻫﺎ ،ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ 13ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻛﺎوش ﺷﺪه و 9ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪه ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ داﺷﺖ .اﻳﻦ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﺎ و ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﺑﻪ 7ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪي ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از : -1
ﺣﻮزه ﻏﺮب )ﻗﻠﻌﻪ ﻳﺰدﮔﺮد 1،ﺑﻴﺴﺘﻮن(2
-2
ﺣﻮزه ﺷﻤﺎل ﻏﺮب )ﺗﺨﺖ ﺳﻠﻴﻤﺎن 3،ﻗﻠﻌﻪ ﺿﺤﺎك(4
-3
ﺣﻮزه ﺟﻨﻮب ﻏﺮب )ﺧﻮزﺳﺘﺎن 5،ﺣﺎﺟﻲ آﺑﺎد 6،ﻣﻠﻴﺎن 7،ﮔﻼﻟﻚ 8،ﺷﺎﺋﻮر،
9
ﺷﻮش(10 -4
ﺣﻮزه ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس )ﺑﻮﺷﻬﺮ 11،ﺷﻤﺎل ﻋﻤﺎن 12،ﺳﻮﻫﺎر(13
-5
ﻓﻼت ﻣﺮﻛﺰي )ﭼﺎل ﺗﺮﺧﺎن 14،داﻣﻐﺎن 15،ﺧﻮرﻫﻪ(16
-6
ﺣﻮزه ﺷﺮق )ﺑﻨﺪﻳﺎن درﮔﺰ(17
1 .E. J. Keall & M. J. keall, 191 2. W. Kliess, 1970. .٣ﻫﻮﻑ ،ﻧﻮﻣﺎﻥ.١٣٨٢ ، 4. W. Kliess, 1973. 5. R. J. Wenke, 1975. 6. M. Azarnoush, 1994. 7. J. Alden .٨ﻣﻬﺪﻱ ﺭﻫﺒﺮ ،ﻓﺼﻞ .٢ 9. R. Boucharlat & A. Labrousse, 1979. 10. P. D. Miroschedji 11.. D. S. Whitcomb 12.. B. Decardi 13.. M. Kliess, 1978 14. M. Kervran & F. Hiebert. W. Kliess, 1978 15. K. H. Trinkaus 16. W. Kliess .١٧ﻣﻬﺪﻱ ﺭﻫﺒﺮ ،ﻓﺼﻞ ١٠
6
-7
ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ )ﻛﻴﺶ 18،ﺳﻠﻮﻛﻴﺪ 19،ﺗﻞ ﺳﻮﻳﻬﺎت 20،ﺗﻞ ﻣﺎﻫﻮر 21،ﺗﻞ اﺑﻮﺻﺪﻳﻔﻪ(22 و در ﭘﺎﻳﺎن ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدﻳﻢ ﺳﻔﺎل ﻫﺎي ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺷﻴﺎن از ﻟﺤﺎظ آﻣﺎري ﺑﺎ ﻛﺪام ﺣﻮزه ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮي دارد ،و در اداﻣﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﺬاري ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﺎي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺷﺪه ،ﮔﺎه ﻧﮕﺎري ﻧﺴﺒﻲ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺷﻴﺎن را آوردﻳﻢ.
1. S. Langdon & D. B. Harden, 1934. 2. E. Valtz 3. T. A. Holland, 1998 4. R. V. Riccardi 5. R. Mc Adams
7
ﮔﺰارش ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺷﻴﺎن ﻃﺒﻖ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت رﻳﺨﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ 225 ،ﻗﻄﻌﻪ از ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﺷﻴﺎن ﺑﺎ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﺎ و ﺣﻮزه ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ،ﻛﻪ ﺣﺪود %54/5ﻛﻞ ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﺪه اﻳﻦ ﻣﺤﻮﻃﻪ اﺳﺖ ،و ﻣﺎﺑﻘﻲ ﻗﻄﻌﺎت ﺑﺎ ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﺎي ﻣﻮرد ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ،ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ ﻧﺪارد .ﺣﺪود %33ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺷﺪه ﺑﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﭼﻨﺪ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ .ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ 73ﻗﻄﻌﻪ ﺑﺎ ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺷﺒﺎﻫﺖ دارد ﻛﻪ %16/5ﺳﻔﺎﻟﻬﺎﻳﻲ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ آن در ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﺎي ﻣﻮرد ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺛﺒﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ )ﻧﻤﻮدار .(1 ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﺎ ﺗﺸﺎﺑﻬﻲ دارﻧﺪ اﻛﺜﺮاً ﺑﺎ ﺣﻮزه ﻏﺮب ﺑﺮاﺑﺮي ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ،ﺑﻪ ﻃﻮرﻳﻜﻪ 152ﻗﻄﻌﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﻮزه ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺷﺪه اﺳﺖ ،ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ در اﻳﻦ ﺑﻴﻦ ﺳﻔﺎﻟﻬﺎﻳﻲ ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺣﻮزه ﻏﺮب ﺑﺎ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﺎﻳﻲ در دﻳﮕﺮ ﺣﻮزه ﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ دارﻧﺪ .در ﻣﺠﻤﻮع %31/4 ﻛﻞ ﺳﻔﺎﻟﻬﺎ ﺑﺎ ﺣﻮزه ﻏﺮب ﺑﺮاﺑﺮي ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﺪون اﺣﺘﺴﺎب ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﺤﻮﻃﻪ اﻳﻦ آﻣﺎر ﺑﻪ %23/8ﻣﻲ رﺳﺪ. در ﻣﻴﺎن ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ ﺣﻮزه ﻏﺮب %19/4ﺑﺎ ﻗﻠﻌﻪ ﻳﺰدﮔﺮد و %4/4ﺑﺎ ﺑﻴﺴﺘﻮن ﺑﺮاﺑﺮي ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ،ﻛﻪ اﻳﻦ آﻣﺎر ﺑﺪون اﺣﺘﺴﺎب ﺳﻔﺎﻟﻬﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺳﺖ ،و ﺑﺎ اﺣﺘﺴﺎب آن ﻫﺎ آﻣﺎر %23ﺑﺮاي ﻗﻠﻌﻪ ﻳﺰدﮔﺮد و %8/4ﺑﺮاي ﺑﻴﺴﺘﻮن دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ،ﻛﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي اﻳﻦ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎ ﻗﻠﻌﻪ ﻳﺰدﮔﺮد در ﺑﺎن زرده ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎه ﺷﺒﺎﻫﺖ دارﻧﺪ )ﻧﻤﻮدار .(2
8
در ﺣﻮزه ﺷﻤﺎل ﻏﺮب ﻳﻜﻲ از ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﺎي ﻣﻮرد ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺗﺨﺖ ﺳﻠﻴﻤﺎن در ﺗﻜﺎب اﺳﺖ، ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ وﺟﻮد ﻳﻜﻲ از آﺗﺸﻜﺪه ﻫﺎي ﻣﻬﻢ دوره ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ در اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ از اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ و اﻳﻦ اﺣﺘﻤﺎل را ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آورد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺑﻮدن ﻫﺮ دو ﻣﻜﺎن )ﺗﺨﺖ ﺳﻠﻴﻤﺎن و ﻣﺤﻮﻃﻪ آﺗﺸﻜﺪه ﺷﻴﺎن( ،ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي اﻳﻦ دو ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻗﺮاﺑﺖ زﻳﺎدي ﺑﺎ ﻫﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ،دﻳﮕﺮ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻣﻮرد ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ در ﺣﻮزه ﺷﻤﺎل ﻏﺮب ﻗﻠﻌﻪ ﺿﺤﺎك در ﻣﺮاﻏﻪ اﺳﺖ. در ﻛﻞ ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺷﻴﺎن در ﺣﺪود %5/1ﺑﺎ ﺣﻮزه ﺷﻤﺎل ﻏﺮب ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ دارد ،ﻛﻪ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﻧﮕﺮﻓﺘﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﭼﻨﺪ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺗﻜﺮار ﺷﺪه ،اﻳﻦ آﻣﺎر ﺑﻪ %0/8ﻣﻲ رﺳﺪ ،ﻛﻪ ﺧﻮد ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ ﺣﻮزه ﺷﻤﺎل ﻏﺮب اﻛﺜﺮاً ﻓﺮﻣﻬﺎﻳﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ. %3/1ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺷﻴﺎن ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﺗﺨﺖ ﺳﻠﻴﻤﺎن ﺷﺒﻴﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ و %2ﺑﺎ ﻗﻠﻌﻪ ﺿﺤﺎك ﻛﻪ ﺑﺎ اﻛﺜﺮ ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﺗﻜﺮار ﺷﺪه در ﭼﻨﺪ ﻣﺤﻮﻃﻪ ،آﻣﺎر ﻫﺮ دو ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻣﻮرد ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ در ﺣﻮزه ﺷﻤﺎل ﻏﺮب ﺑﻪ %0/4ﻣﻲ رﺳﺪ. ﺑﺎ ﻳﻚ ﻧﻈﺮ در ﻣﻲ ﻳﺎﺑﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﻗﻠﻌﻪ ﻳﺰدﮔﺮد و ﺑﻴﺴﺘﻮن در ﺣﻮزه ﻏﺮب و ﺷﻮش در ﺟﻨﻮب ﻏﺮب و ﺑﻨﺪﻳﺎن درﮔﺰ در ﺣﻮزه ﺷﺮق ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ درﺻﺪ اﻧﻄﺒﺎق ﺑﺎ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺷﻴﺎن ،را ﺗﺨﺖ ﺳﻠﻴﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص داده ،وﻟﻲ اﮔﺮ ﺳﻔﺎﻟﻬﺎﻳﻲ را ﻛﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻧﺎدﻳﺪه ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ اﻳﻦ ﺑﺮاﺑﺮي ﺑﻪ %0/4ﻣﻲ رﺳﺪ ،ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه در ﺗﺨﺖ ﺳﻠﻴﻤﺎن ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﺬﻫﺒﻲ اﺳﺖ ،اﺣﺘﻤﺎﻻً ﻓﺮﻣﻬﺎﻳﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در دﻳﮕﺮ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﺎ در ﺣﻮزه ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ )ﻧﻤﻮدار .(3
9
در ﺣﻮزه ﺟﻨﻮب ﻏﺮب ،ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي 6ﻣﺤﻮﻃﻪ ،ﺑﺎ ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺷﻴﺎن ﻣﻮرد ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ،ﻛﻪ در ﻣﻴﺎن اﻳﻦ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﺎ ،ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﺷﻮش ﺑﺎ %10ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺷﻴﺎن ﻣﻄﺎﺑﻖ اﺳﺖ و ﭘﺲ از آن ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪه ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺑﺎ %3ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﺷﻴﺎن ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ دارﻧﺪ ،ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﺎي ﺑﻌﺪي ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺣﺎﺟﻲ آﺑﺎد ،1/2ﮔﻼﻟﻚ ،%1/1ﺷﺎﺋﻮر ،%0/6ﻣﻠﻴﺎن %0/2ﺑﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺷﻴﺎن ﺑﺮاﺑﺮي ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ،ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺪون اﺣﺘﺴﺎب ﺳﻔﺎﻟﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ در دﻳﮕﺮ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﺎ و ﺣﻮزه ﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺴﺎﻧﻲ دارﻧﺪ اﻳﻦ آﻣﺎر ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻪ %4/8ﺑﺎ ﺷﻮش %0/8 ،ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﺧﻮزﺳﺘﺎن %0/2 ،ﺑﺎ ﺣﺎﺟﻲ آﺑﺎد %0/6 ،ﺑﺎ ﮔﻼك در ﺷﻮﺷﺘﺮ %0/4 ،ﺑﺎ ﺷﺎﺋﻮر %0/2ﺑﺎ ﻣﻠﻴﺎن اﻧﻄﺒﺎق دارد .در ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺷﻴﺎن ﻓﻘﻂ 1ﻗﻄﻌﻪ ﺑﺎ ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻣﻠﻴﺎن ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ %0/2ذﻛﺮ ﺷﺪه ﻧﺎﺷﻲ از ﻫﻤﻴﻦ ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪ اﺳﺖ. ﻣﺠﻤﻮﻋﺎً %16/1ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺷﻴﺎن ﺑﺎ ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﺣﻮزه ﺟﻨﻮب ﻏﺮب ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ دارد و ﺑﺪون اﺣﺘﺴﺎب ﺳﻔﺎﻟﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ،اﻳﻦ آﻣﺎر ﺑﻪ %7ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ،از ﻟﺤﺎظ آﻣﺎري ﺑﻌﺪ از ﺣﻮزه ﻏﺮب ،ﺣﻮزه ﺟﻨﻮب ﻏﺮب ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺷﺒﺎﻫﺖ را ﺑﺎ ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﺷﻴﺎن دارد )ﻧﻤﻮدار .(4 ﭘﺲ از ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺷﻴﺎن ﺑﺎ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﺎي ذﻛﺮ ﺷﺪه در ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ،اﻳﻦ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪ %1/5 ،ﺑﺎ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﺎي ﺗﻞ ﻣﺎﻫﻮز و ﺗﻞ اﺑﻮﺻﺪﻳﻔﻪ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺑﺮاﺑﺮي در اﻳﻦ ﺣﻮزه را دارﻧﺪ ،ﭘﺲ از ﻛﺴﺮ ﺳﻔﺎﻟﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺗﺸﺎﺑﻪ دارﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﻞ ﻣﺎﻫﻮز %0/5و ﺗﻞ اﺑﻮﺻﺪﻳﻔﻪ %0/8ﺷﺒﺎﻫﺖ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ.
10
ﺑﻌﺪ از دو ﻣﺤﻮﻃﻪ اي ﻛﻪ ذﻛﺮ آﻧﻬﺎ رﻓﺖ در ﺣﻮزه ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي 2ﻣﺤﻮﻃﻪ ،ﻛﻴﺶ و ﺳﻠﻮﻛﻴﻪ ﺑﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺷﻴﺎن ﺣﺪوداً %1ﻫﻤﺴﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺪون در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻋﻤﻮﻣﻴﺖ دارﻧﺪ آﻣﺎر %0/8ﺑﺮاي ﻛﻴﺶ و %0/3ﺑﺮاي ﺳﻠﻮﻛﻴﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ ،آﺧﺮﻳﻦ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻣﻮرد ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ در ﺣﻮزه ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ،ﺗﻞ ﺳﻮﻳﻬﺎت اﺳﺖ ﻛﻪ %0/8ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺷﻴﺎن ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺗﻜﺮار ﺷﺪه ،ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ %0/4ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﺷﻴﺎن ﻣﻨﺤﺼﺮاً ﺑﺎ ﺗﻞ ﺳﻮﻳﻬﺎت ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ .در ﻣﺠﻤﻮع %5/8ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺷﻴﺎن ﺑﺎ ﺣﻮزه ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ﻣﻨﻄﺒﻖ اﺳﺖ و ﺗﻨﻬﺎ %2/8اﻳﻦ ﺳﻔﺎﻟﻬﺎ ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺎ ﺣﻮزه ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺳﺖ ﻧﻤﻮدار ).(5 ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﺷﻴﺎن ﺑﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي 3ﻣﺤﻮﻃﻪ در ﻓﻼت ﻣﺮﻛﺰي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ درﺻﺪ ﺑﺮاﺑﺮي آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ %2/1ﺑﺎ داﻣﻐﺎن ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻣﺬﻛﻮر در ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دﺳﺖ اﻣﺪه %2 ،ﺑﺎ ﺧﻮرﻫﻪ ﻣﺤﻼت ،ﻛﻪ ﺑﺎ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ اﻳﻦ آﻣﺎر ﺑﻪ %0/7 ﻣﻲ رﺳﺪ ،و آﺧﺮﻳﻦ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﭼﺎل ﺗﺮﺧﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ %5/6ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﺷﻴﺎن ﻣﻨﻄﺒﻖ اﺳﺖ و ﺑﺮ ﺧﻼف داﻣﻐﺎن ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ ﭼﺎل ﺗﺮﺧﺎن ﻣﻨﺤﺼﺮاً ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺷﺒﺎﻫﺖ دارﻧﺪ .ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً %4/7 ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﺷﻴﺎن ﺑﺎ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﺎي ﺣﻮزه ﻓﻼت ﻣﺮﻛﺰي ﻫﻤﺴﺎﻧﻲ دارﻧﺪ و ﺗﻨﻬﺎ %1/3اﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﺣﻮزه ﻓﻼت ﻣﺮﻛﺰي ﻣﻄﺎﺑﻖ اﺳﺖ )ﻧﻤﻮدار .(6 در ﺣﻮزه ﺷﺮق ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮرد ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﻓﺼﻞ 10ﺑﻨﺪﻳﺎن درﮔﺰ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﮔﺰارش آن اﻧﺘﺸﺎر ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ .وﻟﻲ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺑﻮدن اﻳﻦ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻻزم ﺑﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد
11
و ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ ﻛﻪ %4/2ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺷﻴﺎن ﺑﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﻨﺪﻳﺎن درﮔﺰ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﺎ ﻛﺴﺮ ﻓﺮم ﺳﻔﺎﻟﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻇﺎﻫﺮاً ﺟﻨﺒﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ دارﻧﺪ ،ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ %1/3اﻳﻦ ﻗﻄﻌﺎت ﻣﻨﺤﺼﺮاً ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺳﺖ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺷﻴﺎن در ﺣﻮزه ﻏﺮب ﻗﺮار دارد و ﺑﻨﺪﻳﺎن درﮔﺰ در ﺣﻮزه ﺷﺮق %4/2ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻴﻦ ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي اﻳﻦ دو ﻣﺤﻮﻃﻪ ،ﻏﻴﺮﻋﺎدي ﺟﻠﻮه ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ،و اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ آﻣﺎر ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺷﻴﺎن ﺑﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﺎي واﻗﻊ در ﺣﻮزه ﻫﺎي ﻧﺰدﻳﻚ ﺗﺮ ﺑﻪ ﺣﻮزه ﻏﺮب ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺗﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد ،ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﺎي واﻗﻊ در ﺣﻮزه ﺷﻤﺎل ﻏﺮب و ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﮕﺮ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ،ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮان دﻟﻴﻞ اﻳﻦ ﻣﺴﺘﻠﻪ را در ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺑﻮدن ﻫﺮ دو ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻛﺮد ،و اﻳﻦ اﺣﺘﻤﺎل را ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻓﺮﻣﻬﺎي ﺧﺎﺻﻲ از ﻇﺮوف ﺳﻔﺎﻟﻲ ﻛﺎرﺑﺮد ﺑﻴﺸﺘﺮي در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﺎي ﻣﺬﻫﺒﻲ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ )ﻧﻤﻮدار .(7 آﺧﺮﻳﻦ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﺎي ﻣﻮرد ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ در ﺣﻮزه ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ واﻗﻊ ﺷﺪه اﻧﺪ ،ﻛﻪ %3/7ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺷﻴﺎن ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﻮزه ﻣﻄﺎﺑﻖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ %1اﻳﻦ ﺳﻔﺎﻟﻬﺎ ﻣﻨﺤﺼﺮاً ﺑﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي اﻳﻦ ﺣﻮزه ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ دارد .از اﻳﻦ %3/7ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺳﻬﻢ را ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪه ﺑﻮﺷﻬﺮ ﺑﺎ 1/2درﺻﺪ ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص داده و ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﺎي ﻋﻤﺎن و ﺳﻮﻫﺎر ﻫﺮ ﻛﺪام ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺎ %1و %0/6ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﺷﻴﺎن ﻣﻨﻄﺒﻖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻛﺜﺮ ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ اﻳﻦ آﻣﺎر ﺑﺮاي ﻫﺮ دو ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺑﻪ %0/2ﻣﻲ رﺳﺪ )ﻧﻤﻮدار .(8
12
ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮي ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﺎ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﺎي واﻗﻊ در ﺣﻮزه ﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ،ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺷﻴﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ اﻧﻄﺒﺎق را ﺑﺎ ﺣﻮزه ﻏﺮب ﻛﻪ ﺧﻮد ﻧﻴﺰ در آن واﻗﻊ ﺷﺪه ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ و ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﻣﺤﻮﻃﻪ و ﺣﻮزه ﻫﺎ ﺑﺎ ﺣﻮزه ﻗﺮارﮔﻴﺮي ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺷﻴﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد ،از درﺻﺪ ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ ﻛﺎﺳﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺣﻮزه ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس ﻛﻪ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ درﺻﺪ ﻫﻤﺴﺎﻧﻲ را دارد و ﺑﻨﺪﻳﺎن درﮔﺰ ﻫﻢ اﮔﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻳﺎدي دارد ،ﺷﺎﻳﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﺎﻣﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﺗﺎ ﺣﺪودي ﺑﺎ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺷﻴﺎن از ﻧﻈﺮ ﺳﻔﺎل ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺑﺮاﺑﺮي ﻛﺎرﺑﺮد ﻣﺤﻮﻃﻪ آن ﺑﺎ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺷﻴﺎن اﺳﺖ .ﭘﺲ ﻣﻲ ﺗﻮان اﻳﻦ اﺣﺘﻤﺎل را ﻣﻄﺮح ﻛﺮد ﻛﻪ ﺳﻔﺎل ﻗﺒﻞ از ﻫﺮ ﭼﻴﺰ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮات ﻣﻨﻄﻘﻪ اي اﺳﺖ و ﻗﺒﻞ از ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺗﺸﺎﺑﻬﺎت ﻓﺮم ﻫﺎي ﺳﻔﺎل را در ﻳﻚ ﺣﻮزه ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﺮد و ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ در ﺣﻮزه ﻫﺎي اﻃﺮاف ﻧﻴﺰ ﺗﺎ ﺣﺪودي ﻫﻤﺴﺎﻧﻲ ﻫﺎﻳﻲ دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻫﺮ ﭼﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد از اﻳﻦ ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ ﻫﺎ ﻛﺎﺳﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد. دوﻣﻴﻦ ﻋﺎﻣﻞ ،را ﻣﻲ ﺗﻮان در ﻛﺎﺑﺮد ﺳﻔﺎل در ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻛﺮد ،ﻣﺜﻼً ﻛﺎرﺑﺮد ﺳﻔﺎل در ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﺬﻫﺒﻲ ،ﻣﺤﻮﻃﻪ اﺳﺘﻘﺮاري ﻳﺎ ...ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻓﺮﻣﻬﺎي ﺧﺎﺻﻲ ﺑﺮاي ﺑﺮﻃﺮف ﻛﺮدن ﻧﻴﺎزﻫﺎي اﻳﻦ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﻮد ،و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﺣﺘﻤﺎﻻً ﻓﺮﻣﻬﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﺪ )ﻧﻤﻮدار.(9 ﺑﺮ اﺳﺎس ﮔﺎه ﻧﮕﺎري ﻧﺴﺒﻲ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ روي ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﻪ ﻣﻮرد ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﻨﺘﺪ ،ﻳﻚ دوره ﺑﻨﺪي ﻧﺴﺒﻲ ﺑﺮاي ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺷﻴﺎن ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﻔﺎل ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪ ﻛﻪ
13
ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﺳﻔﺎل اﻳﻦ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺷﺒﺎﻫﺖ را ﺑﺎ ﺳﻔﺎﻟﻬﺎي اواﻳﻞ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ دارد ﻛﻪ %48از ﻗﻄﻌﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ ﻳﺎﻓﺖ ﺷﺪه را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ و ﭘﺲ از آن ﺳﻔﺎل اﺷﻜﺎﻧﻲ %27را ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص داده ﻛﻪ ﻣﺤﺘﻤﻞ اﺳﺖ ﺑﺨﺸﻲ از %27ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺑﺨﺶ اواﻳﻞ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ اﻣﺘﺪاد ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ دوره اﺷﻜﺎﻧﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ،ﺳﭙﺲ %22ﺳﻔﺎﻟﻬﺎ ﺑﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي اواﺳﻂ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ و ﺗﻨﻬﺎ %3ﺑﺎ اواﺧﺮ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ و ﺻﺪر اﺳﻼم ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻣﻲ ﻛﺮد .ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﭘﻲ ﺑﺮد ﻛﻪ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺷﻴﺎن در دوره اﺷﻜﺎﻧﻴﺎن ﻫﻢ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﺳﭙﺲ در اواﻳﻞ دوره ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﺑﺮﭘﺎ ﻛﺮدن آﺗﺸﻜﺪه روﻧﻖ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻣﻲ ﮔﻴﺮد و ﺑﻪ ﻣﺮور زﻣﺎن ﺗﺎ اواﺧﺮ دوره ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ و ﺻﺪر اﺳﻼم اﻋﺘﺒﺎر ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﻲ دﻫﺪ و ﺟﺎﻟﺐ اﻳﻨﻜﻪ در دوره اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﭼﻮن ﺑﻪ ﻧﺪرت ﻣﻲ ﺗﻮان ﺳﻔﺎل اﺳﻼﻣﻲ در اﻳﻦ ﻣﺤﻮﻃﻪ دﻳﺪ و ﺣﺘﻲ آﻣﺎر ﺳﻔﺎل اواﺧﺮ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﺑﺴﻴﺎر اﻧﺪك اﺳﺖ )ﻧﻤﻮدار .(10
14
ﻣﻨﺎﺑﻊ 1. S.L.angdon, & B.Harden, Excavation at Kis and Barghuthiat, Iraq I, 1934, PP.113-132. 2.R.J.Wenke, Imperial investment and agriculture development in Parthian and sasanian Khuzestan- 150 B.C. to 640 A.D., Ph.D thesis, university of Michigan, Ann Arbor, 1975. 3. W.Kliess, Ĉal Tarkhan sudostlich von Rey, A.M.I. 20, 1978, PP. 309-314. 4. B.De cardi, Archaeological survey in northern Oman- 1972, East and West, new series- vol.25(March-June 1975), pp.52-75. 5. W.Kleiss, Qaleh Zahak in Azerbaidjan, A.M.I. 6, 1973, PP.163188. 6. W.Kleiss, Zur topographie des partherhanges in Bisutun, A.M.I. n.13,1970, pp.133-168. 7. P.d.Miroschedji, Fouiles du chantier ville royale II a suse, D.A.F.I 15, 1987, PP. 11-295. 8. E.Valtz, New observations on the Hellenestic pottery from Seleucia-on-the-tigris, internationale archaeologie 6, pp.45-57. 9. R.Boucharlat & A.Labrousse, Les plais d'Artaxerexes II sur larive droite Chaur a suse, D.A.F.I. 10, 1979. 10. M.Kervran et F.Hiebert, Sohar preislamique note stratgraphique, internationale archaeologie 6, pp.337-348. 11. R.Mc Adams, Tell Abu Sarifa, a sasanian-Islamic ceramic sequence from south central Iraq, ars orientalis VIII 1970, PP. 87-119.
15
ﺷﺮق 80 70 60 50 40
ن در
30 20 10 0
م
ﻓﻼت ﻣﺮﻛﺰي 100 90 80 70 60
دان ل ن !ره
50 40 30 20 10 0
م
ﺣﻮزه ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس 100 90 80 70 60 ر "#ن ! $%
50 40 30 20 10 0
م
ﻏﺮب 90 80 70 60 50
('& د د *)!ن
40 30 20 10 0
م
ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ 100 90 80 70
,ا! + '! - $ ! ,ت / ,ه!ز
60 50 40 30 20 10 0
م
ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﻲ 100 90 80 70 60 !ز)ن 1 23د
50 40 30 20 10 0
م
ﺷﻤﺎل ﻏﺮب 100 90 80 70 60 50
('& 45
40 30 20 10 0
م
ا س ز ه 70 60 7ب "%ل 7ب !2ب 7ب ا $8 ' :رس ;- %ق
50 40 30 20 10 0
ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﺑﺮ اﺳﺎس دوره ﻫﺎ 60 50 40
=ر اوا > , اوا@ > اوا >
30 20 10 0
درﺻﺪ ﺳﻔﺎل ﻫﺎي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺷﺪه 90 80 70 60 50
ر +3ر;
40 30 20 10 0
