Page 1 - > 23 3< 515 - 502) < 1394 ( @ @ > @ 1* < @ 2< @ 3 @ 4 1 ...

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ‪ -‬ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺟﻨﮕﻞ و ﺻﻨﻮﺑﺮ اﻳﺮان‬ ‫ﺟﻠﺪ ‪ 23‬ﺷﻤﺎره ‪ ،3‬ﺻﻔﺤﻪ ‪(1394) ،502-515‬‬

‫واﻛﺎوي زوال ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي اﺳﺘﺎن اﻳﻼم و ارﺗﺒﺎط آن ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﺎرش‬ ‫‪4‬‬

‫ﻗﺎﺳﻢ ﻋﺰﻳﺰي‪ ،*1‬ﻣﺮﺗﻀﻲ ﻣﻴﺮي‪ ،2‬ﺣﺴﻴﻦ ﻣﺤﻤﺪي‪ 3‬و ﻣﻬﺪي ﭘﻮرﻫﺎﺷﻤﻲ‬ ‫‪ -*1‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻣﺴﺌﻮل‪ ،‬داﻧﺸﻴﺎر‪ ،‬داﻧﺸﻜﺪه ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻳﺮان‪ .‬ﭘﺴﺖ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻚ‪[email protected] :‬‬

‫‪ -2‬داﻧﺸﺠﻮي دﻛﺘﺮي اﻗﻠﻴﻢﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬داﻧﺸﻜﺪه ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻳﺮان‬ ‫‪ -2‬اﺳﺘﺎد‪ ،‬داﻧﺸﻜﺪه ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻳﺮان‬ ‫‪ -3‬داﻧﺸﻴﺎر ﭘﮋوﻫﺶ‪ ،‬ﻣﺆﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺟﻨﮕﻠﻬﺎ و ﻣﺮاﺗﻊ ﻛﺸﻮر‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت‪ ،‬آﻣﻮزش و ﺗﺮوﻳﺞ ﻛﺸﺎورزي‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻳﺮان‬

‫ﺗﺎرﻳﺦ درﻳﺎﻓﺖ‪93/12/07 :‬‬

‫ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺬﻳﺮش‪94/03/11 :‬‬

‫ﭼﻜﻴﺪه‬ ‫اﻣﺮوزه ﺑﻪدﻟﻴﻞ ﺑﺮوز ﭘﺪﻳﺪه زوال ﺑﻠﻮط‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮه ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ از ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي زاﮔﺮس دﭼﺎر ﺧﺸﻜﻴﺪﮔﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺪف اﺻﻠﻲ‬ ‫ﭘﮋوﻫﺶ ﭘﻴﺶرو ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔﺴﺘﺮه ﭘﻮﺷﺶﻫﺎي ﺟﻨﮕﻠﻲ اﺳﺘﺎن اﻳﻼم و ﺑﺮرﺳﻲ روﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات زﻣﺎﻧﻲ آﻧﻬﺎ ﻃﻲ دوره ‪14‬ﺳﺎﻟﻪ )‪ 2000‬اﻟﻲ ‪(2013‬‬ ‫در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﺎرش ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر از ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎي ﺳﻨﺠﺶ از دور و ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ‪.‬‬ ‫دادهﻫﺎي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده درﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪه ﺗﺼﺎوﻳﺮ ‪ NDVI‬ﺳﻨﺠﻨﺪه ﻣﺎدﻳﺲ ﺑﺎ ﻓﻮاﺻﻞ ‪16‬روزه‪ ،‬ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﻮﺟﻮد در آرﺷﻴﻮ ‪ Google earth‬و‬ ‫ﻧﻘﺎط ﻛﻨﺘﺮل زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬دادهﻫﺎي اﻗﻠﻴﻤﻲ اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻫﻤﺪﻳﺪ‪ ،‬دادهﻫﺎي درازﻣﺪت ‪ GPCC‬و دادهﻫﺎي ﺑﺎرش ﻣﺎﻫﻮاره ‪ TRMM‬ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﻴﻴﻦ‬ ‫ﺗﻌﺪاد ﻃﺒﻘﺎت ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﭘﻮﺷﺶﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ و درﻧﻬﺎﻳﺖ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻧﻈﺎرتﻧﺸﺪه و ﺗﻜﻨﻴﻚ ‪ ISODATA‬و‬ ‫ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﺗﻔﻜﻴﻚ واﮔﺮاﻳﻲ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ و ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻪدﺳﺖآﻣﺪه از ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺗﻌﺪاد ﻃﺒﻘﻪ ‪ 35‬ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ‬ ‫ﺳﺎﻻﻧﻪ و ﻃﺒﻘﻪ ‪ 30‬ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ درازﻣﺪت‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻲﺗﺮﻳﻦ ﺗﻌﺪاد ﻃﺒﻘﻪ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺮاي ﭘﻮﺷﺶﻫﺎي اﻳﻦ اﺳﺘﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﻃﻴﻔﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ‬ ‫دوره رﺷﺪ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي اﺳﺘﺎن اﻳﻼم از اواﺧﺮ ﺑﻬﻤﻦ ﺗﺎ اواﻳﻞ ﻣﺮداد ﺑﻮد ﻛﻪ اوج ﺳﺒﺰﻳﻨﮕﻲ آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ در اواﺳﻂ اردﻳﺒﻬﺸﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻤﻮدار روﻧﺪ‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮات ‪ NDVI‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﮕﻠﻲ ﻃﻲ دوره ‪14‬ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ اوﻟﻴﻦ ﻛﺎﻫﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺳﺒﺰﻳﻨﮕﻲ در ﺳﺎل ‪ (1383) 2005‬و ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﺑﻴﺸﺘﺮي‬ ‫در ﺳﺎل ‪ 2008‬ﺑﻪﻫﻤﺮاه روﻧﺪ ﻧﺰوﻟﻲ آن ﺑﺮاي ﺳﻪ ﺳﺎل اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ دوره ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻪدﺳﺖآﻣﺪه از ﺑﺮرﺳﻲ دادهﻫﺎي ﺑﺎرش اﻳﺴﺘﮕﺎﻫﻲ و‬ ‫ﺷﺒﻜﻪاي ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه روﻧﺪ ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎرش در ﻣﻘﻴﺎسﻫﺎي زﻣﺎﻧﻲ ﺳﺎﻻﻧﻪ و ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﭘﻮﺷﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺘﺎن اﻳﻼم و ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﮕﻠﻲ اﺳﺘﺎن‪ ،‬روﻧﺪ ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎرش در ﺳﻄﻮح اﻃﻤﻴﻨﺎن ‪ 90‬و ‪ 95‬درﺻﺪ ﻣﻌﻨﻲدار ﺑﻮد‪ .‬ﻃﻲ ﻓﺼﻞ رﺷﺪ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ روﻧﺪ‬ ‫ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎرش در اﺳﻔﻨﺪ )ﻫﻢزﻣﺎن ﺑﺎ اواﻳﻞ دوره رﺷﺪ ﺟﻨﮕﻞ( ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮرﺳﻲ ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﻣﻴﺰان ‪ NDVI‬و روﻧﺪ ﺑﺎرش ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ‬ ‫ﻳﻜﻲ از ﻋﺎﻣﻞﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﺧﺸﻜﻴﺪﮔﻲ و ﻛﺎﻫﺶ ﺳﺒﺰﻳﻨﮕﻲ در ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻌﻨﻲدار ﺑﺎرش و اﻳﺠﺎد ﺗﻨﺶ ﺧﺸﻜﻲ در‬ ‫ﻣﻘﻴﺎس ﺳﺎﻻﻧﻪ و ﺑﻪوﻳﮋه ﻓﺼﻞ رﺷﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫واژهﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي‪ :‬ﺗﻔﻜﻴﻚﭘﺬﻳﺮي‪ ،‬زوال ﺑﻠﻮط‪ ،GPCC ،‬ﻣﺎﻫﻮاره‬

‫‪ ،TRAA‬ﻣﺎﻫﻮاره ‪.TRMM‬‬

‫‪503‬‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺟﻨﮕﻞ و ﺻﻨﻮﺑﺮ اﻳﺮان ﺟﻠﺪ ‪ 23‬ﺷﻤﺎره ‪3‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬ ‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﮕﻠﻲ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺑﺨﺸﻲ از زﻳﺴﺖﻛﺮه ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ‬ ‫در ﺣﻔﻆ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﻣﺤﻴﻂزﻳﺴﺖ اﻳﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬ ‫ﺑﺎارزش ازﻧﻈﺮ ﻧﻔﻮذ آب‪ ،‬ﺣﻔﻆ ﺣﻴﺎت وﺣﺶ‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ آﻟﻮدﮔﻲ‪،‬‬ ‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺑﺨﺸﻲ از ﻧﻴﺎزﻫﺎي اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻛﺴﻴﮋن‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪ ﻛﺮﺑﻦ‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﻲ و ﺗﻌﺎدل ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ از اﻫﻤﻴﺖ زﻳﺎدي‬ ‫ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ )‪ .(Zhao et al., 2013‬ﺗﻐﻴﻴﺮ در اﻳﻦ ﺑﻮمﺳﺎزﮔﺎن‬ ‫ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪ ﻃﻴﻒ وﺳﻴﻌﻲ از ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ )ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻓﺼﻠﻲ‬ ‫رﺷﺪ درﺧﺘﺎن‪ ،‬رﻗﺎﺑﺖﻫﺎي ﺑﻴﻦ درﺧﺘﻲ ﺑﺮاي درﻳﺎﻓﺖ ﻧﻮر و‬ ‫آب‪ ،‬اﺧﺘﻼلﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﺣﺸﺮات‪ ،‬رﺧﺪادﻫﺎﻳﻲ ﭼﻮن ﺑﺎدﻫﺎي‬ ‫ﺷﺪﻳﺪ و ﺗﻮﻓﺎنﻫﺎ( و دﺧﺎﻟﺖﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد‬ ‫)‪ .(Pietrzyk & Lindenbergh, 2014‬در اﻳﻦ ﺑﻴﻦ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮات‬ ‫اﻗﻠﻴﻤﻲ در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﻣﺤﻴﻂ ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﺑﻪوﻳﮋه‬ ‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﮕﻠﻲ را ﺑﻪﻃﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار داده‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا اﻗﻠﻴﻢ ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻞ ﻛﻠﻴﺪي در ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي ﻣﺤﻴﻂﻫﺎي‬ ‫ﺟﻨﮕﻠﻲ اﺳﺖ و ﺗﺮﻛﻴﺐ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺷﻜﻞ‪ ،‬ﺑﺎزدﻫﻲ‪ ،‬در دﺳﺘﺮس‬ ‫ﺑﻮدن‪ ،‬رژﻳﻢﻫﺎي ﻣﺨﺘﻞﻛﻨﻨﺪه و ﭼﺸﻢاﻧﺪاز ﭘﻮﺷﺶﻫﺎي ﺟﻨﮕﻠﻲ‪،‬‬ ‫ﻫﻤﮕﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺮاﻳﻂ اﻗﻠﻴﻤﻲ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪهاﻧﺪ ) ‪Ryan et al.,‬‬ ‫‪ .(2012‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻗﻠﻴﻤﻲ ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل زﻳﺎد ﺑﻮمﺳﺎزﮔﺎن‬ ‫ﺟﻨﮕﻠﻲ را ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ در وﺳﻌﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ‪ ،‬ﻣﻬﺎﺟﺮت‬ ‫ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي درﺧﺘﻲ‪ ،‬ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژي‪ ،‬رﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﺮگوﻣﻴﺮ و روﻳﺶ درﺧﺘﺎن‪ ،‬ارﺗﺒﺎط ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﻴﻦ درﺧﺘﺎن و‬ ‫ﻋﺎﻣﻞﻫﺎي ﺑﻴﻤﺎريزا و درﻧﻬﺎﻳﺖ رژﻳﻢﻫﺎي اﺧﺘﻼﻟﻲ )ﺑﺎد‪،‬‬ ‫آﺗﺶﺳﻮزي‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﺣﺸﺮات و ﻏﻴﺮه( ﺑﻪﺷﺪت ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار‬ ‫ﻣﻲدﻫﺪ ) ;‪Weber et al., 2008; Bravo et al., 2008‬‬ ‫‪.(Bugmann et al., 2014‬‬ ‫آﮔﺎﻫﻲ از ﺗﻐﻴﻴﺮات رخداده و ﻋﻠﻞ آن ﺑﻪﻫﻤﺮاه دادهﻫﺎي‬ ‫ﭘﻮﺷﺶ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﮕﻠﻲ ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﻳﺪار‬ ‫ﺟﻨﮕﻞﻫﺎ ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﻧﻴﺎزﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ‬ ‫در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺟﻨﮕﻞ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻫﺪف و وﺳﻌﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﭼﻮن ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎي ﻣﻴﺪاﻧﻲ‪،‬‬ ‫ﻋﻜﺴﺒﺮداري ﻫﻮاﻳﻲ و ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮارهاي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‬ ‫)‪ .(Hussin & Bijker, 2000‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﻴﺪاﻧﻲ‬ ‫ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات رخداده در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﮕﻠﻲ ﻣﺴﺘﻠﺰم‬

‫ﺻﺮف ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي زﻳﺎد زﻣﺎﻧﻲ و ﻣﺎﻟﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ‬ ‫ﺑﻪﺻﻮرت ﺳﺎدهﺗﺮ و ﺑﺎ دﻗﺖ و وﺿﻮح ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﻤﺘﺮ ﺑﺎ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎي ﺳﻨﺠﺶ از دور و دادهﻫﺎي ﻣﺪلﺳﺎزي‬ ‫ﺷﺪه اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ )‪ .(Sakthivel et al., 2010‬ﻃﻲ‬ ‫دﻫﻪﻫﺎي ﭘﻴﺶ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ درزﻣﻴﻨﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ دادهﻫﺎي‬ ‫اﻗﻠﻴﻤﻲ درازﻣﺪت ﺑﺎ دﻗﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﻨﺠﺶ‬ ‫از دور ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻳﺠﺎد ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎ و ﻗﺎﺑﻠﻴﺖﻫﺎﻳﻲ ﺷﺪ ﻛﻪ از آﻧﻬﺎ‬ ‫در زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ ﭘﻮﺷﺶﻫﺎي ﺟﻨﮕﻠﻲ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي زﻳﺎدي ﺑﺮاﺳﺎس دادهﻫﺎ و‬ ‫روشﻫﺎي ﺳﻨﺠﺶ از دور در زﻣﻴﻨﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﮕﻠﻲ‪،‬‬ ‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي و ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات آﻧﻬﺎ در ﻣﻘﻴﺎسﻫﺎي زﻣﺎﻧﻲ و‬ ‫ﻣﻜﺎﻧﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ ) ‪Mas et al.,‬‬ ‫& ‪2004; Dewan & Yamaguchi, 2009; Krahwinkler‬‬ ‫;‪2010‬‬

‫‪Jouybari,‬‬

‫‪Shataee‬‬

‫;‪2010‬‬

‫‪Rossmann‬‬

‫‪Zangiabadi et al., 2011; Parma & Zebardast et al.,‬‬

‫‪ .(2011; Mapfumo et al., 2014‬در ﺑﺮﺧﻲ از ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎ‬ ‫ﻧﻴﺰ واﻛﻨﺶ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﮕﻠﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ و ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎي اﻗﻠﻴﻤﻲ‬ ‫ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ) ;‪Hanson & Weltzin, 2000‬‬ ‫‪.(Arend et al., 2012; Hamzehpour et al., 2012‬‬ ‫ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي زاﮔﺮس ازﻧﻈﺮ وﺳﻌﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻛﺎرﺑﺮد در‬ ‫زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺮدم‪ ،‬ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻌﻀﻲ ﺧﺎﻧﻮارﻫﺎ و ﻏﻴﺮه از‬ ‫اﻫﻤﻴﺖ ﺑﻪﺳﺰاﻳﻲ ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ ) ‪Papoli Yazdi & Fathnia,‬‬ ‫‪ .(2007‬ﺑﻪ اﺳﺘﻨﺎد ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮﺟﻮد و ﻣﺸﺎﻫﺪات ﻣﻴﺪاﻧﻲ‪ ،‬ﻃﻲ‬ ‫ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﻴﺮ ﮔﺴﺘﺮه ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ از اﻳﻦ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎ دﭼﺎر‬ ‫ﺧﺸﻜﻴﺪﮔﻲ ﺷﺪه و ﻳﺎ در ﺣﺎل ﺧﺸﻚ ﺷﺪن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪Jafari .‬‬ ‫و ﻫﻤﻜﺎران )‪ (2014‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻟﻨﺪﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻄﺢ‬ ‫ﺗﻮدهﻫﺎي دﭼﺎر ﺧﺸﻜﻴﺪﮔﻲ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي اﺳﺘﺎن اﻳﻼم را ﺣﺪود‬ ‫‪ 124847‬ﻫﻜﺘﺎر ﺑﺮآورد ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬دﻻﻳﻞ ﻣﺘﻌﺪدي ازﺟﻤﻠﻪ‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﺮاﻳﻂ اﻗﻠﻴﻤﻲ و ﺗﻐﻴﻴﺮﭘﺬﻳﺮي ﻋﻨﺎﺻﺮ اﻗﻠﻴﻢ‪،‬‬ ‫ﺑﻬﺮهﺑﺮداريﻫﺎي ﻧﺎدرﺳﺖ از درﺧﺘﺎن ﻃﻲ ﺳﺎﻟﻴﺎن ﻣﺘﻤﺎدي‪،‬‬ ‫زراﻋﺖ زﻳﺮاﺷﻜﻮب و ﭼﺮاي ﺑﻲروﻳﻪ دام ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻋﺎﻣﻞﻫﺎي‬ ‫اﺻﻠﻲ اﻳﻦ ﺧﺸﻜﻴﺪﮔﻲ ﻣﻄﺮح ﺷﺪهاﻧﺪ‪ Hosseini .‬و ﻫﻤﻜﺎران‬ ‫)‪ (2014‬رﻗﺎﺑﺖ درﺧﺘﻲ در ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺑﻪوﺟﻮد آﻣﺪه‬ ‫را ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از ﻋﺎﻣﻞﻫﺎي ﻣﺴﺘﻌﺪ ﻣﺮگوﻣﻴﺮ درﺧﺘﺎن‬

‫واﻛﺎوي زوال ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي اﺳﺘﺎن ‪...‬‬

‫‪504‬‬

‫ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي اﻳﻼم ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻢ اﻳﻦ‬ ‫ﺟﻨﮕﻞﻫﺎ در ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﻃﺒﻴﻌﻲ و اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔﺴﺘﺮه‬ ‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﮕﻠﻲ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻋﻠﻞ و روﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات آﻧﻬﺎ ﺗﺤﺖ‬ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي اﻗﻠﻴﻤﻲ از اﻫﻤﻴﺖ زﻳﺎدي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬از‬ ‫ﺳﻮي دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺟﻨﮕﻠﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺎارزﺷﻲ را ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬ ‫ﻓﺮاﻫﻢ آورد‪ .‬از اﻳﻦرو‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺶ ﭘﻴﺶرو ﺳﻌﻲ دارد ﺑﺎ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎي ﺳﻨﺠﺶ از دور‪ ،‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﮕﻠﻲ‬ ‫اﺳﺘﺎن اﻳﻼم و روﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات آﻧﻬﺎ را در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮات‬ ‫ﺑﺎرش ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻮاد و روشﻫﺎ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬ ‫اﺳﺘﺎن اﻳﻼم ﺑﺎ ﻣﺴـﺎﺣﺘﻲ در ﺣـﺪود ‪ 19728‬ﻛﻴﻠـﻮﻣﺘﺮ‬ ‫ﻣﺮﺑﻊ و ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴـﺎﻳﻲ ‪ 32‬ﺗـﺎ ‪ 34‬درﺟـﻪ ﻋـﺮض‬ ‫ﺷﻤﺎﻟﻲ و ‪ 45‬ﺗﺎ ‪ 48‬درﺟﻪ ﻃﻮل ﺷﺮﻗﻲ‪ ،‬در ﻏـﺮب اﻳـﺮان‬ ‫ﻗﺮار دارد‪ .‬ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮه ﺟﻨﮕﻞ ﻫﺎي اﺳـﺘﺎن‬ ‫ا ﻳﻼم ﺑﺎ ﭘﻮﺷﺶ ﻏﺎﻟﺐ ﺑﻠﻮط اﻳﺮاﻧـﻲ ) ‪Quercus brantii‬‬ ‫‪ (Lindl.‬ﺑﻪ دو ﻓﺮم روﻳﺸـﻲ داﻧـﻪزاد و ﺷـﺎﺧﻪزاد اﺳـﺖ‬ ‫)ﺷﻜﻞ ‪.(1‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -1‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬

‫ﻛﻴﻜﻢ‪ ،‬زاﻟﺰاﻟﻚ‪ ،‬ﺑﻨﻪ‪ ،‬ارژن‪ ،‬داﻏﺪاﻏﺎن‪ ،‬داﻓﻨﻪ و ﭘﻼﺧﻮر‬ ‫ﻧﻴﺰ از ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻫﻤﺮاه درﺧﺘﺎن ﺑﻠﻮط ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﻮاﺣﻲ‬ ‫ﺟﻨﮕﻠﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﻣﻴﺎﻧﻲ و ﺷﻤﺎﻟﻲ اﺳﺘﺎن اﻳﻼم‬ ‫در ﻛﻮهﻫﺎي زاﮔﺮس ﭘﺮاﻛﻨﺶ دارﻧﺪ‪ .‬ﺟﻮاﻣﻊ درﺧﺘﭽﻪاي ﻳﺎ‬ ‫ﺑﻮﺗﻪاي ﺑﻪﻫﻤﺮاه ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻋﻠﻔﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻮاﺣﻲ ﻏﺮب و ﺟﻨﻮب‬ ‫اﺳﺘﺎن را ﭘﻮﺷﺶ ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻛﻪ در ﺑﺮﺧﻲ ﻧﻘﺎط ﺗﺮاﻛﻢ‬ ‫ﻗﺎﺑﻞﺗﻮﺟﻬﻲ دارﻧﺪ )‪.(Hosseinzadeh et al., 2014‬‬ ‫دادهﻫﺎي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫دادهﻫﺎي ‪NDVI‬‬ ‫در اﺑﺘﺪا ﺑﺮاي آﺷﻜﺎرﺳﺎزي ﻃﺒﻘﻪﻫﺎي ﺟﻨﮕﻠﻲ‪ ،‬ﺗﺼﺎوﻳﺮ‬ ‫‪ NDVI‬ﺳﻨﺠﻨﺪه ﻣﺎدﻳﺲ‪ ،‬ﻣﺎﻫﻮاره ‪ TRAA‬ﻧﺴﺨﻪ ﭘﻨﺞ در‬ ‫ﺳﻄﺢ ﭘﺮدازﺷﻲ ﺳﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﺪرت ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪ 250‬ﻣﺘﺮ ﺑﺮاي‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻃﻲ ﻳﻚ دوره ‪14‬ﺳﺎﻟﻪ از اﺑﺘﺪاي ژاﻧﻮﻳﻪ‬ ‫‪ 2000‬ﺗﺎ اﻧﺘﻬﺎي دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪) 2013‬ﻫﺮ ﺳﺎل ‪ 23‬ﺗﺼﻮﻳﺮ و در ﻛﻞ‬ ‫دوره ‪ 319‬ﺗﺼﻮﻳﺮ( در ﻣﻘﻴﺎس روزاﻧﻪ )‪ 16‬روز ﻳﻜﺒﺎر( از‬ ‫ﺗﺎرﻧﻤﺎي ‪ USGS‬درﻳﺎﻓﺖ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻴﭗﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ و ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻌﺪاد ﻃﺒﻘﺎت ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﻨﻄﻘﻪ‬ ‫ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ از ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻧﻈﺎرتﻧﺸﺪه و اﻟﮕﻮرﻳﺘﻢ‬ ‫‪Iterative Self-Organizing Data ) ISODATA‬‬ ‫‪ (Analysis Technique Algoritm‬اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬ ‫اﻟﮕﻮرﻳﺘﻢ ﻳﻚ روش ﺧﻮدﻛﺎر اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ دادهﻫﺎي‬ ‫ورودي ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻛﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ روش ﻓﻘﻂ ﺗﻌﺪاد‬ ‫ﺧﻮﺷﻪﻫﺎ و ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺗﻌﺪاد ﺗﻜﺮار ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﺳﺖ ) & ‪Tou‬‬ ‫‪ .(Gonzalez, 1974‬ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ دﻗﻴﻖ ﻃﺒﻘﻪﻫﺎ در ﭘﮋوﻫﺶ‬ ‫ﭘﻴﺶرو‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻃﺒﻘﻪﻫﺎ ﺗﺎ ﻃﺒﻘﻪ ‪ 50‬ﺑﻪﺻﻮرت ﭘﻨﺞ ﻃﺒﻘﻪ و از‬ ‫ﻃﺒﻘﻪ ‪ 50‬ﺗﺎ ‪ 100‬ﺑﻪﺻﻮرت ‪ 10‬ﻃﺒﻘﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب‬ ‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ و‬ ‫ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﺗﻔﻜﻴﻚﭘﺬﻳﺮي اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﻪدﺳﺖآﻣﺪه‬ ‫از دو ﺷﺎﺧﺺ ﻧﺎﻣﺒﺮده‪ ،‬ﺷﻤﺎره ﻃﺒﻘﻪاي ﻛﻪ ارزش ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ‬ ‫ﺗﻔﻜﻴﻚﭘﺬﻳﺮي در اوج و ﻫﻢزﻣﺎن ارزش ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ‬ ‫ﺗﻔﻜﻴﻚﭘﺬﻳﺮي ﺑﺮاي آن ﻃﺒﻘﻪ داراي ﻳﻚ ﭘﻴﻚ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻧﺴﺒﺖ‬ ‫ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﻃﺒﻘﺎت ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﺗﻌﺪاد ﻃﺒﻘﺎت ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺮاي‬

‫‪505‬‬


‫ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺳﺖ )‪ .(Nguyen, 2013‬ﭘﺲ از ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻌﺪاد ﻃﺒﻘﻪ‬ ‫ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺮاي ﺳﺎل ‪ 2013‬ﺑﻪﻋﻨﻮان وﺿﻌﻴﺖ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﭘﻮﺷﺶ‬ ‫ﮔﻴﺎﻫﻲ اﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻫﻤﻴﻦ روش ﺗﻌﺪاد ﻃﺒﻘﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ‬ ‫ﻃﻲ دوره ‪14‬ﺳﺎﻟﻪ )‪ 2000‬ﺗﺎ ‪ (2013‬ﺑﺮاي ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ‪ .‬ﻫﺪف از اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﮋوﻫﺶ‪،‬‬ ‫ﺑﺮرﺳﻲ روﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ و درﻧﻬﺎﻳﺖ ﻃﺒﻘﺎت‬ ‫ﺟﻨﮕﻠﻲ اﺳﺘﺎن اﻳﻼم ﻃﻲ دوره ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ‬ ‫ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺗﺼﺎوﻳﺮ درﻳﺎﻓﺘﻲ )‪ 319‬ﺗﺼﻮﻳﺮ( ﺑﻪ ﻳﻚ ﻻﻳﻪ‬ ‫ﺗﺠﻤﻌﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ و ﺗﻌﺪاد ﻃﺒﻘﻪ ﻣﻄﻠﻮب ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ‪ .‬درﻧﻬﺎﻳﺖ‬ ‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻣﻀﺎﻫﺎي ﻃﻴﻔﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﺮ ﻃﺒﻘﻪ‪ ،‬روﻧﺪ‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺗﺮاﻛﻢ و ﺗﺪاوم زﻣﺎﻧﻲ ﺳﺒﺰﻳﻨﮕﻲ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ و ﻧﻮع ﭘﻮﺷﺶﻫﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ‪.‬‬ ‫دادهﻫﺎي ﺑﺎرش‬ ‫دادهﻫﺎي اﻗﻠﻴﻤﻲ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز از ﺳﻪ ﭘﺎﻳﮕﺎه ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﺎﻣﻞ‬ ‫دادهﻫﺎي ﺑﺎرش اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻫﻤﺪﻳﺪي اﻳﻼم‪ ،‬دﻫﻠﺮان‪ ،‬اﻳﻮان‬ ‫ﻏﺮب و درهﺷﻬﺮ اﺳﺘﺎن اﻳﻼم از آرﺷﻴﻮ ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ‬ ‫ﻛﺸﻮر از زﻣﺎن ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ ،2014‬دادهﻫﺎي ﺑﺎرش‬ ‫‪ (Global Precipitation Climatology Centre) GPCC‬ﺑﺎ‬ ‫دﻗﺖ ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪ 0/5×0/5‬در دوره ‪ 1951‬ﺗﺎ ‪ 2010‬و دادهﻫﺎي‬ ‫ﺑﺎرش ﻣﺎﻫﻮاره ‪Tropical Rainfall Measuring ) TRMM‬‬ ‫‪ (Mission‬ﺑﺎ دﻗﺖ ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪ 0/25×0/25‬ﻃﻲ دوره ‪ 1998‬ﺗﺎ‬ ‫‪ 2014‬از ﺗﺎرﻧﻤﺎي ﻧﺎﺳﺎ ﮔﺮدآوري ﺷﺪﻧﺪ )ﺷﻜﻞ ‪ .(1‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺤﺪود ﺑﻮدن ﻃﻮل دوره آﻣﺎري ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺑﻴﺸﺘﺮ‬ ‫اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻫﻤﺪﻳﺪ و ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻳﺎد ﺑﻴﻦ اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺳﺘﺎن‬ ‫اﻳﻼم از ﻳﻚﺳﻮ و ﻋﺪم وﺟﻮد اﻳﺴﺘﮕﺎﻫﻲ ﺑﺎ ﺿﺮﻳﺐ ﻣﻄﻤﺌﻦ در‬ ‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﮕﻲ و ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺑﺎﻻ از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ‪ ،‬از دادهﻫﺎي‬ ‫ﺷﺒﻜﻪاي ‪ GPCC‬و ‪ TRMM‬ﺑﺎ دﻗﺖ ﻣﻜﺎﻧﻲ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﺷﺪ‪ .‬در ﻫﻤﻴﻦ راﺳﺘﺎ ﻗﺒﻞ از اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ دادهﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮاﺳﺎس‬ ‫اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻫﻤﺪﻳﺪ ﻣﺒﻨﺎ‪ ،‬دﻗﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از رﮔﺮﺳﻴﻮن‬ ‫ﺧﻄﻲ ﻃﻲ ﻳﻚ دوره آﻣﺎري ﻣﺸﺘﺮك ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در اداﻣﻪ ﺑﺎ ﺣﺼﻮل اﻃﻤﻴﻨﺎن از دﻗﺖ ﻛﺎﻓﻲ و ﻣﻨﺎﺳﺐ‬ ‫دادهﻫﺎي ﺷﺒﻜﻪ‪ ،‬روﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات آﻧﻬﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آﻣﺎره‬ ‫ﻣﻦﻛﻨﺪال ﺑﺮاي دو ﻣﻘﻴﺎس ﺳﺎﻻﻧﻪ و ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ )ﻓﺼﻞ روﻳﺶ‬

‫ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ( ﺑﺎ ﻫﺪف ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬاري ﺗﻐﻴﺮات ﺑﺎرش ﺑﺮ‬ ‫‪ NDVI‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﮕﻠﻲ اﺳﺘﺎن اﻳﻼم ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪ‪ .‬درﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﺎ‬ ‫ﻫﻤﭙﻮﺷﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﺎرش در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺘﺎن اﻳﻼم‬ ‫ﺑﺎ ﻧﻘﺸﻪ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﺎرش ﺑﺎ‬ ‫ﭘﻮﺷﺶﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﺑﻪوﻳﮋه ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﮕﻠﻲ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺘﺎﻳﺞ‬ ‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻌﺪاد ﻃﺒﻘﺎت ﻣﻄﻠﻮب و ﻧﻮع ﭘﻮﺷﺶ ﻫﺮ ﻃﺒﻘﻪ‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪) 2‬ﻧﻤﻮدار ﺳﻤﺖ ﭼﭗ( ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ‬ ‫و ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ واﮔﺮاﻳﻲ ﺑﻪدﺳﺖآﻣﺪه از ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ‪ 100‬ﻃﺒﻘﻪ‬ ‫ﭘﻮﺷﺶﻫﺎي اﺳﺘﺎن اﻳﻼم را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ‬ ‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﭘﻴﻚ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ واﮔﺮاﻳﻲ در ﻃﺒﻘﻪﻫﺎي ‪،25‬‬ ‫‪ 35‬و ‪ 45‬و ﺑﺮاي ﺣﺪاﻗﻞ واﮔﺮاﻳﻲ در ﻃﺒﻘﻪﻫﺎي ‪ 35 ،25‬و‪50‬‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬از ﺑﻴﻦ ‪ 100‬ﻃﺒﻘﻪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺳﺎل ‪ 2013‬ﻃﺒﻘﻪ ‪35‬‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻲﺗﺮﻳﻦ اﻧﺘﺨﺎب ﺑﺮاي ﺗﺸﺨﻴﺺ اﻟﮕﻮي ﺻﺤﻴﺢ‬ ‫ﭘﻮﺷﺶﻫﺎي ﺳﻄﺤﻲ اﺳﺘﺎن اﻳﻼم ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻮن اﻧﻄﺒﺎق ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﻴﻦ‬ ‫ارزش ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ و ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ واﮔﺮاﻳﻲ ﻃﺒﻘﻪﻫﺎ وﺟﻮد داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻃﺒﻘﻪ ‪ 45‬ﻳﺎ ﻃﺒﻘﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﭘﻴﻚ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ واﮔﺮاﻳﻲ‬ ‫ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪ ‪ 35‬داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻢزﻣﺎن ارزش‬ ‫ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ واﮔﺮاﻳﻲ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ارزش ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ‬ ‫واﮔﺮاﻳﻲ روﻧﺪ ﻧﺰوﻟﻲ داﺷﺖ و ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻃﺒﻘﻪ‬ ‫ﻣﻄﻠﻮب اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﺷﻜﻞ ‪) 2‬ﻧﻤﻮدار ﺳﻤﺖ راﺳﺖ(‪ ،‬ارزش ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي‬ ‫ﺗﻔﻜﻴﻚﭘﺬﻳﺮي ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ و ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻃﺒﻘﻪ ﻃﻲ دوره‬ ‫‪14‬ﺳﺎﻟﻪ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻌﺪاد ﻃﺒﻘﻪ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺮاي‬ ‫ﻛﻞ دوره ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﺪم ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ در اوج ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ و‬ ‫ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﺗﻔﻜﻴﻚﭘﺬﻳﺮي ﻣﺸﻜﻞ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻮن در ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻃﺒﻘﻪﻫﺎﻳﻲ‬ ‫ﻛﻪ ارزش ﺷﺎﺧﺺ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺗﻔﻜﻴﻚﭘﺬﻳﺮي ﺑﻪ اوج ﻣﻲرﺳﻴﺪ‪،‬‬ ‫ارزش ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ روﻧﺪ ﻣﻌﻜﻮس داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد در ﻃﺒﻘﻪ ‪30‬‬ ‫از ﻳﻚﺳﻮ ارزش ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺗﻔﻜﻴﻚﭘﺬﻳﺮي ﺑﻪ اوج ﻣﻲرﺳﺪ و از‬ ‫ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ارزش ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﺗﻔﻜﻴﻚﭘﺬﻳﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻌﺪي‬ ‫در اوج ﻣﺘﻌﺎدﻟﻲ ﻗﺮار دارد‪ ،‬از اﻳﻦرو‪ ،‬ﻃﺒﻘﻪ ‪ 30‬ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺗﻌﺪاد‬ ‫ﻃﺒﻘﻪ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﭘﻮﺷﺶﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ‪.‬‬


‫‪506‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -2‬ﺑﺮآورد ﺗﻌﺪاد ﻃﺒﻘﻪ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺮاي ﭘﻮﺷﺶﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ اﺳﺘﺎن اﻳﻼم‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺳﺎل )‪ (2013‬و ﻧﻤﻮدار ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﻃﻲ دوره‬ ‫درازﻣﺪت )‪ 2000‬ﺗﺎ ‪ (2013‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ و ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺗﻔﻜﻴﻚﭘﺬﻳﺮي و ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﺳﻨﺠﻨﺪه ﻣﺎدﻳﺲ )‪(TRAA‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻌﺪاد ﻃﺒﻘـﻪ ﻣﻄﻠـﻮب‪ ،‬ﻧـﻮع ﭘﻮﺷـﺶ ﻫـﺮ ﻃﺒﻘـﻪ‬ ‫ﺑﺮاﺳــﺎس اﻣﻀــﺎء ﻃﻴﻔــﻲ‪ ،‬ﺗﺼــﺎوﻳﺮ ﭘﺎﻧﻜﺮوﻣﺎﺗﻴــﻚ ﻟﻨﺪﺳــﺖ و‬ ‫ﺗﺼﺎوﻳﺮ ‪ Google earth‬ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﻮع ﻃﺒﻘﻪﻫﺎي‬ ‫ﻣﺸﺨﺺﺷﺪه در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﭘﻮﺷـﺶ ﻫـﺎ در‬ ‫ﺳﺎل ‪ 2013‬ﺑﻪ ﻣﺮﺗـﻊ و ﺟﻨﮕـﻞ اﺧﺘﺼـﺎص داﺷـﺖ‪ .‬در ﺑـﻴﻦ‬ ‫ﭘﻮﺷﺶﻫﺎي ﻣﺮﺗﻌﻲ‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮه ﻣﺮاﺗﻊ ﻛﻢﺗﺮاﻛﻢ و در ﺑﻴﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﻫﺎي‬

‫ﺟﻨﮕﻞ‪ ،‬ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي ﻛﻢﺗﺮاﻛﻢ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬ ‫ﺗﻜﺮار ﺑﺮﺧﻲ از ﻃﺒﻘﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ﻃﺒﻘﻪ ﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ادﻏـﺎم و‬ ‫ﻧﻘﺸﻪ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ ﻧﻬﺎﻳﻲ )ﺷﻜﻞ ‪ -3‬اﻟﻒ( ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﭘـﺲ از‬ ‫ﺗﻌﻴــﻴﻦ ﻃﺒﻘــﺎت ﻣﺨﺘﻠــﻒ ﭘﻮﺷــﺶ ﮔﻴــﺎﻫﻲ در اﺳــﺘﺎن اﻳــﻼم‪،‬‬ ‫ﻃﺒﻘﻪ ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺟﻨﮕﻞ از ﺳﺎﻳﺮ ﻃﺒﻘﻪ ﻫﺎ ﺟﺪا ﺷـﺪ )ﺷـﻜﻞ‬ ‫‪ -3‬ب(‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -3‬اﻟﻒ( ﭘﻮﺷﺶ اراﺿﻲ اﺳﺘﺎن اﻳﻼم ﺳﺎل ‪2013‬؛ ب( ﭘﻮﺷﺶ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي اﺳﺘﺎن اﻳﻼم ﺑﺮاي ﺳﺎل ‪2013‬‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮارهاي ﻣﺎدﻳﺲ ﺗﺮا ﺑﺎ ﻗﺪرت ﺗﻔﻜﻴﻚ ‪ 250‬ﻣﺘﺮ‬

‫‪507‬‬


‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ ‪ 3‬ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ‪ ،‬در اﺳﺘﺎن اﻳﻼم‬ ‫ﭘﺮاﻛﻨﺶ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎ داراي دو روﻧﺪ ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑﻲ‪ -‬ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﻲ‬ ‫و ﻏﺮﺑﻲ‪ -‬ﺷﺮﻗﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺮاﻛﻢ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎ ﻧﻴﺰ از ﻫﻤﻴﻦ روﻧﺪ‬ ‫ﭘﻴﺮوي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮريﻛﻪ در ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﻏﺮﺑﻲ و ﺟﻨﻮﺑﻲ‬ ‫اﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي ﻛﻢﺗﺮاﻛﻢ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻓﺎﻗﺪ ﭘﻮﺷﺶ‬ ‫ﺟﻨﮕﻠﻲ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬درﺣﺎﻟﻲﻛﻪ در ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﺷﺮﻗﻲ و‬ ‫ﺷﻤﺎﻟﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬ﺗﺮاﻛﻢ و وﺳﻌﺖ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞﺗﻮﺟﻪ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮرﺳﻲ وﺿﻌﻴﺖ ﻃﺒﻘﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي اﻳﻦ‬ ‫اﺳﺘﺎن ﺑﺮاي ﺳﺎل ‪ 2013‬ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي ﻛﻢﺗﺮاﻛﻢ ﺑﺎ‬ ‫‪ 33‬درﺻﺪ از ﻛﻞ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﭘﻮﺷﺶﻫﺎي ﺟﻨﮕﻠﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ‬ ‫وﺳﻌﺖ را دارا ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ ‪ 4‬ﻣﺸﺨﺺ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻬﻢ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي ﻧﻴﻤﻪﻣﺘﺮاﻛﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ‬ ‫ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪدﻟﻴﻞ ﻗﺮارﮔﻴﺮي ﺳﻬﻢ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ از ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي‬ ‫ﻧﻴﻤﻪﻣﺘﺮاﻛﻢ در ﻃﺒﻘﻪﻫﺎي ﻣﺨﻠﻮط ﻧﻴﻤﻪﻣﺘﺮاﻛﻢ و ﻛﻢﺗﺮاﻛﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺨﻠﻮط ﺟﻨﮕﻞ ﻣﺨﻠﻮط ﺟﻨﮕﻞ ﻣﺨﻠﻮط ﺟﻨﮕﻞ ﺟﻨﮕﻞ ﻧﻴﻤﻪ ﺟﻨﮕﻞ ﻣﺘﺮاﻛﻢ‬ ‫ﻣﺘﺮاﻛﻢ‬ ‫ﻛﻢ ﺗﺮاﻛﻢ ‪ -‬ﻛﻢ ﺗﺮاﻛﻢ ‪ -‬ﻧﻴﻤﻪ ﻣﺘﺮاﻛﻢ ‪-‬‬ ‫ﻣﺮاﺗﻊ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺮاﺗﻊ ﺿﻌﻴﻒ ﻛﻢ ﺗﺮاﻛﻢ‬

‫درﺻﺪ‬

‫‪35‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺟﻨﮕﻞ ﻛﻢ‬ ‫ﺗﺮاﻛﻢ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -4‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ درﺻﺪ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻃﺒﻘﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻨﮕﻞ در اﺳﺘﺎن اﻳﻼم ﺑﺮاي ﺳﺎل ‪2013‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ روﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﻜﺎﻧﻲ و زﻣﺎﻧﻲ ﺧﺸﻜﻴﺪﮔﻲ‬ ‫ﭘﺲ از ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدن ﻃﺒﻘﻪﻫﺎي ﺟﻨﮕﻞ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮات ‪NDVI‬‬ ‫در ﻫﺮ ﺳﺎل )‪ 16‬روز ﻳﻜﺒﺎر( ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻤﻮدار ﻃﻴﻔﻲ‪ ،‬ﻃﻲ‬ ‫دوره ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪ‪ .‬واﻛﺎوي اﻳﻦ ﻧﻤﻮدار اﻣﻜﺎن‬ ‫ﺗﻮﺻﻴﻒ ﭼﺮﺧﻪ رﺷﺪ ﺑﻪوﻳﮋه در ﻓﺼﻞ ﺑﻬﺎر را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ﺷﻜﻞ ‪ ،5‬ﺳﺮي زﻣﺎﻧﻲ ‪ NDVI‬ﻃﻲ ﺳﺎل ‪ 2013‬ﺑﺮاي‬ ‫ﻃﺒﻘﻪﻫﺎي ﺟﻨﮕﻠﻲ و در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪاي ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻃﺒﻘﻪﻫﺎ‬ ‫ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس ﺷﻜﻞ ‪ ،5‬ﻳﻚ اﻟﮕﻮي راﻳﺞ ﺑﺎ‬ ‫ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻳﻚ از ﭘﻮﺷﺶﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮﺣﻠﻪ اول داراي ﻳﻚ ﺷﻴﺐ اﻓﺰاﻳﺸﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه آﻏﺎز دوره رﺷﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم اوج ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬

‫ﻓﺘﻮﺳﻨﺘﺰي ﮔﻴﺎه اﺳﺖ و ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮم ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻧﺰول و ﭘﻴﺮي‬ ‫ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﻤﻮدار ﻃﻴﻔﻲ‪ ،‬دوره رﺷﺪ‬ ‫ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي اﺳﺘﺎن اﻳﻼم از اواﺧﺮ ﺑﻬﻤﻦ ﺗﺎ اواﻳﻞ ﻣﺮداد اداﻣﻪ‬ ‫دارد ﻛﻪ اوج ﺳﺒﺰﻳﻨﮕﻲ در ﻧﻴﻤﻪ اول اردﻳﺒﻬﺸﺖ رخ ﻣﻲدﻫﺪ‬ ‫)ﺷﻜﻞ ‪ .(5‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي دوره رﺷﺪ ﻣﻲﺗﻮان اﻧﻮاع‬ ‫ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ را ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮد‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ در ﭘﻮﺷﺶﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﻛﺸﺎورزي و ﻳﺎ ﻣﺮاﺗﻊ ﺿﻌﻴﻒ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﻴﺮي ﻣﻴﺰان ‪NDVI‬‬ ‫ﺑﻪﻃﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬درﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﺑﺮاي‬ ‫ﭘﻮﺷﺶﻫﺎي ﺟﻨﮕﻠﻲ ﺑﻪدﻟﻴﻞ دوره ﺳﺒﺰﻳﻨﮕﻲ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﭘﺲ از‬ ‫اوج ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻓﺘﻮﺳﻨﺘﺰي‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ ‪ NDVI‬ﺑﺎ ﺷﻴﺐ ﻣﻼﻳﻤﻲ رخ‬ ‫ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬


‫‪508‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -5‬ﻧﻤﻮدار ﻃﻴﻔﻲ ﭘﻮﺷﺶﻫﺎي زﻣﻴﻦ ﺑﺎﻳﺮ‪ ،‬ﻣﺮاﺗﻊ ﺿﻌﻴﻒ‪ ،‬ﻛﺸﺎورزي و ﺗﺮاﻛﻢﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻨﮕﻞ در اﺳﺘﺎن اﻳﻼم )‪(2013‬‬

‫در اداﻣﻪ‪ ،‬ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﭘﻮﺷﺶ‬ ‫ﮔﻴﺎﻫﻲ‪ ،‬روﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات زﻣﺎﻧﻲ ‪ NDVI‬ﻃﺒﻘﻪﻫﺎي ﺟﻨﮕﻞ در‬ ‫ﻣﻘﻴﺎس روزاﻧﻪ ﻃﻲ دوره ‪ 2000‬ﺗﺎ ‪ 2013‬ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺷﺪ )ﺷﻜﻞ‬ ‫‪ .(6‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻪدﺳﺖآﻣﺪه از ﻣﻘﺎدﻳﺮ اﻣﻀﺎء ﻃﻴﻔﻲ ﻫﺮ‬ ‫ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ ﻛﻪ اوج ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ و ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻣﻴﺰان ‪NDVI‬‬ ‫در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻪﺗﺮﺗﻴﺐ ﻃﻲ ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 2008‬و‬ ‫‪ 2010‬رخ داده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ ﻛﻪ در ﭼﻨﺪ ﺳﺎل‬

‫اﺧﻴﺮ )‪ 2012 ،2011‬و ‪ (2013‬ﻣﻴﺰان ﺳﺒﺰﻳﻨﮕﻲ ﻃﺒﻘﻪﻫﺎي‬ ‫ﺟﻨﮕﻠﻲ روﻧﺪ ﻛﺎﻫﺸﻲ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ ‪6‬‬ ‫ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻼوهﺑﺮ اوج ﺳﺒﺰﻳﻨﮕﻲ ﻛﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل در‬ ‫اردﺑﻴﻬﺸﺖ رخ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﭘﻴﻚﻫﺎي ﺿﻌﻴﻒﺗﺮي ﻧﻴﺰ در ﻣﺎهﻫﺎي‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﺎﻳﻴﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه اﺳﺖ‪ .‬دﻟﻴﻞ رﺧﺪاد اﻳﻦ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦﻫﺎ‪،‬‬ ‫وﺟﻮد ﭘﻮﺷﺶﻫﺎي ﻓﺼﻠﻲ و ﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻛﺎرﺑﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ‬ ‫اﺛﺮ دﺧﺎﻟﺖﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ اﻳﺠﺎد ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -6‬روﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ‪ NDVI‬ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي ﻣﺘﺮاﻛﻢ )ﻧﻤﻮدار ﻣﺸﻜﻲ(‪ ،‬ﻧﻴﻤﻪﻣﺘﺮاﻛﻢ )ﻧﻤﻮدار ﺳﺒﺰ( و ﻛﻢﺗﺮاﻛﻢ )ﻧﻤﻮدار ﺳﺒﺰ ﻛﻢرﻧﮓ( اﺳﺘﺎن اﻳﻼم ﺑﺮاﺳﺎس‬ ‫اﻣﻀﺎء ﻃﻴﻔﻲ ﺑﻪدﺳﺖآﻣﺪه از ﺗﺼﺎوﻳﺮ ‪16‬روزه ﻣﺎﻫﻮارهاي ﺗﺮا ﻃﻲ دوره آﻣﺎري ‪ 2000‬ﺗﺎ ‪ .2013‬در اﻳﻦ ﻧﻤﻮدار ﻣﺤﻮر اﻓﻘﻲ ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه زﻣﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ‬ ‫ﻋﺪد ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻣﻴﺰان ‪ NDVI‬ﻳﻚ دوره ‪ 16‬روزه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﻮر ﻋﻤﻮدي ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﻣﻴﺰان ﺳﺒﺰﻳﻨﮕﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪509‬‬


‫ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﺎرش‬ ‫ﺟﺪول ‪ 1‬و ﺷﻜﻞ ‪ 7‬ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﻣﻴﺰان ﺑﺎرش‬ ‫اﻧﺪازهﮔﻴﺮيﺷﺪه در اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي زﻣﻴﻨﻲ ﺑﺎ دادهﻫﺎي ﺑﺎرش‬ ‫ﺷﺒﻜﻪ ﺑﺮآوردﺷﺪه را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ راﺑﻄﻪ ﺧﻄﻲ‬ ‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻴﻦ دادهﻫﺎي اﻳﺴﺘﮕﺎﻫﻲ و ﺷﺒﻜﻪاي در ﻣﻘﻴﺎسﻫﺎي‬ ‫زﻣﺎﻧﻲ ﺳﺎﻻﻧﻪ و ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ در ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﺮﺧﻲ از اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎ‪ ،‬دادهﻫﺎي ‪ TRMM‬ﺑﺎ‬ ‫وﺟﻮد داراﺑﻮدن دﻗﺖ ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻛﻤﺘﺮي‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دادهﻫﺎي ‪ GPCC‬ﺑﺎ دادهﻫﺎي ﺑﺎرش ﺛﺒﺖﺷﺪه در‬ ‫اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺒﻨﺎ ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮرﺳﻲ دادهﻫﺎي ﺑﺮآوردﺷﺪه‬ ‫‪ TRMM‬ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از دﻻﻳﻞ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻛﻤﺘﺮ‪ ،‬ﺑﺮآورد‬ ‫ﻣﻘﺎدﻳﺮ زﻳﺎد ﺑﺎرش ﻃﻲ ﻳﻚ ﺳﺎل ﻳﺎ ﻳﻚ زﻣﺎن ﻣﺸﺨﺺ )ﺑﻪ‪-‬‬ ‫ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺳﺎل ‪ 2008‬در اﻳﺴﺘﮕﺎه اﻳﻼم( ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﻃﻲ‬

‫اﻳﻦ ﺳﺎل ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﺎرش در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮردﻣﻄﺎﻟﻌﻪ رخ داده‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﺻﻼح دادهﻫﺎي ﭘﺮت و ﻛﺎﻟﻴﺒﺮهﻛﺮدن‬ ‫آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﺑﻴﻦ دادهﻫﺎي ﺷﺒﻜﻪاي و اﻳﺴﺘﮕﺎﻫﻲ را‬ ‫ﺑﻪﻣﺮاﺗﺐ اﻓﺰاﻳﺶ داد‪ .‬ﺑﻪﻃﻮري ﻛﻪ اﮔﺮ داده ﺑﺎرش ﺳﺎل ‪2008‬‬ ‫ﻣﺎﻫﻮاره ‪ TRMM‬و داده ﺳﺎل ‪ 1994‬ﺷﺒﻜﻪ ‪ GPCC‬در‬ ‫اﻳﺴﺘﮕﺎه اﻳﻼم ﻛﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ دوﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻘﺎدﻳﺮ اﻳﺴﺘﮕﺎه‬ ‫ﺑﺮآورد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﻠﻲ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ داده ﭘﺮت‬ ‫درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺧﻄﻲ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه‬ ‫اﺻﻼح ﺷﻮد‪ ،‬ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺒﻴﻴﻦ اﻳﺴﺘﮕﺎه اﻳﻼم ﺑﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ‪84‬‬ ‫درﺻﺪ )ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ‪ (91‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ ﻛﻠﻲ‪ ،‬دﻗﺖ‬ ‫دادهﻫﺎي ﺷﺒﻜﻪ ﻧﺎم ﺑﺮده ﺷﺪه در ﻣﻘﻴﺎس ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ )ﺷﻜﻞ ‪.(7‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -1‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ارزﻳﺎﺑﻲ دادهﻫﺎي ﺷﺒﻜﻪ ‪ GPCC‬و ‪ TRMM‬ﺑﺎ دادهﻫﺎي اﻳﺴﺘﮕﺎﻫﻲ‬ ‫ﺟﺪول ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺒﻴﻴﻦ )‪(R2‬‬

‫ﺟﺪول ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ )‪(R‬‬ ‫داده ﺷﺒﻜﻪ‬

‫اﻳﺴﺘﮕﺎه‬ ‫‪GPCC‬‬

‫داده ﺷﺒﻜﻪ‬

‫اﻳﺴﺘﮕﺎه‬ ‫‪GPCC‬‬

‫‪TRMM‬‬

‫‪TRMM‬‬

‫اﻳﻼم‬

‫‪0/78‬‬

‫‪0/82‬‬

‫اﻳﻼم‬

‫‪0/61‬‬

‫‪0/67‬‬

‫اﻳﻮان ﻏﺮب‬

‫‪0/85‬‬

‫‪0/7‬‬

‫اﻳﻮان ﻏﺮب‬

‫‪0/72‬‬

‫‪0/50‬‬

‫دﻫﻠﺮان‬

‫‪0/92‬‬

‫‪0/75‬‬

‫دﻫﻠﺮان‬

‫‪0/84‬‬

‫‪0/56‬‬

‫درهﺷﻬﺮ‬

‫‪./88‬‬

‫‪0/87‬‬

‫درهﺷﻬﺮ‬

‫‪0/78‬‬

‫‪0/77‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -7‬ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﭘﺮاﻛﻨﺶ دادهﻫﺎي ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ در ﻣﻘﻴﺎس ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﻨﺘﺨﺐ و ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮﻳﻦ ﻧﻘﺎط ‪ GPCC‬و ‪TRMM‬‬


‫‪510‬‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ روﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات داده ﻫﺎي ﺑﺎرش ﺷـﺒﻜﻪ در ﻣﻘﻴـﺎس‬ ‫ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﻃﻲ دوره ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ روﻧـﺪ ﺑـﺎرش در‬ ‫اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻨﻔﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺳﻴﺮ ﻧﺰوﻟـﻲ داﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ و در‬ ‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺘﺎن از ﺷﺪت و ﺿﻌﻒ ﻣﺘﻔـﺎوﺗﻲ ﺑﺮﺧـﻮردار‬ ‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻌﻨﻲداري روﻧﺪ ﻧﺰوﻟﻲ ﺑـﺎرش در ﺳـﻄﻮح‬ ‫اﻃﻤﻴﻨﺎن ‪ 95 ،90‬و ‪ 99‬درﺻﺪ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﺎرش ﺗﺎ‬ ‫ﺳﻄﺢ اﻃﻤﻴﻨﺎن ‪ 95‬درﺻﺪ ﻧﻴﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤـﺎنﻃـﻮر‬ ‫ﻛـﻪ در ﺷــﻜﻞ ‪ 8‬ﻣﺸــﺎﻫﺪه ﻣـﻲ ﺷــﻮد‪ ،‬در ﻧــﻮاﺣﻲ ﺟﻨــﻮﺑﻲ و‬ ‫ﺟﻨﻮبﻏﺮب اﺳﺘﺎن اﻳﻼم ﻛﻪ ﭘﻮﺷﺶ اراﺿﻲ اﻳﻦ ﻧﻮاﺣﻲ ﺑﻴﺸـﺘﺮ‬

‫ﺷﺎﻣﻞ زﻣﻴﻦ ﻫﺎي ﺑﺎﻳﺮ‪ ،‬ﻣﺮاﺗﻊ و ﻛﺸﺎورزي اﺳـﺖ‪ ،‬روﻧـﺪ ﻣﻨﻔـﻲ‬ ‫ﺑﺎرش در ﻣﻘﻴﺎس ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻮاﺣﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮرﺳـﻲ‬ ‫روﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﺎرش ﺳﺎﻻﻧﻪ در ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﺟﻨﮕﻠـﻲ اﺳـﺘﺎن ﻧﻴـﺰ‬ ‫ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ روﻧﺪ ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎرش اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮري ﻛﻪ ﻣﻌﻨـﻲداري روﻧـﺪ‬ ‫ﻣﻨﻔﻲ در اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ در ﺳﻄﻮح اﻃﻤﻴﻨﺎن ‪ 90‬و ‪ 95‬درﺻـﺪ ﺑـﺮ‬ ‫روي ﭘﻮﺷﺶ ﻫﺎي ﺟﻨﮕﻠﻲ ﺑﺎ ﺗـﺮاﻛﻢ ﻣﺘﻔـﺎوت ﻗﺎﺑـﻞ ﻣﺸـﺎﻫﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ‪ ،‬روﻧﺪ ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎرش در ﺳﺎﻳﺖﻫﺎي دﭼـﺎر‬ ‫ﭘﺪﻳﺪه ﺧﺸﻜﻴﺪﮔﻲ ﻳﺎ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺨـﻮﺑﻲ در‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ 8‬ﻧﻤﺎﻳﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -8‬روﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﺎرش ﺑﺮاﺳﺎس دادهﻫﺎي ﺷﺒﻜﻪ ‪ GPCC‬و ﺳﻨﺠﻨﺪه ‪ TRMM‬در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺘﺎن اﻳﻼم‪ .‬اﻟﻒ( ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ‪،‬‬ ‫ب( ﻣﺤﺪوده ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي اﺳﺘﺎن اﻳﻼم‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﻣﺜﺒﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي‬ ‫ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ درﺧﺘﺎن و ﻣﻴﺰان ﺑﺎرش ﻃﻲ ﻓﺼﻞ رﺷﺪ وﺟﻮد دارد‪،‬‬ ‫روﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﺎرش ﻃﻲ دوره ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺮاي ﻓﺼﻞ رﺷﺪ‬ ‫ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ )ﻓﻮرﻳﻪ‪ ،‬ﻣﺎرس و آورﻳﻞ( )ﺷﻜﻞ ‪ (5‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬ ‫ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻪدﺳﺖآﻣﺪه‪ ،‬ﻃﻲ ﻓﺼﻞ رﺷﺪ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي‬

‫اﺳﺘﺎن اﻳﻼم در دوره ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬روﻧﺪ ﺑﺎرش ﻣﻨﻔﻲ ﺑﻮده و ﺳﻴﺮ‬ ‫ﻧﺰوﻟﻲ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬روﻧﺪ ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎرش ﻃﻲ ﻓﺼﻞ رﺷﺪ در ﻧﻴﻤﻪ‬ ‫ﺷﻤﺎﻟﻲ اﺳﺘﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻧﻮاﺣﻲ دﻳﮕﺮ ﻧﻤﺎﻳﺎن اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا روﻧﺪ ﻣﻨﻔﻲ‬ ‫در اﻳﻦ ﻧﻮاﺣﻲ در ﺳﻄﺢ اﻃﻤﻴﻨﺎن ‪ 90‬درﺻﺪ ﻣﻌﻨﻲدار ﺑﻮد ﻛﻪ‬ ‫ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﻛﺎﻫﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺎرش در اﻳﻦ ﻧﻮاﺣﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻜﺘﻪ‬

‫‪511‬‬


‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﺑﻴﺸﻴﻨﻪ ﺳﺎﻳﺖﻫﺎي دﭼﺎر ﺧﺸﻜﻴﺪﮔﻲ در ﻧﻴﻤﻪ‬ ‫ﺷﻤﺎﻟﻲ ﺑﺎ ﺑﻴﺸﻴﻨﻪ روﻧﺪ ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎرش اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮرﺳﻲ روﻧﺪ‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﺎرش در ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻣﺎهﻫﺎي ﻓﺼﻞ رﺷﺪ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ روﻧﺪ‬ ‫ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎرش در ﻣﺎهﻫﺎي ﻣﺎرس و ﻓﻮرﻳﻪ و روﻧﺪ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎرش در‬

‫ﻣﺎه آورﻳﻞ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻜﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ در اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ روﻧﺪ ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎرش‬ ‫در ﺳﻄﺢ اﻃﻤﻴﻨﺎن ‪ 90‬درﺻﺪ ﺑﺮاي ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي اﺳﺘﺎن اﻳﻼم در ﻣﺎه‬ ‫ﻣﺎرس اﺳﺖ )ﺷﻜﻞ ‪ (9‬ﻛﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﻤﻮدار ﻃﻴﻔﻲ‪ ،‬در اﻳﻦ زﻣﺎن‬ ‫درﺻﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ از رﺷﺪ درﺧﺘﺎن ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -9‬روﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﺎرش دادهﻫﺎي ﺷﺒﻜﻪ ‪ GPCC‬و ﺳﻨﺠﻨﺪه ‪ TRMM‬در ﻓﺼﻞ رﺷﺪ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي اﺳﺘﺎن اﻳﻼم‬

‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﻴﺰان‬ ‫‪ NDVI‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﮕﻠﻲ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﺎرش‬ ‫رخداده در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﺑﺎرش اﻳﺴﺘﮕﺎه اﻳﻼم‬ ‫ﺑﻪﻫﻤﺮاه ﺑﺎرش ﺑﻪدﺳﺖآﻣﺪه از ﻧﻘﺎط ﺷﺒﻜﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ اﻳﻦ‬ ‫اﻳﺴﺘﮕﺎه ﺑﺎ ﻣﻴﺰان ‪ NDVI‬در ﻣﻘﻴﺎس ﺳﺎﻻﻧﻪ و ﻓﺼﻞ رﺷﺪ‬ ‫در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ 10‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬اوﻟﻴﻦ ﻛﺎﻫﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ در ﻣﻴﺰان‬

‫‪ NDVI‬در ﺳﺎل ‪ 2005‬و ﺳﭙﺲ در ﺳﺎل ‪ 2008‬رخ داده‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻢزﻣﺎن ﺑﺎرش ﻃﻲ اﻳﻦ ﺳﺎل ﻫﺎ ﺑﻪوﻳﮋه در ﺳﺎل‬ ‫‪ 2008‬در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮي داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس‬ ‫اﻳﻦ ﺷﻜﻞ‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ و ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻘﺪار ﻧﻤﺮه اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪NDVI‬‬ ‫ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎ ﺑﺎرش ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ دارد و ﻳﻜﻲ از‬ ‫ﻋﻠﻞ ﻋﻤﺪه ﻛﺎﻫﺶ ﺳﺒﺰﻳﻨﮕﻲ اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ در ﻣﻴﺰان‬ ‫ﺑﺎرش رخ داده اﺳﺖ‪.‬‬


‫‪512‬‬

‫اﻳﻼم ‪GPCC‬‬

‫اﻳﻼم ‪TRMM‬‬

‫‪٢٠١١‬‬

‫‪٢٠٠٩‬‬

‫اﻳﻼم‬

‫ﺟﻨﮕﻞ ﻣﺘﺮاﻛﻢ‬

‫ﺟﻨﮕﻞ ﻧﻴﻤﻪ ﻣﺘﺮاﻛﻢ‬

‫‪٤‬‬

‫ﺟﻨﮕﻞ ﻛﻢ ﺗﺮاﻛﻢ‬

‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪-١‬‬ ‫‪-٢‬‬ ‫‪-٣‬‬ ‫‪-٤‬‬

‫‪٢٠١٣‬‬

‫‪٢٠١٢‬‬

‫‪٢٠١٠‬‬

‫‪٢٠٠٨‬‬

‫‪٢٠٠٧‬‬

‫‪٢٠٠۶‬‬

‫‪٢٠٠۵‬‬

‫‪٢٠٠۴‬‬

‫‪٢٠٠٣‬‬

‫‪٢٠٠٢‬‬

‫‪٢٠٠١‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -10‬ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﺎرش و ﺷﺎﺧﺺ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ ‪ NDVI‬در ﻣﻘﻴﺎس ﺳﺎﻻﻧﻪ‬

‫ﺑﺤﺚ‬ ‫ﺑﺮرﺳﻲ ارﺗﺒﺎط ﻛﻤﻲ ﺑﻴﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ و‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ آب و ﻫﻮاﻳﻲ ﺑﻪوﻳﮋه ﺑﺎرش ﺑﺮاي درك و‬ ‫ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ اﺛﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻗﻠﻴﻤﻲ ﺑﺮ ﭘﻮﺷﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮔﻴﺎﻫﻲ‬ ‫از اﻫﻤﻴﺖ زﻳﺎدي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮات‬ ‫زﻣﺎﻧﻲ ﺷﺎﺧﺺ ﮔﻴﺎﻫﻲ ‪ NDVI‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﮕﻠﻲ اﺳﺘﺎن اﻳﻼم‬ ‫ﻃﻲ دوره ‪ 14‬ﺳﺎﻟﻪ )‪ 2000‬ﺗﺎ ‪ (2013‬در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮات‬ ‫ﺑﺎرش ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دادهﻫﺎي اﻳﺴﺘﮕﺎﻫﻲ و ﺷﺒﻜﻪاي ﺑﺮرﺳﻲ و‬ ‫واﻛﺎوي ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس ﮔﺰارشﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﺟﻨﮕﻞﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺮاﺗﻊ و‬ ‫آﺑﺨﻴﺰداري ﻛﺸﻮر )‪ (Anonymous, 2011‬و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‬ ‫ﻣﺸﺎﻫﺪات ﻣﺤﻠﻲ‪ ،‬اوﻟﻴﻦ آﺛﺎر ﺧﺸﻜﻴﺪﮔﻲ در ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي‬ ‫زاﮔﺮس در ﺳﺎل ‪ 1383‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮرﺳﻲ روﻧﺪ‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﻴﺰان ‪ NDVI‬اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﺮاﺳﺎس روشﻫﺎي‬ ‫ﻧﺎمﺑﺮده ﺷﺪه ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه اوﻟﻴﻦ ﻛﺎﻫﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻴﺰان‬ ‫ﺷﺎﺧﺺ ﮔﻴﺎﻫﻲ ‪ NDVI‬در ﺳﺎل ‪ 2004‬ﺗﺎ ‪ 2005‬اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫ازﻧﻈﺮ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﺳﺎل ‪ 1383‬اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ روﻧﺪ ﻛﺎﻫﺸﻲ در‬ ‫ﺳﺎل ‪ 2008‬ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﻪﻃﻮريﻛﻪ ﻃﻲ دوره ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ‪ NDVi‬ﺳﺎل ‪2008‬‬ ‫ﺑﻪ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻴﻦ ﻣﺸﺎﻫﺪات‬ ‫و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺳﻨﺠﺶ از دور ﭘﮋوﻫﺶ ﭘﻴﺶرو‪ ،‬ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ دﻗﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ‬ ‫روشﻫﺎ و دادهﻫﺎي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ‬ ‫ﻛﻪ ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﺳﻨﺠﻨﺪه ﻣﺎدﻳﺲ ﻣﺎﻫﻮاره ﺗﺮا و ﺑﻪوﻳﮋه ﻣﺤﺼﻮل‬

‫‪ NDVI‬در ﺳﺮي زﻣﺎﻧﻲ ‪16‬روزه ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ زﻳﺎدي در ﭘﺎﻳﺶ و‬ ‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻐﻴﺮات زﻣﺎﻧﻲ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﺮاﺣﻞ رﺷﺪ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬ ‫ﻓﺘﻮﺳﻨﺘﺰي و ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﻴﺮي ﭘﻮﺷﺶﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻣﻲﺗﻮان اﺑﺘﺪا ﺗﻐﻴﻴﺮات زﻣﺎﻧﻲ‬ ‫ﭘﻮﺷﺶﻫﺎي ﻳﻚ ﻣﺤﺪوده وﺳﻴﻊ را ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮد و در اداﻣﻪ‬ ‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﺑﺎ دﻗﺖ ﻣﻜﺎﻧﻲ زﻳﺎد‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﻜﺎﻧﻲ‬ ‫ﭘﻮﺷﺶﻫﺎ را ﻧﻴﺰ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮد‪ Jafari .‬و ﻫﻤﻜﺎران )‪(2014‬‬ ‫ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ ﺧﺸﻜﻴﺪﮔﻲ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي اﻳﻼم از ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎي‬ ‫ﺳﻨﺠﺶ از دور اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﻛﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﻜﺎﻧﻲ و ﺳﻄﺢ ﺧﺸﻜﻴﺪﮔﻲ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎ را ﺑﺮرﺳﻲ‬ ‫ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﺎرش و ارزﻳﺎﺑﻲ دادهﻫﺎي ﺷﺒﻜﻪاي‬ ‫ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ اﻳﻦ دادهﻫﺎ در ﻣﻘﻴﺎس زﻣﺎﻧﻲ ﻣﺎه و ﺳﺎل در ﻧﻘﺎط‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺘﺎن از دﻗﺖ زﻳﺎدي ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‪ .‬ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﺎرش‬ ‫ﻃﻲ دوره ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ در ﻣﻘﻴﺎس ﺳﺎﻻﻧﻪ در اﻏﻠﺐ ﻧﻮاﺣﻲ‬ ‫اﺳﺘﺎن اﻳﻼم روﻧﺪ ﻣﻨﻔﻲ داﺷﺖ و در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻜﺎنﻫﺎ ﺑﻪوﻳﮋه‬ ‫ﺟﻨﮕﻞﻫﺎ اﻳﻦ روﻧﺪ ﻣﻨﻔﻲ در ﺳﻄﺢ اﻃﻤﻴﻨﺎن ‪ 90‬درﺻﺪ‬ ‫ﻣﻌﻨﻲدار ﺑﻮد‪ .‬روﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﺎرش ﻃﻲ دوره رﺷﺪ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎ‬ ‫ﺑﻪوﻳﮋه در ﻣﺎه اﺳﻔﻨﺪ ﻣﻨﻔﻲ و از ﻣﻌﻨﻲداري ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ )در‬ ‫ﺳﻄﺢ اﻃﻤﻴﻨﺎن‪ 90‬و ‪ 95‬درﺻﺪ( ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮرﺳﻲ ارﺗﺒﺎط‬ ‫ﺑﻴﻦ ﻣﻴﺰان ﺑﺎرش و ﺷﺎﺧﺺ ‪ NDVI‬ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ راﺑﻂ ﻣﻌﻜﻮس‬ ‫ﺑﺎرش و ﺷﺎﺧﺺ ﮔﻴﺎﻫﻲ در ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي اﺳﺘﺎن اﻳﻼم ﺑﻮد‪ ،‬زﻳﺮا‬

513

- Hamzehpour, M., Kia-daliri, H. and Bordbar, K., 2012. Preliminary study of manna oak (Quercus brantii Lindl.) tree decline in Dashte-Barm of Kazeroon, Fars province. Iranian Journal of Forest and Poplar Research, 19(2): 352-363 (In Persian). - Hanson, P.J. and Weltzin, J.F., 2000. Drought disturbance from climate change: response of United States forests. The Science of the Total Environment, 262: 205-22. - Hosseini, A., Hosseini, S.M., Rahmani, A. and Azadfar, D., 2013. Comparison between two oak stands (healthy and affected by oak decline) in respect to characteristics of competitive environments at Ilam province. Iranian Journal of Forest and Poplar Research, 21(4): 606-616 (In Persian). - Jafari, M.R., Hosseinzadeh, J., Pourhashemi, M., Norouzi, A.A., Mirakhorlou, Kh. and Mohammadpour, M., 2014. Identification and zoning of forest stands affected by oak decline using GIS & RS in Ilam Province. Final Report of Research Project, Published by Research Institute of Forests and Rangelands, 48p (In Persian). - Krahwinkler, P. and Rossmann, J., 2010. Tree species classification based on the analysis of hyperspectral remote sensing data. 30th EARSeL Symposium: Remote Sensing for Science, Education and Culture, Paris, 207p. - Mapfumo, B., Murwira, A., Masocha, M. and Andriani, R., 2014. Monitoring and evaluating the impacts of subtle deforestation on tree diversity in savanna woodlands. International Journal of Research in Agriculture and Food Sciences, 1(5): 2311-2476. - Mas, J.F., Puig, H., Palacio, J.L. and Sosa-Lopel, A., 2004. Modeling deforestation using GIS and Artificial Neural Networks. Environmental Modeling & Software, 19: 461-471. - Nguyen,T.T.H., 2013. Earth observation for rice crop monitoring and yield estimation: Application of satellite data and physically based models to the Mekong Delta. Ph.D. thesis, Faculty of Geoinformation Science and Earth Observation, University of Twente, Netherlands, 49p. - Papoli Yazdi, M. and Fathnia, A., 2007. Relationships between humans and oak. Journal of Geography Education, 20(1): 7-17 (In Persian). - Parma, R. and Shataee Jouybari, Sh., 2010. Impact of physiographic and human factors on crown cover and diversity of woody species in the Zagros forests (Case study: Ghalajeh forests, Kermanshah province). Iranian Journal of Forest and Poplar Research, 4(42): 539-555 (In Persian).

3 ‫ ﺷﻤﺎره‬23 ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺟﻨﮕﻞ و ﺻﻨﻮﺑﺮ اﻳﺮان ﺟﻠﺪ‬

‫ﻳﻜﻲ از دﻻﻳﻞ اﺻﻠﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺳﺒﺰﻳﻨﮕﻲ در ﺳﺎل‬ ‫ ﻛﺎﻫﺶ در ﻣﻘﺪار ﺑﺎرش ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﻪوﻳﮋه در‬،2008 ‫ و‬2005 ‫ و ﻫﻤﻜﺎران‬Shen ‫ اﻳﻦ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﺎ ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎي‬.‫ﻓﺼﻞ رﺷﺪ ﺑﻮد‬ ‫( در ﺧﺼﻮص ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ‬2013) ‫ و ﻫﻤﻜﺎران‬Sun ‫( و‬2014) ‫ﻋﻨﺎﺻﺮ اﻗﻠﻴﻤﻲ و ﺷﺎﺧﺺ ﮔﻴﺎﻫﻲ در ﻓﺼﻞ رﺷﺪ و ﻣﻘﻴﺎس‬ ‫( در‬2012) ‫ و ﻫﻤﻜﺎران‬Hamzehpour ‫ﺳﺎﻻﻧﻪ و ﺑﺎ ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎي‬ ‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ﺧﺸﻜﻴﺪﮔﻲ درﺧﺘﺎن ﺑﻠﻮط دﺷﺖ ﺑﺮم‬ ‫ ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭘﮋوﻫﺶ ﭘﻴﺶرو ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ‬.‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ دارد‬ ‫ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﻋﺎﻣﻞﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﭘﺪﻳﺪه ﺧﺸﻜﻴﺪﮔﻲ در ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي‬ ‫ ﻛﺎﻫﺶ ﺑﺎرش و ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي آن ﻫﻤﭽﻮن ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ و‬،‫ﻣﻨﻄﻘﻪ‬ ‫ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺒﻮد‬.‫ﺗﻐﻴﻴﺮﭘﺬﻳﺮي ﻋﻨﺎﺻﺮ اﻗﻠﻴﻤﻲ اﺳﺖ‬ ‫ اﺳﺘﻔﺎده از دادهﻫﺎي‬،‫اﻳﺴﺘﮕﺎه و ﻛﻤﺒﻮد داده در ﺟﻨﮕﻞﻫﺎ‬ ‫ﺷﺒﻜﻪاي و ﺳﻨﺠﺶ از دور ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺮاﻳﻂ اﻗﻠﻴﻤﻲ ﻣﻨﺎﻃﻖ‬ ‫ روﺷﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ و‬،‫ ﻣﻴﻼدي ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‬50 ‫ﺟﻨﮕﻠﻲ اﺳﺘﺎن از دﻫﻪ‬ .‫ﻛﻢﻫﺰﻳﻨﻪ اﺳﺖ‬ References - Anonymous, 2011. National project on prevention and control of oak decline in Zagros forests. Published by Forests, Range and Watershed Management Organization, Tehran, 52p (In Persian). - Arend, M., Brem, A., Kuster, T.M. and Gunthardt, M.S., 2012. Seasonal photosynthetic responses of European oaks to drought and elevated daytime temperature. Plant Biology, 15(1): 169-176. - Bravo, F., LeMay, V., Jandl, R. and Gadow, K., 2008. Managing Forest Ecosystems: The Challenge of Climate Change. Springer, 333p. - Bugmann, H., Brang, P., Elkin, C., Henne, P., Jakoby, O., Lévesque, M., Lischke, H., Psomas, A., Rigling, A., Wermelinger, B., Zimmermann, N.E., 2014. Climate change impacts on tree species, forest properties, and ecosystem services: 79-88. In: Raible, C.C.; Strassmann, K.M. (Eds.) CH2014Impacts, Toward Quantitative Scenarios of Climate Change Impacts in Switzerland, Bern: OCCR, FOEN, MeteoSwiss, C2SM, Agroscope, and ProClim. - Dewan, A.M. and Yamaguchi, Y., 2009. Using remote sensing and GIS to detect and monitor land use and land cover change in Dhaka Metropolitan of Bangladesh. Environmental Monitoring and Assessment, 150: 237-249.

... ‫واﻛﺎوي زوال ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي اﺳﺘﺎن‬

Sensing, 5: 1894-191. - Tou, J.T. and Gonzalez, R.C., 1974. Pattern Recognition Principles Massachusetts: Reading, Advance Book Program. Addision-Wedley Publishing Company. - Weber, P., Bugmann, H., Fonti, P. and Rigling, A., 2008. Using a retrospective dynamic com-petition index to reconstruct forest succession. Forest Ecology and Management, 254: 96-106. - Hussin, Y.A. and Bijker, W., 2000. Inventory of remote sensing applications in forestry for sustainable management. ISPRS 2000 Congress: Geoinformation for All, Amsterdam, the Netherlands, 16-23 July, pp. 575-587. - Zangiabadi, S., Ahmadimoghadam, A. and Naseri, F., 2011. Forest classification using IRS satellite data. World Applied Sciences Journal, 15: 1409-1413. - Zebardast, L., Jafari, H.R., Badehian, Z. and Ashegh Moalla, M., 2011. Assessment of the trend of changes in land cover of Arasbaran protected area using satellite images of 2002, 2006 and 2008. Environmental Researches, 1: 23-33 (In Persian). - Zhao, X., Xu, P., Zhou, T., Li, Q. and Wu, D., 2013. Distribution and variation of forests in China from 2001 to 2011: A study based on remotely sensed data. Forests, 4: 632-649.

514

- Pietrzyk, P.J. and Lindenbergh, R.C., 2014. Detection of harvested trees in forests from repeated high density airborne laser scanning, ISPRS Annals of the Photogrammetry. Remote Sensing and Spatial Information Sciences, 2(5): 275-280. - Ryan, M.G., Vose, J.M. and Weed, A., 2012. Effects of climatic variability and change on forest ecosystems: A comprehensive science synthesis for the U.S. forest sector. Chapter 2: Effects of Climatic Variability and Change. General Technical Report PNW-GTR-870, Portland, OR: U.S. Department of Agriculture, Forest Service, Pacific Northwest Research Station, 5p. - Sakthivel, R., Manivel, M., Jawahar Raj, N., Pugalanthi, V., Ravichandran, N. and Vijay, D.A., 2010. Remote sensing and GIS based forest cover change detection study in Kalrayan hills, Tamil Nadu. Journal of Environmental Biology, 3(5): 737747. - Shen, Z., Gang, F., Chengqun, Y., Sun, W. and Zhang, X., 2014. Relationship between the growing season maximum enhanced vegetation index and climatic factors on the Tibetan Plateau. Remote Sensing, 6: 6765-6789. - Sun, J., Cheng, G., Li, W., Sha, Y. and Yang, Y., 2013. On the variation of NDVI with the principal climatic elements in the Tibetan Plateau. Remote

515

Iranian Journal of Forest and Poplar Research Vol. 23 No. 3, 2015

Analysis of relationship between forest decline and precipitation changes in Ilam Province Gh. Azizi1*, M. Miri2, H. Mohamadi3 and M. Pourhashemi4 1*- Corresponding author, Associate Prof., Faculty of Geography, University of Tehran, Tehran, Iran Email: ghazizi @ut.ac.ir 2- Ph.D. Student, Faculty of Geography, University of Tehran, Tehran, Iran 3- Prof., Faculty of Geography, University of Tehran, Tehran, Iran 4- Associate Prof., Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran Received: 02.26.2015

Accepted: 06.01.2015

Abstract Oak decline phenomenon recently led to considerable dieback within Zagros forests. This study was designed to assess the temporal trends of changes in forest cover of the Ilam province in association with precipitation variations during a 14-year period (2000-2013). To this aim remote sensing and GIS techniques were used. The remote sensing data included 16-day NDVI products of MODIS data as well as Google-Earth archive and the related control points. Additionally climatic data from synoptic stations, GPCC long-term data and TRMM rainfall data were applied. The optimal number of land cover and forest classes was defined by means of an unsupervised ISODATA method and mean and minimum divergence separation indexes. The result indicated 35 and 30 land cover classes to be appropriate for annual and long-term assessments, respectively. Spectral graph revealed a growth period from mid-February to earlyMay within Ilam forests. NDVI trend revealed the first significant reduction in forest cover in 2005 and the second one in 2008, which was followed by a descending trend in forest cover for the last 3-years of the investigated 14-year period. The data from ground stations and rainfall grid point indicated negative annual and monthly rainfall trends. The trend was significant within forests in 90% and 95% confidence levels. The peak of the declining precipitation trend was observed in the beginning of growth season in March. Correlating the NDVI with and precipitation trend revealed significant reduction of annual precipitation and drought stress during the growth season are particularly responsible for considerable amounts of forest dieback and chlorophyll decline within forests of Ilam.

Keywords: Separability, oak decline, GPCC, satellite TRAA, satellite TRMM.