erovnuli da saerTaSoriso samarTlebrivi aqtebi maswavleblebisTvis

8 downloads 628 Views 692KB Size Report
saqarTvelos konstitucia. saqarTvelos moqalaqeni, romelTa uryevi nebaa daamkvidron demokratiuli sazogadoebrivi weswyobileba, ekonomikuri Tavisufle- .
erovnuli da saerTaSoriso samarTlebrivi aqtebi maswavleblebisTvis

erovnuli da saerTaSoriso samarTlebrivi aqtebi maswavleblebisTvis

krebulSi warmodgenilia is samarTlebrivi aqtebi, romelTa codnac maswavlebels maswavleblis profesiuli standartiT moeTxoveba. krebuli ar moicavs erovnul saswavlo gegmasa da maswavleblis profesiul standarts.

maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centri, 2010.

dizaini da dakabadoneba: giorgi bagrationi

ISBN 978-9941-0-2218-0

s ar C e v i saqarTvelos konstitucia ........................................................................ 4 `zogadi ganaTlebis Sesaxeb~ saqarTvelos kanoni ...................................50 `zogadi ganaTlebis erovnuli miznebis~ damtkicebis Sesaxeb ............. 117 bavSvis uflebaTa konvencia .................................................................... 121 saqarTvelos Sromis kodeqsi .................................................................. 146

3

miRebulia 1995 wlis 24 agvistos

saqarTvelos konstitucia saqarTvelos moqalaqeni, romelTa uryevi nebaa daamkvidron demokratiuli sazogadoebrivi weswyobileba, ekonomikuri Tavisufleba, socialuri da samarTlebrivi saxelmwifo, uzrunvelyon adamianis sayovelTaod aRiarebuli uflebani da Tavisuflebani, ganamtkicon saxelmwifoebrivi damoukidebloba da sxva xalxebTan mSvidobiani urTierToba, eyrdnobian ra qarTveli eris mravalsaukunovani saxelmwifoebriobis tradiciebsa da saqarTvelos 1921 wlis konstituciis ZiriTad principebs, saqveynod acxadeben am konstitucias.

Tavi pirveli zogadi debulebebi muxli 1 1. saqarTvelo aris damoukidebeli, erTiani da ganuyofeli saxelmwifo, rac dadasturebulia 1991 wlis 31 marts qveynis mTel teritoriaze, maT Soris afxazeTis assr-Si da yofil samxreT oseTis avtonomiur olqSi Catarebuli referendumiT da 1991 wlis 9 aprilis saqarTvelos saxelmwifoebrivi damoukideblobis aRdgenis aqtiT. 2. saqarTvelos saxelmwifos politikuri wyobilebis forma aris demokratiuli respublika. 3. saqarTvelos saxelmwifos saxelwodebaa `saqarTvelo~.

muxli 2 1. saqarTvelos saxelmwifos teritoria gansazRvrulia 1991 wlis 21 dekembris mdgomareobiT. saqarTvelos teritoriuli mTlianoba da saxelmwifo sazRvris xelSeuxebloba dadasturebulia saqarTvelos konstituciiTa da kanonebiT, aRiarebulia saxelmwifoTa msoflio Tanamegobrobisa da saerTaSoriso organizaciebis mier. 2. saqarTvelos saxelmwifos teritoriis gasxviseba akrZalulia. saxelmwifo sazRvrebis Secvla SeiZleba mxolod mezobel saxelmwifosTan dadebuli ormxrivi SeTanxmebiT. 3. saqarTvelos teritoriuli saxelmwifoebrivi mowyoba ganisazRvreba konstituciuri kanoniT uflebamosilebaTa gamijvnis principis 4

Tavi pirveli. zogadi debulebebi

safuZvelze qveynis mTel teritoriaze saqarTvelos iurisdiqciis srulad aRdgenis Semdeg. 4. saqarTvelos moqalaqeebi adgilobrivi mniSvnelobis saqmeebs awesrigeben TviTmmarTvelobis meSveobiT saxelmwifo suverenitetis Seulaxavad. adgilobrivi TviTmmarTvelobis warmomadgenlobiTi da aRmasrulebeli organoebis xelmZRvanelTa Tanamdeboba arCeviTia. adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebis Seqmnis wesi, uflebamosileba da saxelmwifo organoebTan urTierToba ganisazRvreba organuli kanoniT. (6.02.2004. #3272)

muxli 3 1. mxolod saqarTvelos umaRles saxelmwifo organoTa gansakuTrebul gamgeblobas miekuTvneba: a) kanonmdebloba saqarTvelos moqalaqeobis, adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa, emigraciisa da imigraciis, qveyanaSi Semosvlisa da gasvlis, saqarTveloSi sxva saxelmwifoebis moqalaqeTa da moqalaqeobis armqone pirTa droebiT an mudmivad yofnis Sesaxeb; b) saxelmwifo sazRvrebis statusi, reJimi da dacva; teritoriuli wylebis, sahaero sivrcis, kontinenturi Selfisa da gansakuTrebuli ekonomikuri zonis statusi, maTi dacva; g) saxelmwifos Tavdacva da uSiSroeba, samxedro Zalebi, samxedro mrewveloba da iaraRiT vaWroba; d) omisa da zavis sakiTxebi; sagangebo da saomar mdgomareobaTa samarTlebrivi reJimis dadgena da SemoReba; e) sagareo politika da saerTaSoriso urTierTobani; v) sagareo vaWroba, sabaJo da satarifo reJimebi; z) saxelmwifo finansebi da saxelmwifo sesxi; fulis moWra; sabanko, sakredito, sadazRvevo da sagadasaxado kanonmdebloba; T) standartebi da etalonebi; geodezia da kartografia; zusti drois dadgena; saxelmwifo statistika; i) erTiani energetikuli sistema da reJimi; kavSirgabmuloba; savaWro floti; gemTa almebi; saerTo-saxelmwifoebrivi mniSvnelobis navsadgurebi, aeroportebi da aerodromebi; sahaero sivrcis, tranzitisa da sahaero transportis kontroli, sahaero transportis registracia; meteorologiuri samsaxuri; garemos mdgomareobaze dakvirvebis sistema; k) saxelmwifoebrivi mniSvnelobis rkinigza da saavtomobilo gzebi; 5

saqarTvelos konstitucia

l) TevzWera okeanesa da Ria zRvaSi; m) sasazRvro-sanitariuli kordoni; n) farmacevtuli preparatebis kanonmdebloba; o) kanonmdebloba saganmanaTleblo dawesebulebebis akreditaciisa da akademiuri xarisxebis Sesaxeb; (27.12.2006. #4135) p) inteleqtualuri sakuTrebis kanonmdebloba; J) savaWro, sisxlis samarTlis, samoqalaqo samarTlis, administraciuli da Sromis samarTlis, sasjelis aRsrulebisa da saproceso kanonmdebloba; r) kriminaluri policia da gamoZieba; s) miwis, wiaRiseulis da bunebrivi resursebis kanonmdebloba; 2. erTobliv gamgeblobas mikuTvnebuli sakiTxebi calke ganisazRvreba. 3. aWaris avtonomiuri respublikis statusi ganisazRvreba saqarTvelos konstituciuri kanoniT `aWaris avtonomiuri respublikis statusis Sesaxeb~. ( 20.04.2000. #260) 4. afxazeTis avtonomiuri respublikis statusi ganisazRvreba saqarTvelos konstituciuri kanoniT `afxazeTis avtonomiuri respublikis statusis Sesaxeb~. (10.10.2002. #1689)

muxli 4 1. saqarTvelos mTel teritoriaze Sesabamisi pirobebis Seqmnisa da adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebis formirebis Semdeg saqarTvelos parlamentis SemadgenlobaSi iqneba ori palata: respublikis sabWo da senati. 2. respublikis sabWo Sedgeba proporciuli wesiT arCeuli wevrebisagan. 3. senati Sedgeba afxazeTis avtonomiur respublikaSi (10.10.2002. #1689), aWaris avtonomiur respublikaSi (20.04.2000. #260 )da saqarTvelos sxva teritoriul erTeulebSi arCeuli wevrebisa da saqarTvelos prezidentis mier daniSnuli 5 wevrisagan. 4. palatebis Semadgenlobas, uflebamosilebasa da arCevis wess gansazRvravs organuli kanoni.

muxli 5 1. saqarTveloSi saxelmwifo xelisuflebis wyaroa xalxi. saxelmwifo xelisufleba xorcieldeba konstituciiT dadgenil farglebSi. 2. xalxi Tavis Zalauflebas axorcielebs referendumis, uSualo 6

Tavi pirveli. zogadi debulebebi

demokratiis sxva formebisa da Tavisi warmomadgenlebis meSveobiT. 3. aravis ara aqvs ufleba miiTvisos an ukanonod moipovos xelisufleba. 4. saxelmwifo xelisufleba xorcieldeba xelisuflebis danawilebis principze dayrdnobiT.

muxli 6 1. saqarTvelos konstitucia saxelmwifos uzenaesi kanonia. yvela sxva samarTlebrivi aqti unda Seesabamebodes konstitucias. 2. saqarTvelos kanonmdebloba Seesabameba saerTaSoriso samarTlis sayovelTaod aRiarebul principebsa da normebs. saqarTvelos saerTaSoriso xelSekrulebas an SeTanxmebas, Tu igi ar ewinaaRmdegeba saqarTvelos konstitucias, konstituciur SeTanxmebas (30. 03. 2001. #826) aqvs upiratesi iuridiuli Zala Sidasaxelmwifoebrivi normatiuli aqtebis mimarT.

muxli 7 saxelmwifo cnobs da icavs adamianis sayovelTaod aRiarebul uflebebsa da Tavisuflebebs, rogorc waruval da uzenaes adamianur Rirebulebebs. xelisuflebis ganxorcielebisas xalxi da saxelmwifo SezRuduli arian am uflebebiTa da TavisuflebebiT, rogorc uSualod moqmedi samarTliT.

muxli 8 saqarTvelos saxelmwifo ena aris qarTuli, xolo afxazeTis avtonomiur respublikaSi (10.10.2002. #1689) agreTve - afxazuri.

muxli 9 1. saxelmwifo acxadebs rwmenisa da aRmsareblobis srul Tavisuflebas, amasTan erTad aRiarebs saqarTvelos samociqulo avtokefaluri marTlmadidebeli eklesiis gansakuTrebul rols saqarTvelos istoriaSi da mis damoukideblobas saxelmwifosagan. 2. saqarTvelos saxelmwifosa da saqarTvelos samociqulo avtokefaluri marTlmadidebeli eklesiis urTierToba ganisazRvreba konstituciuri SeTanxmebiT. konstituciuri SeTanxmeba srulad unda Seesabamebodes saerTaSoriso samarTlis sayovelTaod aRiarebul principebsa da normebs, kerZod, adamianis uflebaTa da ZiriTad TavisuflebaTa sferoSi. (30.03.2001. #826)

7

saqarTvelos konstitucia

muxli 10 saqarTvelos dedaqalaqi aris Tbilisi.

muxli 11 saqarTvelos saxelmwifo simboloebi dadgenilia organuli kanoniT.

Tavi meore saqarTvelos moqalaqeoba. adamianis ZiriTadi uflebani da Tavisuflebani muxli 12 1. saqarTvelos moqalaqeoba moipoveba dabadebiT da naturalizaciiT. 2. saqarTvelos moqalaqe imavdroulad ar SeiZleba iyos sxva saxelmwifos moqalaqe, garda am punqtiT dadgenili gamonaklisi SemTxvevisa. saqarTvelos prezidentis mier saqarTvelos moqalaqeoba SeiZleba mieniWos ucxo qveynis moqalaqes, romelsac saqarTvelos winaSe aqvs gansakuTrebuli damsaxureba an misTvis saqarTvelos moqalaqeobis miniWeba gamomdinareobs saxelmwifo interesebidan. (6.02.2004. #3272) 3. saqarTvelos moqalaqeobis mopovebisa da dakargvis wesi ganisazRvreba organuli kanoniT.

muxli 13 1. saqarTvelo mfarvelobs Tavis moqalaqes ganurCevlad misi adgilsamyofelisa. 2. moqalaqeobis CamorTmeva dauSvebelia. 3. saqarTvelodan saqarTvelos moqalaqis gaZeveba dauSvebelia. 4. saqarTvelos moqalaqis ucxo saxelmwifosaTvis gadacema dauSvebelia, garda saerTaSoriso xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli SemTxvevebisa. gadawyvetileba moqalaqis gadacemis Sesaxeb SeiZleba gasaCivrdes sasamarTloSi.

muxli 14 yvela adamiani dabadebiT Tavisufalia da kanonis winaSe Tanasworia ganurCevlad rasisa, kanis ferisa, enisa, sqesisa, religiisa, politikuri da sxva Sexedulebebisa, erovnuli, eTnikuri da socialuri kuTvnileb8

Tavi meore. saqarTvelos moqalaqeoba. adamianis ZiriTadi uflebani da Tavisuflebani

isa, warmoSobisa, qonebrivi da wodebrivi mdgomareobisa, sacxovrebeli adgilisa.

muxli 15 1. sicocxle adamianis xelSeuvali uflebaa da mas icavs kanoni. 2. sikvdiliT dasja akrZalulia. (27.12.2006. #4136)

muxli 16 yvelas aqvs sakuTari pirovnebis Tavisufali ganviTarebis ufleba.

muxli 17 1. adamianis pativi da Rirseba xelSeuvalia. 2. dauSvebelia adamianis wameba, arahumanuri, sastiki an pativisa da Rirsebis Semlaxveli mopyroba da sasjelis gamoyeneba. 3. dauSvebelia dakavebuli Tu sxvagvarad TavisuflebaSezRuduli piris fizikuri an fsiqikuri iZuleba. (27.12.2006. #4136)

muxli 18 1. adamianis Tavisufleba xelSeuvalia. 2. Tavisuflebis aRkveTa an piradi Tavisuflebis sxvagvari SezRudva dauSvebelia sasamarTlos gadawyvetilebis gareSe. 3. adamianis dakaveba dasaSvebia kanoniT gansazRvrul SemTxvevebSi sagangebod uflebamosili piris mier. dakavebuli Tu sxvagvarad TavisuflebaSezRuduli piri unda waredginos sasamarTlos gansjadobis mixedviT ara ugvianes 48 saaTisa. Tu momdevno 24 saaTis ganmavlobaSi sasamarTlo ar miiRebs gadawyvetilebas dapatimrebis an Tavisuflebis sxvagvari SezRudvis Sesaxeb, piri dauyovnebliv unda ganTavisufldes. 4. amoRebulia. (27.12.2006. #4136) 5. dakavebul an dapatimrebul pirs dakavebis an dapatimrebisTanave unda ganemartos misi uflebebi da Tavisuflebis SezRudvis safuZveli. mas dakavebis an dapatimrebisTanave SeuZlia moiTxovos damcvelis daxmareba, rac unda dakmayofildes. 6. danaSaulis CadenaSi eWvmitanilis dakavebis vada ar unda aRematebodes 72 saaTs, xolo braldebulis winaswari patimroba - 9 Tves. 7. am muxlis moTxovnaTa darRveva isjeba kanoniT. ukanonod dakavebul an dapatimrebul pirs aqvs kompensaciis miRebis ufleba. 9

saqarTvelos konstitucia

muxli 19 1. yovel adamians aqvs sityvis, azris, sindisis, aRmsareblobisa da rwme­ nis Tavisufleba. 2. dauSvebelia adamianis devna sityvis, azris, aRmsareblobis an rwme­ nis gamo, agreTve misi iZuleba, gamoTqvas Tavisi Sexeduleba maT Se­ saxeb. 3. dauSvebelia am muxlSi CamoTvlil TavisuflebaTa SezRudva, Tu maTi gamovlineba ar laxavs sxvaTa uflebebs.

muxli 20 1. yoveli adamianis piradi cxovreba, piradi saqmianobis adgili, piradi Canaweri, mimowera, saubari satelefono da sxva saxis teqnikuri saSualebiT, agreTve teqnikuri saSualebebiT miRebuli Setyobinebani xelSeuxebelia. aRniSnuli uflebebis SezRudva daiSveba sasamarTlos gadawyvetilebiT an mis gareSec, kanoniT gaTvaliswinebuli gadaudebeli aucileblobisas. 2. aravis ara aqvs ufleba Sevides sacxovrebel binaSi da sxva mflobelobaSi mflobel pirTa nebis sawinaaRmdegod, agreTve Caataros Cxreka, Tu ar aris sasamarTlos gadawyvetileba an kanoniT gaTvaliswinebuli gadaudebeli aucilebloba.

muxli 21 1. sakuTreba da memkvidreobis ufleba aRiarebuli da uzrunvelyofilia. dauSvebelia sakuTrebis, misi SeZenis, gasxvisebis an memkvidreobiT miRebis sayovelTao uflebis gauqmeba. 2. aucilebeli sazogadoebrivi saWiroebisaTvis dasaSvebia pirvel punqtSi aRniSnul uflebaTa SezRudva kanoniT gansazRvrul SemTxvevebSi da dadgenili wesiT. 3. aucilebeli sazogadoebrivi saWiroebisaTvis sakuTrebis CamorTmeva dasaSvebia kanoniT pirdapir dadgenil SemTxvevebSi, sasamarTlos gadawyvetilebiT an organuli kanoniT dadgenili gadaudebeli aucileblobisas da mxolod saTanado anazRaurebiT.

muxli 22 1. yvelas, vinc kanonierad imyofeba saqarTveloSi, aqvs qveynis mTel teritoriaze Tavisufali mimosvlisa da sacxovrebeli adgilis Tavisufali arCevis ufleba. 2. yvelas, vinc kanonierad imyofeba saqarTveloSi, SeuZlia Tavisu10

Tavi meore. saqarTvelos moqalaqeoba. adamianis ZiriTadi uflebani da Tavisuflebani

flad gavides saqarTvelodan. saqarTvelos moqalaqes SeuZlia Tavisuflad Semovides saqarTveloSi. 3. am uflebaTa SezRudva SeiZleba mxolod kanonis Sesabamisad, demokratiuli sazogadoebis arsebobisaTvis aucilebeli saxelmwifo uSiSroebis an sazogadoebrivi usafrTxoebis uzrunvelyofis, janmrTelobis dacvis, danaSaulis Tavidan acilebis an marTlmsajulebis ganxorcielebis mizniT.

muxli 23 1. inteleqtualuri Semoqmedebis Tavisufleba uzrunvelyofilia. inteleqtualuri sakuTrebis ufleba xelSeuvalia. 2. SemoqmedebiT procesSi Careva, SemoqmedebiTi saqmianobis sferoSi cenzura dauSvebelia. 3. SemoqmedebiTi nawarmoebis dayadaReba da gavrcelebis akrZalva dauSvebelia, Tu misi gavrceleba ar laxavs sxva adamianis kanonier uflebebs.

muxli 24 1. yovel adamians aqvs ufleba Tavisuflad miiRos da gaavrcelos informacia, gamoTqvas da gaavrcelos Tavisi azri zepirad, werilobiT an sxvagvari saSualebiT. 2. masobrivi informaciis saSualebebi Tavisufalia. cenzura dauSvebelia. 3. saxelmwifos an calkeul pirebs ara aqvT masobrivi informaciis an misi gavrcelebis saSualebaTa monopolizaciis ufleba. 4. am muxlis pirvel da meore punqtebSi CamoTvlil uflebaTa ganxorcieleba SesaZlebelia kanoniT SeizRudos iseTi pirobebiT, romlebic aucilebelia demokratiul sazogadoebaSi saxelmwifo uSiSroebis, teritorialuri mTlianobis an sazogadoebrivi usafrTxoebis uzrunvelsayofad, danaSaulis Tavidan asacileblad, sxvaTa uflebebisa da Rirsebis dasacavad, konfidencialurad aRiarebuli informaciis gamJRavnebis Tavidan asacileblad an sasamarTlos damoukideblobisa da miukerZoeblobis uzrunvelsayofad.

muxli 25 1. yvelas, garda im pirebisa, romlebic arian samxedro Zalebisa da Sinagan saqmeTa saministros SemadgenlobaSi, ufleba aqvs winaswari nebarTvis gareSe Seikribos sajarod da uiaraRod, rogorc WerqveS, ise gareT. (23.12.2005. #2494) 11

saqarTvelos konstitucia

2. kanoniT SeiZleba dawesdes xelisuflebis winaswari gafrTxilebis aucilebloba, Tu Sekreba an manifestacia xalxisa da transportis samoZrao adgilas imarTeba. 3. xelisuflebas SeuZlia Sekrebis an manifestaciis Sewyveta mxolod im SemTxvevaSi, Tu man kanonsawinaaRmdego xasiaTi miiRo.

muxli 26 1. yvelas aqvs sazogadoebrivi gaerTianebebis, maT Soris profesiuli kavSirebis Seqmnisa da maTSi gaerTianebis ufleba. 2. saqarTvelos moqalaqeebs ufleba aqvT organuli kanonis Sesabamisad Seqmnan politikuri partia, sxva gaerTianeba da monawileoba miiRon mis saqmianobaSi. 3. dauSvebelia iseTi sazogadoebrivi da politikuri gaerTianebis Seqmna da saqmianoba, romlis mizania saqarTvelos konstituciuri wyobilebis damxoba an ZaladobiT Secvla, qveynis damoukideblobis xelyofa, teritoriuli mTlianobis darRveva, an romelic eweva omis an Zaladobis propagandas, aRvivebs erovnul, kuTxur, religiur an socialur SuRls. 4. dauSvebelia sazogadoebriv da politikur gaerTianebaTa mier SeiaraRebuli formirebebis Seqmna. 5. piri, romelic Cairicxeba samxedro Zalebis an Sinagan saqmeTa organoebis pirad SemadgenlobaSi, gamwesdeba mosamarTled an prokurorad, wyvets politikuri gaerTianebis wevrobas. (23.12.2005. #2494) 6. sazogadoebriv da politikur gaerTianebaTa saqmianobis SeCereba an maTi akrZalva SeiZleba mxolod sasamarTlos gadawyvetilebiT, organuli kanoniT gansazRvrul SemTxvevebSi da dadgenili wesiT.

muxli 27 saxelmwifo uflebamosilia daawesos ucxo qveynis moqalaqeTa da moqalaqeobis armqone pirTa politikuri saqmianobis SezRudva.

muxli 28 1. saqarTvelos yovel moqalaqes 18 wlis asakidan aqvs referendumSi, saxelmwifo da TviTmmarTvelobis organoebis arCevnebSi monawileobis ufleba. uzrunvelyofilia amomrCevelTa nebis Tavisufali gamovlineba. 2. arCevnebsa da referendumSi monawileobis ufleba ara aqvs moqalaqes, romelic sasamarTlom qmeduunarod cno an sasamarTlos ganaCeniT imyofeba sasjelis aRsrulebis dawesebulebaSi. 12

Tavi meore. saqarTvelos moqalaqeoba. adamianis ZiriTadi uflebani da Tavisuflebani

muxli 29 1. saqarTvelos yovel moqalaqes ufleba aqvs daikavos nebismieri saxelmwifo Tanamdeboba, Tu igi akmayofilebs kanonmdeblobiT dadgenil moTxovnebs. 2. saxelmwifo samsaxuris pirobebi ganisazRvreba kanoniT.

muxli 30 1. Sroma Tavisufalia. 2. saxelmwifo valdebulia xeli Seuwyos Tavisufali mewarmeobisa da konkurenciis ganviTarebas. akrZalulia monopoliuri saqmianoba, garda kanoniT daSvebuli SemTxvevebisa. momxmarebelTa uflebebi daculia kanoniT. 3. SromiTi urTierTobis momwesrigebel saerTaSoriso SeTanxmebaTa safuZvelze saxelmwifo icavs saqarTvelos moqalaqeTa SromiT uflebebs sazRvargareT. 4. SromiTi uflebebis dacva, Sromis samarTliani anazRaureba da usafrTxo, jansaRi pirobebi, arasrulwlovanisa da qalis Sromis pirobebi ganisazRvreba kanoniT.

muxli 31 saxelmwifo zrunavs qveynis mTeli teritoriis Tanabari socialur-ekonomikuri ganviTarebisaTvis. maRalmTiani regionebis socialurekonomikuri progresis uzrunvelsayofad kanoni adgens SeRavaTebs.

muxli 32 saxelmwifo xels uwyobs umuSevrad darCenil saqarTvelos moqalaqes dasaqmebaSi. saarsebo minimumiT uzrunvelyofis pirobebi da umuSevris statusi ganisazRvreba kanoniT.

muxli 33 gaficvis ufleba aRiarebulia. am uflebis ganxorcielebis wesi ganisazRvreba kanoniT. kanoni adgens agreTve sasicocxlod mniSvnelovani samsaxurebis saqmianobis garantiebs.

muxli 34 1. saxelmwifo xels uwyobs kulturis ganviTarebas, kulturul cxovrebaSi moqalaqeTa SeuzRudav monawileobas, kulturuli TviTmyofobis gamovlinebasa da gamdidrebas, erovnul da zogadsakacobrio RirebulebaTa aRiarebas da saerTaSoriso kulturul urTierTobaTa gaRrmavebas. 13

saqarTvelos konstitucia

2. saqarTvelos yoveli moqalaqe valdebulia zrunavdes kulturuli memkvidreobis dacva-SenarCunebaze. kulturul memkvidreobas saxelmwifo icavs kanoniT.

muxli 35 1. yvelas aqvs ganaTlebis miRebisa da misi formis arCevis ufleba. 2. saxelmwifo uzrunvelyofs qveynis saganmanaTleblo sistemis harmonizacias saerTaSoriso saganmanaTleblo sivrceSi. (27.12.2006. #4135) 3. skolamdel aRzrdas saxelmwifo uzrunvelyofs kanoniT dadgenili wesiT. dawyebiTi da sabazo ganaTleba savaldebuloa. zogad ganaTlebas kanoniT dadgenili wesiT srulad afinansebs saxelmwifo. moqalaqeebs ufleba aqvT kanoniT dadgenili wesiT, saxelmwifos dafinansebiT miiRon profesiuli da umaRlesi ganaTleba. (27.12.2006. #4135) 4. saxelmwifo mxars uWers saganmanaTleblo dawesebulebebs kanoniT dadgenili wesiT.

muxli 36 1. qorwineba emyareba meuRleTa uflebriv Tanasworobasa da nebayoflobas. 2. saxelmwifo xels uwyobs ojaxis keTildReobas. 3. dedaTa da bavSvTa uflebebi daculia kanoniT.

muxli 37 1. yvelas aqvs ufleba isargeblos janmrTelobis dazRveviT, rogorc xelmisawvdomi samedicino daxmarebis saSualebiT. kanoniT dadgenili wesiT gansazRvrul pirobebSi uzrunvelyofilia ufaso samedicino daxmareba. 2. saxelmwifo akontrolebs janmrTelobis dacvis yvela dawesebulebas, samkurnalo saSualebaTa warmoebas da am saSualebebiT vaWrobas. 3. yvelas aqvs ufleba cxovrobdes janmrTelobisaTvis uvnebel garemoSi, sargeblobdes bunebrivi da kulturuli garemoTi. yvela valdebulia gaufrTxildes bunebriv da kulturul garemos. 4. adamianis janmrTelobisaTvis usafrTxo garemos uzrunvelsayofad, sazogadoebis ekologiuri da ekonomikuri interesebis Sesabamisad, axlandeli da momavali Taobebis interesebis gaTvaliswinebiT saxelmwifo uzrunvelyofs garemos dacvasa da racionalur bunebaTsargeblobas. 14

Tavi meore. saqarTvelos moqalaqeoba. adamianis ZiriTadi uflebani da Tavisuflebani

5. adamians ufleba aqvs miiRos sruli, obieqturi da drouli informacia misi samuSao da sacxovrebeli garemos mdgomareobis Sesaxeb.

muxli 38 1. saqarTvelos moqalaqeni Tanaswori arian socialur, ekonomikur, kulturul da politikur cxovrebaSi ganurCevlad maTi erovnuli, eTnikuri, religiuri Tu enobrivi kuTvnilebisa. saerTaSoriso samarTlis sayovelTaod aRiarebuli principebisa da normebis Sesabamisad maT ufleba aqvT Tavisuflad, yovelgvari diskriminaciisa da Carevis gareSe ganaviTaron TavianTi kultura, isargeblon dedaeniT pirad cxovrebaSi da sajarod. 2. saerTaSoriso samarTlis sayovelTaod aRiarebuli principebisa da normebis Sesabamisad, umciresobaTa uflebebis ganxorcieleba ar unda ewinaaRmdegebodes saqarTvelos suverenitets, saxelmwifo wyobilebas, teritoriul mTlianobasa da politikur damoukideblobas.

muxli 39 saqarTvelos konstitucia ar uaryofs adamianisa da moqalaqis sxva sayovelTaod aRiarebul uflebebs, Tavisuflebebsa da garantiebs, romlebic aq ar aris moxseniebuli, magram TavisTavad gamomdinareoben konstituciis principebidan.

muxli 40 1. adamiani udanaSaulod iTvleba, vidre misi damnaSaveoba ar damtkicdeba kanoniT dadgenili wesiT da kanonier ZalaSi Sesuli sasamarTlos gamamtyunebeli ganaCeniT. 2. aravin ar aris valdebuli amtkicos Tavisi udanaSauloba. braldebis mtkicebis movaleoba ekisreba bralmdebels. 3. dadgenileba braldebulis saxiT piris pasuxisgebaSi micemis Sesaxeb, sabraldebo daskvna da gamamtyunebeli ganaCeni unda emyarebodes mxo­lod utyuar mtkicebulebebs. yovelgvari eWvi, romelic ver dadasturdeba kanoniT dadgenili wesiT, unda gadawydes braldebulis sasargeblod.

muxli 41 1. saqarTvelos yovel moqalaqes ufleba aqvs kanoniT dadgenili wesiT gaecnos saxelmwifo dawesebulebebSi masze arsebul informacias, agreTve iq arsebul oficialur dokumentebs, Tu isini ar Seicaven saxelmwifo, profesiul an komerciul saidumloebas. 15

saqarTvelos konstitucia

2. oficialur CanawerebSi arsebuli informacia, romelic dakavSirebulia adamianis janmrTelobasTan, mis finansebTan an sxva kerZo sakiTxebTan, aravisTvis ar unda iyos xelmisawvdomi TviT am adamianis Tanxmobis gareSe, garda kanoniT dadgenili SemTxvevebisa, rodesac es aucilebelia saxelmwifo uSiSroebis an sazogadoebrivi usafrTxoebis uzrunvelsayofad, janmrTelobis, sxvaTa uflebebisa da Tavisuflebebis dasacavad.

muxli 42 1. yovel adamians ufleba aqvs Tavis uflebaTa da TavisuflebaTa dasacavad mimarTos sasamarTlos. 2. yoveli piri unda gansajos mxolod im sasamarTlom, romlis iurisdiqciasac eqvemdebareba misi saqme. 3. dacvis ufleba garantirebulia. 4. aravis ar SeiZleba ganmeorebiT daedos msjavri erTi da imave danaSaulisaTvis. 5. aravin ar agebs pasuxs im qmedobisaTvis, romelic misi Cadenis dros samarTaldarRvevad ar iTvleboda. kanons, Tu is ar amsubuqebs an ar auqmebs pasuxismgeblobas, ukuZala ara aqvs. 6. braldebuls ufleba aqvs moiTxovos Tavisi mowmeebis iseTsave pirobebSi gamoZaxeba da dakiTxva, rogoric aqvT braldebis mowmeebs. 7. kanonis darRveviT mopovebul mtkicebulebas iuridiuli Zala ara aqvs. 8. aravin ar aris valdebuli misces Tavisi an im axlobelTa sawinaaRmdego Cveneba, romelTa wrec ganisazRvreba kanoniT. 9. yvelasTvis garantirebulia saxelmwifo da TviTmmarTvelobis organoTa da mosamsaxureTagan ukanonod miyenebuli zaralis sasamarTlo wesiT sruli anazRaureba saxelmwifo saxsrebidan.

muxli 43 1. saqarTvelos teritoriaze adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa dacvas zedamxedvelobas uwevs saqarTvelos saxalxo damcveli, romelsac 5 wlis vadiT sruli Semadgenlobis umravlesobiT irCevs saqarTvelos parlamenti. 2. saxalxo damcveli uflebamosilia gamoavlinos adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa darRvevis faqtebi, Seatyobinos amis Sesaxeb Sesabamis organoebsa da pirebs. saxalxo damcvelis saqmianobisaTvis dabrkolebaTa Seqmna isjeba kanoniT. 16

Tavi meore. saqarTvelos moqalaqeoba. adamianis ZiriTadi uflebani da Tavisuflebani

3. saxalxo damcvelis uflebamosileba ganisazRvreba organuli kanoniT.

muxli 44 1. saqarTveloSi mcxovrebi yoveli piri valdebulia asrulebdes saqarTvelos konstituciisa da kanonmdeblobis moTxovnebs. 2. adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa ganxorcielebam ar unda daarRvios sxvaTa uflebebi da Tavisuflebebi.

muxli 45 konstituciaSi miTiTebuli ZiriTadi uflebani da Tavisuflebani, maTi Sinaarsis gaTvaliswinebiT, vrceldeba agreTve iuridiul pirebze.

muxli 46 1. sagangebo an saomari mdgomareobis dros saqarTvelos prezidents ufleba aqvs qveyanaSi an mis romelime nawilSi SezRudos konstituciis me-18, me-20, 21-e, 22-e, 24-e, 25-e, 30-e, 33-e da 41-e muxlebSi CamoTvlili uflebani da Tavisuflebani. saqarTvelos prezidenti valdebulia ara ugvianes 48 saaTisa es gadawyvetileba Seitanos parlamentSi dasamtkiceblad. 2. Tu qveynis mTel teritoriaze SemoRebulia sagangebo an saomari mdgomareoba, saqarTvelos prezidentis, saqarTvelos parlamentis, sxva warmomadgenlobiT organoTa arCevnebi tardeba am mdgomareobis gauqmebis Semdeg. qveynis romelime nawilSi sagangebo mdgomareobis SemoRebis SemTxvevaSi qveynis danarCen teritoriaze arCevnebis Catarebis Sesaxeb gadawyvetilebas iRebs saqarTvelos parlamenti. (6.02.2004. #3272)

muxli 47 1. saqarTveloSi mcxovreb ucxoel moqalaqeebs da moqalaqeobis armqone pirebs saqarTvelos moqalaqis Tanabari uflebani da movaleobani aqvT, garda konstituciiTa da kanoniT gaTvaliswinebuli gamonaklisebisa. 2. sayovelTaod aRiarebuli saerTaSoriso samarTlis normebis Sesabamisad, kanoniT dadgenili wesiT, saqarTvelo TavSesafars aZlevs ucxoel moqalaqeebsa da moqalaqeobis armqone pirebs. 3. dauSvebelia sxva saxelmwifos gadaeces Semoxiznuli piri, romelsac devnian politikuri mrwamsisaTvis, an im qmedobisaTvis, romelic saqarTvelos kanonmdeblobiT danaSaulad ar iTvleba. 17

saqarTvelos konstitucia

Tavi mesame saqarTvelos parlamenti muxli 48 saqarTvelos parlamenti aris qveynis umaRlesi warmomadgenlobiTi organo, romelic axorcielebs sakanonmdeblo xelisuflebas, gansazRvravs qveynis saSinao da sagareo politikis ZiriTad mimarTulebebs, konstituciiT gansazRvrul farglebSi kontrols uwevs mTavrobis saqmianobas da axorcielebs sxva uflebamosilebebs.

muxli 481 (24.09.2009. #1674 amoqmeddes saqarTvelos centraluri saarCevno komisiis mier momdevno saerTo saparlamento arCevnebis Sedegebis Semajamebeli oqmis gamoqveynebis dRidan) 1. saqarTvelos parlamentis adgilsamyofelia q. Tbilisi da q. quTaisi. parlamentis plenaruli sxdomebi imarTeba mxolod q. quTaisSi. 2. saqarTvelos parlamentis adgilsamyoflis droebiT Secvla sxdomis an sesiis mowvevis mizniT dasaSvebia mxolod sagangebo da saomari mdgomareobis dros.

muxli 49 1. saqarTvelos konstituciis me-4 muxliT gaTvaliswinebuli pirobebis Seqmnamde parlamenti Sedgeba sayovelTao, Tanaswori da pirdapiri saarCevno uflebis safuZvelze faruli kenWisyriT, 4 wlis vadiT, proporciuli sistemiT arCeuli 75 da maJoritaruli sistemiT arCeuli 75 parlamentis wevrisagan. (12.03.2008. #5853) 2. parlamentis wevrad SeiZleba airCes saarCevno uflebis mqone saqarTvelos moqalaqe 25 wlis asakidan. 3. parlamentis Sinagani struqtura da muSaobis wesi ganisazRvreba parlamentis reglamentiT. 4. saxelmwifo biujetSi parlamentisaTvis gankuTvnili mimdinare xarjebis Semcireba wina wlis sabiujeto saxsrebis odenobasTan SedarebiT SeiZleba mxolod parlamentis winaswari TanxmobiT. parlamenti Tavad iRebs gadawyvetilebas saxelmwifo biujetSi parlamentisaTvis gamoyofili sabiujeto saxsrebis ganawilebis Taobaze. (6.02.2004. #3272)

muxli 50 1. arCevnebSi monawileobis ufleba aqvs kanoniT dadgenili wesiT regis18

Tavi mesame. saqarTvelos parlamenti

trirebul moqalaqeTa politikur gaerTianebas, romlis mxardaWerac dadasturebulia amomrCevelTa xelmowerebiT organuli kanoniT dadgenili wesiT, an romelsac hyavs warmomadgeneli parlamentSi arCevnebis daniSvnis droisaTvis. organuli kanoniT gansazRvruli amomrCevlebis xelmowerebis raodenoba ar SeiZleba iyos amomrCevelTa raodenobis 1%-ze meti. maJoritaruli sistemiT arCevnebSi monawileobis wesi da pirobebi ganisazRvreba saarCevno kanonmdeblobiT. (12.03.2008. #5853) 2. proporciuli sistemiT Catarebuli arCevnebis Sedegad parlamentis wevrTa mandatebi ganawildeba mxolod im politikur gaerTianebebsa da saarCevno blokebs Soris, romlebic miiReben arCevnebSi monawile amomrCevelTa xmebis 5%-s mainc. maJoritaruli sistemiT Catarebul arCevnebSi parlamentis wevrTa mandatebis ganawilebis wesi ganisazRvreba saarCevno kanonmdeblobiT. (12.03.2008. #5853) 21. parlamentis morigi arCevnebi tardeba parlamentis uflebamosilebis vadis amowurvis kalendaruli wlis oqtomberSi. arCevnebis TariRs niSnavs saqarTvelos prezidenti arCevnebamde ara ugvianes 60 dRisa. (27.12.2006. #4133) 3. Tu arCevnebis vada emTxveva sagangebo an saomar mdgomareobas, arCevnebi tardeba am mdgomareobis gauqmebidan mesamoce dRes. arCevnebis TariRs niSnavs saqarTvelos prezidenti sagangebo an saomari mdgomareobis gauqmebisTanave. parlamentis vadamde daTxovnis SemTxvevaSi parlamentis riggareSe arCevnebi tardeba parlamentis vadamde daTxovnis Sesaxeb brZanebulebis amoqmedebidan mesamoce dRes, xolo riggareSe arCevnebis TariRs prezidenti niSnavs parlamentis vadamde daTxovnis Sesaxeb brZanebulebis amoqmedebisTanave. (27.12.2006. #4133) 31. parlamenti saqmianobas wyvets parlamentis daTxovnis Sesaxeb pre­zidentis brZanebulebis amoqmedebidan. parlamentis daTxovnis Sesaxeb prezidentis brZanebulebis amoqmedebidan axladarCeuli parlamentis pirvel sxdomamde daTxovnili parlamenti ikribeba mxolod prezidentis mier sagangebo an saomari mdgomareobis gamocxadebis SemTxvevaSi sagangebo an saomari mdgomareobis damtkicebis, anda sagangebo an saomari mdgomareobis gagrZelebis sakiTxis gadasawyvetad. Tu parlamenti ar Seikriba 5 dRis ganmavlobaSi an ar daamtkica (gaagrZela) sagangebo mdgomareobis gamocxadebis (gagrZelebis) Sesaxeb prezidentis brZanebuleba, maSin gamocxadebuli sagangebo mdgomareoba uqmdeba. saomari mdgomareoba unda gauqmdes, Tu parlamenti Sekrebidan 48 saaTSi ar daamtkicebs saomari mdgomareobis gamocxadebis (gagrZelebis) Sesaxeb prezidentis brZanebulebas. parlamentis Sekreba ar iwvevs 19

saqarTvelos konstitucia

parlamentis wevrebis saparlamento Tanamdebobebis da xelfasebis aRdgenas. parlamenti wyvets saqmianobas zemoaRniSnul sakiTxebze gadawyvetilebis miRebisTanave. (6.02.2004. #3272) 4. parlamentis uflebamosileba wydeba axalarCeuli parlamentis pirveli SekrebisTanave. 5. parlamentis wevris arCevis wesi, agreTve arCevnebSi kandidatad monawileobis dauSvebloba ganisazRvreba konstituciiTa da organuli kanoniT.

muxli 51 saqarTvelos axalarCeuli parlamentis pirveli sxdoma unda gaimarTos arCevnebidan 20 dRis ganmavlobaSi. pirveli sxdomis dRes niSnavs saqarTvelos prezidenti. parlamenti muSaobas Seudgeba, Tu dadasturebulia deputatTa aranakleb ori mesamedis uflebamosileba.

muxli 511 parlamenti SeiZleba daTxovnil iqnes saqarTvelos prezidentis mier mxolod konstituciiT gansazRvrul SemTxvevebSi, garda: a) parlamentis arCevnebis Catarebidan eqvsi Tvis ganmavlobaSi; b) parlamentis mier konstituciis 63-e muxliT gansazRvruli uflebamosilebis ganxorcielebisas; g) sagangebo an saomari mdgomareobis dros; d) saqarTvelos prezidentis uflebamosilebis vadis bolo 6 Tvis ganmavlobaSi. (6.02.2004. #3272)

muxli 52 1. saqarTvelos parlamentis wevri aris sruliad saqarTvelos warmomadgeneli, sargeblobs Tavisufali mandatiT da misi gawveva dauSvebelia. 2. parlamentis wevris dakaveba an dapatimreba, misi binis, manqanis, samuSao adgilis an piradi gaCxreka SeiZleba mxolod parlamentis TanxmobiT. gamonaklisia danaSaulze waswrebis SemTxveva, rac dauyovnebliv unda ecnobos parlaments. Tu parlamenti ar miscems Tanxmobas, parlamentis dakavebuli an dapatimrebuli wevri dauyovnebliv unda ganTavisufldes. (23.04.2004. #6) 3. parlamentis wevrs ufleba aqvs Cveneba ar misces im faqtis gamo, romelic mas gaandes, rogorc parlamentis wevrs. dauSvebelia am sakiTxTan dakavSirebuli werilobiTi masalis dayadaReba. es ufleba 20

Tavi mesame. saqarTvelos parlamenti

parlamentis wevrs unarCundeba misi uflebamosilebis Sewyvetis Semdegac. 4. parlamentis wevri pasuxisgebaSi ar miecema Tavisi movaleobis Sesrulebisas parlamentSi Tu mis gareT gamoTqmuli azrebisa da SexedulebebisaTvis. 5. uzrunvelyofilia parlamentis wevris uflebamosilebaTa Seuferxebeli ganxorcielebis pirobebi. parlamentis wevris gancxadebis safuZvelze Sesabamisi saxelmwifo organoebi uzrunvelyofen mis pirad usafrTxoebas. 6. deputatis uflebamosilebaTa ganxorcielebisaTvis dabrkolebaTa Seqmna isjeba kanoniT.

muxli 53 1. parlamentis wevrs ufleba ara aqvs ekavos raime Tanamdeboba saxelmwifo samsaxurSi an eweodes samewarmeo saqmianobas. SeuTavseblobis SemTxvevebs gansazRvravs kanoni. 2. wina punqiT gaTvaliswinebul moTxovnaTa darRvevisas parlamentis wevrs uflebamosileba Seuwydeba. 3. parlamentis wevri iRebs kanoniT dadgenil gasamrjelos.

muxli 54 1. parlamentis wevris uflebamosilebis cnobis an vadamde Sewyvetis sakiTxs wyvets parlamenti. parlamentis es gadawyvetileba SeiZleba gasaCivrdes sakonstitucio sasamarTloSi. 2. parlamentis wevrs uflebamosileba vadamde Seuwydeba, Tu: a) piradi gancxadebiT uflebamosileba moexsna; b) mis mimarT kanonier ZalaSi Sevida sasamarTlos gamamtyunebeli ganaCeni; g) sasamarTlom cno qmeduunarod, ugzo-ukvlod dakargulad an gardacvlilad; d) daikava parlamentis wevris statusTan SeuTavsebeli Tanamdeboba, an eweva SeuTavsebel saqmianobas; e) dakarga saqarTvelos moqalaqeoba; v) arasapatio mizeziT oTxi Tvis ganmavlobaSi ar monawileobda parlamentis muSaobaSi; z) gardaicvala. 21

saqarTvelos konstitucia

muxli 55 1. saqarTvelos parlamenti Tavisi uflebamosilebis vadiT, reglamentiT dadgenili wesiT, faruli kenWisyriT irCevs saqarTvelos parlamentis Tavmjdomares da Tavmjdomaris moadgileebs, maT Soris TiTo moadgiles afxazeTis avtonomiuri respublikidan (10.10.2002. #1689) da aWaris avtonomiuri respublikidan arCeul parlamentis wevrTagan maTive wardginebiT. (20.04.2000. #260) 2. parlamentis Tavmjdomare uZRveba parlamentis muSaobas, uzrunvelyofs azris Tavisufal gamoxatvas, xels awers parlamentis mier miRebul aqtebs, asrulebs reglamentiT gaTvaliswinebul sxva uflebamosilebebs. 3. parlamentis Tavmjdomaris moadgileebi asruleben Tavmjdomaris movaleobas misive davalebiT, Tavmjdomaris mier uflebamosilebis ganxorcielebis SeuZleblobisas an Tanamdebobidan misi gadayenebisas. 4. parlamentis Tavmjdomare reglamentiT gaTvaliswinebuli wesiT axorcielebs srul administraciul funqciebs parlamentis SenobaSi.

muxli 56 1. sakanonmdeblo sakiTxebis winaswari momzadebis, gadawyvetilebaTa SesrulebisaTvis xelis Sewyobis, parlamentis mier mis winaSe angariSvaldebuli organoebis da mTavrobis saqmianobis kontrolis mizniT parlamentSi misi uflebamosilebis vadiT iqmneba komitetebi. 2. konstituciiTa da reglamentiT gaTvaliswinebul SemTxvevebSi, agreTve deputatTa aranakleb erTi meoTxedis moTxovniT parlamentSi iqmneba sagamoZiebo an sxva droebiTi komisiebi. saparlamento umravlesobis warmomadgenloba droebiT komisiaSi ar unda aRematebodes komisiis wevrTa saerTo raodenobis naxevars. 3. sagamoZiebo komisiis moTxovniT mis sxdomaze gamocxadeba, agreTve sakiTxis gamokvlevisaTvis aucilebeli sabuTebis wardgena savaldebuloa.

muxli 57 1. parlamentis muSaobis organizaciisaTvis iqmneba parlamentis biuro, romlis SemadgenlobaSic Sedian saqarTvelos parlamentis Tavmjdomare, Tavmjdomaris moadgileebi, parlamentis komitetebisa da saparlamento fraqciebis Tavmjdomareebi. 2. konstituciiT gansazRvrul Tanamdebobis pirTa daniSvnasTan dakavSirebul sakiTxebs biuro Sesabamisi komitetebis daskvnis safuZvelze 22

Tavi mesame. saqarTvelos parlamenti

ganixilavs reglamentiT gaTvaliswinebuli wesiT. daskvna waredgineba prezidents da parlaments. biuro iRebs gadawyvetilebebs parlamentis muSaobis organizaciul sakiTxebze.

muxli 58 1. parlamentis wevrebi SeiZleba gaerTiandnen saparlamento fraqciaSi. fraqciis wevrTa raodenoba ar unda iyos eqvsze naklebi. (10.10.2008. #343) 2. fraqciis Seqmnisa da saqmianobis wesi, misi uflebamosileba ganisazRvreba kanoniTa da reglamentiT.

muxli 59 1. parlamentis wevri uflebamosilia kiTxviT mimarTos parlamentis winaSe angariSvaldebul organos, mTavrobas, mTavrobis wevrs, qalaqis mers, yvela donis teritoriuli erTeulis aRmasrulebeli organos xelmZRvanels, saxelmwifo dawesebulebebs da miiRos maTgan pasuxi. 2. parlamentis wevrTa sul cota aTkacian jgufs, saparlamento fraqcias ufleba aqvT SekiTxviT mimarTon parlamentis winaSe angariSvaldebul organos, mTavrobas, mTavrobis calkeul wevrs, romlebic valdebuli arian upasuxon dasmul SekiTxvas parlamentis sxdomaze. pasuxi SeiZleba gaxdes parlamentis ganxilvis sagani. 3. parlamenti uflebamosilia parlamentis wevrTa sruli Semadgenlobis umravlesobiT premier-ministris winaSe dasvas mTavrobis calkeuli wevris Tanamdebobrivi pasuxismgeblobis sakiTxi. Tu premier-ministri ar gaaTavisuflebs mTavrobis wevrs, aseT SemTxvevaSi, igi ori kviris vadaSi parlaments warudgens Tavis motivirebul gadawyvetilebas. (6.02.2004. #3272)

muxli 60 1. parlamentis sxdomebi sajaroa. damswreTa umravlesobis gadawyvetilebiT parlaments SeuZlia calkeuli sakiTxebis ganxilvisas sxdoma an misi nawili daxurulad gamoacxados. 2. mTavrobis wevri, parlamentis mier arCeuli, daniSnuli an damtkicebuli Tanamdebobis piri uflebamosilia, xolo moTxovnis SemTxvevaSi valdebulia, daeswros parlamentis, misi komitetis da komisiis sxdomebs, pasuxi gasces sxdomaze dasmul SekiTxvebs da warmoadginos gaweuli saqmianobis Sesaxeb angariSi. aseTi Tanamdebobis pirs moTxovnisTanave unda mousminos parlamentma, komitetma an komisiam. (6.02.2004. #3272) 23

saqarTvelos konstitucia

3. kenWisyra yovelTvis aris Ria an saxelobiTi, garda konstituciiTa da kanoniT gaTvaliswinebuli SemTxvevebisa. 4. parlamentis sxdomis oqmi, saidumlo sakiTxebis gamoklebiT, qveyndeba parlamentis beWdviT organoSi.

muxli 61 1. saqarTvelos parlamenti Tavisi uflebiT ikribeba morig sesiaze weliwadSi orjer. saSemodgomo sesia ixsneba seqtembris pirvel samSabaTs da ixureba dekembris mesame paraskevs, xolo sagazafxulo sesia ixsneba Tebervlis pirvel samSabaTs da ixureba ivnisis bolo paraskevs. 2. saqarTvelos prezidenti parlamentis Tavmjdomaris, deputatTa aranakleb meoTxedis moTxovniT an sakuTari iniciativiT sesiebs Soris periodSi iwvevs parlamentis riggareSe sesias, xolo morigi sesiis mimdinareobisas _ riggareSe sxdomas. Tu werilobiTi moTxovnis wardgenidan 48 saaTis ganmavlobaSi mowvevis aqti ar gamoica, parlamenti Tavisi reglamentis Tanaxmad valdebulia momdevno 48 saaTis ganmavlobaSi Seudges muSaobas. 3. parlamentis riggareSe sxdoma Catardeba mxolod gansazRvruli dRis wesrigiT da ixureba misi amowurvisTanave. 4. prezidentis mier sagangebo an saomari mdgomareobis gamocxadebidan 48 saaTis ganmavlobaSi parlamenti ikribeba. parlamentis muSaoba grZeldeba am mdgomareobis damTavrebamde.

muxli 62 parlamentis gadawyvetileba omisa da zavis, sagangebo an saomari mdgomareobisa da konstituciis 46-e muxliT gaTvaliswinebul sakiTxebze miiReba parlamentis wevrTa sruli Semadgenlobis umravlesobiT.

muxli 63 1. 75-e muxlis meore punqtiT gaTvaliswinebul SemTxvevebSi impiCmentis wesiT saqarTvelos prezidentis Tanamdebobidan gadayenebis sakiTxis aRZvris ufleba aqvs parlamentis sruli Semadgenlobis aranakleb erT mesameds. sakiTxi daskvnisaTvis gadaecema uzenaes sasamarTlos an sakonstitucio sasamarTlos. 2. Tu uzenaesma sasamarTlom Tavisi daskvniT daadastura prezidentis qmedobaSi danaSaulis Semadgenlobis niSnebis arseboba, an sakonstitucio sasamarTlom _ konstituciis darRveva, daskvnis ganxilvis Semdeg parlamenti sruli Semadgenlobis umravlesobiT iRebs gadawyvetilebas, rom kenWisyraze daisvas impiCmentis wesiT Tanamde24

Tavi mesame. saqarTvelos parlamenti

bobidan prezidentis gadayenebis sakiTxi. 3. prezidenti impiCmentis wesiT Tanamdebobidan gadayenebulad CaiTvleba, Tu am gadawyvetilebas mxa­ri dauWira parlamentis sruli Semadgenlobis aranakleb orma mesamedma. 4. Tu 30 dRis vadaSi parlamentma ar miiRo gadawyvetileba, sakiTxi moxsnilad iTvleba da momdevno erTi wlis ganmavlobaSi dauSvebelia imave braldebis wardgena. 5. dauSvebelia prezidentisTvis wardgenili braldebis parlamentSi ganxilva da gadawyvetilebis miReba sagangebo an saomari mdgomareobis an omis dros.

muxli 64 1. konstituciis darRvevisas an/da danaSaulis CadenisaTvis impiCmentis wesiT uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomaris, mTavrobis wevrebis, kontrolis palatis Tavmjdomaris da erovnuli bankis sabWos wevrebis gadayenebis sakiTxis aRZvris ufleba aqvs parlamentis sruli Semadgenlobis aranakleb erT mesameds. (10.10.2008. #344) 2. 63-e muxlis me-2 punqtiT gaTvaliswinebuli wesiT daskvnis miRebis Semdeg sruli Semadgenlobis umravlesobiT parlamenti uflebamosilia Tanamdebobidan gadaayenos am muxlis pirvel punqtSi CamoTvlili Tanamdebobis pirebi. am SemTxvevebze vrceldeba agreTve 63-e muxlis me-4 punqtis moqmedeba.

muxli 65 1. saqarTvelos parlamenti sruli Semadgenlobis umravlesobiT axdens saerTaSoriso xelSekrulebaTa da SeTanxmebaTa ratificirebas, denonsirebasa da gauqmebas. 2. im saerTaSoriso xelSekrulebaTa da SeTanxmebaTa garda, romlebic iTvaliswineben ratificirebas, savaldebuloa agreTve iseTi saerTaSoriso xelSekrulebisa da SeTanxmebis ratificireba, romelic: a) iTvaliswinebs saerTaSoriso organizaciaSi an saxelmwifoTaSoris kavSirSi saqarTvelos Sesvlas; b) samxedro xasiaTisaa; g) exeba saxelmwifos teritoriul mTlianobas an saxelmwifo sazRvrebis Secvlas; d) dakavSirebulia saxelmwifos mier sesxis aRebasa da gacemasTan; e) moiTxovs Sidasaxelmwifoebrivi kanonmdeblobis Secvlas, nakisr saerTaSoriso valdebulebaTa Sesasruleblad aucilebeli kanon25

saqarTvelos konstitucia

ebisa da kanonis Zalis mqone aqtebis miRebas. 3. parlaments unda ecnobos sxva saerTaSoriso xelSekrulebaTa da SeTanxmebaTa dadebis Sesaxeb. 4. sakonstitucio sasamarTloSi konstituciuri sarCelis an wardginebis Setanis SemTxvevaSi dauSvebelia Sesabamisi saerTaSoriso xelSekrulebis Tu SeTanxmebis ratificireba sakonstitucio sasamarTlos gadawyvetilebis gamotanamde.

muxli 66 1. parlamentSi kanonproeqti an dadgenileba miRebulad iTvleba, roca mas mxars dauWers damswreTa umravlesoba, magram aranakleb parlamentis sruli Semadgenlobis erTi mesamedisa, Tu konstituciiT ar aris gansazRvruli kanonproeqtis an dadgenilebis miRebis sxva wesi. 11. konstituciuri SeTanxmeba damtkicebulad iTvleba, Tu mas mxars dauWers parlamentis sruli Semadgenlobis sul cota sami mexuTedi. (30.03.2001. #826) 2. organuli kanonis proeqti miRebulad iTvleba, Tu mas mxars dauWers parlamentis siiTi Semadgenlobis naxevarze meti. 3. parlamentis Tanxmoba miiReba dadgenilebis saxiT, Tu konstituciiT sxva wesi ar aris gansazRvruli. 4. sxva saxis gadawyvetilebaTa miRebis wesi ganisazRvreba parlamentis reglamentiT.

muxli 67 1. sakanonmdeblo iniciativis ufleba aqvs saqarTvelos prezidents mxo­lod gansakuTrebul SemTxvevebSi, mTavrobas, parlamentis wevrs, saparlamento fraqcias, parlamentis komitets, afxazeTis avtonomiuri respublikisa da aWaris avtonomiuri respublikis umaRles warmomadgenlobiT organoebs, aranakleb 30000 amomrCevels. 2. saqarTvelos prezidentis an mTavrobis mier wardgenil kanonproeqts maTive moTxovniT parlamenti ganixilavs riggareSe. 3. Tu mTavroba kanoniT gaTvaliswinebul vadaSi ar warmoadgens SeniSvnebs parlamentSi gansaxilvel kanonproeqtTan dakavSirebiT, kanonproeqti mTavrobis mier mowonebulad CaiTvleba. (6.02.2004. #3272)

muxli 68 1. parlamentis mier miRebuli kanonproeqti 7 dRis vadaSi gadaecema saqarTvelos prezidents. (6.02.2004. #3272) 26

Tavi meoTxe. saqarTvelos prezidenti

2. prezidenti 10 dRis vadaSi xels awers da aqveynebs kanons an motivirebuli SeniSvnebiT ubrunebs parlaments. 3. Tu prezidenti daabrunebs kanonproeqts, parlamenti kenWs uyris prezidentis SeniSvnebs. SeniSvnaTa misaRebad sakmarisia xmaTa igive raodenoba, rac am saxiT kanonproeqtisaTvis dadgenilia konstituciis 66-e muxliT. Tu SeniSvnebi miRebulia, kanonproqtis saboloo redaqcia gadaecema prezidents, romelic 7 dRis vadaSi xels awers da aqveynebs mas. 4. Tu parlamentma ar miiRo prezidentis SeniSvnebi, kenWi eyreba kanonproeqtis pirvandel redaqcias. kanoni an organuli kanoni miRebulad CaiTvleba, Tu mas mxari dauWira parlamentis siiTi Semadgenlobis aranakleb samma mexuTedma. konstituciis Sesworeba miRebulad CaiTvleba, Tu mas mxari dauWira parlamentis sruli Semadgenlobis aranakleb orma mesamedma. 5. Tu prezidentma dadgenil vadaSi ar gamoaqveyna kanoni, mas xels awers da aqveynebs parlamentis Tavmjdomare. 6. kanoni ZalaSi Sedis misi oficialur organoSi gamoqveynebidan meTxuTmete dRes, Tu sxva vada ar aris dadgenili.

Tavi meoTxe saqarTvelos prezidenti muxli 69 1. saqarTvelos prezidenti aris saqarTvelos saxelmwifos meTauri. (6.02.2004. #3272) 2. saqarTvelos prezidenti warmarTavs da axorcielebs saxelmwifos saSinao da sagareo politikas. igi uzrunvelyofs qveynis erTianobas da mTlianobas, saxelmwifo organoTa saqmianobas konstituciis Sesabamisad. 3. saqarTvelos prezidenti saqarTvelos umaRlesi warmomadgenelia sagareo urTierTobebSi.

muxli 70 1. saqarTvelos prezidenti airCeva sayovelTao, Tanaswori da pirdapiri saarCevno uflebis safuZvelze faruli kenWisyriT 5 wlis vadiT. erTi da igive piri prezidentad SeiZleba airCes zedized mxo­ lod orjer. 27

saqarTvelos konstitucia

2. prezidentad SeiZleba airCes saarCevno uflebis mqone dabadebiT saqarTvelos moqalaqe 35 wlis asakidan, romelsac saqarTveloSi ucxovria 15 wels mainc da arCevnebis daniSvnis dRes cxovrobs saqarTveloSi. 3. prezidentobis kandidatis dasaxelebis ufleba aqvs moqalaqeTa politikur gaerTianebas an sainiciativo jgufs. kandidatis wardgena dadasturebuli unda iyos amomrCevelTa xelmowerebiT organuli kanoniT dadgenili wesiT. organuli kanoniT gansazRvruli amomrCevlebis xelmowerebis raodenoba ar SeiZleba iyos amomrCevelTa raodenobis 1%-ze meti. (12.03.2008. #5853) 4. arCeulad CaiTvleba kandidati, romelsac xma misca arCevnebis monawileTa naxevarze metma. (6.02.2004. #3272) 5. Tu arCevnebis pirvel turSi verc erTma kandidatma ver miiRo xmaTa saWiro raodenoba, pirveli turis Sedegebis oficialurad gamocxadebidan ori kviris Tavze imarTeba arCevnebis meore turi. (27.12.2006. #4133) 6. arCevnebis meore turSi kenWi eyreba pirvel turSi ukeTesi Sedegis mqone or kandidats. arCeulad CaiTvleba is kandidati, romelic met xmas miiRebs. (6.02.2004. #3272) 7. Tu arCevnebis pirvel turSi mxolod erTi kandidati monawileobda da man xmaTa saWiro raodenoba ver miiRo, an Tu meore turSi ar airCa prezidenti, arCevnebis dRidan ori Tvis vadaSi imarTeba xelaxali arCevnebi. (27.12.2006. #4133) 8. sagangebo an saomari mdgomareobis dros arCevnebi ar tardeba. 9. prezidentis morigi arCevnebi tardeba prezidentis uflebamosilebis vadis amowurvis kalendaruli wlis oqtomberSi. arCevnebis TariRs niSnavs saqarTvelos prezidenti arCevnebamde ara ugvianes 60 dRisa. (27.12.2006. #4133) 10. prezidentis arCevnebis wesi da pirobebi agreTve arCevnebSi kandidatad monawileobis dauSvebloba ganisazRvreba konstituciiTa da organuli kanoniT. ( 20.07.1999. #2224 )

muxli 71 1. Tanamdebobis dakavebis win saqarTvelos axalarCeuli prezidenti warmoTqvams saprogramo sityvas da debs fics: `me, saqarTvelos prezidenti, RvTisa da eris winaSe vacxadeb, rom davicav saqarTvelos konstitucias, qveynis damoukideblobas, erTianobasa da ganuyoflobas, keTilsindisierad aRvasruleb 28

Tavi meoTxe. saqarTvelos prezidenti

prezidentis movaleobas, vizruneb Cemi qveynis moqalaqeTa usafrTxoebisa da keTildReobisaTvis, Cemi xalxisa da mamulis aRorZinebisa da ZlevamosilebisaTvis~. 2. pirveli punqtiT gaTvaliswinebuli ceremoniali imarTeba prezidentis arCevis dRidan mesame kvira dRes.

muxli 72 saqarTvelos prezidents ufleba ara aqvs ekavos sxva Tanamdeboba, garda partiulisa, eweodes samewarmeo saqmianobas, iRebdes xelfass an sxvagvar mudmiv anazRaurebas raime sxva saqmianobisaTvis. (6.02.2004. #3272)

muxli 73 1. saqarTvelos prezidenti: a) debs saerTaSoriso xelSekrulebebsa da SeTanxmebebs, awarmoebs molaparakebas ucxoeTis saxelmwifoebTan; parlamentis TanxmobiT niSnavs saqarTvelos elCebsa da sxva diplomatiur warmomadgenlebs; iRebs ucxoeTis saxelmwifoTa da saerTaSoriso organizaciaTa elCebisa da sxva diplomatiuri warmomadgenlebis akreditacias; (27.12.2006. #4133) a1) saqarTvelos saxelmwifos saxeliT debs konstituciur SeTanxmebas saqarTvelos samociqulo avtokefalur marTlmadidebel eklesiasTan;(30.03.2001. #826) b) niSnavs premier-ministrs, Tanxmobas aZlevs premier-ministrs mTavrobis wevris _ ministris daniSvnaze; (6.02.2004. #3272) g) uflebamosilia sakuTari iniciativiT an konstituciiT gaTvaliswinebul sxva SemTxvevebSi gadaayenos mTavroba, Tanamdebobidan gaaTavisuflos saqarTvelos Tavdacvis, Sinagan saqmeTa da iusticiis ministrebi; (10.10.2008. #344) d) iRebs mTavrobis, mTavrobis wevrisa da kanoniT gansazRvrul sxva Tanamdebobis pirTa gadadgomas, uflebamosilia mTavrobas, mTavrobis wevrs daakisros movaleobaTa Sesruleba mTavrobis axali Semadgenlobis an mTavrobis axali wevris daniSvnamde; (6.02.2004. #3272) e) Tanxmobas aZlevs mTavrobas parlamentSi saqarTvelos saxelmwifo biujetis proeqtis wardgenaze; (6.02.2004. #3272) v) parlaments warudgens, niSnavs da aTavisuflebs Tanamdebobis pirebs konstituciiTa da kanoniT gansazRvrul SemTxvevebSi da dadgenili wesiT; 29

saqarTvelos konstitucia

z) saqarTveloze SeiaraRebuli Tavdasxmis SemTxvevaSi acxadebs saomar mdgomareobas, saTanado pirobebis arsebobisas debs zavs da ara ugvianes 48 saaTisa Seaqvs es gadawyvetilebebi parlamentSi dasamtkiceblad; T) omianobis Tu masobrivi areulobis, qveynis teritoriuli mTlianobis xelyofis, samxedro gadatrialebisa da SeiaraRebuli amboxebis, ekologiuri katastrofebis da epidemiebis dros, an sxva SemTxvevebSi, roca saxelmwifo xelisuflebis organoebi moklebuli arian konstituciur uflebamosilebaTa normaluri ganxorcielebis SesaZleblobas, acxadebs sagangebo mdgomareobas qveynis mTel teritoriaze an mis romelime nawilSi da es gadawyvetileba ara ugvianes 48 saaTisa Seaqvs parlamentSi dasamtkiceblad. sagangebo mdgomareobis dros gamoscems kanonis Zalis mqone dekretebs, romlebic moqmedebs sagangebo mdgomareobis damTavrebamde, axorcielebs sagangebo RonisZiebebs. dekretebi waredgineba parlaments, roca igi Seikribeba. sagangebo uflebamosilebani vrceldeba mxolod im teritoriaze, sadac am punqtSi aRniSnul mizezTa gamo gamocxadebulia sagangebo mdgomareoba; i) parlamentis TanxmobiT uflebamosilia SeaCeros TviTmmarTvelobis an teritoriuli erTeulebis sxva warmomadgenlobiTi organoebis saqmianoba, an daiTxovos isini, Tu maTi moqmedebiT safrTxe Seeqmna qveynis suverenitets, teritoriul mTlianobas, saxelmwifo xelisuflebis organoTa konstituciur uflebamosilebaTa ganxorcielebas; k) konstituciisa da kanonis safuZvelze gamoscems brZanebulebebs da gankargulebebs; l) xels awers da aqveynebs kanonebs konstituciiT gansazRvruli wesiT; m) wyvets moqalaqeobis, TavSesafris micemis sakiTxebs; n) aniWebs saxelmwifo jildoebs, umaRles samxedro, specialur da sapatio wodebebs, umaRles diplomatiur rangebs; o) Seiwyalebs msjavrdebulT. p) daiTxovs parlaments konstituciiT dadgenil SemTxvevebSi da wesiT; (6.02.2004. #3272) J) amoRebulia (27.12.2006. #4133 amoqmeddes organuli kanoniT Sesabamisi sakiTxebis mowesrigebis Semdeg). r) parlamentis daTxovnidan axladarCeuli parlamentis pirvel Sekrebamde, gansakuTrebul SemTxvevebSi, uflebamosilia saga30

Tavi meoTxe. saqarTvelos prezidenti

dasaxado da sabiujeto sakiTxebze gamosces kanonis Zalis mqone aqti _ dekreti, romelic Zalas kargavs, Tu axladarCeuli parlamenti pirveli Sekrebidan erTi Tvis ganmavlobaSi ar daamtkicebs mas; (6.02.2004. #3272) s) 511 muxlis „a“ _ „d“ qvepunqtebiT gaTvaliwinebuli garemoebebis arsebobisas parlamentis mier konstituciiT dadgenil vadaSi mTavrobis SemadgenlobisaTvis ndobis gamoucxadeblobis SemTxvevaSi uflebamosilia daniSnos premier-ministri da Tanxmoba misces mas ministrebis daniSvnaze. zemoaRniSnuli garemoebebis amowurvidan erTi Tvis ganmavlobaSi prezidenti xelaxla warudgens parlaments mTavrobis Semadgenlobas ndobis misaRebad. (6.02.2004. #3272) 2. prezidenti niSnavs parlamentisa da warmomadgenlobiTi organoebis arCevnebs kanoniT dadgenili wesiT. 3. saqarTvelos prezidenti uflebamosilia SeaCeros an gaauqmos mTavrobisa da aRmasrulebeli xelisuflebis dawesebulebaTa aqtebi, Tu isini ewinaaRmdegebian saqarTvelos konstitucias, saerTaSoriso xelSekrulebebsa da SeTanxmebebs, kanonebsa da prezidentis normatiul aqtebs. (6.02.2004. #3272) 4. prezidenti aris saqarTvelos samxedro Zalebis umaRlesi mTavarsardali. igi niSnavs erovnuli uSiSroebis sabWos wevrebs, Tanamdebobaze niSnavs da Tanamdebobidan gadaayenebs saqarTvelos SeiaraRebuli Zalebis gaerTianebuli Stabis ufross, sxva mxedarTmTavrebs. (27.12.2006. #4136) 5. prezidenti uflebamosilia mimarTos xalxs da parlaments. weliwadSi erTxel igi parlaments warudgens moxsenebas qveynis mdgomareobis umniSvnelovanes sakiTxebze. 6. prezidenti axorcielebs konstituciiTa da kanoniT gansazRvrul sxva uflebamosilebebs.

muxli 74 1. saqarTvelos parlamentis, aranakleb 200000 amomrCevlis moTxovniT an sakuTari iniciativiT saqarTvelos prezidenti konstituciiTa da organuli kanoniT gansazRvrul sakiTxebze niSnavs referendums misi Catarebis moTxovnis miRebidan 30 dRis ganmavlobaSi. 2. ar SeiZleba referendumis mowyoba kanonis misaRebad an gasauqmeblad, amnistiisa da Sewyalebis gamo, saerTaSoriso xelSekrulebaTa da SeTanxmebaTa ratificirebisa da denonsirebis Sesaxeb, agreTve iseT sakiTxebze, romlebic zRudaven adamianis ZiriTad konstituci31

saqarTvelos konstitucia

ur uflebebsa da Tavisuflebebs. 3. referendumis daniSvnasa da CatarebasTan dakavSirebuli sakiTxebi ganisazRvreba organuli kanoniT.

muxli 75 1. saqarTvelos prezidenti xelSeuvalia. Tanamdebobaze yofnis dros ar SeiZleba misi dapatimreba an sisxlis samarTlis pasuxisgebaSi micema. 2. prezidentis mier konstituciis darRvevis, saxelmwifo Ralatisa da sisxlis samarTlis sxva danaSaulis Cadenis SemTxvevaSi parlaments konstituciis 63-e muxliTa da organuli kanoniT dadgenili wesiT SeuZlia Tanamdebobidan gadaayenos prezidenti, Tu: a) konstituciis darRveva dadasturebulia sakonstitucio sasamarTlos gadawyvetilebiT; b) saxelmwifos Ralatisa da sisxlis samarTlis sxva danaSaulis Semadgenlobis niSnebi dadasturebulia uzenaesi sasamarTlos daskvniT.

muxli 76 1. saqarTvelos prezidentis mier Tavisi uflebamosilebis ganxorcielebis SeuZleblobis an saqarTvelos prezidentis uflebamosilebis vadamde Sewyvetis SemTxvevaSi saqarTvelos prezidentis movaleobas asrulebs parlamentis Tavmjdomare, xolo parlamentis Tavmjdomaris mier saqarTvelos prezidentis movaleobis ganxorcielebis SeuZleblobis SemTxvevaSi, agreTve Tu parlamenti daTxovnilia, saqarTvelos prezidentis movaleobas asrulebs premierministri. parlamentis Tavmjdomaris mier saqarTvelos prezidentis movaleobis Sesrulebis periodSi parlamentis Tavmjdomaris movaleobas, parlamentis Tavmjdomaris davalebiT, asrulebs parlamentis Tavmjdomaris erT-erTi moadgile. premier-ministris mier saqarTvelos prezidentis movaleobis Sesrulebis periodSi premierministris movaleobas asrulebs pirveli vice-premieris uflebamosilebis mqone mTavrobis wevri. (11.03.2008. # 5833) 2. prezidentis movaleobis Semsrulebeli uflebamosili ar aris gamoiyenos 73-e muxlis pirveli punqtis „g“ da „i“ qvepunqtebiT da 74-e muxlis pirveli punqtiT gaTvaliswinebuli uflebebi, aseve daiTxovos parlamenti. (6.02.2004. #3272) 3. prezidentis arCevnebi tardeba prezidentis uflebamosilebis Sewyvetis droidan 45 dRis ganmavlobaSi da mis Catarebas uzrunvelyofs parlamenti.

32

Tavi meoTxe1. saqarTvelos mTavroba

muxli 761 amoRebulia (10.10.2008. #344) muxli 77 saqarTvelos prezidentis uflebamosilebaTa ganxorcielebis xelSewyobis mizniT iqmneba saqarTvelos prezidentis administracia. saqarTvelos prezidentis administraciis ufross Tanamdebobaze niSnavs da aTavisuflebs, administraciis struqturasa da saqmianobis wess gansazRvravs saqarTvelos prezidenti. (6.02.2004. #3272)

Tavi meoTxe1 saqarTvelos mTavroba (6.02.2004. #3272)

muxli 78 1. mTavroba saqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamisad uzrunvelyofs aRmasrulebeli xelisuflebis, qveynis saSinao da sagareo politikis ganxorcielebas. mTavroba pasuxismgebelia saqarTvelos prezidentisa da parlamentis winaSe. 2. mTavroba Sedgeba premier-ministrisa da ministrebisagan. mTavrobis SemadgenlobaSi SeiZleba iyos saxelmwifo ministri (saxelmwifo ministrebi). premier-ministri uflebamosilia mTavrobis erT-erT wevrs daakisros pirveli vice-premieris, agreTve erT an ramdenime wevrs _ vice-premieris movaleobis Sesruleba. mTavroba da mTavrobis wevrebi uflebamosilebas ixsnian saqarTvelos prezidentis winaSe. (11.03.2008. #5833) 21. pirveli vice-premierisa da vice-premieris movaleobis dakisrebis wesi da uflebamosilebebi ganisazRvreba kanoniT. (11.03.2008. #5833) 3. mTavroba konstituciis, kanonebis da prezidentis normatiuli aqtebis safuZvelze da maT Sesasruleblad iRebs dadgenilebasa da gankargulebas, romlebsac xels awers premier-ministri. 4. saqarTvelos prezidenti uflebamosilia gansakuTrebiT mniSvnelovan saxelmwifoebriv sakiTxebTan dakavSirebiT moiwvios da Tavmjdomareobdes mTavrobis sxdomas. sxdomaze miRebuli gadawyvetileba formdeba prezidentis aqtiT. 5. mTavrobis struqtura, uflebamosileba da saqmianobis wesi ganisazRvreba konstituciiT da kanoniT, romlis proeqtsac parlaments 33

saqarTvelos konstitucia

warudgens mTavroba prezidentTan SeTanxmebiT. 6. mTavroba uflebamosilia gadadges sakuTari gadawyvetilebiT. 7. mTavrobis uflebamosileba iwyeba konstituciiT dadgenili wesiTa da SemTxvevebSi mTavrobis wevrebis daniSvnisTanave. (6.02.2004. #3272)

muxli 79 1. mTavrobis Tavmjdomarea premier-ministri. 2. premier-ministri gansazRvravs mTavrobis saqmianobis mimarTulebebs, organizacias uwevs mTavrobis saqmianobas, axorcielebs koordinacias da kontrols mTavrobis wevrebis saqmianobaze, moaxsenebs saqarTvelos prezidents mTavrobis saqmianobis Sesaxeb da pasuxismgebelia mTavrobis saqmianobisaTvis saqarTvelos prezidentisa da parlamentis winaSe. 3. premier-ministri parlamentis moTxovniT warudgens mas samTavrobo programis Sesrulebis mimdinareobis Sesaxeb angariSs. 4. premier-ministri Tavisi uflebamosilebis farglebSi gamoscems individualur samarTlebriv aqts _ brZanebas, agreTve, axorcielebs srul administraciul funqciebs mTavrobis SenobaSi. 5. premier-ministri prezidentis TanxmobiT niSnavs mTavrobis sxva wevrebs, uflebamosilia Tanamdebobidan gaaTavisuflos mTavrobis wevrebi. 6. premier-ministri kanoniT gaTvaliswinebul SemTxvevebSi da wesiT Tanamdebobaze niSnavs da Tanamdebobidan aTavisuflebs sxva Tanamdebobis pirebs. 7. premier-ministris gadadgoma an misi uflebamosilebis Sewyveta iwvevs mTavrobis sxva wevrTa uflebamosilebis Sewyvetas. mTavrobis sxva wevris gadadgomis an Tanamdebobidan gaTavisuflebis SemTxvevaSi premier-ministri saqarTvelos prezidentis TanxmobiT ori kviris vadaSi niSnavs mTavrobis axal wevrs. (6.02.2004. #3272)

muxli 80 1. saqarTvelos prezidentis mier ficis miRebis Semdeg mTavroba ixsnis uflebamosilebas saqarTvelos prezidentis winaSe. prezidenti iRebs mTavrobis uflebamosilebis moxsnas da masve SeuZlia daakisros movaleobaTa Sesruleba mTavrobis axali Semadgenlobis daniSvnamde. 2. saqarTvelos prezidenti mTavrobis gadadgomis, gadayenebis an uflebamosilebis moxsnidan 7 dRis ganmavlobaSi saparlamento fraqcie34

Tavi meoTxe1. saqarTvelos mTavroba

bTan konsultaciebis Semdeg SearCevs premier-ministris kandidaturas, xolo premier-ministrobis kandidati saqarTvelos prezidentTan SeTanxmebiT 10 dRis vadaSi _ mTavrobis wevrebis kandidaturebs. am punqtis pirveli winadadebiT gaTvaliswinebuli proceduris dasrulebidan 3 dRis vadaSi saqarTvelos prezidenti parlaments warudgens mTavrobis Semadgenlobas ndobis misaRebad. 3. parlamenti saqarTvelos prezidentis mier mTavrobis Semadgenlobis wardgenidan erTi kviris vadaSi ganixilavs da kenWs uyris mTavrobis Semadgenlobisa da samTavrobo programisTvis ndobis gamocxadebis sakiTxs. parlamentis ndobis misaRebad saWiroa parlamentis sruli Semadgenlobis umravlesobis mxardaWera. mTavrobis wevrebi unda dainiSnon ndobis gamocxadebidan sami dRis vadaSi. parlamenti uflebamosilia ndoba ar gamoucxados mTavrobis Semadgenlobas da imave gadawyvetilebaSi dasvas mTavrobis calkeuli wevris acilebis sakiTxi. prezidentis mier acilebis Sesaxeb parlamentis gadawyvetilebis gaziarebis SemTxvevaSi dauSvebelia acilebuli piris mTavrobis imave SemadgenlobaSi daniSvna mTavrobis gaTavisuflebuli an gadamdgari wevris nacvlad. 4. Tu mTavrobis Semadgenlobam da misma samTavrobo programam ver miiRo parlamentis ndoba, saqarTvelos prezidenti erTi kviris vadaSi warudgens parlaments mTavrobis imave an axal Semadgenlobas. parlamenti axorcielebs am muxlis me-3 punqtiT gaTvaliswinebul proceduras. 5. Tu mTavrobis Semadgenlobam da samTavrobo programam zedized samjer ver miiRo parlamentis ndoba, saqarTvelos prezidenti 5 dRis vadaSi wamoayenebs premier-ministris axal kandidaturas an parlamentis Tanxmobis gareSe niSnavs premier-ministrs, xolo premierministri, aseve 5 dRis vadaSi, daniSnavs ministrebs saqarTvelos pre­ zidentis TanxmobiT. am SemTxvevaSi saqarTvelos prezidenti daiTxovs parlaments da daniSnavs riggareSe arCevnebs. 6. am muxliT gaTvaliswinebuli procedurebis mimdinareobisas dauSvebelia saqarTvelos prezidentis impiCmentis wesiT Tanamdebobidan gadayenebis sakiTxis aRZvra. (6.02.2004. #3272)

muxli 81 1. parlamenti uflebamosilia undobloba gamoucxados mTavrobas sruli Semadgenlobis umravlesobiT. undoblobis gamocxadebis sakiTxis aRZvris ufleba aqvs parlamentis sruli Semadgenlobis aranakleb erT mesameds. mTavrobisadmi undoblobis gamocxadebis Semdeg saqarTvelos prezidenti gadaayenebs mTavrobas an ar iziarebs par35

saqarTvelos konstitucia

lamentis gadawyvetilebas. Tu parlamenti ara uadres 90 da ara ugvianes 100 dRisa kvlav gamoucxadebs mTavrobas undoblobas, saqarTvelos prezidenti gadaayenebs mTavrobas an daiTxovs parlaments da daniSnavs riggareSe arCevnebs. 511 muxlis „a“_„d“ qvepunqtebiT gaTvaliswinebuli garemoebebis arsebobisas undoblobis gamocxadebis Sesaxeb ganmeorebiTi kenWisyra unda gaimarTos am garemoebebis amowurvidan 15 dReSi. 2. parlamenti uflebamosilia dadgenilebiT aRZras mTavrobisTvis upirobo undoblobis gamocxadebis sakiTxi. Tu dadgenilebis miRebidan ara uadres 15 da ara ugvianes 20 dRisa parlamenti sruli Semadgenlobis sami mexuTedis umravlesobiT gamoucxadebs mTavrobas undoblobas, prezidenti gadaayenebs mTavrobas. Tu parlamenti mTavrobas undoblobas ver gamoucxadebs, mTavrobis undoblobis sakiTxis dasma Semdgomi 6 Tvis ganmavlobaSi dauSvebelia. 3. am muxlis me-2 punqtiT gaTvaliswinebuli wesiT mTavrobis gadayenebis SemTxvevaSi saqarTvelos prezidenti uflebamosili ar aris mTavrobis momdevno SemadgenlobaSi daniSnos igive piri premier-ministrad an waradginos premier-ministrobis igive kandidatura. 4. premier-ministri uflebamosilia dasvas mTavrobis ndobis sakiTxi parlamentSi gansaxilvel saxelmwifo biujetis, sagadasaxdo kodeqsis da mTavrobis stuqturis, uflebamosilebisa da saqmianobis wesis Sesaxeb kanonproeqtebze. parlamenti mTavrobas ndobas ucxadebs sruli Semadgenlobis umravlesobiT. Tu parlamenti mTavrobas ndobas ar gamoucxadebs, saqarTvelos prezidenti erTi kviris ganmavlobaSi gadaayenebs mTavrobas an daiTxovs parlaments da daniSnavs riggareSe arCevnebs. 5. ndobis gamocxadebasTan dakavSirebiT kenWisyra unda gaimarTos sakiTxis dasmidan 15 dRis ganmavlobaSi. am vadaSi kenWisyris Cautarebloba niSnavs ndobis gamocxadebas. 6. parlamentis mier mTavrobisaTvis ndobis gamocxadebisas Sesabamisi kanonproeqti miRebulad CaiTvleba. 7. am muxliT gaTvaliswinebuli procedurebis mimdinareobisas dauSvebelia saqarTvelos prezidentis impiCmentis wesiT Tanamdebobidan gadayenebis sakiTxis aRZvra. (6.02.2004. #3272)

muxli 811 1. parlamentis mier mTavrobisa da misi samTavrobo programisaTvis ndobis gamocxadebis Semdeg mTavrobis Tavdapirveli Semadgenlobis erTi mesamediT, magram aranakleb mTavrobis 5 wevriT ganaxlebis SemTxvevaSi, saqarTvelos prezidenti erTi kviris vadaSi warudgens 36

Tavi meoTxe1. saqarTvelos mTavroba

parlaments ndobis misaRebad mTavrobis Semadgenlobas. 2. parlamentis mier mTavrobis SemadgenlobisTvis ndobis gamocxadeba xdeba konstituciis me-80 muxliT dadgenili wesiT.

muxli 812 1. saministroebi iqmneba saxelmwifoebrivi da sazogadoebrivi cxovrebis gansazRvrul sferoSi saxelmwifo mmarTvelobis da saxelmwifo politikis ganxorcielebis uzrunvelsayofad. 2. saministros xelmZRvanelobs ministri, romelic damoukideblad iRebs gadawyvetilebas mis kompetencias mikuTvnebul sakiTxebze. ministri kanonis, prezidentis normatiuli aqtis an mTavrobis dadgenilebis safuZvelze da maT Sesasruleblad gamoscems brZanebas. 3. saxelmwifo ministri iniSneba konstituciiT dadgenili wesiT gansakuTrebuli mniSvnelobis saxelmwifoebrivi amocanebis Sesasruleblad. 4. mTavrobis wevrs ufleba ar aqvs ekavos sxva Tanamdeboba, garda partiulisa, daafuZnos sawarmo, eweodes samewarmeo saqmianobas, iRebdes xelfass raime sxva saqmianobidan, garda samecniero, pedagogiuri, SemoqmedebiTi saqmianobisa. 5. mTavrobis wevri uflebamosilia gadadges Tanamdebobidan. (6.02.2004. #3272)

muxli 813 (11.03.2008. #5833) 1. saqarTvelos prezidentisa da mTavrobis warmomadgenlobas saqarTvelos administraciul-teritoriul erTeulebSi uzrunvelyofs saxelmwifo rwmunebuli _ gubernatori. 2. saxelmwifo rwmunebuli _ gubernatori kanoniT dadgenili wesiT axorcielebs saxelmwifo zedamxedvelobas adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebis saqmianobaze da axorcielebs kanoniT gansazRvrul sxva uflebamosilebebs. 3. saxelmwifo rwmunebulis _ gubernatoris Tanamdebobaze daniSvnisa da Tanamdebobidan gaTavisuflebis wesi ganisazRvreba kanoniT.

muxli 814 (10.10.2008. #344) prokuraturis organoebi Sedis iusticiis saministros sistemaSi da maT saerTo xelmZRvanelobas axorcielebs iusticiis ministri. prokuraturis uflebamosileba da saqmianobis wesi ganisazRvreba kanoniT.

37

saqarTvelos konstitucia

Tavi mexuTe sasamarTlo xelisufleba muxli 82 1. sasamarTlo xelisufleba xorcieldeba sakonstitucio kontrolis, marTlmsajulebis da kanoniT dadgenili sxva formebis meSveobiT. 2. sasamarTlos aqtebi savaldebuloa yvela saxelmwifo organosa da pirisaTvis qveynis mTel teritoriaze. 3. sasamarTlo xelisufleba damoukidebelia da mas axorcieleben mxo­ lod sasamarTloebi. 4. sasamarTlos gadawyvetileba gamoaqvs saqarTvelos saxeliT. 5. saerTo sasamarTloebSi saqmeebi nafici msajulebis mier ganixileba kanoniT gaTvaliswinebul SemTxvevebSi da wesiT. (6.02.2004. #3272)

muxli 83 1. sakonstitucio kontrolis sasamarTlo organoa saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlo. misi uflebamosileba, Seqmnisa da saqmianobis wesi ganisazRvreba konstituciiT da organuli kanoniT. 2. marTlmsajulebas axorcieleben saerTo sasamarTloebi. maTi sistema dadgenilia organuli kanoniT. (27.12.2006. #4133) 3. samxedro sasamarTlos SemoReba SeiZleba saomar pirobebSi da mxo­ lod saerTo sasamarTlos sistemaSi. 4. sagangebo an specialuri sasamarTloebis Seqmna dauSvebelia.

muxli 84 1. mosamarTle Tavis saqmianobaSi damoukidebelia da emorCileba mxo­ lod konstitucias da kanons. raime zemoqmedeba mosamarTleze, an Careva mis saqmianobaSi gadawyvetilebis miRebaze zegavlenis mizniT, akrZalulia da isjeba kanoniT. 2. mosamarTlis Camocileba saqmis ganxilvisagan, Tanamdebobidan misi vadamde ganTavisufleba an sxva Tanamdebobaze gadayvana daiSveba mxo­lod kanoniT gansazRvrul SemTxvevebSi. 3. aravis ara aqvs ufleba mosTxovos mosamarTles angariSi konkretul saqmeze. 4. baTilia yvela aqti, romelic zRudavs mosamarTlis damoukideb­ lobas. 38

Tavi mexuTe. sasamarTlo xelisufleba

5. sasamarTlos gadawyvetilebis gauqmeba, Secvla an SeCereba SeuZlia mxolod sasamarTlos kanoniT gansazRvruli wesiT.

muxli 85 1. sasamarTloSi saqme ganixileba Ria sxdomaze. daxurul sxdomaze saqmis ganxilva dasaSvebia mxolod kanoniT gaTvaliswinebul SemTxvevebSi. sasamarTlos gadawyvetileba cxaddeba saqveynod. 2. samarTalwarmoeba xorcieldeba saxelmwifo enaze. pirs, romelmac saxelmwifo ena ar icis, mieCineba Tarjimani. im raionebSi, sadac mosaxleoba ar flobs saxelmwifo enas, uzrunvelyofilia saxelmwifo enis Seswavlisa da samarTalwarmoebasTan dakavSirebuli sakiTxebis gadawyveta. 3. samarTalwarmoeba xorcieldeba mxareTa Tanasworobisa da SejibrebiTobis safuZvelze.

muxli 86 1. mosamarTle SeiZleba iyos saqarTvelos moqalaqe 28 wlis asakidan, Tu mas aqvs umaRlesi iuridiuli ganaTleba da specialobiT muSaobis sul cota 5 wlis gamocdileba. (27.12.2005. #2496) 2. mosamarTlis Tanamdebobaze gamweseba xdeba aranakleb 10 wlis vadiT. mosamarTleTa SerCevis, daniSvnis, Tanamdebobidan ganTavisuflebis wesi ganisazRvreba kanoniT. 3. mosamarTlis Tanamdeboba SeuTavsebelia nebismier sxva TanamdebobasTan da anazRaurebad saqmianobasTan, garda pedagogiuri da samecniero moRvaweobisa. mosamarTle ar SeiZleba iyos politikuri partiis wevri, monawileobdes politikur saqmianobaSi. (27.12.2005. #2496)

muxli 861 (27.12.2006. #4133 amoqmeddes organuli kanoniT Sesabamisi sakiTxebis mowesrigebis Semdeg) 1. mosamarTleTa Tanamdebobaze daniSvnis, mosamarTleTa Tanamdebobidan gaTavisuflebis da sxva amocanebis Sesrulebis mizniT iqmneba saqarTvelos iusticiis umaRlesi sabWo. 2. saqarTvelos iusticiis umaRlesi sabWos Semadgenlobis naxevarze mets Seadgenen saqarTvelos saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa TviTmmarTvelobis organos mier arCeuli wevrebi. saqarTvelos iusticiis umaRles sabWos Tavmjdomareobs saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomare. 3. saqarTvelos iusticiis umaRlesi sabWos uflebamosileba da Seqmnis 39

saqarTvelos konstitucia

wesi ganisazRvreba organuli kanoniT.

muxli 87 1. mosamarTle xelSeuxebelia. dauSvebelia misi sisxlis samarTlis pasuxisgebaSi micema, dakaveba an dapatimreba, misi binis, manqanis, samuSao adgilis an piradi gaCxreka saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomaris Tanxmobis gareSe. gamonaklisia danaSaulze waswrebis SemTxveva, rac dauyovnebliv unda ecnobos saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomares. Tu igi ar miscems Tanxmobas, dakavebuli an dapatimrebuli mosamarTle dauyovnebliv unda ganTavisufldes. 2. saxelmwifo uzrunvelyofs mosamarTlis da misi ojaxis usafrTxoebas.

muxli 88 1. saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlo sasamarTlo xelisuflebas axorcielebs sakonstitucio samarTalwarmoebis wesiT. 2. saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlo Sedgeba 9 mosamarTlisagan _ sakonstitucio sasamarTlos wevrebisagan. sasamarTlos sam wevrs niSnavs saqarTvelos prezidenti, sam wevrs irCevs parlamenti siiTi Semadgenlobis aranakleb sami mexuTediT, sam wevrs niSnavs uzenaesi sasamarTlo. sakonstitucio sasamarTlos wevrTa uflebamosilebis vadaa 10 weli. sakonstitucio sasamarTlo Tavisi Semadgenlobidan 5 wlis vadiT irCevs sakonstitucio sasamarTlos Tavmjdomares. Tavmjdomared erTi da imave piris xelmeored arCeva dauSvebelia. 3. sakonstitucio sasamarTlos wevri ar SeiZleba iyos piri, romelsac adre ekava es Tanamdeboba. 4. sakonstitucio sasamarTlos wevri SeiZleba iyos saqarTvelos moqalaqe 30 wlis asakidan, Tu mas aqvs umaRlesi iuridiuli ganaTleba. sakonstitucio sasamarTlos wevrebis SerCevis, daniSvnisa da arCevis, maTi uflebamosilebis Sewyvetis, agreTve sakonstitucio samarTalwarmoebis da sasamarTlos saqmianobis sxva sakiTxebi ganisazRvreba kanoniT. (27.12.2005. #2496) 5. sakonstitucio sasamarTlos wevri xelSeuxebelia. dauSvebelia misi sisxlis samarTlis pasuxisgebaSi micema, dakaveba an dapatimreba, misi binis, manqanis, samuSao adgilis an piradi gaCxreka sakonstitucio sasamarTlos Tanxmobis gareSe. gamonaklisia danaSaulze waswrebis SemTxveva, rac dauyovnebliv unda ecnobos sakonstitucio sasamarTlos. Tu igi ar miscems Tanxmobas, sakonstitucio sasamarTlos dakavebuli an dapatimrebuli wevri dauyovnebliv unda ganTavisufldes. 40

Tavi mexuTe. sasamarTlo xelisufleba

muxli 89 1. saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlo saqarTvelos prezidentis, mTavrobis, parlamentis wevrTa aranakleb erTi mexuTedis, sasamarTlos, afxazeTis avtonomiuri respublikisa da aWaris avtonomiuri respublikis umaRlesi warmomadgenlobiTi organoebis, saxalxo damcvelis da moqalaqis sarCelisa Tu wardginebis safuZvelze organuli kanoniT dadgenili wesiT: (6.02.2004. #3272) a) iRebs gadawyvetilebebs konstituciasTan, konstituciuri SeTanxmebis, kanonis, prezidentis, mTavrobis, afxazeTis avtonomiuri respublikisa da aWaris avtonomiuri respublikis xelisuflebis umaRles organoTa normatiuli aqtebis Sesabamisobis sakiTxebze; (6.02.2004. #3272) b) ixilavs davas saxelmwifo organoebs Soris kompetenciis Sesaxeb; g) ixilavs moqalaqeTa politikur gaerTianebaTa Seqmnisa da saqmianobis konstituciurobis sakiTxebs; d) ixilavs referendumisa da arCevnebis momwesrigebeli normebis da am normebis safuZvelze Catarebuli an Casatarebeli arCevnebis (referendumis) konstituciurobasTan dakavSirebul davas; (27.12.2005. #2496) e) ixilavs saerTaSoriso xelSekrulebebis da SeTanxmebebis konstituciurobis sakiTxs; v) piris sarCelis safuZvelze ixilavs normatiuli aqtebis konstituciurobas saqarTvelos konstituciis meore TaviT aRiarebuli adamianis ZiriTad uflebebTan da TavisuflebebTan mimarTebiT; (27.12.2005. #2496) v1) ixilavs davas „aWaris avtonomiuri respublikis statusis Sesaxeb“ saqarTvelos konstituciuri kanonis darRvevis Taobaze; (01.07.2004. #306) z) axorcielebs saqarTvelos konstituciiT da organuli kanoniT gansazRvrul sxva uflebamosilebebs. 2. sakonstitucio sasamarTlos gadawyvetileba sabolooa. arakonstituciurad cnobili normatiuli aqti an misi nawili kargavs iuridiul Zalas sakonstitucio sasamarTlos Sesabamisi gadawyvetilebis gamoqveynebis momentidan.

muxli 90 1. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo aris umaRlesi sakasacio sasamarTlo. (27.12.2005. #2496) 41

saqarTvelos konstitucia

2. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomares da uzenaesi sasamarTlos mosamarTleebs saqarTvelos prezidentis wardginebiT siiTi Semadgenlobis umravlesobiT irCevs parlamenti aranakleb 10 wlis vadiT. 3. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos uflebamosileba, organizacia, saqmianobisa da uzenaesi sasamarTlos wevrTa uflebamosilebis vadamde Sewyvetis wesi ganisazRvreba kanoniT. 4. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomare da wevrebi xelSeuxebeli arian. uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomaris da wevrebis sisxlis samarTlis pasuxisgebaSi micema, dakaveba an dapatimreba, maTi binis, manqanis, samuSao adgilis an piradi gaCxreka SeiZleba mxolod parlamentis TanxmobiT. gamonaklisia danaSaulze waswrebis SemTxveva, rac dauyovnebliv unda ecnobos parlaments. Tu parlamenti ar miscems Tanxmobas, dakavebuli an dapatimrebuli piri dauyovnebliv unda ganTavisufldes.

muxli 91 amoRebulia (6.02.2004. #3272)

Tavi meeqvse saxelmwifo finansebi da kontroli muxli 92 1. saqarTvelos parlamenti siiTi Semadgenlobis umravlesobiT yovelwliurad iRebs saxelmwifo biujetis kanons, romelsac xels awers saqarTvelos prezidenti. 2. saqarTvelos saxelmwifo biujetis Sedgenisa da miRebis wesi ganisazRvreba kanoniT.

muxli 93 1. mxolod saqarTvelos mTavrobaa uflebamosili parlamentis komitetebTan ZiriTadi monacemebisa da mimarTulebebis SeTanxmebis Semdeg saqarTvelos prezidentis TanxmobiT parlaments warudginos saxelmwifo biujetis proeqti. 2. mTavroba momavali wlis biujetis proeqts parlaments warudgens ara ugvianes sami Tvisa sabiujeto wlis damTavrebamde. biujetis proeqtTan erTad mTavroba waradgens moxsenebas mimdinare wlis biujetis Sesrulebis mimdinareobis Sesaxeb. saxelmwifo biujetis Sesrulebis 42

Tavi meeqvse. saxelmwifo finansebi da kontroli

angariSs mTavroba parlaments dasamtkiceblad warudgens sabiujeto wlis dasrulebidan ara ugvianes 3 Tvisa. Tu parlamenti saxelmwifo biujetis Seusruleblobis SemTxvevaSi ar daamtkicebs saxelmwifo biujetis Sesrulebis angariSs, saqarTvelos prezidenti ganixilavs mTavrobis pasuxismgeblobis sakiTxs da parlaments erTi Tvis ganmavlobaSi acnobebs Tavisi dasabuTebuli gadawyvetilebis Taobaze. 3. konstituciis 511 muxlis „a“_„d“ qvepunqtebiT gaTvaliswinebul SemTxvevebSi parlamentis mier konstituciiT dadgenil vadaSi saxelmwifo biujetis daumtkiceblobisas saxelmwifo biujets dekretiT amtkicebs prezidenti. 4. mTavrobis Tanxmobis gareSe dauSvebelia biujetis proeqtSi cvlilebis Setana. mTavrobas mxolod im pirobiT SeuZlia mosTxovos parlaments damatebiTi saxelmwifo xarjis gaReba, Tu miuTiTebs misi dafarvis wyaros. 5. parlamenti uflebamosilia gaakontrolos mTavrobis mier saxelmwifo biujetis saxsrebis xarjvis kanoniereba da darRvevebis aRmoCenis SemTxvevaSi mimarTos saqarTvelos prezidents sabiujeto saxsrebis xarjvis SeCerebis moTxovniT. sabiujeto saxsrebis arakanonieri xarjvis dadasturebis SemTxvevaSi prezidenti iRebs Sesabamis gadawyvetilebas. 6. Tu parlamentma ver moaxerxa am muxlis me-2 punqtiT dadgenili wesis dacviT wardgenili biujetis miReba sami Tvis ganmavlobaSi, saqarTvelos prezidenti uflebamosilia gadaayenos mTavroba an daiTxovos parlamenti da daniSnos riggareSe arCevnebi. 7. saxelmwifo biujetis daumtkiceblobis SemTxvevaSi parlamentis daTxovnisas, prezidenti dekretiT daamtkicebs saxelmwifo biujets da axladarCeuli parlamentis uflebamosilebis cnobidan erT TveSi warudgens mas dasamtkiceblad. 8. kanonproeqti, romelic iwvevs mimdinare wlis saxelmwifo biujetis xarjebis zrdas, Semosavlebis Semcirebas an saxelmwifos mier axali finansuri valdebulebebis aRebas, parlamentma SeiZleba miiRos mxo­ lod mTavrobis Tanxmobis Semdeg, xolo momaval safinanso welTan dakavSirebuli zemoaRniSnuli kanonproeqtebi _ mTavrobis mier parlamentTan SeTanxmebuli saxelmwifo biujetis ZiriTadi parametrebis farglebSi. (6.02.2004. #3272)

muxli 94 1. savaldebuloa gadasaxadebisa da mosakreblebis gadaxda kanoniT dadgenili odenobiTa da wesiT. 43

saqarTvelos konstitucia

2. gadasaxadebisa da mosakreblebis struqturas, SemoRebis wess adgens mxolod kanoni. 3. gadasaxadebisagan ganTavisufleba, agreTve saxelmwifo xazinidan xarjis gaReba dasaSvebia mxolod kanoniT.

muxli 95 1. saqarTvelos fulad-sakredito sistemis funqcionirebas uzrunvelyofs saqarTvelos erovnuli banki. 2. saqarTvelos erovnuli banki SeimuSavebs da axorcielebs fuladsakredito da savaluto politikas parlamentis mier gansazRvruli ZiriTadi mimarTulebebis Sesabamisad. 3. erovnuli banki aris bankTa banki, saqarTvelos mTavrobis bankiri da fiskaluri agenti. 4. erovnuli banki damoukidebelia Tavis saqmianobaSi. erovnuli bankis ufleba-movaleoba, saqmianobis wesi da damoukideblobis garantia ganisazRvreba organuli kanoniT. 5. fulis saxelwodeba da erTeuli ganisazRvreba kanoniT. fulis emisiis ufleba aqvs mxolod erovnul banks.

muxli 96 1. saqarTvelos erovnuli bankis umaRlesi organoa erovnuli bankis sabWo, romlis wevrebs saqarTvelos prezidentis wardginebiT 7 wlis vadiT siiTi Semadgenlobis umravlesobiT irCevs parlamenti. erovnuli bankis sabWos wevrebis gadayeneba SeiZleba mxolod parlamentis gadawyvetilebiT 64-e muxlis Sesabamisad. 2. erovnuli bankis prezidents erovnuli bankis sabWos wardginebiT bankis sabWos wevrTagan niSnavs da Tanamdebobidan aTavisuflebs saqarTvelos prezidenti. 3. erovnuli banki pasuxismgebelia parlamentis winaSe da yovelwliurad warudgens mas Tavisi saqmianobis angariSs.

muxli 97 1. saxelmwifo saxsrebisa da saxelmwifos sxva materialur faseulobaTa gamoyenebasa da xarjvas zedamxedvelobs saqarTvelos kontrolis palata. igi uflebamosilia agreTve Seamowmos safinanso-sameurneo kontrolis sxva saxelmwifo organoTa saqmianoba, warudginos parlaments sagadasaxado kanonmdeblobis srulyofis winadadebebi. 2. kontrolis palata damoukidebelia Tavis saqmianobaSi. igi angariS44

Tavi meSvide. saxelmwifos Tavdacva

valdebulia parlamentis winaSe. kontrolis palatis Tavmjdomares 5 wlis vadiT siiTi Semadgenlobis umravlesobiT parlamentis Tavmjdomaris wardginebiT irCevs saqarTvelos parlamenti. misi Tanamdebobidan gaTavisuflebis safuZvlebi da wesi ganisazRvreba konstituciiTa da kanoniT. (6.02.2004. #3272) 3. weliwadSi orjer, biujetis Sesrulebis winaswari da sruli angariSis wardgenis dros, kontrolis palata parlaments warudgens moxsenebas mTavrobis angariSTan dakavSirebiT, xolo weliwadSi erTxel _ Tavisi saqmianobis angariSs. 4. kontrolis palatis uflebamosileba, organizacia da saqmianobis wesi, damoukideblobis garantia ganisazRvreba kanoniT. 5. saxelmwifo kontrolis sxva organoebi iqmneba kanonis Sesabamisad.

Tavi meSvide saxelmwifos Tavdacva muxli 98 1. TavdacviTi omi saqarTvelos suverenuli uflebaa. 2. qveynis damoukideblobis, suverenitetisa da teritoriuli mTlianobis dasacavad, agreTve saerTaSoriso valdebulebaTa Sesasruleblad saqarTvelos hyavs samxedro Zalebi. 3. samxedro Zalebis saxeobebi da Semadgenloba ganisazRvreba kanoniT. samxedro Zalebis struqturas amtkicebs saqarTvelos prezidenti, raodenobas ki erovnuli uSiSroebis sabWos wardginebiT - parlamenti siiTi Semadgenlobis umravlesobiT.

muxli 99 1. samxedro aRmSeneblobisa da qveynis Tavdacvis organizaciisaTvis iqmneba erovnuli uSiSroebis sabWo, romelsac xelmZRvanelobs saqarTvelos prezidenti. 2. erovnuli uSiSroebis sabWos Semadgenloba, uflebamosileba da saqmianobis wesi ganisazRvreba organuli kanoniT.

muxli 100 1. samxedro Zalebis gamoyenebis Sesaxeb gadawyvetilebas iRebs saqarTvelos prezidenti da 48 saaTis ganmavlobaSi Seaqvs igi parlamentSi 45

saqarTvelos konstitucia

dasamtkiceblad. amasTan, saerTaSoriso valdebulebaTa Sesasruleblad samxedro ZalTa gamoyeneba dauSvebelia saqarTvelos parlamentis Tanxmobis gareSe. 2. saxelmwifos Tavdacvis mizniT gansakuTrebul da kanoniT gaTvaliswinebul SemTxvevebSi qveyanaSi sxva saxelmwifos samxedro Zalis Semoyvanis, gamoyenebisa da gadaadgilebis gadawyvetilebas iRebs saqarTvelos prezidenti. gadawyvetileba dauyovnebliv waredgineba parlaments dasamtkiceblad da ZalaSi Sedis parlamentis Tanxmobis Semdeg. (6.02.2004. #3272)

muxli 101 1. saqarTvelos dacva saqarTvelos yoveli moqalaqis movaleobaa. 2. qveynis dacva da samxedro valdebulebis moxda saamiso unaris mqone yvela moqalaqis valia. samxedro valdebulebis moxdis formas adgens kanoni.

Tavi merve konstituciis gadasinjva muxli 102 1. konstituciis zogadi an nawilobrivi gadasinjvis kanonproeqtis Setanis ufleba aqvT: a) prezidents; b) parlamentis wevrTa sruli Semadgenlobis naxevarze mets; g) aranakleb 200000 amomrCevels. 2. konstituciis gadasinjvis kanonproeqti waredgineba saqarTvelos parlaments, romelic aqveynebs mas sayovelTao-saxalxo ganxilvisaTvis. parlamentSi kanonproeqtis ganxilva iwyeba misi gamoqveynebidan erTi Tvis Semdeg. 3. konstituciis gadasinjvis kanonproeqti miRebulad CaiTvleba, Tu mas mxars dauWers saqarTvelos parlamentis sruli Semadgenlobis sul cota ori mesamedi. 4. konstituciis 68-e muxliT gaTvaliswinebuli wesiT konstituciis gadasinjvis kanons xels awers da aqveynebs saqarTvelos prezidenti.

muxli 103 46

Tavi mecxre. gardamavali debulebebi

sagangebo an saomari mdgomareobis gamocxadeba gamoiwvevs konstituciis gadasinjvis SeCerebas sagangebo an saomari mdgomareobis gauqmebamde.

Tavi mecxre gardamavali debulebebi muxli 104 1. saqarTvelos konstitucia ZalaSi Sedis saqarTvelos axalarCeuli prezidentisa da parlamentis uflebamosilebis cnobis dRidan. 2. konstituciis 49-e, 50-e da 70-e muxlebi ZalaSi Sedis konstituciis gamoqveynebisTanave.

muxli 1041 (23.02.2005. #1010) 1. konstituciis 49-e muxlis pirveli punqti da 58-e muxlis pirveli punqti amoqmeddes saqarTvelos organul kanonSi „saqarTvelos saarCevno kodeqsi“ Sesabamisi cvlilebebisa da damatebebis SetanisTanave. 2. 2004 wels arCeuli saqarTvelos parlamentis uflebamosilebis Sewyvetamde misi Semadgenloba, agreTve fraqciis CamoyalibebisaTvis aucilebeli parlamentis wevrTa raodenoba ganisazRvreba am parlamentis arCevnebis dros moqmedi kanonmdeblobis Sesabamisad. 3. 2008 wels saqarTvelos parlamentis morigi arCevnebi tardeba maisSi. arCevnebis TariRs niSnavs saqarTvelos prezidenti arCevnebamde ara ugvianes 60 dRisa. (11.03.2008. #5833)

muxli 1042 (24.09.2009. #1675) saqarTvelos parlamentis wevris uflebamosileba aRudgeT 2008 wlis 21 maisis saparlamento arCevnebSi proporciuli saarCevno sistemiT arCeul im parlamentis wevrebs, romelTac saqarTvelos parlamentis dadgenilebiT uflebamosileba vadamde SeuwydaT saqarTvelos konstituciis 54-e muxlis me-2 punqtis „a“ qvepunqtis Sesabamisad, Tu maTi adgilmonacvleebis uflebamosileba ar aris cnobili, da romlebic aRniSnulze Tanxmobas ganacxadeben 2010 wlis 1 ianvramde.

47

saqarTvelos konstitucia

muxli 105 1. 1995 wlis arCevnebSi monawileobis ufleba aqvs kanoniT dadgenili wesiT registrirebul moqalaqeTa politikur gaerTianebas, romlis iniciativa dadasturebulia 50000 xelmoweriT mainc, an romelsac hyavda warmomadgeneli parlamentSi konstituciis miRebis dRisaTvis. 2. proporciuli sistemiT arCevnebi tardeba erTiani partiuli siiT. 3. politikur gaerTianebas, saarCevno bloks ufleba aqvs maJoritarul saarCevno olqSi waradginos deputatobis is kandidatic, romelic imavdroulad mis partiul siaSia. 4. maJoritarul saarCevno olqSi arCeulad CaiTvleba is kandidati, romelic xmaTa met raodenobas miiRebs, magram kenWisyris monawileTa aranakleb erTi mesamedisa. 5.pirvel turSi Tu verc erTma kandidatma ver miiRo xmaTa saWiro raodenoba, Catardeba meore turi, romelSic monawileobas miiRebs ukeTesi Sedegis mqone ori kandidati. arCeulad CaiTvleba is kandidati, romelic xmaTa met raodenobas miiRebs. 6. es muxli ZalaSi Sedis konstituciis gamoqveynebisTanave da moqmedebs axalarCeuli parlamentis uflebamosilebis cnobamde.

muxli 106 1. konstituciis ZalaSi Sesvlis Semdeg moqmedebs mxolod is samarTlebrivi aqti an aqtis nawili, romelic konstitucias ar ewinaaRmdegeba. 2. konstituciis ZalaSi Sesvlidan ori wlis ganmavlobaSi saqarTvelos prezidenti da saqarTvelos parlamenti uzrunvelyofen konstituciis ZalaSi Sesvlamde miRebuli normatiuli aqtebis saxelmwifo registracias, konstituciasTan da kanonebTan maT Sesabamisobas. 3. konstituciis ZalaSi Sesvlidan ori wlis ganmavlobaSi saqarTvelos parlamentma unda miiRos konstituciiT gaTvaliswinebuli organuli kanonebi, an daadasturos am sferoSi arsebuli normatiuli aqtebis marTlzomiereba.

muxli 107 1. konstituciis Sesabamisad sasamarTlo wyobilebis organuli kanonebis miRebamde ZalaSi rCeba sasamarTlo wyobilebis moqmedi kanonmdebloba. 2. konstituciis me-18 muxlis me-2 da me-3 punqtebi ZalaSi Seva Sesabamisi sisxlis samarTlis saproceso sakanonmdeblo aqtebis miRebis Semdeg. 48

Tavi mecxre. gardamavali debulebebi

3. sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb organuli kanoni miRebul unda iqnes 1996 wlis 1 Tebervlamde.

muxli 108 saqarTvelos mTel teritoriaze iurisdiqciis srul aRdgenasTan dakavSirebiT konstituciis 102-e muxlis me-2 punqtSi saTanado cvlilebebisa Tu damatebebis Setana gamonaklisis wesiT dasaSvebia konstituciis gadasinjvis kanonproeqtis sayovelTao-saxalxo ganxilvisaTvis gamoqveynebis gareSe.

muxli 109 1. Sesabamisi wesiT miRebul konstitucias xels awers da aqveynebs saqarTvelos saxelmwifos meTauri. 2. saqarTvelos parlamentisa da sakonstitucio komisiis wevrebi xels aweren konstituciis teqsts. konstituciis ZalaSi Sesvlidan sul cota erTi wlis ganmavlobaSi teqsti Riad unda inaxebodes saqarTvelos yvela adgilobrivi organos SenobaSi, raTa mosaxleoba gaecnos mis Sinaarss.

saqarTvelos saxelmwifos meTauri

49

eduard SevardnaZe

saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb Tavi I. zogadi debulebani muxli 1. saqarTvelos kanonmdebloba zogadi ganaTlebis sferoSi da am kanonis moqmedebis sfero 1. zogadi ganaTlebis sferoSi saqarTvelos kanonmdeblobas Seadgens saqarTvelos konstitucia, konstituciuri SeTanxmeba, saerTaSoriso xelSekrulebebi da SeTanxmebebi, es kanoni, sxva kanonebi da kanonqvemdebare aqtebi. 2. es kanoni awesrigebs saqarTveloSi zogadsaganmanaTleblo saqmianobis ganxorcielebis pirobebs, zogadi ganaTlebis marTvisa da dafinansebis principebsa da wess, adgens yvela zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis (organizaciul-samarTlebrivi formis miuxedavad) statuss, maTi dafuZnebis, saqmianobis, reorganizaciis, likvidaciisa da akreditaciis wess, agreTve zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis maswavlebelTa saqmianobis warmarTvis pirobebsa da wess. (2.03.2007. #4412)

muxli 2. terminTa ganmarteba am kanonSi gamoyenebul terminebs aqvs Semdegi mniSvneloba: a) akreditacia _ zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaSi mimdinare saswavlo procesis zogadi ganaTlebis erovnuli miznebis dokumentTan, erovnul saswavlo gegmebTan da saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier dadgenil zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebis normativebTan Sesabamisobis dadastureba. Tu zogadsaganmanaTleblo dawesebuleba srulad ver akmayofilebs akreditaciis pirobebs, mas garkveuli droiT mieniWeba pirobiTi akreditacia, raTa am drois ganmavlobaSi akreditaciis pirobebi srulad dakmayofildes; b) damatebiTi individualuri muSaoba _ erovnuli da saskolo saswavlo gegmebiT dadgenili gakveTilebis (saaTebis) garda, maswavleblis muSaoba erovnuli saswavlo gegmis miznebis misaRwevad; g) disciplinuri gadacdoma _ zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis SinaganawesiT gansazRvruli wesebis darRveva; d) disciplinuri devna _ zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis mier Catarebul RonisZiebaTa erToblioba, romelTa mizania moswavlis an maswavleblis mier Cadenili disciplinuri gadacdomis gamov50

Tavi I. zogadi debulebani

lena; e) disciplinuri saxdeli _ zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis SinaganawesiT gansazRvruli disciplinuri gadacdomisaTvis gaTvaliswinebuli zemoqmedebis zoma; e1) erovnuli sakvalifikacio CarCo _ dokumenti, romelic aerTianebs saqarTveloSi arsebul yvela kvalifikacias, maT Soris, zogadi ganaTlebis sabazo da saSualo safexurebs; (8.03.2007. #4530) v) erovnuli saswavlo gegma _ dokumenti, romelic moicavs zogadi ganaTlebis yvela safexurisaTvis saaTebis ganawilebas, saswavlo garemos organizebis pirobebsa da rekomendaciebs, moswavleTa aucilebel da maqsimalur datvirTvas, im miRwevebis (unar-Cvevebisa da codnis) CamonaTvals, romelTac moswavle unda flobdes yoveli safexuris damTavrebisas, da am unar-Cvevebisa da codnis SeZenis saSualebebis aRweras; z) erovnuli saswavlo gegmiT gaTvaliswinebuli damatebiTi saganmanaTleblo momsaxureba _ sajaro skolebis mier saskolo saswavlo gegmiT gansazRvruli, erovnuli saswavlo gegmiT gaTvaliswinebul sagnebSi saaTebis maqsimaluri raodenobis farglebSi gaweuli momsaxureba; T) erovnuli saswavlo gegmiT gauTvaliswinebeli damatebiTi saganmanaTleblo da saaRmzrdelo momsaxureba _ sajaro skolebis mier saskolo saswavlo gegmiT gansazRvruli, saaRmzrdelo da erovnuli saswavlo gegmiT gauTvaliswinebel sagnebSi gaweuli saganmanaTleblo da saaRmzrdelo momsaxureba; i) erovnuli Sefasebebis sistema _ sistema, romlis saSualebiTac saxelmwifo amowmebs, ramdenad Seesabameba moswavleTa miRwevebi erovnuli saswavlo gegmebiT dadgenil miRwevaTa doneebs da ramdenad realuria am doneebis daZleva; k) eqsternati _ im piris mier zogadi ganaTlebis damadasturebeli saxelmwifo dokumentis miRebis wesi, romelmac damoukideblad aiTvisa zogadsaganmanaTleblo programebi; (17.03.2006. #2793) l) vauCeri _ saxelmwifos mier moswavlisaTvis gadacemuli, mimoqcevadi finansuri instrumenti, romelic SeiZleba gamoSvebuli iqnes rogorc materializebuli, ise aramaterializebuli formiT da romelic gankuTvnilia moswavlis mier zogadi ganaTlebis miRebis dasafinanseblad; m) zogadi ganaTleba _ ganaTleba, romlis mizania saqarTvelos moqalaqis aRzrda da momzadeba zogadi ganaTlebis Semdgomi profe51

saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb

siuli da sazogadoebrivi cxovrebisaTvis. saqarTveloSi sruli zogadi ganaTleba moicavs 12 wels; n) zogadi ganaTlebis erovnuli miznebis dokumenti _ dokumenti, romelic am kanonis Sesabamisad gansazRvravs qveyanaSi arsebuli zogadi ganaTlebis sistemis miznebs. zogadi ganaTlebis erovnuli miznebis dokumenti aris erovnuli saswavlo gegmis da zogadi ganaTlebis sistemis ZiriTadi maCveneblebis SemuSavebis safuZveli. zogadi ganaTlebis erovnuli miznebis dokuments iRebs saqarTvelos mTavroba saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis ministris wardginebiT da warudgens parlaments dasamtkiceblad; o) zogadi ganaTlebis safexurebi _ saqarTveloSi srul zogad ganaTlebas aqvs sami safexuri: dawyebiTi (6 weli), sabazo (3 weli) da saSualo (3 weli); p) zogadi ganaTlebis sistema _ erovnuli da saskolo saswavlo gegmebis, maTi ganmaxorcielebeli zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebis, im saxelmwifo organoebisa da sajaro samarTlis iuridiuli pirebis erToblioba, romlebic uzrunvelyofen zogadi ganaTlebis miRebas; J) zogadsaganmanaTleblo dawesebuleba/skola _ sajaro samarTlis iuridiuli piri an kerZo samarTlis samewarmeo an arasamewarmeo iuridiuli piri, romelic axorcielebs zogadsaganmanaTleblo saqmianobas erovnuli saswavlo gegmis Sesabamisad da srulad moicavs zogadi ganaTlebis erT safexurs mainc; r) zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis administraciuli da finansuri avtonomia _ zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis TviTmmarTveloba, romlis subieqtebi sajaro skolaSi arian: sameurveo sabWo, direqcia, pedagogiuri sabWo, moswavleTa TviTmmarTveloba, disciplinuri komiteti, aseve saapelacio komiteti _ aseTis arsebobis SemTxvevaSi; (2.03.2007. #4412) s) amoRebulia (17.03.2006. #2793) t) TviTSefaseba _ skolis mier mimdinare saswavlo procesis zogadi ganaTlebis erovnuli miznebis dokumentTan, erovnul saswavlo gegmebTan da saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier dadgenil zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebis normativebTan Sesabamisobis Semowmeba. TviTSefasebis procesSi monawileoben skolis maswavleblebi, moswavleebi da mSoblebi; u) inkluziuri swavleba _ SezRuduli SesaZleblobebis mqone moswavleTa CarTva zogadsaganmanaTleblo procesSi sxva moswavleebTan erTad; 52

Tavi I. zogadi debulebani

f) kapitaluri xarjebi _ gadasaxdelebi, romelTa mizania kapitaluri aqtivebis, strategiuli da gansakuTrebuli maragis, saqonlis, miwis, aramaterialuri aqtivebis SeZena, Senoba-nagebobebis, manqana-danadgarebis, mowyobilobebis, satransporto da sxva ZiriTadi saSualebebis SeZena, kapitaluri remonti, mSenebloba da rekonstruqcia; q) kerZo skola _ kerZo samarTlis iuridiuli piris saxiT dafuZnebuli zogadsaganmanaTleblo dawesebuleba; R) klasi _ zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis moswavleTa droebiTi, sul mcire erTi saswavlo wlis ganmavlobaSi SenarCunebuli erTianoba, romelic Sedgenilia erovnul saswavlo gegmebSi mocemuli rekomendaciebisa da am dawesebulebis wesdebis mixedviT da romelSi gaerTianebuli moswavleebic ZiriTadad erTad swavloben zogadi ganaTlebis romelime safexuris zogadsaganmanaTleblo programebs; R1) maswavlebeli _ saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT sertificirebuli, Sesabamisi ganaTlebis mqone piri, romelic aswavlis zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaSi; R2) maswavleblis profesiuli eTikis kodeqsi _ maswavleblis qcevis savaldebulo normebis, disciplinuri gadacdomisa da disciplinuri pasuxismgeblobis saxeebis, disciplinuri warmoebis, maT Soris, disciplinuri gadacdomis ganmxilveli organos Seqmnis wesis erToblioba; (11.07.2009. #1385) R3) maswavleblis profesiuli standarti _ profesiuli codnis, unar-Cvevebis, Rirebulebebisa da valdebulebebis CamonaTvali, romelsac unda akmayofilebdes yvela maswavlebeli; R4) maswavleblobis maZiebeli _ piri, romelic droebiT aswavlis zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaSi maswavleblis statusis mosapoveblad; (2.03.2007. #4412) y) modificirebuli saswavlo gegma _ erovnuli saswavlo gegmis Semadgeneli nawili, gansxvavebuli saswavlo gegma specialuri saganmanaTleblo saWiroebebis mqone moswavleTaTvis; S) mSobeli _ moswavlis mSobeli an kanonieri warmomadgeneli; C) mcirekontingentiani skola _ skola, romelSic adgilobrivi pirobebis gamo swavlobs mcire raodenobis moswavle. mcirekontingentiani skolis normativs adgens saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro; c) amoRebulia (2.03.2007. #4412) 53

saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb

Z) pedagogiuri saqmianoba _ maswavleblis mier moswavleebTan sagakveTilo da damatebiTi individualuri muSaoba; w) pilotireba _ erovnuli saswavlo gegmis miznebisa da am miznebis miRwevis saSualebebis realurobis Semowmeba skolebSi; w1) maswavleblis profesiuli ganviTarebis portfolio _ maswavleblis profesiuli momzadebis, uwyveti profesiuli ganviTarebis, praqtikuli saqmianobis analizis, Sefasebisa da profesiuli warmatebebis damadasturebeli dokumentebis erToblioba; (2.03.2007. #4412) W) saskolo dro _ saskolo saswavlo gegmiT gansazRvruli procesis, agreTve skolis mier inicirebuli, organizebuli, kontrolirebuli, dafinansebuli, agreTve misi sponsorobiT Catarebuli nebismieri RonisZiebis mimdinareobis dro; x) saskolo saswavlo gegma _ saswavlo gegma, romelic konkretuli zogadsaganmanaTleblo dawesebulebisTvis azustebs erovnul saswavlo gegmaSi mocemul datvirTvas aucilebeli da maqsimaluri datvirTvis farglebSi; gansazRvravs erovnuli saswavlo gegmiT gaTvaliswinebul damatebiT saganmanaTleblo momsaxurebas da gauTvaliswinebel damatebiT saganmanaTleblo da saaRmzrdelo momsaxurebas, agreTve skolaSi mimdinare saganmanaTleblo RonisZiebebs; j) sajaro skola _ sajaro samarTlis iuridiuli piris saxiT dafuZnebuli zogadsaganmanaTleblo dawesebuleba; j1) sertificireba _ maswavleblisaTvis pedagogiuri saqmianobis ganxorcielebis uflebis miniWeba an/da ganaxleba; (2.03.2007. #4412) h) skolis direqcia _ skolis direqtori, misi moadgile/moadgileebi da buRalteria; h1) skolis pedagogiuri sabWo _ skolis maswavlebelTa TviTmmarTvelobis organo; h2) skolis sameurveo sabWo _ skolis TviTmmarTvelobis umaRlesi arCeviTi organo; h3) Cxreka _ moqmedeba, romlis mizania disciplinuri gadacdomis iaraRis, im sagnis, romelsac disciplinuri gadacdomis kvali atyvia, disciplinuri gadacdomiT mopovebuli nivTis da faseulobis, agreTve im sagnis da dokumentis, romelic saWiroa disciplinuri gadacdomis garemoebaTa gasarkvevad, aRmoCena da amoReba skolaSi saamisod uflebamosili piris mier.

54

Tavi I. zogadi debulebani

muxli 3. zogadi ganaTlebis sferoSi saxelmwifo politikis Ziri­ Tadi miznebi 1. saqarTveloSi zogadi ganaTlebis sferoSi saxelmwifo politikis ZiriTadi miznebia: a) moswavlis erovnuli da zogadsakacobrio Rirebulebebis mqone, Tavisufal pirovnebad CamoyalibebisaTvis saWiro pirobebis Seqmna; b) moswavlis gonebrivi da fizikuri unar-Cvevebis ganviTareba, auci­ lebeli codniT uzrunvelyofa, cxovrebis jansaRi wesis damkvidreba, liberalur-demokratiul Rirebulebebze damyarebuli sa­ moqalaqo cnobierebis Camoyalibeba, moswavlis mier kulturul fa­ seulobaTa pativiscema, ojaxis, sazogadoebis, saxelmwifosa da ga­ remos winaSe ufleba-movaleobebis gacnobierebaSi xelis Sewyoba. 2. am muxlis pirveli punqtiT gaTvaliswinebuli miznebis misaRwevad saxelmwifo uzrunvelyofs: a) zogadi ganaTlebis Riaobas da Tanabar xelmisawvdomobas yvelasTvis mTeli sicocxlis ganmavlobaSi; b) saqarTvelos zogadi ganaTlebis sistemis CarTvas saerTaSoriso saganmanaTleblo sivrceSi; g) sajaro skolis damoukideblobas religiuri da politikuri gaerTianebebisagan, xolo kerZo skolis damoukideblobas politikuri gaerTianebebisagan; d) erovnuli Sefasebebis, erovnuli saswavlo gegmis SemuSavebis da akreditaciis sistemebis Camoyalibebas, rac gulisxmobs swavlebis xarisxis dadgenisa da Sefasebis meSveobiT zogadsaganmanaTleblo procesis dagegmvasa da marTvas; e) zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebis akreditaciis materialur-teqnikuri, programuli da adamianuri resursebis normativebis dadgenas; (17.03.2006. #2793) v) zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebis administraciul da fi­ nansur avtonomias; z) zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebSi Zaladobis aRmofxvras; T) inkluziuri swavlebis damkvidrebas. i) maswavlebelTa profesiis regulirebas. (2.03.2007. #4412)

muxli 4. swavlebis ena 1. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebSi swavlebis enaa qarTuli, 55

saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb

xolo afxazeTis avtonomiur respublikaSi _ qarTuli an afxazuri. 2. afxazeTis avtonomiur respublikaSi im zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebSi, sadac swavleba xorcieldeba erT-erT saxelmwifo enaze, meore saxelmwifo enis swavleba savaldebuloa. 3. saqarTvelos moqalaqeebs, romlebisTvisac qarTuli ena mSobliuri ar aris, ufleba aqvT miiRon sruli zogadi ganaTleba maT mSobliur enaze, erovnuli saswavlo gegmis Sesabamisad, kanonmdeblobiT dadgenili wesiT. am zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaSi savaldebuloa saxelmwifo enis swavleba, xolo afxazeTis avtonomiur respublikaSi _ orive saxelmwifo enisa. 4. saqarTvelos saerTaSoriso xelSekrulebebiTa da SeTanxmebebiT gaTvaliswinebul SemTxvevebSi SesaZlebelia, zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaSi swavleba ganxorcieldes ucxour enaze. am zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaSi savaldebuloa saxelmwifo enis swavleba, xolo afxazeTis avtonomiur respublikaSi _ orive saxelmwifo enisa.

muxli 5. erovnuli saswavlo gegma 1. am kanonis me-3 muxliT gaTvaliswinebuli miznebis misaRwevad saxelmwifo SeimuSavebs erovnul saswavlo gegmas, romliTac ganisazRvreba zogadi ganaTlebis safexurebis mixedviT aucilebeli sagnebi, sagnobrivi jgufebi, sagnebis mixedviT saaTebi, maTi ganawileba da Tanafardoba, aucilebeli da maqsimaluri datvirTvis raodenoba, sagnebisa da sagnobrivi jgufebis swavlebisaTvis aucilebeli minimaluri saaTebis raodenoba, saswavlo garemos organizebis pirobebi da rekomendaciebi. 2. erovnuli saswavlo gegmiT ganisazRvreba im miRwevebis (unar-Cvevebisa da codnis) CamonaTvali, romelTac moswavle unda flobdes yovel saganSi Tu sagnobriv jgufSi klasis an safexuris damTavrebisas. erovnuli saswavlo gegma iTvaliswinebs agreTve modificirebul saswavlo gegmebs specialuri saganmanaTleblo saWiroebebis mqone moswavleTaTvis. 3. erovnuli saswavlo gegma moicavs Semdeg sagnebsa da sagnobriv jgufebs: a) qarTuli (afxazeTis avtonomiur respublikaSi _ afxazuri da qarTuli) ena da literatura; b) saqarTvelos istoria, saqarTvelos geografia da sxva sazogadoebrivi mecnierebebi; g) maTematika; 56

Tavi I. zogadi debulebani

d) sabunebismetyvelo mecnierebebi; e) ucxouri enebi; v) fizikuri, SromiTi da esTetikuri aRzrda. 4. am muxlis me-3 punqtis „a“ da „b“ qvepunqtebiT gaTvaliswinebuli sagnebi da sagnobrivi jgufebi im zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebSi, sadac swavleba xorcieldeba am kanonis me-4 muxlis me-3 punqtis Sesabamisad, iswavleba qarTulad, xolo afxazeTis avtonomiur respublikaSi _ qarTulad an afxazurad. 5. erovnuli saswavlo gegmis Sesruleba savaldebuloa yvela zogadsaganmanaTleblo dawesebulebisaTvis. 6. erovnuli da saskolo saswavlo gegmebiT gaTvaliswinebuli sagnebis swavleba unda iyos akademiuri, obieqturi, neitraluri da pluralisturi.

muxli 6. zogadi ganaTleba 1. sruli zogadi ganaTlebis miReba gulisxmobs zogadi ganaTlebis samive safexuris erovnuli saswavlo gegmiT dadgenili miRwevis donis daZlevas da Sesabamisi dokumentiT saxelmwifos mier amis dadasturebas. saxelmwifo dokumentis nimuSs da misi gacemis wess adgens saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro. 2. zogadsaganmanaTleblo programis daCqarebuli gavla dasaSvebia mxo­ lod gansakuTrebul SemTxvevaSi, moswavlis individualuri SesaZleb­ lobebis gaTvaliswinebiT, saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier dadgenili wesiT. 3. moswavlis an misi mSoblis moTxovnis SemTxvevaSi zogadsaganmanaTleblo dawesebuleba valdebulia gasces moswavlis mier sagnebis gavlis damadasturebeli cnoba saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier SemuSavebuli formis mixedviT. 4. dauSvebelia moswavlis datoveba zogadi ganaTlebis sistemis miRma sabazo safexuris miRwevis donis daZlevamde. 5. zogadi ganaTlebis romelime safexuris gavlis damadasturebeli dokumentis mqone pirebs saqarTvelos mTel teritoriaze aqvT zogadi ganaTlebis momdevno safexurze swavlis gagrZelebis ufleba. 6. zogadi ganaTlebis dawyebiT safexurze swavlis dawyebis minimaluri asakia 6 weli. saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministrom SeiZleba gansazRvros gamonaklisi SemTxvevebi. 7. zogadi ganaTleba erovnuli saswavlo gegmiT gansazRvrul farglebSi SeiZleba moicavdes saxelobo saganmanaTleblo programas, rom57

saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb

lis aTviseba zogadi ganaTlebis damadasturebel dokumentTan erTad SeiZleba dadasturdes saxelobo ganaTlebis damadasturebeli dokumentiT, „profesiuli ganaTlebis Sesaxeb“ saqarTvelos kanoniT dadgenili wesiT. (28.03.2007. #4530)

muxli 7. zogadi ganaTlebis xelmisawvdomoba 1. saxelmwifo uzrunvelyofs TiToeuli moswavlis mier mis sacxovrebel adgilTan maqsimalurad axlos zogadi ganaTlebis saxelmwifo an mSobliur enaze miRebis uflebas. 2. Tu am muxlis pirveli punqtiT gansazRvruli uflebis ganxorcieleba SeuZlebelia standartuli vauCeris meSveobiT, saxelmwifo aseT moswavleebs uzrunvelyofs gazrdili vauCeriT an/da damatebiTi dafinansebiT saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier damtkicebuli Sesabamisi miznobrivi programis farglebSi. 3. gazrdili vauCeris odenoba da damatebiTi dafinanseba saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier damtkicebuli Sesabamisi miznobrivi programis farglebSi unda uzrunvelyofdes am muxlis pirveli punqtiT gansazRvruli uflebis ganxorcielebas mcirekontingentiani sajaro skolis, specialuri, koreqciuli an lingvisturi umciresobis skolis an klasis farglebSi, Tu arsebobs 3 moswavle dawyebiT safexurze, 6 moswavle sabazo safexurze da 21 moswavle saSualo safexurze. (27.12.2006. #4129)

Tavi II. moswavlis, mSoblis da maswavleblis ZiriTadi uflebebi da Tavisuflebebi muxli 8. ZiriTadi garantiebi 1. moswavles, mSobels da maswavlebels, agreTve maT gaerTianebebs ufleba aqvT, Tanabar pirobebSi, diskriminaciis gareSe, dadgenili wesiT, saskolo dros an skolis teritoriaze isargeblon am TaviT daculi da skolis mier aRiarebuli yvela uflebiTa da TavisuflebiT, agreTve skolis yvela resursiT. 2. skolas ufleba aqvs saskolo dros an skolis teritoriaze aradiskriminaciul safuZvelze SezRudos gareSe pirTa uflebebi da Tavisuflebebi. 3. skolam SeiZleba daadginos saskolo dros an skolis teritoriaze moswavlis, mSoblis da maswavleblis, agreTve maTi gaerTianebebis uflebebisa da Tavisuflebebis aradiskriminaciuli da neitraluri 58

Tavi II. moswavlis, mSoblis da maswavleblis ZiriTadi uflebebi da Tavisuflebebi

SezRudvis wesebi am kanonis moTxovnaTa Sesasruleblad, agreTve Tu arsebobs safuZvliani da gardauvali safrTxe: a) janmrTelobis, sicocxlisa da sakuTrebis usafrTxoebisa; b) narkotikebis, alkoholis an Tambaqos moxmarebis an ukanono qmedebis waxalisebisa; g) uxamsobis an ciliswamebis gavrcelebis, eTnikuri an religiuri SuRlis gaRvivebis, danaSaulisaken an Zaladobisaken waqezebisa; d) saswavlo procesis msvlelobis, skolis saqmianobis an skolis teritoriaze Tavisuflad gadaadgilebisaTvis xelis SeSlisa. 4. moswavlis, mSoblis da maswavleblis uflebebisa da Tavisuflebebis nebismieri SezRudva unda iyos gonivruli, proporciuli, minimaluri da unda ganxorcieldes mxolod dadgenili wesis safuZvelze, maswavleblis profesiuli eTikis kodeqsis sruli dacviT, jerovani da samarTliani proceduriT. (2.03.2007. #4412) 5. dauSvebelia moswavlis, mSoblis da maswavleblis uflebebisa da Tavisuflebebis imgvari SezRudva, romelic arsebiTad maTi gauqmebis tolfasia. nebismieri SezRudva an regulireba SeiZleba iTvaliswinebdes maTi uflebebisa da Tavisuflebebis ganxorcielebis adgilis, drois da formis iseT neitralur SezRudvebs, romlebic gavlenas ar axdens informaciis an ideebis Sinaarsze an gamomxatvelobiT efeqtze da tovebs alternatiuli gzebiT maTi ganxorcielebis efeqtian SesaZleblobas. 6. am kanoniT aRiarebuli moswavlis, mSoblis da maswavleblis uflebebiTa da TavisuflebebiT sargeblobisas maTi kanoniereba ivaraudeba. maT Sesaxeb warmoSobili davisas am uflebebiTa da TavisuflebebiT sargeblobis ukanonobis mtkicebis tvirTi ekisreba SezRudvis iniciators. 7. dauSvebelia skolis mier iseTi RonisZiebis dafinanseba, romelic ewinaaRmdegeba am kanonis miznebs. 8. es kanoni ar uaryofs im sayovelTaod aRiarebul uflebebsa da Tavisuflebebs, romlebic ar aris aq moxseniebuli, magram TavisTavad gamomdinareobs saqarTvelos kanonmdeblobidan.

muxli 9. zogadi ganaTlebis miRebis ufleba 1. yvelas aqvs sruli zogadi ganaTlebis miRebis Tanabari ufleba, raTa srulad ganaviTaros Tavisi pirovneba da SeiZinos is codna da unarCvevebi, romlebic aucilebelia kerZo da sazogadoebriv cxovrebaSi warmatebis miRwevis Tanabari SesaZleblobebisTvis. dawyebiTi da sa59

saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb

bazo ganaTlebis miReba savaldebuloa. 2. zogadi ganaTlebis miRebis uzrunvelsayofad saxelmwifo qmnis zogadi ganaTlebis sistemas da saTanado socialur-ekonomikur pirobebs. 3. SezRuduli SesaZleblobebis mqone moswavleebisaTvis, agreTve im moswavleebisaTvis, romlebsac xangrZlivi mkurnaloba sWirdebaT, ganaTlebis sistemis marTvis organoebi qmnian specialur da koreqciul zogadsaganmanaTleblo programebs, romelTa Sesabamisad xorcieldeba maTi aRzrda, swavleba, mkurnaloba, socialuri adaptacia da sazogadoebriv cxovrebaSi integracia. aseT moswavleTa dafinansebas uzrunvelyofs saxelmwifo. 4. zogadi ganaTlebis miReba SeiZleba eqsternatis formiT. eqsternatis formiT miRebuli zogadi ganaTlebis damadasturebeli dokumenti gaTanabrebulia akreditebuli zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis mier gacemul zogadi ganaTlebis damadasturebel dokumentTan. eqsterns ufleba aqvs miiRos sruli zogadi ganaTlebis damadasturebeli dokumenti mxolod eqsternatis formiT sruli zogadi ganaTlebis daZlevis SemTxvevaSi. (27.12.2006. #4129) 41. eqsternatis formiT zogadi ganaTlebis miRebis wesebsa da pirobebs adgens saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro. eqsternatis formiT zogadi ganaTlebis miRebis SemTxvevaSi zogadi ganaTlebis damadasturebel dokuments gascems saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros sistemaSi Semavali erTeuli. saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro uflebamosilia eqsternatis formiT zogadi ganaTlebis miRebasTan dakavSirebiT daadginos saqarTvelos zogadi administraciuli kodeqsiT gaTvaliswinebulisagan gansxvavebuli administraciuli saCivris wardgenisa da ganxilvis vadebi. (27.12.2006. #4129) 5. zogadi ganaTlebis miReba SeiZleba uzrunvelyofili iqnes alternatiuli formebiT, saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier dadgenili wesiT, moswavleTa asakobrivi Taviseburebebisa da SromiTi da ojaxuri pirobebis gaTvaliswinebiT. 6. saxelmwifo icavs moswavlis da mSoblis saganmanaTleblo arCevanis Tavisuflebas. mSoblis saganmanaTleblo arCevanis Tavisufleba ar gulisxmobs: a) savaldebulo ganaTlebisTvis Tavis aridebis uflebas; b) iseT ganaTlebas, romelic xels SeuSlis am kanonis miznebis miRwevas. 60

Tavi II. moswavlis, mSoblis da maswavleblis ZiriTadi uflebebi da Tavisuflebebi

7. skola valdebulia miiRos yvela gonivruli zoma moswavlis codnis samarTliani Sefasebis uzrunvelsayofad. dauSvebelia, moswavlis akademiuri Sefaseba ganpirobebuli iyos misi discipliniT. 8. moswavles ufleba aqvs daculi iyos arasaTanado mopyrobis, uyuradRebobisa da Seuracxyofisagan. 9. skola valdebulia Seqmnas janmrTelobis, sicocxlisa da sakuTrebisaTvis usafrTxo garemo saskolo dros, agreTve skolis an mis mimdebare teritoriaze. 10. skola valdebulia miiRos yvela gonivruli zoma saskolo dros, agreTve skolis an mis mimdebare teritoriaze moswavlis, mSoblis da maswavleblis uflebebisa da Tavisuflebebis jerovani dacvis, darRvevis Tavidan acilebis an aRkveTis mizniT. 11. skolidan garicxul moswavles ufleba aqvs swavla sxva skolaSi ganagrZos. 12. moswavles ufleba aqvs gadavides erTi skolidan sxva skolaSi zogadi ganaTlebis imave safexurze, saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier dadgenili wesis Sesabamisad.

muxli 10. sakuTari uflebebisa da Tavisuflebebis Sesaxeb codnis ufleba 1. moswavles, mSobels da maswavlebels ufleba aqvT flobdnen informacias TavianTi uflebebisa da Tavisuflebebis, agreTve maTi SezRudvis safuZvlebis Sesaxeb. 2. skola valdebulia yovel axal moswavles, mSobels da maswavlebels gaacnos maTi uflebebi da Tavisuflebebi. 3. skola valdebulia uflebebisa da Tavisuflebebis SezRudvisas moswavles, mSobels da maswavlebels gonivrul vadaSi ganumartos SezRudvis safuZveli.

muxli 11. skolis marTvaSi monawileobis ufleba 1. moswavles, mSobels da maswavlebels ufleba aqvT piradad an arCeuli warmomadgenlis meSveobiT monawileoba miiRon skolis marTvaSi. 2. moswavles, mSobels da maswavlebels ufleba aqvT miiRon skolaSi arsebuli nebismieri informacia, garda piradi saidumloebis Semcveli informaciisa. 3. moswavles, mSobels da maswavlebels ufleba aqvT moiTxovon da miiRon skolis mier maTTan dakavSirebuli sakiTxis gadawyvetisas maTi azris mosmenisa da ganxilvaSi uSualod an warmomadgenlis meSveobiT 61

saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb

monawileobis SesaZlebloba. 4. moswavlis mimarT qmedebis ganxorcielebisas daculi unda iqnes misi WeSmariti interesi.

muxli 12. gasaCivrebis ufleba 1. moswavles, mSobels da maswavlebels ufleba aqvT TavianT uflebebisa da Tavisuflebebis dasacavad gaasaCivron maswavleblisa da skolis ukanono da sxva aramarTlzomieri qmedebebi, agreTve miiRon miyenebuli zianis sruli anazRaureba. 2. skola valdebulia Seqmnas saCivrebis damoukidebeli da miukerZoebeli ganxilvis efeqtiani saSualeba. 3. sajaro skolis direqtorsa da skolis TanamSromlebs, agreTve sameurveo sabWosa da skolis direqtors Soris warmoSobil SromiT davebs, rogorc samoqalaqo davebs, ganixilavs sasamarTlo. sajaro skolis direqtorisaTvis uflebamosilebis vadamde Sewyvetis Sesaxeb sameurveo sabWos gadawyvetilebis safuZvelze saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros am kanonis 44-e muxlis me-2 punqtiT gaTvaliswinebuli gadawyvetileba sameurveo sabWos gadawyvetilebasTan erTad saCivrdeba sasamarTloSi samoqalaqo samarTalwarmoebis wesiT. (11.07.2009. #1385)

muxli 13. neitraluroba da aradiskriminaciuloba 1. dauSvebelia zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaSi saswavlo procesis politizeba. 2. dauSvebelia sajaro skolaSi saswavlo procesis religiuri indoqtrinaciis, prozelitizmis an iZulebiTi asimilaciis miznebisaTvis gamoyeneba. es norma ar zRudavs sajaro skolaSi saxelmwifo dResaswaulebisa da istoriuli TariRebis aRniSvnas, agreTve iseTi RonisZiebis Catarebas, romelic mimarTulia erovnuli da zogadsakacobrio Rirebulebebis damkvidrebisaken. 3. dauSvebelia raime saxis diskriminacia skolaSi miRebisas. es norma ar gamoricxavs SesarCevi konkursis Catarebis SesaZleblobas im zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebSi, romlebic axorcieleben profilur saxelovnebo da sasporto momzadebasa da ganaTlebas. (17.03.2006. #2793) 4. dauSvebelia skolis mier sakuTari uflebamosilebisa da resursebis imgvarad gamoyeneba, ramac SeiZleba pirdapir an iribad gamoiwvios moswavlis, mSoblis da maswavleblis, agreTve maTi gaerTianebebis raime diskriminacia. 62

Tavi II. moswavlis, mSoblis da maswavleblis ZiriTadi uflebebi da Tavisuflebebi

5. nebismieri ganmasxvavebeli qmedeba an gamonaklisis daSveba CaiTvleba diskriminaciad, garda im SemTxvevisa, roca aseTi qmedeba an gamonaklisi samarTliani da gonivrulia, emsaxureba TiToeuli pirisa da jgufis Tavisufali ganviTarebisa da Tanabari SesaZleblobebis uzrunvelyofas. 6. skola valdebulia daicvas da xeli Seuwyos moswavleebs, mSoblebs da maswavleblebs Soris Semwynareblobisa da urTierTpativiscemis damkvidrebas, ganurCevlad maTi socialuri, eTnikuri, religiuri, lingvisturi da msoflmxedvelobrivi kuTvnilebisa. 7. skola Tanasworobis safuZvelze icavs umciresobebis wevrebis individualur da koleqtiur uflebas, Tavisuflad isargeblon mSobliuri eniT, SeinarCunon da gamoxaton TavianTi kulturuli kuTvnileba.

muxli 14. gamoxatvis Tavisufleba 1. moswavles, mSobels da maswavlebels ufleba aqvT kanoniT dadgenili wesiT, saskolo dros an skolis teritoriaze moiZion, miiRon, Seqmnan, Seinaxon, daamuSaon an gaavrcelon nebismieri informacia da ideebi, agreTve gamoiyenon skolis resursebi informaciisa da ideebis mosaZieblad, misaRebad, Sesaqmnelad, Sesanaxad, dasamuSaveblad an gasavrceleblad, saqarTvelos kanonmdeblobiT, maT Soris, am kanoniT gansazRvruli SezRudvebis gaTvaliswinebiT. 2. moswavles ufleba aqvs gamoTqvas sakuTari azri da moiTxovos misi pativiscema. 3. dauSvebelia saskolo gamocemaTa saredaqcio damoukideblobis xelyofa da saskolo biblioTekaSi wignebis cenzura. es norma ar zRudavs skolas, daawesos aradiskriminaciuli da neitraluri SezRudvebi, raTa uzrunvelyos arasrulwlovanTa dacva asakis Seusabamo literaturis mavne zegavlenisagan. 4. moswavles, mSobels da maswavlebels ufleba aqvT saqvelmoqmedo miznebisaTvis, dadgenili wesiT moizidon nebayoflobiTi Semowirulobebi. skola valdebulia miiRos yvela gonivruli zoma, raTa Tavidan iqnes acilebuli finansuri saxsrebis an sxva sikeTis gamoZalva. 5. moswavles da maswavlebels aqvT swavlis, swavlebisa da kvlevis akademiuri Tavisufleba im farglebSi, romelic ar ewinaaRmdegeba erovnuli saswavlo gegmiT dasaxuli miznebis miRwevas. 6. skolas ufleba aqvs daawesos saskolo forma ise, rom ar SezRudos moswavlis da maswavleblis gamoxatvis Tavisufleba. moswavles da maswavlebels ufleba aqvT dasabuTebuli uari Tqvan saskolo 63

saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb

formis tarebaze. 7. saskolo formis dawesebisas skolam unda gaiTvaliswinos moswavlis finansuri SesaZleblobebi da Tu mas ar SeuZlia formis SeZena, skolam unda uzrunvelyos igi formiT.

muxli 15. Sekrebis Tavisufleba 1. moswavles, mSobels da maswavlebels aqvT winaswari Setyobinebis safuZvelze skolis teritoriaze kanoniT dadgenili wesiT Sekrebis Tavisufleba. 2. dauSvebelia, skolam warmarTos an akontrolos moswavleTa, mSobelTa da maswavlebelTa Sekrebis msvleloba maTi survilis sawinaaRmdegod. skolas ufleba aqvs, saWiroebis SemTxvevaSi, daeswros moswavleTa, mSobelTa da maswavlebelTa Sekrebas. 3. gareSe pirs ufleba aqvs, daeswros moswavleTa Sekrebas mxolod maTi miwveviT, garda saqarTvelos kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli SemTxvevebisa, rac dakavSirebulia skolis teritoriaze usafrTxoebis uzrunvelyofasTan. (28.03.2007. #4530)

muxli 16. gaerTianebis Tavisufleba 1. moswavles, mSobels da maswavlebels aqvT kanoniT dadgenili wesiT gaerTianebis Tavisufleba. 2. dauSvebelia, skola Caerios moswavleTa, mSobelTa da maswavlebelTa gaerTianebis saqmianobaSi, garda kanoniT gaTvaliswinebuli SemTxvevebisa. 3. dauSvebelia, gareSe pirma warmarTos an akontrolos moswavleTa gaerTianeba.

muxli 17. piradi cxovrebis xelSeuxebloba 1. moswavlis, mSoblis da maswavleblis piradi cxovreba xelSeuxebelia. maT ar SeiZleba moeTxovoT, gaamJRavnon informacia TavianT pirad cxovrebaze. 2. moswavlis, mSoblis da maswavleblis personaluri monacemebis Segrovebisas da Senaxvisas skola valdebulia ixelmZRvanelos am kanonisa da saqarTvelos zogadi administraciuli kodeqsis moTxovnebiT. 3. moswavlis akademiuri moswrebis Sesaxeb informacia disciplinuri monacemebisgan gancalkevebiT unda inaxebodes. 4. skolas ufleba aqvs mosTxovos moswavles da maswavlebels, gaiaron samedicino Semowmeba daavadebebze, alkoholze, narkotikebze. skola 64

Tavi II. moswavlis, mSoblis da maswavleblis ZiriTadi uflebebi da Tavisuflebebi

valdebulia uzrunvelyos Sesabamisi samedicino Semowmebis gavlis xelmisawvdomoba. 5. dauSvebelia moswavlis da maswavleblis piradi cxovrebis, kerZo komunikaciis, agreTve moswavlis da maswavleblis pirad sargeblobaSi gadacemuli, skolis sakuTrebaSi arsebuli qonebis xelSeuxeblobis uflebis TviTneburi SezRudva.

muxli 18. rwmenis Tavisufleba 1. moswavles, mSobels da maswavlebels kanoniT dadgenili wesiT aqvT rwmenis, aRmsareblobisa da sindisis Tavisufleba, nebismieri an arc erTi rwmenisa Tu msoflmxedvelobis nebayoflobiT arCevis da Secvlis ufleba. 2. dauSvebelia, moswavles, mSobels da maswavlebels daekisroT iseTi valdebulebebis Sesruleba, romlebic Zireulad ewinaaRmdegeba maT rwmenas, aRmsareblobas an sindiss, Tu es ar laxavs sxvaTa uflebebs, an xels ar SeuSlis erovnuli saswavlo gegmiT gaTvaliswinebuli miRwevis donis daZlevas. 3. sajaro skolis teritoriaze religiuri simboloebis ganTavseba ar unda emsaxurebodes araakademiur miznebs. 4. sajaro skolis moswavleebs ufleba aqvT saskolo droisgan Tavisufal dros nebayoflobiT Seiswavlon religia an Caataron religiuri rituali, Tu igi emsaxureba religiuri ganaTlebis miRebas.

muxli 19. disciplina 1. saskolo disciplina daculi unda iqnes im meTodebis meSveobiT, romlebic efuZneba moswavlis da maswavleblis Tavisuflebisa da Rirsebis pativiscemas. 2. skolis SinaganawesiT dadgenili moTxovnebi, disciplinuri devna da saxdeli unda iyos gonivruli, dasabuTebuli da Tanazomadi. 3. skolis SinaganawesiT, saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili pasuxismgeblobis zomebis garda, SeiZleba gaTvaliswinebuli iyos moswavlis gakveTilidan gaZeveba, skolidan droebiT daTxovna da sxva disciplinuri saxdelebi. moswavlis skolidan droebiT daTxovnis SemTxvevaSi dauyovnebliv unda ecnobos moswavlis mSobels. skola valdebulia moswavlis gakveTilidan gaZevebis an skolidan droebiT daTxovnis SemTxvevaSi moswavle Tavisi mzrunvelobis qveS hyavdes. (17.03.2006. #2793) 4. disciplinuri devna SeiZleba ganxorcieldes mxolod skolis SinaganawesiT gaTvaliswinebul SemTxvevebSi da dadgenili wesiT, jero65

saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb

vani da samarTliani proceduriT. 5. disciplinuri devnisas skola valdebulia ganumartos moswavles an maswavlebels mis mier Cadenili disciplinuri gadacdomis arsi. 6. moswavlis mimarT disciplinuri saxdelis gamoyenebis, agreTve disciplinuri devnis dawyebis Sesaxeb dauyovnebliv unda ecnobos mis mSobels. moswavles ufleba aqvs masTan dakavSirebuli sakiTxis gadawyvetisas mSobelTan erTad wardges. 7. skola valdebulia miiRos zomebi, raTa disciplinurma saxdelma ar gamoiwvios moswavlis arsebiTi CamorCena saswavlo procesisgan. 8. dauSvebelia sastiki an iseTi disciplinuri saxdelis gamoyeneba, romelic laxavs piris pativsa da Rirsebas. 9. dauSvebelia moswavlis Cxreka, garda im SemTxvevisa, rodesac mtkicebulebebi miuTiTebs konkretul pirze da arsebobs dasabuTebuli varaudi, rom Cxrekis Sedegad gamovlindeba skolis SinaganawesiT gaTvaliswinebuli gadacdoma. moswavlis Cxreka SeiZleba ganaxorcielos mxolod skolis mier saamisod uflebamosilma pirma. dauSvebelia moswavleTa koleqtiuri Cxreka. 10. dauSvebelia skolis mier moswavlis an maswavleblis disciplinuri devna im qmedebisTvis, romelic man Caidina saskolo droisgan Tavisufal dros an skolis teritoriis gareT, garda im SemTxvevebisa, rodesac skolas aqvs dasabuTebuli interesi. 11. moswavles da maswavlebels ufleba aqvT disciplinuri devnisas isargeblon dumilis uflebiT. dumilis ufleba ar aTavisuflebs moswavles da maswavlebels disciplinuri pasuxismgeblobisagan. 12. moswavlis gakveTilidan gaZevebis gadawyvetilebis miRebis ufleba aqvs maswavlebels, skolidan 5 dRemde vadiT daTxovnis gadawyvetilebis miRebis ufleba _ skolis direqtors, xolo 5-10 dRemde vadiT daTxovnis an skolidan garicxvis gadawyvetilebis miRebis ufleba _ disciplinur komitets faruli kenWisyriT. 13. saskolo dros an skolis teritoriaze moswavlesTan kontaqtis damyarebamde, garda kanoniT gaTvaliswinebuli SemTxvevebisa, gadaudebeli aucileblobisas, policiis TanamSromeli an sxva sajaro mosamsaxure valdebulia skolas Seatyobinos kontaqtis mizani, saqmis garemoeba da misi meSveobiT daukavSirdes moswavles. skola valdebulia moswavles ganumartos misi uflebebi da aRniSnulis Sesaxeb dauyovnebliv acnobos moswavlis mSobels, garda mSoblis mier bavSvis uflebis xelyofis SemTxvevisa.

66

Tavi II1. maswavleblis profesia

muxli 20. Zaladobis dauSvebloba da usafrTxoeba 1. dauSvebelia skolaSi Zaladoba moswavlis an nebismieri sxva piris mimarT. fizikuri an/da sityvieri Seuracxyofis SemTxvevaSi skola valdebulia, dauyovnebliv moaxdinos saTanado reagireba saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT. 2. skolis teritoriaze usafrTxoebis uzrunvelsayofad samarTaldamcavi organoebis mier ganxorcielebuli moqmedebebi regulirdeba saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT. (28.034.2007. #4530)

muxli 21. maswavleblis sxva uflebebi 1. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis maswavlebels ufleba aqvs: a) mosTxovos dawesebulebas muSaobisTvis aucilebeli pirobebis Seqmna; b) miiRos Sromis anazRaureba saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier dadgenili normativebis mixedviT; g) aimaRlos kvalifikacia, risTvisac 6 weliwadSi erTxel uflebamosilia moiTxovos anazRaurebis gareSe Svebuleba 1 wlamde vadiT, samuSao adgilis SenarCunebiT; (2.03.2007. #4412) d) isargeblos saqarTvelos kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli sxva uflebebiT. 2. maswavleblis Sromis anazRaureba sruli samuSao kviris SemTxvevaSi ar unda iyos saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenil sajaro mosamsaxuris minimalur xelfasze naklebi. 3. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebasa da maswavlebels Soris SromiTi xelSekruleba ideba saqarTvelos kanonmdeblobiT gansazRvruli wesiT. (18.11.2008. #497) 4. maswavleblis Sromis anazRaureba izrdeba sajaro skolis biujetis zrdasTan erTad.

Tavi II1. maswavleblis profesia (2.03.2007. #4412)

muxli 211. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis maswavlebeli 1. maswavlebeli zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaSi moswavleebs aswavlis erovnuli saswavlo gegmiT gaTvaliswinebul sagnebs. 2. maswavlebeli SeiZleba iyos piri, romelic sertificirebulia am kanoniTa da saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros 67

saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb

mier dadgenili wesiT. 3. maswavlebeli ar SeiZleba iyos nasamarTlobis mqone piri. 4. maswavleblis sertificireba moicavs maswavleblobis uflebis mopovebasa da ganaxlebas. 5. maswavleblobis uflebis mopoveba am kanoniT dadgenil SemTxvevebSi moicavs: a) am kanoniT dadgenili sakvalifikacio moTxovnebis dakmayofilebas; b) maZieblobis periodis warmatebiT gavlas; g) maswavleblis sasertifikacio gamocdis Cabarebas. 6. maswavleblobis uflebis ganaxlebisaTvis aucilebelia maswavleblis profesiuli ganviTareba am kanoniTa da saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier dadgenili wesiT. 7. maswavlebeli valdebulia: a) misces moswavles xarisxiani ganaTleba; b) izrunos TiToeuli moswavlis pirovnul ganviTarebaze da misi moqalaqeobrivi cnobierebis Camoyalibebaze; g) izrunos sakuTar profesiul ganviTarebaze; d) daicvas maswavleblis profesiuli eTikis kodeqsi; e) Seasrulos SromiTi xelSekrulebiTa da saqarTvelos kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli valdebulebebi; v) saqarTvelos kanonmdeblobiTa da SromiTi xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli wesiT warudginos zogadsaganmanaTleblo dawesebulebas informacia sakuTari janmrTelobis mdgomareobis Sesaxeb.

muxli 212. zogadi ganaTlebis maswavleblis saxeebi da maswavleblis profesiuli standarti 1. zogadi ganaTlebis maswavleblis saxeebia: a) dawyebiTi safexuris maswavlebeli _ maswavlebeli, romelsac aqvs saWiro kvalifikacia imisaTvis, rom aswavlos erovnuli saswavlo gegmiT gaTvaliswinebuli sagani an sagnobrivi jgufi dawyebiT safexurze; b) sagnis maswavlebeli _ maswavlebeli, romelsac aqvs saWiro kvalifikacia imisaTvis, rom aswavlos erovnuli saswavlo gegmiT gaTvaliswinebuli erTi an ramdenime sagani sabazo an/da saSualo 68

Tavi II1. maswavleblis profesia

safexurze; g) sagnobrivi jgufis maswavlebeli _ maswavlebeli, romelsac aqvs saWiro kvalifikacia imisaTvis, rom aswavlos yvela sagani, romelic erovnuli saswavlo gegmiT gaTvaliswinebul erT sagnobriv jgufSia gaerTianebuli, sabazo an/da saSualo safexurze; d) saxelovnebo an sasporto sagnis/sagnobrivi jgufis maswavlebeli _ erovnuli saswavlo gegmiT gaTvaliswinebuli saxelovnebo an sasporto sagnis/sagnobrivi jgufis maswavlebeli; e) specialuri saWiroebebis mqone moswavleTa maswavlebeli _ maswavlebeli, romelsac aqvs saWiro kvalifikacia imisaTvis, rom aswavlos specialuri saWiroebebis mqone moswavleebs. 2. maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centris wardginebiT saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro gansazRvravs maswavleblis profesiul standarts, romelic moicavs profesiul standarts TiToeuli saxis maswavleblisaTvis. maswavleblis profesiul standarts unda Seesabamebodes zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis yvela maswavlebeli. 3. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaSi profesias SeiZleba aswavlides profesiis maswavlebeli, romelic aris saxelobo ganaTlebis maswavlebeli „profesiuli ganaTlebis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis Sesabamisad.

muxli 213. maswavleblis ganaTleba 1. dawyebiTi safexuris maswavlebels unda hqondes ganaTlebis bakalavris akademiuri xarisxi. 2. sabazo/saSualo safexuris sagnis/sagnobrivi jgufis maswavlebels unda hqondes Sesabamisi bakalavris akademiuri xarisxi da gavlili unda hqondes maswavleblis momzadebis saganmanaTleblo programa saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT. (11.07.2009. #1385) 3. sabazo/saSualo safexuris saxelovnebo an sasporto sagnis/sagnobrivi jgufis maswavlebels unda hqondes:(11.07.2009. #1385) a) sruli zogadi ganaTleba; b) Sesabamisi umaRlesi saxelovnebo an sasporto ganaTleba da gavlili unda hqondes maswavleblis momzadebis saganmanaTleblo programa saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT. 4. specialuri saWiroebebis mqone moswavleTa maswavlebeli SeiZleba iyos piri, romelic aris am kanonis 212 muxlis pirveli punqtis „a“_„d“ qvepunqtebiT gaTvaliswinebuli erT-erTi maswavlebeli da romel69

saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb

sac agreTve gavlili aqvs specialuri akreditebuli saganmanaTleblo programa saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier dadgenili wesiTa da kreditebis raodenobis Sesabamisad.

muxli 214. maswavleblobis maZiebeli 1. maswavleblobis ufleba SeiZleba moipovos pirma, romelic dadgenili wesiT gaivlis registracias maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centrSi, rogorc maswavleblobis maZiebeli, da warmatebiT gaivlis zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaSi 1-wlian maZieblobis periods. 2. maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centri registraciaSi atarebs mxolod im pirebs, romlebic akmayofileben am kanoniT dadgenil sakvalifikacio moTxovnebs. 3. zogadsaganmanaTleblo dawesebuleba uflebamosilia maZieblobis periodis ganmavlobaSi maswavleblobis maZiebels aunazRauros Sroma. maswavleblis sertificirebisaTvis ar aqvs mniSvneloba, iRebs Tu ara maswavleblobis maZiebeli Sromis anazRaurebas. 4. maswavleblobis maZiebeli sargeblobs am kanoniT maswavleblisaTvis gaTvaliswinebuli yvela uflebiTa da SeRavaTiT, garda maswavleblis Sromis anazRaurebis am kanoniT dadgenili minimaluri odenobis miRebisa da sajaro skolis sameurveo sabWos arCevnebSi monawileobis uflebebisa. 5. maswavleblobis maZieblis statusiT pirma skolaSi SeiZleba imuSaos ara umetes 2 wlisa, garda am muxlis me-7 punqtiT gaTvaliswinebuli SemTxvevebisa. 6. maZieblobis periodis dasrulebis Semdeg skolis direqtori maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centrs dadgenili wesiT warudgens dokuments maswavleblobis maZieblis maswavleblis profesiul standartTan da maswavleblis profesiuli eTikis kodeqsTan Sesabamisobis Sesaxeb. dokumenti SeiZleba Seicavdes erT-erT Semdeg gadawyvetilebas: a) maswavleblobis maZiebeli akmayofilebs maswavleblis profesiul standarts; b) maswavleblobis maZiebeli ar akmayofilebs maswavleblis profesiul standarts. 7. Tu zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaSi arsebobs vakansia, romelic saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT ar Seivso, gansazRvruli vadiT, Sesabamisi vakansiis Sevsebamde zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaSi swavlebis ufleba aqvs pirs, romelsac ar aqvs 70

Tavi II1. maswavleblis profesia

mopovebuli maswavleblobis ufleba am kanoniT dadgenili wesiT. (18.11.2008. #497) 8. am muxlis me-7 punqtiT gaTvaliswinebuli maswavleblobis maZieblisaTvis swavlebis uflebis miniWebis vadas gansazRvravs maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centri saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier dadgenili wesis Sesabamisad.

muxli 215. maswavleblis sasertifikacio gamocda 1. maswavleblobis uflebis mopovebisaTvis aucilebelia maswavleblis sasertifikacio gamocdis Cabareba. 2. sasertifikacio gamocdis mizania Sesabamisi maswavleblis profesiul standartTan piris codnisa da unarebis Sesabamisobis dadgena. 3. sasertifikacio gamocdaze daiSveba maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centris mier registrirebuli piri. (18.11.2008. #497) 4. sasertifikacio gamocda Sedgeba 2 nawilisagan: a) Sinaarsobrivi nawili, romelic amowmebs maswavleblis mier Sesabamisi erovnuli saswavlo gegmiTa da Sesabamisi maswavleblis standartiT gaTvaliswinebuli profesiuli codnis dones; b) unarebis nawili, romelic situaciuri amocanebis saSualebiT amowmebs maswavleblis unars, SearCios swori strategia da miiRos marTebuli gadawyvetileba swavlebasTan dakavSirebul sakiTxebze. 5. sasertifikacio gamocdis Catarebas uzrunvelyofs sajaro samarTlis iuridiuli piri _ gamocdebis erovnuli centri saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier dadgenili wesiT.

muxli 216. maswavleblis sertifikati 1. am kanoniT dadgenili sakvalifikacio moTxovnebis dakmayofilebis SemTxvevaSi maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centri gascems maswavleblis sertifikats, romelic moqmedebs gacemidan 8 wlis ganmavlobaSi. 2. maswavleblis sertifikatis nimuSs maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centris wardginebiT gansazRvravs saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro.

muxli 217. maswavleblis profesiuli ganviTareba 1. maswavlebeli valdebulia ganaaxlos maswavleblobis ufleba maswavleblis sertifikatis vadis amowurvis Semdeg pedagogiuri saqmianobis ganxorcielebisaTvis. maswavleblobis uflebis ganaxlebisaT71

saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb

vis maswavlebeli valdebulia daagrovos maswavleblis profesiuli ganviTarebis sqemiT gaTvaliswinebuli kreditebi. maswavleblobis ufleba ganaxldeba 8 wlis vadiT. 2. maswavleblis profesiuli ganviTarebis kreditebis dagrovebis alternatiuli SesaZleblobebia: a) akreditebuli profesiuli ganviTarebis programebis gavla; b) maswavleblis sasertifikacio gamocdis Cabarebidan 6 wlis Semdeg Sesabamisi maswavleblis sasertifikacio gamocdis Cabareba; g) saganmanaTleblo an pedagogiuri produqtis Seqmna (saxelmZRvanelos, saganmanaTleblo programis avtoroba, saganmanaTleblo proeqtis SemuSaveba an/da ganxorcieleba, maswavleblobis maZieblebisa da sxva pedagogebisaTvis codnis gaziareba da sxva). 3. maswavleblobis uflebis ganaxlebisaTvis maswavleblis profesiuli ganviTarebis kreditebis dagroveba SesaZlebelia agreTve am muxlis me-2 punqtiT gaTvaliswinebuli ramdenime komponentis kombinaciiT. 4. maswavleblis profesiuli ganviTarebis dafinansebis SesaZlo wya­ roebia: a) zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis saxsrebi, maT Soris, vauCeruli dafinansebidan miRebuli Semosavlebi; b) saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier damtkicebuli Sesabamisi miznobrivi programis saxsrebi; g) maswavleblis mier TviTdafinanseba; d) donorebis mier dafinanseba; e) saqarTvelos kanonmdeblobiT nebadarTuli sxva saxsrebi. 5. maswavleblis profesiuli ganviTarebis, praqtikuli gamocdilebisa da profesiuli warmatebebis aRricxva xorcieldeba maswavleblis profesiuli ganviTarebis portfolios meSveobiT. portfolios nimuSs da misi momzadebis wess amtkicebs sajaro samarTlis iuridiuli piri _ maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centri. 6. Tu maswavleblis sertifikatis vadis amowurvis Semdeg maswavlebeli ver daagrovebs maswavleblis profesiuli ganviTarebis sqemiT gaTvaliswinebul kreditebs da ar ganaaxlebs sertifikats, igi kargavs sertificirebuli maswavleblis statuss. 7. sertificirebuli maswavleblis statusis vadamde CamorTmeva SesaZlebelia, Tu maswavlebeli arRvevs maswavleblis profesiuli standartiT dadgenil valdebulebebs da misi qmedeba ewinaaRmdegeba amave standartiT dadgenil Rirebulebebs. sertificirebuli 72

Tavi III. zogadi ganaTlebis dafinanseba

maswavleblis statusis vadamde CamorTmevis pirobebi ganisazRvreba maswavlebelTa sertificirebis debulebiT.

muxli 218. maswavleblis momzadebisa da profesiuli ganviTarebis saganmanaTleblo programebis akreditacia 1. maswavleblis momzadebisa da profesiuli ganviTarebis saganmanaTleblo programebis ganxorcielebis ufleba aqvT saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT registrirebul fizikur da iuridiul pirebs. (11.07.2009. #1385) 2. maswavleblis momzadebisa da profesiuli ganviTarebis saganmanaTleblo programebis, maT Soris, umaRlesi saganmanaTleblo programebis akreditacias axorcielebs sajaro samarTlis iuridiuli piri _ ganaTlebis akreditaciis erovnuli centri. 3. maswavleblis momzadebisa da profesiuli ganviTarebis saganmanaTleblo programebis akreditaciis wessa da safasurs amtkicebs saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis ministri ganaTlebis akreditaciis erovnuli centris wardginebiT da maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centris TanxmobiT. (17.11.2009. #2079) 4. maswavleblis momzadebisa da profesiuli ganviTarebis saganmanaTleblo programisaTvis akreditaciis miniWebis Sesaxeb gadawyvetilebaSi aRiniSneba agreTve am programis kreditebis raodenoba. (2.03.2007. #4412)

Tavi III. zogadi ganaTlebis dafinanseba muxli 22. saxelmwifos mier zogadi ganaTlebis dafinanseba 1. saxelmwifo uzrunvelyofs sruli zogadi ganaTlebis miRebas. moswavlis ganaTlebis saxelmwifo dafinanseba zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaSi grZeldeba 12 wlis ganmavlobaSi. 2. saxelmwifo swavlisaTvis gaweul xarjebs anazRaurebs im skolaSi, romelic axorcielebs dawyebiT an/da sabazo an/da saSualo zogadsaganmanaTleblo programebs. kerZo da sajaro skolaSi swavlebas erT moswavleze gaTvlili finansuri normativis Sesabamisi vauCeriT saxelmwifo daafinansebs mxolod im SemTxvevaSi, Tu mas miniWebuli aqvs akreditacia, an Tu igi warmoadgens am kanonis 32-e muxlis me-2 punqtiT gaTvaliswinebul axaldafuZnebul zogadsaganmanaTleblo dawesebulebas. (17.03.2006. #2793) 3. saxelmwifos mier moswavlis ganaTlebis dafinanseba saqarTvelos saxelmwifo biujetidan xorcieldeba erT moswavleze gaTvlili fi73

saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb

nansuri normativis Sesabamisi vauCeriT. standartuli da gazrdili vauCerebis odenobebi ganisazRvreba erovnuli saswavlo gegmiT gaTvaliswinebuli miRwevis donisaTvis maqsimaluri datvirTvis mixedviT, gansxvavebul mdgomareobaSi myof moswavleTa finansuri SesaZleblobebis Sesabamisad, ganaTlebis miRebis uflebis uzrunvelyofaSi Tanasworobis principis dacviT. vauCeriT zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis mimdinare xarjebis dafarvis Semdeg darCenili Tanxa SesaZlebelia gamoyenebul iqnes aRniSnuli dawesebulebis kapitaluri xarjebis dasafaravad. (27.12.2006. #4129) 4. yovel mSobels aqvs ufleba, saskolo asaks miRweuli bavSvis ganaTlebis dasafinanseblad miiRos vauCeri, romlis ganTavseba SesaZlebelia am muxlis me-2 punqtiT gaTvaliswinebul dawesebulebaSi. saxelmwifo dafinanseba grZeldeba imave punqtiT gaTvaliswinebul sxva dawesebulebaSi moswavlis gadasvlis SemTxvevaSi. 5. sajaro skolis kapitalur xarjebs anazRaurebs saxelmwifo, adgilobrivi TviTmmarTvelobis organo an/da sajaro skola. 6. mcirekontingentiani sajaro skola, romelSic erovnuli saswavlo gegmis Sesrulebis xarjebi aRemateba erT moswavleze gaTvlili finansuri normativiT dafinansebis moculobas, uflebamosilia saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros gadawyvetilebis safuZvelze saqarTvelos saxelmwifo biujetidan miiRos damatebiTi dafinanseba gazrdili vauCeris saxiT an/da saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier damtkicebuli Sesabamisi miznobrivi programis farglebSi. (27.12.2006. #4129) 7. am muxliT gaTvaliswinebuli dafinanseba vrceldeba saqarTvelos moqalaqeebze. ucxo qveynis moqalaqeTa da moqalaqeobis armqone pirTa mier zogadi ganaTlebis miRebis ufleba xorcieldeba saqarTvelos saerTaSoriso xelSekrulebaTa da SeTanxmebaTa safuZvelze. im qveynis moqalaqeebis mimarT, romelTanac zogadi ganaTlebis miRebis uflebis sakiTxi ar aris mowesrigebuli saerTaSoriso xelSekrulebiT an/da SeTanxmebiT, saqarTvelos saxelmwifo dafinanseba ganisazRvreba nacvalgebis principis safuZvelze. im saxelmwifoTa nusxas, romelTa moqalaqeebis mier zogadi ganaTlebis miRebas saqarTvelos saxelmwifo nacvalgebis principis safuZvelze afinansebs, aqveynebs saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro saqarTvelos sagareo saqmeTa saministros informaciis safuZvelze.

muxli 23. damatebiTi saganmanaTleblo da saaRmzrdelo momsaxure­ bis dafinanseba 1. Tu zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaSi 12 wlis swavlis Semdeg 74

Tavi IV. zogadi ganaTlebis sistemis marTva

moswavlem ver daZlia sabazo safexuris erovnuli an modificirebuli saswavlo gegmiT dadgenili miRwevis done, sameurveo sabWo adgilobrivi TviTmmarTvelobis Sesabamis organos mimarTavs am moswavlis swavlebis dafinansebis gagrZelebis TxovniT. dafinanseba SeiZleba gagrZeldes moswavlis mier sabazo safexuris miRwevis donis daZlevamde. am SemTxvevaSi sajaro skola valdebulia SesTavazos moswavles zogadi ganaTlebis miReba alternatiuli formebiT. 2. Tu moswavlem 3 wlis ganmavlobaSi ver daZlia zogadi ganaTlebis saSualo safexuri, misi mimarTvis safuZvelze sameurveo sabWo uflebamosilia mimarTos adgilobrivi TviTmmarTvelobis organos dafinansebis gaxangrZlivebis TxovniT. adgilobrivi TviTmmarTveloba uflebamosilia SearCios swavlis gagrZelebis kanonmdeblobiT daSvebuli nebismieri forma. 3. sameurveo sabWos moTxovnis safuZvelze adgilobrivi TviTmmarTvelobis organom SeiZleba aanazRauros damatebiTi saganmanaTleblo da saaRmzrdelo momsaxurebis xarjebi. saxelmwifom da adgilobrivma TviTmmarTvelobam SeiZleba daafinanson specialuri miznobrivi saswavlo programebi.

Tavi IV. zogadi ganaTlebis sistemis marTva muxli 24. saqarTvelos parlamentis uflebamosileba zogadi ganaTlebis sferoSi saqarTvelos parlamenti: a) gansazRvravs zogadi ganaTlebis sferoSi saxelmwifo politikis da marTvis ZiriTad mimarTulebebs, SeimuSavebs Sesabamis sakanonmdeblo aqtebs; b) wardgenidan 1 Tvis vadaSi amtkicebs saqarTvelos mTavrobis mier miRebul zogadi ganaTlebis erovnuli miznebis dokuments; g) periodulad ismens saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis ministris angariSs zogadi ganaTlebis sferoSi saxelmwifo politikis gatarebis, finansuri saqmianobis, erovnuli da regionuli programebis Sesrulebis Sesaxeb.

muxli 25. saqarTvelos mTavrobis uflebamosileba zogadi ganaT­ lebis sferoSi 1. zogadi ganaTlebis sferoSi saxelmwifo politikas axorcielebs saqarTvelos mTavroba. 75

saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb

2. saqarTvelos mTavroba: a) saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier wardgenidan 1 Tvis vadaSi iRebs zogadi ganaTlebis erovnuli miznebis dokuments da dasamtkiceblad warudgens saqarTvelos parlaments; b) saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros, saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis saministrosa da saqarTvelos finansTa saministros wardginebiT amtkicebs erT moswavleze gaTvlil finansur normativebs da maTi Sesabamisi standartuli da gazrdili vauCerebis odenobebs. 3. saqarTvelos premier-ministri saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros wardginebiT niSnavs da aTavisuflebs erovnuli saswavlo gegmebisa da Sefasebis centris da maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centris direqtorebs. (2.03.2007. #4412)

muxli 26. saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros uflebamosileba zogadi ganaTlebis sferoSi 1. saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro zogadi ganaTlebis sferoSi saqarTvelos kanonmdeblobis _ saqarTvelos konstituciis, konstituciuri SeTanxmebis, saerTaSoriso xelSekrulebebisa da SeTanxmebebis, am kanonis, sxva kanonebisa da kanonqvemdebare aqtebis safuZvelze: a) atarebs erTian saxelmwifo politikas zogadi ganaTlebis sferoSi; b) SeimuSavebs zogadi ganaTlebis erovnuli miznebis dokuments da warudgens saqarTvelos mTavrobas; g) SeimuSavebs ganaTlebis sistemis indikatorebis amsaxvel ZiriTad dokuments; d) SeimuSavebs da amtkicebs erovnuli saswavlo gegmebisa da Sefasebis centris da maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centris debulebebs; e) saqarTvelos premier-ministrs dasamtkiceblad warudgens erovnuli saswavlo gegmebisa da Sefasebis centris da maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centris direqtorebis kandidaturebs; (2.03.2007. #4412) v) erovnuli saswavlo gegmebisa da Sefasebis centris winadadebebis safuZvelze amtkicebs erovnul saswavlo gegmebs; v1) amtkicebs erovnul sakvalifikacio CarCos zogadi ganaTlebis nawilSi; (28.03.2007. #4530) z) adgens zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebis akreditaciis ma76

Tavi IV. zogadi ganaTlebis sistemis marTva

terialur-teqnikur, programul da adamianuri resursebis normativebs; T) axorcielebs zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis licenzirebas; (17.03.2006. #2793) i) ganaTlebis akreditaciis erovnuli centris wardginebiT amtkicebs zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebis akreditaciis debulebasa da safasurs; (17.11.2009. # 2079) k) gansazRvravs zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaTa Senoba-nagebobebis mSeneblobis standartebs Sesabamis dargobriv saministrosa da uwyebebTan erTad; l) adgens vauCeris gacemisa da gadatanis wess saqarTvelos finansTa saministrosTan erTad; m) iRebs zomebs yvela moswavlis, maT Soris, specialuri saganmanaTleblo saWiroebebis mqone, agreTve skolidan garicxuli moswavleebis mier zogadi ganaTlebis misaRebad; SeimuSavebs eqsternatis formiT miRebuli ganaTlebis sertificirebis debulebas; SeimuSavebs zogadsaganmanaTleblo dawesebulebidan sxva zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaSi gadayvanis an/da alternatiuli formebiT swavlebis debulebas; n) afuZnebs zogadsaganmanaTleblo dawesebulebas sajaro samarTlis iuridiuli piris saxiT da amtkicebs mis wesdebas; uflebamosilia moaxdinos misi reorganizacia da likvidacia. afxazeTisa da aWaris avtonomiur respublikebSi am punqtiT gaTvaliswinebul moqmedebebs saministro axorcielebs Sesabamisi avtonomiuri respublikis ganaTlebis saministros wardginebis safuZvelze; n1) afuZnebs zogadsaganmanaTleblo dawesebulebas kerZo samarTlis arasamewarmeo (arakomerciuli) iuridiuli piris formiT; (14.12.2006. #3986) o) atarebs sajaro skolis direqtoris SesarCev konkurss; (19.12.2008. #790) o1) uzrunvelyofs axaldafuZnebul an/da reorganizebul sajaro skolaSi sameurveo sabWos pirveli arCevnebis Catarebas da saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT direqtoris arCevamde direqtoris movaleobis Semsruleblis daniSvnas; (27.12.2006. #4129) p) registraciaSi atarebs sajaro skolis sameurveo sabWos mier arCeul skolis direqtors da sameurveo sabWos wevrebs; J) uflebamosilia gafrTxilebis gareSe daiTxovos sajaro skolis 77

saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb

sameurveo sabWo, Tu igi ukanonod gaaTavisuflebs direqtors, rac dadasturebulia sasamarTlos kanonier ZalaSi Sesuli Sesabamisi gadawyvetilebiT; (11.07.2009. #1385) r) sajaro skolis mier zedized orjer akreditaciis gauvlelobis an misTvis zedized orjer pirobiTi akreditaciis miniWebis SemTxvevaSi, agreTve am kanonis 49-e muxlis 61 da me-7 punqtebiT gaTvaliswinebul SemTxvevebSi uflebamosilia daiTxovos sajaro sko­lis sameurveo sabWo an/da vadamde Seuwyvitos uflebamosileba sajaro skolis direqtors; (11.07.2009. #1385) s) amtkicebs ucxoeTSi miRebuli sruli zogadi ganaTlebis an swavlis periodSi miRebuli zogadi ganaTlebis aRiarebisa da saqarTveloSi gacemuli saganmanaTleblo dokumentis namdvilobis dadasturebis wessa da safasurs; (17.11.2009. # 2079) t) amtkicebs erovnuli Sefasebebis Catarebis ganrigs; t1) amtkicebs erovnuli saswavlo olimpiadis Catarebis wess; (11.07.2009. #1385) u) TanamSromlobs saerTaSoriso organizaciebTan, ucxo qveynebTan, maT zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebTan xarisxis Semowmebisa da uzrunvelyofis sferoSi; f) erovnuli saswavlo gegmebisa da Sefasebis centris wardginebis safuZvelze amtkicebs saxelmZRvanelos grifis miniWebis wess; (11.07.2009. #1385) q) axorcielebs sajaro skolebis saxelmwifo kontrols da pasuxismgebelia zogadi ganaTlebis sferoSi saqarTvelos kanonmdeblobis Sesrulebaze. am mizniT saministro uflebamosilia ganaxorcielos am skolebis finansuri Semowmeba kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli wesiT; R) afuZnebs skolisgareSe saaRmzrdelo dawesebulebebs sajaro an kerZo samarTlis arasamewarmeo (arakomerciuli) iuridiuli piris formiT; (14.12.2006. #3986) y) qmnis sajaro samarTlis iuridiul pirs _ ganaTlebis akreditaciis erovnul centrs saganmanaTleblo dawesebulebebis, maT Soris, zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebis, akreditaciis Catarebis mizniT; (28.03.2007. #4530) S) adgens sajaro skolis direqtorisa da maswavleblis SesarCevi konkursis gamarTvis wess, sameurveo sabWos wevrebis arCevisa da maTTvis uflebamosilebis Sewyvetis wessa da pirobebs; (19.12.2008. #790) S1) sajaro samarTlis iuridiuli piris _ maswavlebelTa profe78

Tavi IV. zogadi ganaTlebis sistemis marTva

siuli ganviTarebis centris wardginebiT amtkicebs: S1.a) maswavleblis damatebiT sakvalifikacio moTxovnebs; S1.b) maswavleblis profesiul standarts; S1.g) maswavleblis profesiuli ganviTarebis sqemas; S1.d) maswavleblis profesiuli eTikis kodeqss; S1.e) amoRebulia (11.07.2009. #1385) S1.v) maswavleblobis maZiebelTa registraciisa da maZieblobis periodis gavlis wess, agreTve maZieblobis periodis gavlis damadasturebeli dokumentis nimuSs da misi gacemis wess; S1.z) maswavlebelTa sertificirebis debulebas da maswavleblis sertifikatis nimuSs; S1.T) maswavleblobis maZiebelTa registraciis, agreTve maswavleblobis uflebis mopovebisa da ganaxlebis safasuris odenobas; (2.03.2007. #4412) C) niSnavs sajaro skolis sameurveo sabWos wevrs saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros centraluri aparatis an saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros teritoriuli organoebis saStato ganrigiT gaTvaliswinebuli Semadgenlobidan; (11.07.2009. #1385) c) adgens sajaro skolebSi wlis ganmavlobaSi saswavlo dReebis minimalur da maqsimalur odenobas, ardadegebis minimalur da maqsimalur xangrZlivobas; agreTve uflebamosilia, daadginos saswavlo wlis dawyebisa da damTavrebis da ardadegebis dro da xangrZlivoba; gansazRvravs gamonaklis SemTxvevebs, rodesac bavSvs ufleba eZleva, 6 wlis asakamde daiwyos zogadi ganaTlebis miReba; (28.03.2007. #4530) c1) amtkicebs zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebSi moswavleTa gakveTilze daswrebis aRricxvis Jurnalis formas; (11.07.2009. #1385) Z) amoRebulia (17.03.2006. #2793) w) adgens sajaro skolebis direqtorebisa da arCeviTi organoebis wevrebis registraciis wess; W) profesiuli kavSirebis monawileobiT adgens sajaro skolebis maswavlebelTa Sromis anazRaurebis minimalur odenobasa da pirobebs, amtkicebs skolebis mier maswavlebelTan dadebuli SromiTi xelSekrulebebis savaldebulo pirobebs; 79

saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb

x) profesiul kavSirebTan TanamSromlobiT gegmavs RonisZiebebs maswavlebelTa kvalifikaciis asamaRleblad; j) ganaTlebis akreditaciis erovnuli centris wardginebiT da maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centris TanxmobiT amtkicebs maswavleblis momzadebisa da profesiuli ganviTarebis saganmanaTleblo programebis akreditaciis debulebasa da safasurs; (17.11.2009. #2079) h) amtkicebs zogadi ganaTlebis damadasturebeli saxelmwifo dokumentis formas; h1) axorcielebs sajaro skolebis numeracias da adgens maTTvis saxelis miniWebis wess; h2) uflebamosilia daawesos grantebi da stipendiebi gansakuTrebiT niWier moswavleTa waxalisebis mizniT; h3) axorcielebs moswavleTa personaluri monacemebis aRricxvas da adgens maTi aRricxvis wess; (2.03.2007. #4412) h4) amoRebulia (2.03.2007. #4412) h5) adgens zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaSi moswavlis Casaricxad warsadgeni aucilebeli dokumentebis nusxas; (17.03.2006. #2793) h6) axorcielebs saqarTvelos kanonmdeblobiT miniWebul sxva uflebamosilebebs. (17.03.2006. #2793) 2. am muxlis pirveli punqtiT gaTvaliswinebul uflebamosilebaTa gansaxorcieleblad saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro „saqarTvelos mTavrobis struqturis, uflebamosilebisa da saqmianobis wesis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis Sesabamisad saqarTvelos mTel teritoriaze qmnis, gardaqmnis da auqmebs sakuTar teritoriul organoebs, amtkicebs maT debulebebs, Tanamdebobaze niSnavs da Tanamdebobidan aTavisuflebs am organoebis xelmZRvanelebs da maT moadgileebs. ganaTlebisa da mecnierebis saministros teritoriuli organoebi finansdebian saxelmwifo biujetidan. 3. saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro awarmoebs zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaTa reestrs, registraciaSi atarebs sajaro skolebis direqtorebs, direqtorebis mier uflebamosilebis ganxorcielebis SeuZleblobis SemTxvevaSi _ maTi movaleobis Semsrulebel moadgileebs, movaleobis sxva Semsruleblebs, sameurveo sabWos wevrebs saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier dadgenili wesiT, Semdegi pirobebis dacviT: a) monacemi registrirdeba misi wardgenidan 30 dRis vadaSi; (11.07.2009. #1385) 80

Tavi IV. zogadi ganaTlebis sistemis marTva

b) monacemi ar registrirdeba, Tu darRveulia am kanonisa da zogadi ganaTlebis sferoSi moqmedi kanonqvemdebare aqtebis moTxovnebi; g) monacemi registrirebulad miiCneva, Tu saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro mis warmdgens 30 dRis vadaSi ar acnobebs aRmoCenili kanondarRvevis Sesaxeb; (11.07.2009. #1385) d) monacemi, romelic afxazeTisa da aWaris avtonomiuri respublikebis teritoriaze ganlagebul zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebs ukavSirdeba, registrirdeba Sesabamisad afxazeTis avtonomiuri respublikis ganaTlebisa da kulturis saministros da aWaris avtonomiuri respublikis ganaTlebis, kulturisa da sportis saministros mier wardgenis safuZvelze. (2.03.2007. #4412)

muxli 27. saqarTvelos saministroebis uflebamosileba zogadi ganaTlebis sferoSi 1. im zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebs, romlebic zogadi ganaT­ lebis miRebasTan erTad uzrunvelyofen profilur saxelovnebo da sasporto momzadebasa da ganaTlebas, sajaro samarTlis iuridiuli piris saxiT afuZnebs saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro Sesabamisi dargobrivi saministros wardginebiT. aRniSnuli dawesebulebebi gaivlian akreditacias ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier gansazRvruli wesiT. erovnuli saswavlo gegmis zemoT profilur saxelovnebo da sasporto momzadebasa da ganaTlebas, maT Soris, dawyebiT da sabazo safexurebze, afinansebs dargobrivi saministro an/da adgilobrivi TviTmmarTvelobis organo. 11. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebi, romlebic zogadi ganaT­ lebis miRebasTan erTad uzrunvelyofen profilur saxe­lov­nebo da sasporto momzadebasa da ganaTlebas, saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministrom da saqarTvelos kulturis, ZeglTa dacvisa da sportis saministrom erToblivad SeiZleba daafuZnon kerZo samarTlis arasamewarmeo (arakomerciuli) iuridiuli piris formiT. (14.12.2006. #3986) 2. erovnuli saswavlo gegmis zemoT profiluri saxelovnebo da sasporto saganmanaTleblo programebis ganxorcielebas zedamxedvelobs dargobrivi saministro kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli wesiT. (17.03.2006. #2793)

muxli 28. erovnuli saswavlo gegmebisa da Sefasebis centri 1. erovnuli saswavlo gegmebisa da Sefasebis centri aris sajaro samarTlis iuridiuli piri. 81

saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb

2. erovnuli saswavlo gegmebisa da Sefasebis centris funqciebia: a) erovnuli saswavlo gegmis momzadeba, pilotireba da danergvis xelSewyoba; b) sajaro skolaSi mimdinare saswavlo procesis erovnuli Sefasebebis sistemis SemuSaveba, danergva, erovnuli da sxva Sefasebebis ganxorcieleba; g) saxelmZRvaneloebis erovnul saswavlo gegmebTan Sesabamisobis dadgena da saxelmZRvanelos grifis miniWeba; (11.07.2009. #1385) d) saqarTvelos kanonmdeblobiT, maT Soris, am kanoniT gansazRvruli sxva uflebamosilebebis ganxorcieleba.

muxli 281. maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centri 1. maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centri aris sajaro samarTlis iuridiuli piri, romlis saxelmwifo kontrols axorcielebs saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro. 2. maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centris funqciebia: a) saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT maswavlebelTa personaluri monacemebis aRricxva; b) maswavleblis profesiuli standartis momzadeba; g) maswavlebelTa asociaciebisa da organizaciebis monawileobiT maswavleblis profesiuli eTikis kodeqsis momzadebis uzrunvelyofa; d) zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebSi arsebuli maswavleblebisa da maswavleblobis maZieblebis vakansiebis registracia; e) maswavleblobis maZiebelTa registraciisa da maZieblobis periodis gavlis wesis SemuSaveba; v) sajaro samarTlis iuridiuli piris _ gamocdebis erovnuli centris monawileobiT maswavlebelTa sertificirebis debulebis SemuSaveba; z) maswavleblis profesiuli ganviTarebis sqemis SemuSaveba, maswavleblis profesiuli ganviTarebis portfolios nimuSisa da misi momzadebis wesis damtkiceba; T) maswavleblis momzadebisa da profesiuli ganviTarebis saganmanaTleblo programebis akreditaciis debulebis SemuSavebaSi monawileobis miReba da SeTanxmeba; i) amoRebulia (11.07.2009. #1385) 82

Tavi IV. zogadi ganaTlebis sistemis marTva

k) saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenil SemTxvevebSi da dadgenili wesiT sertificirebuli maswavleblis statusis vadamde CamorTmeva; l) maswavlebelTa sertificireba am kanoniTa da saqarTvelos ganaT­ lebisa da mecnierebis saministros mier dadgenili wesiT; m) saqarTvelos kanonmdeblobiT, maT Soris, am kanoniT gansazRvruli sxva uflebamosilebebis ganxorcieleba. (2.03.2007. #4412)

muxli 29. afxazeTisa da aWaris avtonomiuri respublikebis ganaT­ lebis saministroTa uflebamosileba zogadi ganaTlebis sferoSi 1. afxazeTis avtonomiuri respublikis ganaTlebis saministro, aWaris avtonomiuri respublikis ganaTlebis saministro Sesabamisi avtonomiuri respublikis teritoriaze: a) aris zogadi ganaTlebis sistemis marTvis ZiriTadi rgoli, atarebs erTian saxelmwifo politikas zogadi ganaTlebis sferoSi; b) uzrunvelyofs zogadi ganaTlebis sferoSi saqarTvelos kanonmdeblobis Sesrulebas; g) organizebas uwevs erovnuli saswavlo gegmebis danergvas, xels uwyobs erovnuli saswavlo gegmebisa da Sefasebis centrs erovnuli Sefasebebis ganxorcielebaSi; d) saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier damtkicebuli debulebis Sesabamisad uzrunvelyofs yvela zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier dadgenil normativebTan Sesabamisobas; e) amoRebulia (17.03.2006. #2793) v) axorcielebs zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebis Sefasebebs saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier dadgenili wesiT; z) saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros dasamtkiceblad warudgens zogadsaganmanaTleblo, skolisgareSe saganmanaTleblo da saaRmzrdelo dawesebulebebis wesdebebs; z1) afuZnebs skolisgareSe saaRmzrdelo dawesebulebebs kerZo samarTlis arasamewarmeo (arakomerciuli) iuridiuli piris formiT; (14.12.2006. #3986) T) awarmoebs zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaTa reestrs; registraciaSi atarebs sajaro skolebis direqtorebs, direqtorebis mier uflebamosilebis ganxorcielebis SeuZleblobis SemTxvevaSi maTi movaleobis Semsrulebel pirebs, sameurveo sabWos wevrebs am 83

saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb

kanoniTa da zogadi ganaTlebis sferoSi moqmedi kanonqvemdebare aqtebiT dadgenili wesiT, aRniSnul monacemebs ganmeorebiT saregistraciod ugzavnis saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros. ganaTlebisa da mecnierebis saministroSi monacemTa registracia iwvevs maT ZalaSi Sesvlas; (18.11.2008. #497) i) axorcielebs zogadi ganaTlebis dafinansebas am kanoniT gaTvaliswinebuli wesiT; k) atarebs sajaro skolis direqtoris SesarCev konkurss; (19.12.2008. #790) l) uflebamosilia gafrTxilebis gareSe daiTxovos sajaro skolis sameurveo sabWo, Tu igi ukanonod gaaTavisuflebs direqtors, rac dadasturebulia sasamarTlos kanonier ZalaSi Sesuli Sesabamisi gadawyvetilebiT; (11.07.2009. #1385) m) sajaro skolis mier zedized orjer akreditaciis gauvlelobis an misTvis zedized orjer pirobiTi akreditaciis miniWebis SemTxvevaSi uflebamosilia daiTxovos sameurveo sabWo an/da vadamde Seuwyvitos uflebamosileba direqtors; n) gamoiTxovs masalebsa da informacias an adgilze Seiswavlis sajaro skolis mier saqarTvelos kanonmdeblobis Sesrulebas; o) amoRebulia (27.12.2006. #4129) p) amoRebulia (27.12.2006. #4129) J) saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier dadgenili wesis Sesabamisad ibarebs sajaro skolis gasuli wlis saqmianobis angariSs saqarTvelos kanonmdeblobis Sesrulebis, saswavlo procesisa da finansuri saqmianobis Sesaxeb; r) axorcielebs saqarTvelos kanonmdeblobiT, maT Soris, am kanoniT gansazRvrul sxva uflebamosilebebs. 2. afxazeTis an aWaris avtonomiuri respublikis ganaTlebis saministro uflebamosilia am muxlis pirveli punqtiT gaTvaliswinebul uflebamosilebaTa gansaxorcieleblad Seqmnas, gardaqmnas da gaauqmos sakuTari teritoriuli organoebi Sesabamisi avtonomiuri respublikis mTel teritoriaze, daamtkicos maTi debulebebi, Tanamdebobaze daniSnos da Tanamdebobidan gaaTavisuflos maTi xelmZRvanelebi da moadgileebi. 3. Tu afxazeTisa da aWaris avtonomiuri respublikebis Sesaxeb saqarTvelosa da Sesabamisi avtonomiuri respublikis kanonmdeblobiT ar aris gansazRvruli ganaTlebis saministros arseboba, am muxlis pirveli da me-2 punqtebiT gaTvaliswinebul uflebamosilebebs ax84

Tavi IV. zogadi ganaTlebis sistemis marTva

orcielebs saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro am kanoniT dadgenili wesiT.

muxli 30. adgilobrivi TviTmmarTvelobis organos uflebamosile­ ba zogadi ganaTlebis sferoSi adgilobrivi TviTmmarTvelobis organo: a) xels uwyobs skolas am kanoniT gaTvaliswinebuli saqmianobis efeqtianad ganxorcielebaSi da am mizniT iRebs kanonmdeblobiT gaTvaliswinebul zomebs, adgens adgilobrivi biujetidan gamosayofi, saskolo saswavlo gegmis Sesasruleblad saWiro damatebiTi finansuri saxsrebis odenobas; b) xels uwyobs sajaro skolebSi saskolo saswavlo gegmiT gaTvaliswinebuli, erovnuli saswavlo gegmis zemoT saganmanaTleblo da saaRmzrdelo programebis ganxorcielebas; g) uzrunvelyofs moswavleTa koordinirebul socialur da samedicino momsaxurebas; d) iRebs zomebs skolidan garicxuli moswavleebis mier zogadi ganaTlebis miRebis uzrunvelsayofad; e) iRebs zomebs im moswavleTa mier zogadi ganaTlebis miRebis uzrunvelsayofad, romelTac avadmyofobis gamo an sxva sapatio mizeziT ar SeuZliaT sagakveTilo procesSi monawileoba; v) kanonmdeblobiT gansazRvrul SemTxvevebSi uzrunvelyofs moswavleTa skolaSi transportirebas; z) iRebs kanonmdeblobiT gansazRvrul zomebs moswavleTa skolaSi daswrebis uzrunvelsayofad; T) uflebamosilia gamoiTxovos yvela saxis informacia, romelic adgilobrivi biujetidan gamoyofili finansuri saxsrebis gankargvasTan aris dakavSirebuli; i) am muxlis „a“ qvepunqtiT gaTvaliswinebul farglebSi finansuri darRvevis SemTxvevaSi uflebamosilia mimarTos skolis sameurveo sabWos direqtorisTvis uflebamosilebis Sewyvetis sakiTxis dayenebis winadadebiT, xolo sameurveo sabWos umoqmedobis SemTxvevaSi _ saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros sameurveo sabWos daTxovnis an/da direqtorisaTvis uflebamosilebis vadamde Sewyvetis winadadebiT; k) uflebamosilia mis teritoriaze arsebul skolaSi daniSnos sameurveo sabWos wevri; (19.03.2008. #5951) k1) afuZnebs skolamdel saaRmzrdelo, skolisgareSe saganmanaTle85

saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb

blo, skolisgareSe saganmanaTleblo-saaRmzrdelo da skolisgareSe saaRmzrdelo dawesebulebebs kerZo samarTlis arasamewarmeo (arakomerciuli) iuridiuli piris formiT; (14.12.2006. #3086) l) axorcielebs saqarTvelos kanonmdeblobiT, maT Soris, am kanoniT gansazRvrul sxva uflebamosilebebs.

Tavi V. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis saqmianobis samarTlebrivi safuZvlebi muxli 31. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis organizaciulsamarTlebrivi forma 1. zogadsaganmanaTleblo dawesebuleba/skola aris „sajaro samarTlis iuridiuli piris Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis safuZvelze Seqmnili sajaro samarTlis iuridiuli piri an kerZo samarTlis samewarmeo an arasamewarmeo iuridiuli piri. 11. kerZo samarTlis iuridiuli piri uflebamosilia ganaxorcielos zogadsaganmanaTleblo saqmianoba kanonmdeblobiT dadgenili wesiT, sxva damoukidebeli iuridiuli piris Seqmnis gareSe. (17.03.2006. #2793) 2. zogadsaganmanaTleblo dawesebuleba uzrunvelyofs zogadi ganaT­ lebis miRebas dawyebiT an/da sabazo an/da saSualo safexurze. 3. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis licenzirebas axorcielebs saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro. 4. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis mier ganxorcielebuli dawyebiTi, sabazo da saSualo zogadsaganmanaTleblo programebis saxelmwifo aRiarebisaTvis aucilebelia Sesabamisi akreditaciis gavla saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT. sajaro skolis akreditaciis xarjebs anazRaurebs saxelmwifo, xolo kerZo sko­lis akreditaciis xarjebs _ dainteresebuli piri. akreditaciis safasurs ganaTlebis akreditaciis erovnuli centris wardginebiT gansazRvravs saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis saministrosa da saqarTvelos finansTa saministrosTan SeTanxmebiT. (28.03.2007. #4530) 5. kerZo skola, romelic akreditebulia saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier dadgenili wesis Sesabamisad, aseve am kanonis 32-e muxlis me-2 punqtiT gaTvaliswinebuli axaldafuZnebuli skola, uflebamosilia miiRos saxelmwifo dafinanseba am kanoniT gaTvaliswinebuli wesiT. (17.03.2006. #2793) 86

Tavi V. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis saqmianobis samarTlebrivi safuZvlebi

6. kerZo skolaze vrceldeba am kanonis I, II, II1, III, IV, V da XII Tavebis Sesabamisi debulebebi. (18.12.2009. #2380) 7. sajaro samarTlis iuridiuli piri _ zogadsaganmanaTleblo dawesebuleba uflebamosilia, ganaxorcielos saxelobo saganmanaTleblo saqmianoba sxva damoukidebeli iuridiuli piris Seqmnis gareSe. (28.03.2007. #4530)

muxli 32. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis akreditacia 1. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis zogadi ganaTlebis erovnuli miznebis dokumentTan da erovnul saswavlo gegmebTan Sesabamisobis uzrunvelyofis mizniT saxelmwifo axorcielebs akreditacias. saxelmwifo cnobs mxolod akreditebuli zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebis mier gacemul zogadi ganaTlebis damadasturebel dokuments, agreTve am muxliTa da eqsternatis debulebiT gansazRvrul SemTxvevebSi kanonmdeblobiT dadgenili wesiT gacemul dokuments. 2. akreditaciis gavla savaldebuloa yvela zogad-saganmanaTleblo dawesebulebisaTvis. axaldafuZnebulma licenzirebulma zogadsaganmanaTleblo dawesebulebam akreditacia unda miiRos am punqtis „a“ da „b“ qvepunqtebiT gaTvaliswinebuli vadebis gasvlidan ara ugvianes 1 wlisa, ris Semdegac igi kargavs axaldafuZnebuli zogadsagamanaTleblo dawesebulebis statuss. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis pirveli akreditacia tardeba am dawesebulebis saqmianobis dawyebidan: a) 3 wlis Semdeg _ Tu igi axorcielebs dawyebiT zogadsaganmanaTleblo programas; b) 2 wlis Semdeg _ Tu igi axorcielebs sabazo an/da saSualo zogadsaganmanaTleblo programas dawyebiTi zogadsaganmanaTleblo programis gareSe. (17.03.2006. #2793) 3. akreditaciis Catarebis uzrunvelyofis mizniT saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro qmnis sajaro samarTlis iuridiul pirs _ ganaTlebis akreditaciis erovnul centrs (SemdgomSi _ ganaTlebis akreditaciis erovnuli centri). 4. ganaTlebis akreditaciis erovnuli centri damoukidebelia Tavis saqmianobaSi da muSaobas warmarTavs am kanonisa da saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier damtkicebuli debulebis Sesabamisad. ganaTlebis akreditaciis erovnul centrs marTavs direqtori. (28.03.2007. #4530) 41. ganaTlebis akreditaciis erovnul centrSi iqmneba zogadsagan87

saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb

manaTleblo dawesebulebebis akreditaciis sabWo, romelic rekomendaciebs zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebis akreditaciis sakiTxTan dakavSirebiT warudgens ganaTlebis akreditaciis erovnuli centris direqtors.(28.03.2007. #4530) 5. ganaTlebis akreditaciis erovnuli centri axorcielebs zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebis akreditacias, akontrolebs akreditaciis pirobebis Sesrulebas, xolo akreditaciis pirobebis darRvevis SemTxvevaSi uflebamosilia, gaauqmos miniWebuli akreditacia. 6. ganaTlebis akreditaciis erovnuli centris direqtors saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros wardginebiT Tanamdebobaze niSnavs da Tanamdebobidan aTavisuflebs saqarTvelos premier-ministri. ganaTlebis akreditaciis erovnuli centris zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebis akreditaciis sabWos wevrebs niSnavs saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis ministri. 7. konkretuli akreditaciis Casatareblad ganaTlebis akreditaciis erovnuli centri niSnavs eqspertTa jgufis Tavmjdomares da wevrebs, romelTa kandidaturebsac uTanxmebs akreditaciis maZiebels. SeTanxmebis procedura ganisazRvreba akreditaciis debulebiT. (28.03.2007. #4530) 8. eqspertTa jgufis Tavmjdomare asaxelebs jgufis wevrTa kandidaturebs. 9. Tu tardeba sajaro skolis akreditacia, akreditaciis maZiebelTan SeTanxmebis miRwevis SeuZleblobis SemTxvevaSi eqspertTa jgufis Tavmjdomares da wevrebs amtkicebs ganaTlebis akreditaciis erovnuli centris direqtori. 10. akreditaciis Catarebis pirobaa ganaTlebis akreditaciis erovnuli centris mier winaswar miwodebuli formebis mixedviT akreditaciis maZieblis TviTSefaseba. 11. eqspertTa jgufi ganaTlebis akreditaciis erovnul centrs warudgens daskvnas akreditaciis maZieblis resursebis Sesaxeb. 12. akreditaciis eqspertTa daskvnisa da zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebis akreditaciis sabWos rekomendaciis safuZvelze ganaTlebis akreditaciis erovnuli centris direqtori gamoscems individualur administraciul-samarTlebriv aqts _ brZanebas. Tu direqtori ar eTanxmeba zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebis akreditaciis sabWos rekomendacias, igi valdebulia, daasabuTos gadawyvetileba. 13. gadawyvetileba zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis akreditaciis Sesaxeb formdeba ganaTlebis akreditaciis erovnuli centris direqtoris individualuri administraciul-samarTlebrivi aqtiT _ 88

Tavi V. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis saqmianobis samarTlebrivi safuZvlebi

brZa­nebiT, romelic registrirdeba saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros saganmanaTleblo dawesebulebaTa reestrSi da qveyndeba saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT. (28.03.2007. #4530) 14. gadawyvetileba zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis akreditaciis Sesaxeb SeiZleba iyos 4 saxis: a) akreditaciis miniWebis Sesaxeb; b) akreditaciis miniWebaze uaris Tqmis Sesaxeb; g) pirobiTi akreditaciis miniWebis Sesaxeb; d) akreditaciis gauqmebis Sesaxeb. 15. pirobiTi akreditaciis miniWebis SemTxvevaSi brZanebaSi miTiTebuli unda iyos akreditaciis miniWebis pirobis Sesrulebis wesi. 16. garda pirobiTi akreditaciis miniWebis SemTxvevisa, zogadsaganmanaTleblo dawesebulebas akreditacia mieniWeba ara umetes 6 wlis vadiT. 17. akreditaciis pirobiTi miniWebis SemTxvevaSi Semdgomi akreditacia tardeba ara ugvianes 1 wlisa. vada ganisazRvreba ganaTlebis akreditaciis erovnuli centris direqtoris brZanebiT. 18. Tu sajaro skola Seqmnilia dargobrivi saministros wardginebiT, akreditaciis pirobebi Tanxmdeba am dargobriv saministrosTan; aseTi zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis akreditaciis eqspertTa jgufSi, agreTve zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebis akreditaciis sabWoSi savaldebuloa zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis saswavlo gegmiT gaTvaliswinebuli profiluri an specialuri saxelovnebo, saSemsruleblo, sportuli momzadebis an ganaTlebis programis eqspertis monawileoba; am SemTxvevaSi eqspertTa jgufis Tavmjdomarisa da wevrebis kandidaturebi unda SeTanxmdes akreditaciis maZiebelTan; Tu akreditaciis maZiebeli orjer uars ityvis SeTavazebul sxvadasxva kandidaturaze, ganaTlebis akreditaciis erovnuli centri uflebamosilia, SeTanxmebis gareSe daniSnos jgufis wevri, romelic ar SeiZleba iyos akreditaciis maZieblis mier uaryofili piri. (28.03.2007. #4530) 19. sajaro skolis akreditaciis Catarebis, maT Soris, eqspertTa jgufis wevrebis Sromis anazRaurebis xarjebs anazRaurebs saxelmwifo, xolo kerZo skolis akreditaciis xarjebs _ zogadsaganmanaTleblo dawesebuleba. 20. ganaTlebis akreditaciis erovnuli centri valdebulia, samarTlebrivi daxmareba gauwios zogadsaganmanaTleblo dawesebulebas akreditaciis sakiTxebTan dakavSirebiT. ganaTlebis akreditaciis 89

saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb

erovnuli centri akreditaciis sakiTxebze SeimuSavebs yovelwliur rekomendaciebs. (28.03.2007. #4530) 21. saxelmwifo aRiarebs zogadi ganaTlebis damadasturebel mxolod im dokuments, romelic gacemulia akreditaciis mqone zogadsaganmanaTleblo dawesebulebisa da am muxlis me-2 punqtiT gaTvaliswinebuli axaldafuZnebuli zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis mier, agreTve eqsternatis wesiT miRebuli sruli zogadi ganaTlebis damadasturebel dokuments da okupirebul teritoriebze miRebuli zogadi ganaTlebis aRiarebis Sesaxeb saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT gacemul aRiarebis dokuments. (11.07.2009. #1385) 22. kerZo skola saxelmwifo dafinansebas miiRebs mxolod im SemTxvevaSi, Tu mas miniWebuli aqvs akreditacia, pirobiTi akreditacia, an Tu igi warmoadgens am muxlis me-2 punqtiT gaTvaliswinebul axaldafuZnebul zogadsaganmanaTleblo dawesebulebas. (17.03.2006. #2793) 23. sajaro skolis mier zedized orjer akreditaciis gauvleloba an misTvis zedized orjer pirobiTi akreditaciis miniWeba aris zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis sameurveo sabWos daTxovnis an/da direqtorisaTvis uflebamosilebis vadamde Sewyvetis safuZveli. (11.07.2009. #1385) 24. erTian erovnul gamocdebSi monawileobis miReba SeuZlia rogorc kerZo, ise sajaro skolis dasrulebis damadasturebeli dokumentis mflobel moswavles, mxolod maSin, Tu zogadsaganmanaTleblo dawesebulebas miniWebuli aqvs akreditacia an pirobiTi akreditacia an Tu igi aris am muxlis me-2 punqtiT gaTvaliswinebuli axaldafuZnebuli zogadsaganmanaTleblo dawesebuleba, agreTve eqsternatis wesiT miRebuli sruli zogadi ganaTlebis damadasturebeli dokumentisa da okupirebul teritoriebze miRebuli zogadi ganaTlebis aRiarebis Sesaxeb saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT gacemuli aRiarebis dokumentis mflobelebs. (11.07.2009. #1385) 25. am muxlis 23-e punqtiT gaTvaliswinebul SemTxvevaSi saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis ministri uflebamosilia gansazRvruli vadiT daniSnos warmomadgeneli _ direqtoris movaleobis Semsrulebeli, romelic koordinacias uwevs zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis mimdinare saqmianobas da SeimuSavebs rekomendaciebs aRniSnuli dawesebulebis saqmianobis gagrZelebis mizanSewonilobisa da am dawesebulebis moswavleTa sxva zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebSi ganTavsebis SesaZleblobebis Taobaze. sameurveo sabWos daTxovnis SemTxvevaSi direqtori an direqtoris movaleobis Semsrulebeli axali sameurveo sabWos arCevamde uflebamosilia ganaxorcielos saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis ministris 90

Tavi V. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis saqmianobis samarTlebrivi safuZvlebi

mier zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis wesdebiT gansazRvruli sameurveo sabWos uflebamosilebani. (27.12.2006. #4129) 26. amoRebulia (28.03.2007. #4530) 27. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebisaTvis akreditaciis gauqmebis an arminiWebis SemTxvevaSi dawesebulebis moswavleebs eTvlebaT zogadi ganaTlebis miReba im klasis, xolo Tu es klasi safexuris damasrulebelia _ safexuris CaTvliT, romelzedac isini imyofebian dawesebulebisaTvis akreditaciis gauqmebis an arminiWebis momentSi. (17.03.2006. #2793)

muxli 33. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis valdebulebebi da uflebamosilebebi 1. zogadsaganmanaTleblo dawesebuleba valdebulia: a) moswavleebs miawodos Tanamedrove moTxovnebis Sesabamisi ganaTleba, romelic efuZneba erovnul da zogadsakacobrio Rirebulebebs, jansaRi cxovrebis, demokratiisa da Tanasworobis principebs; b) Seqmnas saswavlo procesis mimdinareobisaTvis saWiro yvela piroba; g) daicvas zogadsaganmanaTleblo dawesebulebisaTvis dadgenili erovnuli saswavlo gegma; d) ganaxorcielos zogadsaganmanaTleblo saqmianoba erovnuli saswavlo gegmebisa da Sefasebis centris mier grifminiWebuli saxelmZRvaneloebiT; (11.07.2009. #1385) e) uzrunvelyos janmrTelobis dacvis RonisZiebebis ganxorcieleba saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministrosa da adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebTan erTad; v) Seqmnas zogadi ganaTlebis alternatiuli formebiT miRebis SesaZlebloba, moswavleTa asakobrivi Taviseburebebis gaTvaliswinebiT, Sesabamisi safexuris sxva moswavleTagan gancalkevebiT; z) SezRuduli SesaZleblobebis mqone moswavleebisaTvis daawesos SeRavaTebi maTi swavlisa da aRzrdisaTvis aucilebeli pirobebis Sesaqmnelad; T) ar dauSvas aramecnieruli Sexedulebis an Teoriis, rogorc mecnieruli Teoriis an faqtis, swavleba; i) hqondes TviTSefasebis sistema; k) uzrunvelyos saskolo dros skolis teritoriaze myofi moswav91

saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb

lis usafrTxoeba. l) saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT miiRos maswavleblobis maZiebeli skolaSi; m) saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT warudginos sajaro samarTlis iuridiul pirs _ maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centrs zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaSi dasaqmebuli maswavleblebis personaluri monacemebi, agreTve informacia skolaSi arsebuli maswavleblebisa da maswavleblobis maZieblebis vakansiebis Sesaxeb; n) mis xelT arsebuli resursebis farglebSi xeli Seuwyos maswavlebelTa profesiul ganviTarebas, maT Soris, profesiuli mzadebis programaSi maTi monawileobis xarjebis dafinansebis an Tanadafinansebis gziT. (2.03.2007. #4412) 2. zogadsaganmanaTleblo dawesebuleba uflebamosilia: a) SesaZleblobis farglebSi uzrunvelyos im moswavleTa transportiT momsaxureba, romlebsac ar aqvT damoukideblad dawesebulebamde misvlis da Sin dabrunebis saSualeba; b) mosTxovos saqarTvelos kanonmdeblobiTa da dawesebulebis wesdebiT dadgenili moTxovnebis Sesruleba am dawesebulebis maswavleblebs, sxva TanamSromlebs, moswavleebsa da maT mSoblebs; g) Seqmnas pirobebi inkluziuri swavlebisaTvis; d) am kanonis miznebis misaRwevad iTanamSromlos sxva skolebTan da sazogadoebriv organizaciebTan; e) uzrunvelyos skolis teritoriaze moswavleTa janmrTelobis dacvisa da srulyofili ganviTarebisaTvis samedicino, maT Soris, fsiqologiuri daxmarebis da kvebis punqtebis arseboba; v) uzrunvelyos moswavleebi saskolo biblioTekiT, romelic efuZneba mosazrebaTa pluralizms da uzrunvelyofs moswavlis yovelmxriv ganviTarebas, mis mier qveynis TviTmyofadobis, erovnuli da zogadsakacobrio Rirebulebebisa da kulturuli mravalferovnebis SeTvisebas. z) maswavleblis profesiuli ganviTarebis donis Sesabamisad miiRos zomebi misi Sromis anazRaurebis gazrdis mizniT. (2.03.2007. #4412) T) erovnuli saswavlo gegmiT dadgenili zRvrebis farglebSi, profesiuli swavlebis centrTan xelSekrulebis safuZvelze an uSualod Sesabamisi licenziis flobis SemTxvevaSi moswavles SesTavazos saxelobo saganmanaTleblo programebi. (28.03.2007. #4530) 92

Tavi V. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis saqmianobis samarTlebrivi safuZvlebi

3. sajaro skolas ufleba aqvs erovnuli saswavlo gegmiT gaTvaliswinebuli damatebiTi saganmanaTleblo momsaxureba moswavleebs miawodos mxolod im SemTxvevaSi, Tu: a) am momsaxurebaSi maswavlebeli ar iRebs damatebiT anazRaurebas; b) am momsaxurebas ar aqvs sagakveTilo saxe; g) am momsaxurebas maswavlebeli eweva moswavleTa mSoblebTan SeTanxmebiT; d) am momsaxurebis gaweva ufasoa moswavleTaTvis. 4. sajaro skolas ufleba aqvs moswavleebs miawodos erovnuli saswavlo gegmiT gauTvaliswinebeli damatebiTi saganmanaTleblo da saaRmzrdelo, maT Soris, fasiani momsaxureba. sajaro skola valdebulia uzrunvelyos aseTi momsaxurebis Tanabari xelmisawvdomoba dawesebulebis yvela moswavlisaTvis.

muxli 34. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis reorganizacia da likvidacia 1. sajaro skolis reorganizacias an likvidacias axorcielebs misi damfuZnebeli: a) Tu dawesebulebis saqmianoba antikonstituciuria; b) Tu aucilebelia dawesebulebis fizikuri an/da adamianuri resur­ sebis optimizacia; g) Tu dawesebuleba arsebiTad gadavida samewarmeo saqmianobaze; d) amoRebulia (11.07.2009. #1385) e) saqarTvelos kanonmdeblobiT gaTvaliswinebul sxva SemTxvevebSi. 2. kerZo skolis reorganizacia da likvidacia xorcieldeba saqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamisad. 3. sajaro skolis reorganizacia, romelsac axlavs sajaro skolebis gaerTianeba/mierTeba an erTi sajaro skolis gayofa/gamoyofa, agreTve sajaro skolis likvidacia, iwvevs reorganizebuli da likvidirebuli sajaro skolebis marTvis organoebis uflebamosilebaTa Sewyvetas. saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis ministri reorganizebul sajaro skolaSi saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT direqtoris arCevamde niSnavs direqtoris movaleobis Semsrulebels, romelic sameurveo sabWos arCevamde uflebamosilia ganaxorcielos sameurveo sabWos uflebamosilebani, garda saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier gansazRvruli SemTxvevebisa. (27.12.2006. #4129) 93

saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb

Tavi VI. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis marTvis principebi muxli 35. pasuxismgebloba da struqtura 1. sajaro skolis mier erovnuli saswavlo gegmis, zogadi ganaTlebis sferoSi saqarTvelos kanonmdeblobisa da saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros individualuri administraciul-samarTlebrivi aqtebis Sesrulebaze, saswavlo-saaRmzrdelo processa da finansebis miznobriv xarjvaze Tavisi kompetenciis farglebSi pasuxismgebelia dawesebulebis direqtori, Sesabamisi struqturuli erTeuli an/da struqturuli erTeulis wevri. (11.07.2009. #1385) 2. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis struqtura moicavs pedagogiur sabWos, sameurveo sabWos, direqcias, moswavleTa TviTmmarTvelobas da disciplinur komitets. disciplinuri komitetis gadawyvetilebebis gasaCivrebis mizniT SeiZleba wesdebiT gaTvaliswinebuli iyos saapelacio komitetis arseboba. 21. am muxlis me-2 punqtiT gansazRvruli sajaro skolis TiToeuli struqturuli erTeuli pasuxismgebelia Tavisi kompetenciis farglebSi miRebul gadawyvetilebebze.(11.07.2009. #1385) 3. im zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaSi, romelic axorcielebs profilur saxelovnebo ganaTlebasa da momzadebas, SeiZleba wesdebiT gaTvaliswinebuli iyos samxatvro xelmZRvanelis Tanamdebobis arseboba, romlis arCevis/daniSvnis wesi da uflebamosileba ganisazRvreba am kanoniTa da dawesebulebis wesdebiT. (17.03.2006. #2793) 4. sajaro skolis marTva xorcieldeba sajaroobisa da gamWvirvalobis principis safuZvelze.

muxli 36. interesTa konfliqti 1. sameurveo sabWos wevri ar SeiZleba iyos skolis direqciis wevri. sameurveo sabWoSi, rogorc moswavlis mSobeli, ar SeiZleba iyos piri, romelsac amave skolasTan aqvs SromiTi urTierToba. (18.11.2008. #497) 2. kerZo samarTlis iuridiuli pirebi, romlebic axorcieleben zogadsaganmanaTleblo, umaRles an/da profesiul saganmanaTleblo programebs, ar SeiZleba iyenebdnen am programebis ganmaxorcielebeli sajaro samarTlis iuridiuli pirebis sargeblobaSi arsebul uZrav qonebas. (14.12.2007. #5609) 21. am muxlis me-2 punqtis moqmedeba ar vrceldeba sajaro samarTlis iuridiul pirze _ saxelovnebo/sasporto umaRles saganmanaTle94

Tavi VII. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis sameurveo sabWo

blo dawesebulebaze da arasamewarmeo (arakomerciul) iuridiul pirze _ zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaze, romlebic axorcieleben „umaRlesi ganaTlebis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis me11 muxlis me-5 punqtiT gansazRvrul skolisgareSe saxelovnebo/ sasporto saganmanaTleblo programebis swavlebas. (18.12.2009 # 2380) 3. sajaro skolis mier dadebuli garigebis, garda SromiTi xelSekrulebisa, meore mxare ar SeiZleba iyos skolis direqtori, direqciis sxva wevri, sameurveo sabWos wevri an am pirTa axlo naTesavi. am kanonis miznebisaTvis „axlo naTesavi“ gulisxmobs „sajaro samsaxurSi interesTa SeuTavseblobisa da korufciis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis me-4 muxlis „b“ qvepunqtiT gaTvaliswinebul pirs. 4. sajaro skolis direqtorsa da mis axlo naTesavs Soris SromiTi xelSekrulebis dasadebad savaldebuloa sameurveo sabWos Tanxmoba. Tu sameurveo sabWos wevri garigebis meore mxaris axlo naTesavia, igi ar monawileobs kenWisyraSi. 5. sajaro skolis sameurveo sabWos, disciplinuri komitetis da saapelacio komitetis wevrebi ar SeiZleba iyvnen erTmaneTis axlo naTesavebi. gamonaklisis daSveba SeiZleba saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros TanxmobiT, mcirekontingentian skolebSi.

Tavi VII. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis sameurveo sabWo muxli 37. sameurveo sabWo 1. sameurveo sabWo Sedgeba mSoblebisa da pedagogiuri sabWos mier Tanabari raodenobiT, 3 wliT arCeuli aranakleb 6 da ara umetes 12 warmomadgenlisagan, saSualo safexuris moswavleTa TviTmmarTvelobis mier arCeuli 1 warmomadgenlisagan da saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier daniSnuli 1 wevrisagan. adgilobrivi TviTmmarTvelobis organo uflebamosilia sameurveo sabWoSi daniSnos 1 wevri. sameurveo sabWos wevrTa raodenobis gansazRvrisas mcirekontingentiani skolebisaTvis gamonaklisis daSveba SeiZleba saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros TanxmobiT. mSoblebisgan arCeuli wevrebi Tanabrad unda warmoadgendnen skolaSi arsebul TiToeul safexurs. sameurveo sabWos wevri SeiZleba arCeul iqnes zedized mxolod orjer. (11.07.2009. #1385) 2. sameurveo sabWos mSoblebisa da pedagogiuri sabWosagan arCeuli wevrebis raodenoba ganisazRvreba skolis wesdebiT. 95

saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb

3. saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros ufleba aqvs wargzavnos warmomadgeneli sameurveo sabWoSi, romelic saTaTbiro xmis uflebiT sargeblobs. 4. saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros da adgilobrivi TviTmmarTvelobis organos ufleba aqvT nebismier dros gamoiwvion TavianTi warmomadgeneli sameurveo sabWodan. 5. sameurveo sabWos xelmZRvanelobs sabWos Tavmjdomare, romelic iwvevs da warmarTavs sabWos sxdomebs. igi warmoadgens skolas direqtorTan urTierTobebSi. sabWos Tavmjdomare monacvleobiT airCeva sabWos SemadgenlobaSi mSoblebisgan da pedagogiuri sabWosgan arCeul wevrTagan da adgilobrivi TviTmmarTvelobis aRmasrulebeli organos warmomadgenlisagan, ara umetes maTi uflebamosilebis vadisa. sameurveo sabWos wevri _ moswavleTa TviTmmarTvelobis warmomadgeneli ar SeiZleba arCeul iqnes sameurveo sabWos Tavmjdomared. (19.03.2008. #5951) 51. sameurveo sabWos riggareSe sxdomis mowvevis uflebamosileba aqvs sameurveo sabWos siiTi Semadgenlobis aranakleb erT mesameds an sameurveo sabWoSi am kanonis 26-e muxlis pirveli punqtis „C“ qvepunqtiT gaTvaliswinebul, saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier daniSnul warmomadgenels. sameurveo sabWos riggareSe sxdomaze sabWos Tavmjdomaris aryofnis SemTxvevaSi sameurveo sabWo uflebamosilia siiTi Semadgenlobis umravlesobiT airCios sxdomis Tavmjdomare, romelic am riggareSe sxdomaze axorcielebs sameurveo sabWos Tavmjdomaris uflebamosilebebs. (11.07.2009. #1385) 6. xmebis Tanabrad ganawilebis SemTxvevaSi gadamwyvetia sameurveo sabWos Tavmjdomaris xma. 7. sameurveo sabWo ikribeba saswavlo wlis ganmavlobaSi 3-jer mainc, yoveli mesamedis dasawyisSi.

muxli 38. sameurveo sabWos funqciebi 1. sameurveo sabWo: a) am kanonis 42-e muxliT gaTvaliswinebuli wesiT, siiTi Semadgenlobis umravlesobiT irCevs skolis direqtors, romelsac registraciaSi atarebs saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro; b) skolis direqtoris wardginebiT amtkicebs skolis biujets, agreTve amtkicebs direqtoris mier momzadebul wliur angariSs da uzrunvelyofs mis sajaroobas; 96

Tavi VII. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis sameurveo sabWo

g) skolis direqtoris wardginebiT amtkicebs skolis Sinaganawess, romelic amomwuravad gansazRvravs disciplinuri gadacdomebis nusxas da maTTvis gaTvaliswinebul disciplinur saxdelebs, skolidan gadayvanis pirobebs; d) gamoxatavs Tanxmobas pedagogiuri sabWos mier SemuSavebuli saskolo saswavlo gegmebisa da erovnuli saswavlo gegmebisa da Sefasebis centris mier grifminiWebuli saxelmZRvaneloebidan pedagogebis mier SerCeuli, saswavlo wlis ganmavlobaSi gamosayenebeli saxelmZRvaneloebis nusxis Taobaze; (11.07.2009. #1385) e) akontrolebs skolis direqciis mier finansebis xarjvasa da qonebis gankargvas; v) uflebamosilia SromiTi xelSekrulebiTa da saqarTvelos kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli moTxovnebis darRvevis SemTxvevaSi xelSekruleba Seuwyvitos skolis direqtors; z) inaxavs da aRricxavs sameurveo sabWoSi mSobelTa da pedagogiuri sabWos warmomadgenelTa arCevnebis biuletenebsa da oqmebs; T) skolis wesdebiT gaTvaliswinebuli wesiT ganixilavs saCivrebs da iRebs Sesabamis zomebs; i) uflebamosilia, erovnuli saswavlo gegmis Sesabamisad, saswavlo wlis damamTavrebeli gamocdebis Catarebis mizniT daavalos direqtors, mimarTos gamocdebis erovnul centrs da dados Sesabamisi xelSekruleba; (28.03.2007. #4530) k) uflebamosilia mosTxovos skolis direqtors, vadamde Seuwyvitos SromiTi xelSekruleba maswavlebels xelSekrulebis pirobebis darRvevisas, saaRmzrdelo saqmianobisaTvis Seuferebeli qmedebis Cadenisas da kanonmdeblobiT gaTvaliswinebul sxva SemTxvevebSi; l) disciplinuri gadacdomebis ganxilvis mizniT, skolis wesdebiT gaTvaliswinebuli wesiT irCevs disciplinur komitets, romlis SemadgenlobaSi Sedis Tanabari raodenobis maswavlebeli, mSobeli da saSualo safexuris moswavle. sameurveo sabWo uflebamosilia wesdebiT gaTvaliswinebuli wesiT disciplinuri komitetis gadawyvetilebebis Sesaxeb saCivrebi Tavad ganixilos an Seqmnas saapelacio komiteti. saapelacio komiteti, sameurveo sabWo ganixilavs agreTve saCivrebs, romlebic exeba direqtoris mier disciplinur gadacdomebze miRebul gadawyvetilebebs. dauSvebelia disciplinuri komitetis an saapelacio komitetis specialuri Semadgenlobis mowveva konkretuli SemTxvevis ganxilvis mizniT; m) iTanxmebs skolis direqtoris mier warmodgenil skolis wesdebis proeqts. 97

saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb

2. am muxlis pirveli punqtis „a“, „b“, „g“, „d“, „k“ da „m“ qvepunqtebiT gaTvaliswinebul gadawyvetilebebs sameurveo sabWo iRebs siiTi Semadgenlobis umravlesobiT, xolo „v“ qvepunqtiT gaTvaliswinebul gadawyvetilebas _ siiTi Semadgenlobis ori mesamediT.

muxli 39. sameurveo sabWos arCevis wesi 1. sameurveo sabWoSi Tanabari raodenobiT airCevian mSobelTa da pedagogiuri sabWos warmomadgenlebi, agreTve saSualo safexuris moswavleTa TviTmmarTvelobis warmomadgeneli. 2. sameurveo sabWos arCevis wess adgens saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro. arCevnebi tardeba Tanasworobis safuZvelze, faruli kenWisyriT, gamWvirvalobisa da safexurebis mixedviT moswavleTa mSoblebis Tanabari warmomadgenlobis principebis dacviT. 3. saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro uflebamosilia sameurveo sabWos arCevnebTan dakavSirebiT daadginos saqarTvelos zogadi administraciuli kodeqsiT gaTvaliswinebulisagan gansxvavebuli administraciuli saCivris wardgenisa da ganxilvis vadebi da wesi. sameurveo sabWos arCevnebTan dakavSirebuli saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros gadawyvetilebebi saCivrdeba sasamarTloSi da maTi gasaCivreba ar iwvevs sadavo aqtebis moqmedebis SeCerebas. (11.07.2009. #1385) 4. sameurveo sabWos arCevnebis Sedegebi ZalaSi Sedis maTi saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier dadgenili wesis Sesabamisad registraciis momentidan.

muxli 40. sameurveo sabWos wevrisa da sameurveo sabWosTvis ufle­ bamosilebis Sewyveta 1. sameurveo sabWos wevrs uflebamosileba uwydeba: a) Tu pedagogiurma sabWom Seuwyvita mas uflebamosileba, rogorc sakuTar warmomadgenels sabWoSi; b) saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier dadgenili mSobelTa raodenobis gadawyvetilebiT; g) Tu skolasa da mas Soris Sewyda urTierToba Semdegi safuZvliT: g.a) maswavlebelsa da skolas Soris Sewyda SromiTi urTierToba; g.b) moswavle aRar swavlobs am skolaSi; g.g) moswavle, romlis warmomadgenladac is iTvleba, aRar swavlobs am skolaSi; (18.11.2008. #497) d) Tu sameurveo sabWos wevri gardaicvala; 98

Tavi VII. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis sameurveo sabWo

e) Tu sameurveo sabWos wevrma uflebamosileba moixsna piradi gancxadebis safuZvelze; v) Tu sameurveo sabWos wevris mimarT ZalaSi Sevida sasamarTlos gamamtyunebeli ganaCeni; z) Tu sameurveo sabWos wevri sasamarTlom cno qmeduunarod, ugzoukvlod dakargulad an gardacvlilad. (27.12.2006. #4129) T) Tu sameurveo sabWos wevr moswavlis mSobelsa da sajaro skolas Soris warmoiSva SromiTi urTierToba; i) Tu sameurveo sabWos wevri gaxda sajaro skolis direqciis wevri. (18.11.2008. #497) 2. sameurveo sabWos wevris gaTavisuflebul adgils darCenili vadiT ikavebs is mSobeli an/da pedagogiuri sabWos is wevri, romelmac Sesabamis arCevnebSi miiRo sxva kandidatebze meti, magram sabWoSi mosaxvedrad arasakmarisi raodenobis xmebi. 3. sameurveo sabWos uflebamosileba uwydeba: a) sajaro skolis reorganizaciis SemTxvevaSi, romelsac axlavs sajaro skolebis gaerTianeba/mierTeba an erTi sajaro skolis gayofa/gamoyofa; b) am kanonis 26-e muxlis pirveli punqtis „J“ da „r“ qvepunqtebiT gaTvaliswinebul SemTxvevebSi, saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros gadawyvetilebiT.(11.07.2009. #1385) 4. sameurveo sabWo valdebulia am muxlis pirveli punqtiT gaTvaliswinebuli safuZvlis arsebobis damadasturebeli dokumentebi warudginos saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros. sameurveo sabWos wevrs uflebamosileba uwydeba Sesabamisi dokumentebis saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministroSi registraciis momentidan. dokumentebi registrirdeba maTi wardgenidan 30 dRis vadaSi. dokumentebi registrirebulad miiCneva, Tu saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro maTi miRebidan 30 kalendaruli dRis vadaSi ar acnobebs skolas aRmoCenili darRvevis Sesaxeb. am muxlis pirveli punqtis „g“ qvepunqtis „g.b“ qvepunqtiT gaTvaliswinebuli sameurveo sabWos wevri moswavlis uflebamosilebis Sewyveta ar saWiroebs saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministroSi registracias. (11.07.2009. #1385) 5. uflebamosilebaSewyvetil sameurveo sabWos wevrs unda aRudges sameurveo sabWos wevris uflebamosileba, Tu am muxlis pirveli punqtis „g“ qvepunqtiT gaTvaliswinebuli safuZveli gauqmda. (18.11.2008. #497) 99

saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb

Tavi VIII. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis direqcia muxli 41. direqcia 1. skolis direqcia Sedgeba skolis direqtoris, misi moadgilis/moadgileebisa da buRalteriisagan. 2. direqtori SeiZleba iyos am kanonis Sesabamisad arCeuli saqarTvelos moqalaqe, romelsac aqvs umaRlesi ganaTleba, 3 wlis muSaobis staJi da ar miuRwevia 65 wlis asakisTvis. direqtori airCeva 6 wlis vadiT. erT skolaSi piris direqtorad arCeva SeiZleba zedized mxolod orjer. 3. direqtori arCevidan 2 kviris vadaSi niSnavs im moadgiles, xolo moadgilis Tanamdebobis ararsebobis SemTxvevaSi _ skolis im TanamSromels, romelic direqtoris mier Tavisi uflebamosilebis ganxorcielebis SeuZleblobis SemTxvevaSi Seasrulebs direqtoris movaleobas, da am monacems agzavnis saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministroSi saregistraciod. 4. direqtoris uflebamosilebis Sewyvetis an direqtoris mier Tavisi uflebamosilebis 60 saswavlo dRis ganmavlobaSi ganxorcielebis SeuZleblobis SemTxvevaSi saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis ministri uflebamosilia daniSnos da gaaTavisuflos direqtoris movaleobis Semsrulebeli. direqtoris movaleobis Semsruleblis daniSvnamde direqtoris funqciebs asrulebs am muxlis me-3 punqtiT dadgenili wesiT saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministroSi registrirebuli piri. (18.11.2008. #497) 41. axali direqtoris arCeva iwvevs direqtoris moadgilis/moadgileebis uflebamosilebis Sewyvetas.(18.11.2008. #497) 5. direqtoris Tanamdeboba SeuTavsebelia nebismier sxva anazRaurebad saqmianobasTan imave skolaSi. gamonaklisis saxiT, direqtori, Tu mas saqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamisad aqvs pedagogiuri saqmianobis ganxorcielebis ufleba, uflebamosilia eweodes pedagogiur saqmianobas kanonmdeblobiT dadgenili wesiT, maswavleblis sruli pedagogiuri datvirTvis mesamedamde, Sesabamisi anazRaurebiT. maRalmTiani regionebisa da mcirekontingentiani skolebisaTvis gamonaklisis daSveba SeiZleba Sesabamisi sapatio mizezis arsebobisas, saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros TanxmobiT. 6. im zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaSi, romelic axorcielebs profilur saxelovnebo ganaTlebasa da momzadebas, dawesebulebis samxatvro xelmZRvanelma SeiZleba ganaxorcielos direqtoris uflebamosileba. (17.03.2006. #2793) 100

Tavi VIII. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis direqcia

muxli 42. direqtoris arCevis wesi 1. saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro sajaro skolis direqtoris kandidaturas SearCevs saministros mier dadgenili wesis Sesabamisad, Ria konkursis safuZvelze, gamWvirvalobis, Tanasworobisa da samarTliani konkurenciis principebis dacviT. 11. sajaro skolis direqtoris konkursis Catarebis uzrunvelsayofad saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro uflebamosilia daawesos konkursSi monawileobis safasuri. (2.03.2007. #4412) 2. sameurveo sabWo konkursgavlili direqtorobis kandidatebidan irCevs direqtors siiTi Semadgenlobis umravlesobiT, faruli kenWisyriT, Tavisufali da Tanaswori arCevnebis safuZvelze. (19.12.2008. #790) 21. direqtoris konkursTan dakavSirebuli sadavo aqtebi saCivrdeba sasamarTloSi da gasaCivreba ar iwvevs maTi moqmedebis SeCerebas. (11.07.2009. #1385) 3. Tu direqtorobis kandidati sameurveo sabWos wevria, igi ar monawileobs kenWisyraSi. (19.12.2008. #790) 4. sameurveo sabWo direqtoris arCevnebis oqmebsa da sameurveo sabWos dadgenilebis damowmebul aslebs saregistraciod waradgens saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministroSi. arCevnebis Sedegebi ZalaSi Sedis aRniSnuli dokumentebis saministroSi registraciis momentidan. saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros gadawyvetileba direqtoris registraciaSi gatarebis sakiTxze saCivrdeba sasamarTloSi da misi gasaCivreba ar iwvevs sadavo aqtis moqmedebis SeCerebas. (11.07.2009. #1385) 5. saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier registrirebul direqtorTan sameurveo sabWo debs SromiT xelSekrulebas saministros mier damtkicebuli xelSekrulebis pirobebis Sesabamisad. 6. sameurveo sabWos mier sajaro skolis direqtoris SesarCevi konkursis wesis Sesabamisad direqtoris ararCevis/verarCevis SemTxvevaSi saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro uflebamosilia daniSnos direqtoris movaleobis Semsrulebeli, romlis daniSvna da ganTavisufleba saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros diskreciuli uflebamosilebaa. saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros gadawyvetileba direqtoris movaleobis Semsruleblis daniSvnis an ganTavisuflebis Taobaze saCivrdeba sasamarTloSi da misi gasaCivreba ar iwvevs sadavo aqtis moqmedebis SeCerebas. (11.07.2009. #1385) 101

saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb

7. mcirekontingentian skolaSi konkursis CaSlis SemTxvevaSi saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro uflebamosilia direqtoris movaleobis droebiT Semsruleblad daniSnos 65 wels miRweuli piri, romelTanac sameurveo sabWo debs Sesabamis xelSekrulebas saqarTvelos kanonmdeblobiT gansazRvruli vadiT. (11.07.2009. #1385)

muxli 43. direqtoris funqciebi 1. skolis direqtori: a) axorcielebs skolis marTvas; b) warmoadgens skolas mesame pirebTan urTierTobebSi, garda am kanoniTa da skolis wesdebiT gaTvaliswinebuli SemTxvevebisa; g) sameurveo sabWos dasamtkiceblad warudgens skolis Sinaganawess da skolis biujets; d) SeimuSavebs saStato ganrigs; e) monawileobs pedagogiuri sabWos mier saskolo saswavlo gegmis SemuSavebaSi; v) saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier damtkicebuli pirobebisa da wesis Sesabamisad uzrunvelyofs maswavleblebTan da skolis sxva TanamSromlebTan SromiTi xelSekrulebebis dadebasa da Sesrulebas; z) uflebamosilia vadamde Seuwyvitos maswavlebels SromiTi xelSekruleba xelSekrulebis pirobebis darRvevis, saaRmzrdelo saqmianobisaTvis Seuferebeli qmedebis Cadenis an kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli wesiT arakvalificiurobis dadasturebis SemTxvevaSi; z1) uflebamosilia sameurveo sabWos wevr maswavlebels SromiTi xelSekruleba Seuwyvitos mxolod sameurveo sabWos Tanxmobis SemTxvevaSi; (18.11.2008. #497) T) skolis sameurveo sabWos yoveli wlis 10 dekembramde abarebs angariSs saswavlo procesis mimdinareobis Sesaxeb, xolo saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenil vadebSi _ angariSs finansuri saqmianobis Sesaxeb; (17.03.2006. #2793) i) uflebamosilia dados garigebebi, maT Soris, skolis qonebis Sesaxeb, garda im garigebebisa, romelTaTvisac saqarTvelos kanonmdeblobiTa da skolis wesdebiT gaTvaliswinebulia sameurveo sabWos an kontrolis ganmaxorcielebeli organos Tanxmoba; k) skolis wesdebiT gaTvaliswinebuli wesiT ganixilavs saCivrebs da iRebs Sesabamis zomebs; 102

Tavi VIII. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis direqcia

l) zedamxedvelobs skolaSi mimdinare saswavlo-saaRmzrdelo process; m) SeimuSavebs skolis wesdebis proeqts da warudgens sameurveo sabWos SesaTanxmeblad, xolo sabWosTan SeTanxmebul proeqts _ saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros dasamtkiceblad; n) sameurveo sabWos davalebis SemTxvevaSi, erovnuli saswavlo gegmis Sesabamisad, saswavlo wlis damamTavrebeli gamocdebis Catarebis mizniT mimarTavs gamocdebis erovnul centrs da debs Sesabamis xelSekrulebas; (28.03.2007. #4530) n1) asrulebs sajaro skolis marTvis organoebis funqciebs axaldafuZnebuli an/da reorganizebuli sajaro skolis pirveli sameurveo sabWos Seqmnamde; (27.12.2006. #4129) o) axorcielebs saqarTvelos kanonmdeblobiTa da skolis wesdebiT gaTvaliswinebul sxva saqmianobas. (17.03.2006. #2793) 2. direqtori saqarTvelos kanonmdeblobiTa da skolis wesdebiT gaTvaliswinebul farglebSi gamoscems individualur samarTlebriv aqtebs. 3. im zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaSi, romelic axorcielebs profilur saxelovnebo ganaTlebasa da momzadebas, wesdebiT SeiZleba ganisazRvros, rom direqtorma am muxliT gaTvaliswinebuli uflebamosilebebi ganaxorcielos samxatvro xelmZRvanelTan erTad. (17.03.2006. #2793)

muxli 44. direqtorisTvis uflebamosilebis Sewyveta 1. sajaro skolis direqtors uflebamosileba uwydeba uflebamosili organos mier, kanonmdeblobiT an/da xelSekrulebiT gaTvaliswinebul SemTxvevebSi da dadgenili wesiT, agreTve 65 wlis asakis miRwevisas, garda am kanonis 42-e muxlis me-7 punqtiT gaTvaliswinebuli SemTxvevisa. 2. direqtors uflebamosileba uwydeba Sesabamisi gadawyvetilebis saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministroSi registraciis momentidan. 3. axali direqtoris arCevamde an saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier direqtoris movaleobis Semsruleblis daniSvnamde direqtoris uflebamosilebebs axorcielebs am kanonis 41-e muxlis me-3 punqtiT gaTvaliswinebuli piri. (11.07.2009. #1385)

103

saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb

Tavi IX. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis pedagogiuri sabWo muxli 45. pedagogiuri sabWo 1. pedagogiur sabWoSi yvela maswavlebeli da maswavleblobis maZiebeli sargeblobs Tanabari xmis uflebiT. sabWos sxdoma uflebamosilia, Tu mas eswreba sabWos wevrTa naxevarze meti. (2.03.2007. #4412) 2. sabWos wevrTa erT mesameds ufleba aqvs nebismier dros moiwvios pedagogiuri sabWos sxdoma, moiTxovos sameurveo sabWoSi maTi warmomadgenlis mosmena. 3. pedagogiur sabWos xelmZRvanelobs sabWos Tavmjdomare, romelic airCeva 3 wlis vadiT, siiTi Semadgenlobis umravlesobiT. pedagogiuri sabWos Tavmjdomare iwvevs da warmarTavs sabWos sxdomebs. 4. pedagogiur sabWoSi mis kompetencias mikuTvnebul sakiTxebze iqmneba calkeuli samuSao jgufebi, romlebic asruleben sabWos davalebebs da angariSvaldebulni arian mis winaSe. 5. pedagogiuri sabWo gadawyvetilebas iRebs xmebis umravlesobiT, aranakleb saerTo xmebis erTi mesamedisa. 6. im zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaSi, romelic axorcielebs profilur saxelovnebo ganaTlebasa da momzadebas, pedagogiuri sabWos uflebamosilebebi SeiZleba ganaxorcielos samxatvro sabWom. samxatvro sabWos xelmZRvanelobs samxatvro sabWos xelmZRvaneli, romelic airCeva/iniSneba wesdebiT gaTvaliswinebuli wesiT. (17.03.2006. #2793)

muxli 46. pedagogiuri sabWos funqciebi pedagogiuri sabWo: a) erovnuli saswavlo gegmis Sesabamisad, direqtoris monawileobiT SeimuSavebs da sameurveo sabWosTan SeTanxmebiT amtkicebs saskolo saswavlo gegmebs; b) sameurveo sabWosTan SeTanxmebiT, safexurebisa da sagnebis Sesabamisad amtkicebs erovnuli saswavlo gegmebisa da Sefasebis centris mier grifminiWebuli saxelmZRvaneloebidan pedagogebis mier SerCeuli, saswavlo wlis ganmavlobaSi gamosayenebeli saxelmZRvaneloebis nusxas; (11.07.2009. #1385) g) irCevs Tavis warmomadgenlebs sameurveo sabWoSi; d) uflebamosilia vadamde gadairCios Tavisi warmomadgeneli sameurveo sabWoSi. 104

Tavi XI. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis saxelmwifo kontroli, qoneba...

Tavi X. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis moswavleTa TviTmmarTveloba muxli 47. moswavleTa TviTmmarTveloba 1. moswavleTa TviTmmarTveloba aris am kanonisa da skolis wesdebis Tanaxmad arCeuli organo. igi warmoadgens skolis struqturul erTeuls. 2. sabazo da saSualo safexurebis moswavleebi irCeven sakuTar TviTmmarTvelobebs. 3. moswavleTa TviTmmarTvelobis arCevnebi tardeba Tanasworobis safuZvelze, faruli kenWisyriT, gamWvirvalobisa da klasebis mixedviT moswavleTa Tanabari warmomadgenlobis principebis dacviT. 4. moswavleTa TviTmmarTvelobas xelmZRvanelobs TviTmmarTvelobis mier arCeuli Tavmjdomare.

muxli 48. moswavleTa TviTmmarTvelobis funqciebi moswavleTa TviTmmarTveloba: a) SeimuSavebs rekomendaciebs skolis Sinaganawesis Sesaxeb; b) uflebamosilia sameurveo sabWos warudginos winadadebebi skolisaTvis mniSvnelovan yvela sakiTxTan dakavSirebiT; g) irCevs Tavis warmomadgenels sameurveo sabWoSi; d) skolis wesdebiT dadgenili wesiT da saqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamisad monawileobs mopovebuli grantis gankargvaSi; e) wevrTa erTi mexuTedis iniciativiT qmnis saskolo klubebs.

Tavi XI. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis saxelmwifo kontroli, qoneba, dafinanseba, angariSgeba da buRaltruli aRricxva muxli 49. saxelmwifo kontroli 1. skolaze saxelmwifo kontrols axorcieleben saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro, kanonmdeblobiT dadgenili saxelmwifo kontrolis sxva organoebi, agreTve afxazeTisa da aWaris avtonomiuri respublikebis ganaTlebis saministroebi _ saqarTvelos kanonmdeblobiT, maT Soris, am kanoniT gaTvaliswinebul SemTxvevebSi. 2. saxelmwifo kontroli gulisxmobs zogadsaganmanaTleblo daweseb105

saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb

ulebis mier saqarTvelos kanonmdeblobis moTxovnebis da saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros individualuri administraciul-samarTlebrivi aqtebis Sesrulebaze zedamxedvelobas. (11.07.2009. #1385) 3. sajaro skola momdevno saswavlo wlis dawyebamde saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros warudgens gasuli wlis saqmianobis angariSs saqarTvelos kanonmdeblobis Sesrulebisa da saswavlo procesis Sesaxeb. angariSis wardgenis formebsa da vadebs adgens ganaTlebisa da mecnierebis saministro. 4. am kanoniT gaTvaliswinebuli kontrolis ganxorcielebis mizniT saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro gamoiTxovs masalebsa da informacias an adgilze Seiswavlis skolis mier saqarTvelos kanonmdeblobis moTxovnebis da saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros individualuri administraciul-samarTlebrivi aqtebis Sesrulebas. (11.07.2009. #1385) 5. skolam saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros moTxovnili informacia unda warudginos moTxovnidan 15 dRis vadaSi. 6. am kanonis 35-e muxlis me-2 punqtiT gansazRvruli sajaro skolis struqturuli erTeulebis mier saqarTvelos kanonmdeblobis moTxovnebis da saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros individualuri administraciul-samarTlebrivi aqtebis darRvevis SemTxvevaSi saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro uflebamosilia skolas misces werilobiTi gafrTxileba an/da skolis sameurveo sabWos mimarTos Sesabamisi dasabuTebuli wardginebiT direqtorisaTvis uflebamosilebis vadamde Sewyvetis Taobaze. (11.07.2009. #1385) 61. sameurveo sabWo valdebulia daasabuTos Tavisi gadawyvetileba Tu am muxlis me-6 punqtiT gaTvaliswinebul SemTxvevaSi vadamde ar Seuwyvets uflebamosilebas skolis direqtors. saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro uflebamosilia ar daeTanxmos sameurveo sabWos gadawyvetilebas da vadamde Seuwyvitos uflebamosileba skolis direqtors. am muxlis me-6 punqtiT gaTvaliswinebul wardginebas dainteresebuli mxare sasamarTloSi asaCivrebs direqtoris uflebamosilebis vadamde Sewyvetis Taobaze saboloo gadawyvetilebasTan erTad. (11.07.2009. #1385) 62. am muxlis me-6, 61 da me-7 punqtebiT gaTvaliswinebul sakiTxebTan dakavSirebiT gamocemuli saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros samarTlebrivi aqtebi saCivrdeba sasamarTloSi da maTi gasaCivreba ar iwvevs sadavo aqtebis moqmedebis SeCerebas. (11.07.2009. #1385) 106

Tavi XI. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis saxelmwifo kontroli, qoneba...

7. saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro uflebamosilia daiTxovos sameurveo sabWo an/da vadamde Seuwyvitos uflebamosileba direqtors, Tu sajaro skola werilobiT gafrTxilebaSi miTiTebul vadaSi ar aRmofxvris darRvevas an/da skola 1 wlis ganmavlobaSi 2 werilobiT gafrTxilebas miiRebs. direqtorisaTvis uflebamosilebis vadamde Sewyvetis SemTxvevaSi saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro uflebamosilia daniSnos direqtoris movaleobis Semsrulebeli. am SemTxvevaSi moqmedebs am kanonis 42-e muxlis me-6 punqtiT dadgenili wesi. (11.07.2009. #1385) 8. amoRebulia. (17.03.2006. #2793)

muxli 50. sajaro skolis qoneba 1. sajaro skolis Senoba da Sesabamisi miwis farTobi saxelmwifo sakuTrebaa da skolas gadaecema uvado da usasyidlo uzufruqtis xelSekrulebiT, saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT. 2. sajaro skola misTvis saxelmwifos mier gadacemul qonebas gankargavs saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros Tanxmobis safuZvelze, kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli wesiT.

muxli 51. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis finansebi 1. skolis ZiriTadi dafinanseba xorcieldeba am kanoniTa da Sesabamisi kanonqvemdebare aqtebiT dadgenili wesiT saxelmwifos mier vauCeris gacemiT, agreTve am kanonis 22-e muxlis me-5 punqtiT gaTvaliswinebuli wesiT. 2. sajaro skolas ufleba aqvs moizidos saqarTvelos kanonmdeblobiT nebadarTuli sxva finansuri saxsrebi, maT Soris, miiRos Semosavali ekonomikuri saqmianobiT, Tu es saqmianoba ar aris saxifaTo janmrTelobisaTvis da ar axdens mavne zegavlenas moswavleTa fizikur da zneobriv ganviTarebaze. miRebuli saxsrebi kanonmdeblobis Sesabamisad xmardeba mxolod skolis miznebisa da funqciebis ganxorcielebas. 3. skolis yvela Semosavali da xarji aisaxeba mis biujetSi. 4. skolas aqvs damoukidebeli sabanko angariSi da beWedi.

muxli 52. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis angariSgeba da sabuRaltro aRricxva 1. sajaro skolis direqtori Tanxebs gankargavs sameurveo sabWos mier damtkicebuli skolis biujetis mixedviT. 2. direqtori uflebamosilia gadaudebeli aucileblobisas sameurveo 107

saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb

sabWos Tanxmobis gareSe gadaanacvlos biujetis erTi muxlis saxsrebis ara umetes 10%-isa meore muxlSi. am cvlilebam ar unda gamoiwvios maswavlebelTa xelfasebis Semcireba. skolis biujetis daumtkiceblobis SemTxvevaSi direqtori uflebamosilia yovelTviurad gasces Tanxebi ara umetes gasuli wlis biujetis 1/12-is odenobiT. (17.03.2006. #2793) 3. sameurveo sabWos Tanxmoba aucilebelia iseTi garigebis dadebisas, romlis Rirebulebac aRemateba skolis biujetis 5%-s. 4. sajaro skola safinanso-ekonomikuri saqmianobis aRricxva-angariSgebis dokumentebs awarmoebs saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT. (17.03.2006. #2793)

Tavi XII. gardamavali da daskvniTi debulebani muxli 53. kanonis miRebasTan dakavSirebiT normatiuli aqtebis Zaladakargulad gamocxadeba 1. am kanonis miRebasTan dakavSirebiT Zaladakargulad CaiTvalos „ganaTlebis Sesaxeb“ saqarTvelos 1997 wlis 27 ivnisis kanonis me-4 muxlis me-5 punqti; me-11 muxlis me-2 punqti; me-14 muxlis me-2 punqti; me-18 muxlis me-4 punqtis „o“, „p“, „J“ da „s“ qvepunqtebi; me-20 muxlis „k“, „l“ da „n“ qvepunqtebi; 21-e muxli; 22-e muxlis me-2 punqti; 23-e muxlis me-3 punqtis „a.b“, „a.g“ da „a.d“ qvepunqtebi; 24-e muxlis me-5 punqti; 29-e muxlis me-3 punqti; me-40 muxlis me-3 punqti; 44-e muxlis me-4 da me-5 punqtebi, agreTve aRniSnuli kanonis yvela is norma, romelic am kanonisagan gansxvavebulad aregulirebs amave kanoniT mowesrigebul urTierTobebs. 2. Zaladakargulad CaiTvalos saqarTvelos ganaTlebis ministris 2003 wlis 25 Tebervlis brZaneba #116 „saxelmwifo zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaTa tipiuri debulebis damtkicebisa da Tanmdev RonisZiebaTa Sesaxeb“ da saxelmwifo mmarTvelobis organoebis mier „normatiuli aqtebis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis Sesabamisad miRebuli yvela is normatiuli aqti an misi nawili, romelic am kanonisagan gansxvavebulad aregulirebs amave kanoniT mowesrigebul urTierTobebs.

muxli 54. mosamzadebeli kanonproeqtebi 1. saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministrom 2007-2008 saswavlo wlis dawyebamde moamzados kanonproeqtebi „saaRmzrdelo saqmianobis Sesaxeb“, „profesiuli ganaTlebis Sesaxeb“ da „sagan108

Tavi XII. gardamavali da daskvniTi debulebani

manaTleblo dawesebulebebisa da programebis akreditaciis Sesaxeb“. (2.03.2007. #4412) 2. amoRebulia. (14.12.2006. #3086) 3. amoRebulia. (14.12.2006. #3086)

muxli 55. saaRmzrdelo da saganmanaTleblo-saaRmzrdelo dawese­ bulebebi 1. saaRmzrdelo da saganmanaTleblo-saaRmzrdelo dawesebulebebi SeiZleba arsebobdnen kerZo an sajaro samarTlis iuridiuli piris formiT. 2. saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro saaRmzrdelo da saganmanaTleblo-saaRmzrdelo dawesebulebebs afuZnebs sajaro samarTlis iuridiuli piris saxiT, amtkicebs mis wesdebas, axorcielebs masze saxelmwifo kontrols, mis reorganizacia-likvidacias, Tanamdebobaze niSnavs da Tanamdebobidan aTavisuflebs am dawesebulebis xelmZRvanels. (17.03.2006. #2793) 3. saaRmzrdelo da saganmanaTleblo-saaRmzrdelo dawesebulebebi, garda skolamdeli aRzrdis dawesebulebebisa, romlebic sajaro samarTlis iuridiuli pirebi arian, finansdebian saxelmwifo biujetidan an/da kanonmdeblobiT nebadarTuli sxva SemosavlebiT.

muxli 56. skolisgareSe saxelovnebo da sasporto saganmanaTleblo dawesebulebebi im skolisgareSe saxelovnebo da sasporto saganmanaTleblo dawesebulebebs, romlebic axorcieleben mxolod saxelovnebo da sasporto saganmanaTleblo programebs zogadsaganmanaTleblo programis gareSe, saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT, sajaro an kerZo samarTlis arasamewarmeo (arakomerciuli) iuridiuli piris formiT afuZnebs saqarTvelos kulturis, ZeglTa dacvisa da sportis saministro, romelic agreTve axorcielebs masze saxelmwifo kontrols, mis reorganizacia-likvidacias, amtkicebs am dawesebulebis wesdebas, niSnavs da aTavisuflebs mis xelmZRvanels. adgilobrivi TviTmmarTvelobis aRmasrulebeli organo kerZo samarTlis arasamewarmeo (arakomerciuli) iuridiuli piris formiT afuZnebs im skolisgareSe saxelovnebo da sasporto saganmanaTleblo dawesebulebebs, romlebic axorcieleben mxolod saxelovnebo da sasporto saganmanaTleblo programebs zogadsaganmanaTleblo programis gareSe, amtkicebs am dawesebulebis wesdebas, niSnavs da aTavisuflebs mis xelmZRvanels. (14.12.2006. #3986)

109

saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb

muxli 561. skolisgareSe saxelovnebo an sasporto saganmanaTleb­ lo dawesebulebis maswavlebeli 1. skolisgareSe saxelovnebo an sasporto saganmanaTleblo dawesebulebis maswavlebeli SeiZleba iyos Sesabamisi akademiuri an profesiuli umaRlesi saxelovnebo an sasporto ganaTlebis mqone piri, romelsac gavlili aqvs maswavleblis momzadebis akreditebuli saganmanaTleblo programa saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier dadgenili wesiTa da kreditebis raodenobis Sesabamisad, aseve gavlili aqvs maZieblobis periodi da warmatebiT Caabara maswavleblis sasertifikacio gamocdis unarebis nawili. 2. skolisgareSe saxelovnebo an sasporto saganmanaTleblo dawesebulebis maswavlebelze sertifikati gaicema saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier damtkicebuli sertificirebis debulebis Sesabamisad. 3. skolisgareSe saxelovnebo an sasporto saganmanaTleblo dawesebulebis maswavlebelze vrceldeba am kanoniT gansazRvruli zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis maswavlebelTa profesiuli momzadebisa da ganviTarebis wesi da pirobebi. 4. skolisgareSe saxelovnebo da sasporto saganmanaTleblo dawesebulebebi maswavleblis saqmianobasTan dakavSirebiT asruleben am kanonis 33-e muxlis pirveli punqtis „l“, „m“ da „n“ qvepunqtebiT gansazRvrul valdebulebebs da axorcieleben aRniSnuli muxlis me-2 punqtis „z“ qvepunqtiT miniWebul uflebamosilebas. 5. skolisgareSe saxelovnebo an sasporto saganmanaTleblo dawesebulebis maswavlebelTa saqmianobis warmarTvis pirobebisa da wesis gansazRvris mizniT saqarTvelos kulturis, ZeglTa dacvisa da sportis saministro monawileobs maswavlebelTa momzadebisa da profesiuli ganviTarebis programebis akreditaciis debulebis im nawilis SemuSavebaSi, romelic exeba skolisgareSe saxelovnebo da sasporto saganmanaTleblo dawesebulebebis maswavlebelTa momzadebasa da ganviTarebas. (2.03.2007. #4412)

muxli 57. saSualo profesiuli ganaTlebis dawesebulebebi 1. saSualo profesiuli ganaTlebis dawesebuleba SeiZleba arsebobdes sajaro an kerZo samarTlis iuridiuli piris formiT: a) 2008-2009 saswavlo wlis dawyebamde, Tu 2006-2007 saswavlo wlis dawyebamde mis mier ganxorcielebuli saSualo profesiuli saganmanaTleblo programebis xangrZlivoba, zogadsaganmanaTleblo programebis gareSe, iyo 2 weli; 110

Tavi XII. gardamavali da daskvniTi debulebani

b) 2009-2010 saswavlo wlis dawyebamde, Tu 2006-2007 saswavlo wlis dawyebamde mis mier ganxorcielebuli saSualo profesiuli saganmanaTleblo programebis xangrZlivoba, zogadsaganmanaTleblo programebis gareSe, iyo 3 weli. (28.03.2007. #4530) 11. kerZo samarTlis iuridiuli piri uflebamosilia, am muxlis pirveli punqtis „a“ da „b“ qvepunqtebSi aRniSnuli vadebis dacviT ganaxorcielos profesiuli saganmanaTleblo saqmianoba saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT, sxva damoukidebeli iuridiuli piris Seqmnis gareSe. (28.03.2007. #4530) 12. 2007-2008 saswavlo wlidan saSualo profesiul saganmanaTleblo dawesebulebebs ufleba ara aqvT, ganaxorcielon miReba saSualo profesiuli saganmanaTleblo programis pirvel kursze. (28.03.2007. #4530) 2. saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro saSualo profesiuli ganaTlebis dawesebulebas afuZnebs sajaro samarTlis iuridiuli piris saxiT, amtkicebs mis wesdebas, axorcielebs masze saxelmwifo kontrols, mis reorganizaciasa da likvidacias. 3. im saSualo profesiuli ganaTlebis dawesebulebas, romelic axorcielebs profesiul saxelovnebo da sasporto ganaTlebasa da momzadebas, sajaro samarTlis iuridiuli piris saxiT afuZnebs dargobrivi saministro, romelic amtkicebs mis wesdebas, niSnavs direqtors, axorcielebs masze saxelmwifo kontrols, mis reorganizaciasa da likvidacias. (17.03.2006. #2793) 4. saSualo profesiuli ganaTlebis dawesebuleba, romelic sajaro samarTlis iuridiuli piria, finansdeba centraluri biujetidan, adgilobrivi biujetidan an/da kanonmdeblobiT nebadarTuli sxva SemosavlebiT. 5. saSualo profesiuli ganaTlebis miReba SeiZleba sabazo ganaTlebis miRebis Semdeg. is sajaro samarTlis iuridiuli piri, agreTve saxelmwifos 100%-iani monawileobiT dafuZnebuli kerZo samarTlis iuridiuli piri _ saSualo profesiuli saganmanaTleblo dawesebulebebi, romlebic 2005-2006 saswavlo wlis bolomde axorcielebdnen zogadsaganmanaTleblo programebs, uflebamosili arian gascen zogadi ganaTlebis damadasturebeli dokumenti im moswavleebze, romlebmac 2005-2006 saswavlo wlis bolomde daasrules zogadsaganmanaTleblo programebi da iswavles saSualo profesiul saganmanaTleblo dawesebulebaSi aranakleb 2 wlis ganmavlobaSi. 2005-2006 saswavlo wlis dasrulebamde zogadsaganmanaTleblo programebi am dawesebulebebSi finansdeba programuli dafinansebis farglebSi. 51. licenzirebuli kerZo samarTlis iuridiuli piri _ saSualo pro111

saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb

fesiuli saganmanaTleblo dawesebulebebi, garda saSualo profesiuli ganaTlebis damadasturebeli diplomisa, zogadsaganmanaTleblo programis aTvisebis dasadastureblad gascemen zogadi ganaTlebis Sesabamisi safexuris ganaTlebis damadasturebel dokuments saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT. (17.03.2006. #2793) 6. saSualo profesiuli ganaTlebis dawesebulebebi eqvemdebarebian akreditacias. akreditaciis wess, pirobebs da saSualo profesiuli ganaTlebis dawesebulebebis standartebs adgens saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro Sesabamis dargobriv saministrosTan SeTanxmebiT, saxelmwifo saakreditacio samsaxuris wardginebis safuZvelze. 7. saSualo profesiuli ganaTlebis farglebSi zogadsaganmanaTleblo programa finansdeba am kanoniT dadgenili wesiT, xolo sakuTriv profesiuli ganaTleba finansdeba centraluri biujetidan an/da kanonmdeblobiT nebadarTuli sxva SemosavlebiT.

muxli 58. zogadsaganamanaTleblo dawesebulebebis sajaro samarT­ lis iuridiuli pirebis saxiT dafuZnebis uzrunvelyofa 1. saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro 2005 wlis 1 agvistomde uzrunvelyofs saqarTvelos zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebis sajaro samarTlis iuridiuli pirebis saxiT dafuZnebas, aseve arsebuli sajaro samarTlis iuridiuli pirebis axali wesdebebis damtkicebas am kanonis Sesabamisad. 2. im saganmanaTleblo, saaRmzrdelo da saganmanaTleblo- saaRmzrdelo dawesebulebebze, romlebic ar arian sajaro an kerZo samarTlis iuridiuli pirebi da saxelmwifo biujetidan finansdebian, vrceldeba sajaro samarTlis iuridiuli piris mimarT moqmedi normebi. 3. am muxlis pirveli punqtiT gaTvaliswinebuli dawesebulebebisaTvis saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro amtkicebs wesdebis erTian nimuSs, romlis mixedviTac dafuZndeba es dawesebulebebi. ganaTlebisa da mecnierebis saministro aqveynebs wesdebis nimuSs da Sesabamisad dafuZnebul zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaTa nusxas. 4. saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis, ekonomikuri ganviTarebis, iusticiisa da finansTa saministroebi am kanonis miRebidan 1 Tvis vadaSi saqarTvelos mTavrobas warudgenen saqarTvelos zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebis sajaro samarTlis iuridiuli pirebis saxiT dafuZnebisaTvis saWiro RonisZiebaTa finansuri da samarTlebrivi uzrunvelyofis gegmas. 112

Tavi XII. gardamavali da daskvniTi debulebani

5. am kanonis me-5 muxlis me-4 punqti amoqmeddes etapobrivad, ara ugvianes 2010-2011 saswavlo wlis dawyebisa. 6. am kanonis 36-e muxlis me-2 punqti amoqmeddes 2011_2012 saswavlo wlis dasawyisidan. (18.11.2008. #497) 7. am kanonis 26-e muxlis pirveli punqtis „n1“ qvepunqti, 27-e muxlis 11 punqti, 29-e muxlis pirveli punqtis „z1“ qvepunqti amoqmeddes 2011_2012 saswavlo wlis dasawyisidan; sajaro samarTlis iuridiuli piri _ zogadsaganmanaTleblo dawesebuleba akreditaciis Semdeg damfuZneblis mier SeiZleba reorganizebul iqnes kerZo samarTlis arasamewarmeo (arakomerciul) iuridiul pirad, ris Semdegac aRniSnuli iuridiuli piri CaiTvleba Sesabamisi sajaro samarTlis iuridiuli piris uflebamonacvled. (14.12.2006. #3986)

muxli 59. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis marTvis organoe­ bis pirveli arCevnebis Catarebis uzrunvelyofa 1. saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministrom 2006-2007 saswavlo wlis dasrulebamde uzrunvelyos sajaro skolebis sameurveo sabWoebis pirveli arCevnebis Catareba. pirveli arCevnebi SeiZleba Catardes mxolod ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier damtkicebuli ganrigiTa da wesiT. 2. am kanonis amoqmedeba aris yvela sajaro samarTlis iuridiuli piris, romelic axorcielebs zogadsaganmanaTleblo programis erT safexurs mainc, agreTve im skolisgareSe dawesebulebis, romelic axorcielebs mxolod saxelovnebo da sasporto saganmanaTleblo programebs zogadsaganmanaTleblo programis gareSe, xelmZRvanelis (direqtoris) gaTavisuflebis safuZveli, rac formdeba saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis ministris brZanebiT, xolo skolisgareSe saxelovnebo da sasporto dawesebulebaTa SemTxvevaSi _ saqarTvelos kulturis, ZeglTa dacvisa da sportis ministris brZanebiT. am kanonis Sesabamisad direqtoris arCevamde direqtoris movaleobis Semsrulebels brZanebiT niSnavs da aTavisuflebs saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis ministri, xolo am kanonis 56-e muxliT gaTvaliswinebuli skolisgareSe dawesebulebis xelmZRvanelis (direqtoris) movaleobis Semsrulebels 2006-2007 saswavlo wlis dawyebamde brZanebiT niSnavs da aTavisuflebs kulturis, ZeglTa dacvisa da sportis ministri. (28.10.2005. #2014) 3. am kanonis amoqmedeba iwvevs sajaro skolaSi arsebuli sameurveo sabWos wevrebis uflebamosilebis Sewyvetas. 4. am kanonis safuZvelze pirvelad arCeuli direqtoris saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministroSi registracia iwvevs am 113

saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb

zogadsaganamanaTleblo dawesebulebis direqtoris movaleobis Semsruleblis da administraciis/direqciis Tanamdebobis pirebis uflebamosilebis Sewyvetas. 5. pirvelad arCeulma direqtorma registraciidan 1 Tvis vadaSi uzrunvelyos am zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis yvela maswavlebelTan SromiTi xelSekrulebebis gaformeba. 6. sajaro skolebi akreditebulad CaiTvalon 2013-2014 saswavlo wlis dawyebamde. am dromde saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministrom uzrunvelyos am zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaTa Semdgomi akreditaciis dawyeba sajaro samarTlis iuridiuli piris _ ganaTlebis akreditaciis erovnuli centris saSualebiT. (11.07.2009. #1385) 7. licenzirebuli kerZo skolebi akreditebulad CaiTvalon 2013-2014 saswavlo wlis dawyebamde mimdinare saswavlo programebis dasrulebamde. (11.07.2009. #1385) 8. 2010-2011 saswavlo wlidan am kanonis Sesabamisad saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier akreditebul zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaSi maswavleblad SeiZleba miRebul iqnes mxolod umaRlesi ganaTlebis mqone piri, romelsac gavlili aqvs Sesabamisi akreditaciis mqone profesiuli momzadebis programa da Cabarebuli aqvs saTanado sasertifikacio gamocda. 9. sajaro skolebis sameurveo sabWoebis pirveli arCevnebis Sedegebi SeiZleba gasaCivrdes saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministroSi.

muxli 60. saswavlo programebis zogadi ganaTlebis safexurebTan Sesabamisobis uzrunvelyofa saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministrom 2006-2007 saswavlo wlis dawyebamde uzrunvelyos yvela zogadsaganamanTleblo dawesebulebaSi swavlebis dawyeba erovnuli saswavlo gegmis Sesabamisad.

muxli 61. maswavlebelTa pirveli sertificireba 1. maswavleblis pirveli sasertifikacio gamocda Catardes ara ugvianes 2010 wlis 31 dekembrisa. 2. 2014 wlis bolomde yvela moqmedma maswavlebelma unda Caabaros maswavleblis sasertifikacio gamocda, raTa moipovos maswavleblobis ufleba. 3. 2014 wlis bolomde maswavleblad muSaobis dawyeba an maswavleblo114

Tavi XII. gardamavali da daskvniTi debulebani

bis maZieblad registracia SeuZlia mxolod umaRlesi ganaTlebis mqone pirs. 4. 2014 wlis bolomde maswavleblis sasertifikacio gamocdaze gasvlis ufleba aqvs im moqmed maswavlebels, romelsac aqvs saganmanaTleblo dawesebulebaSi pedagogiuri muSaobis sul mcire 1 wlis staJi an warmatebiT aqvs gavlili maZieblobis periodi, agreTve im pirs, romelsac aqvs saganmanaTleblo dawesebulebaSi pedagogiuri muSaobis sul mcire 1 wlis staJi, miuxedavad imisa, sasertifikacio gamocdaze gasasvlelad registraciis momentisTvis aris Tu ara is moqmedi maswavlebeli. am dromde sasertifikacio gamocdis Cabarebis SemTxvevaSi am punqtiT gansazRvrul pirebs saqarTvelos kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli ganaTlebasTan dakavSirebuli sakvalifikacio moTxovnebi CaeTvlebaT dakmayofilebulad. 5. saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministrom 2009 wlis 1 seqtembramde uzrunvelyos am kanonis 26-e muxlis me-3 punqtiT gaTvaliswinebuli, xolo 2010 wlis 31 dekembramde _ am kanonis 26-e muxlis pirveli punqtis „S1“, „j“ da „h3“ qvepunqtebiT gaTvaliswinebuli normatiuli aqtebis miReba. (11.07.2009. #1385)

muxli 62. zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis dafinanseba 1. am kanonis 22-e muxlis me-3 punqtis Sesabamisad zogadi ganaTlebis centraluri biujetidan dafinansebaze gadasvla ganxorcieldes etapobrivad, ara ugvianes 2007-2008 saswavlo wlisa. am dromde zogadi ganaTlebis dafinansebas axorcielebs adgilobrivi mmarTvelobis organo. im qalaqebSi, romlebic ar Sedis arc erTi raionis SemadgenlobaSi, agreTve sadac ar arsebobs adgilobrivi mmarTvelobis organoebi, zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebis dafinansebas axorcieleben adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebi. saxelmwifo valdebulia aanazRauros gansxvaveba adgilobrivi mmarTvelobis/ TviTmmarTvelobis organos mier gamoyofil dafinansebasa da erT moswavleze gaTvlil finansur normativs Soris. 2. am kanonis 22-e muxlis me-3 punqtis Sesabamisad zogadi ganaTlebis centraluri biujetidan dafinansebaze gadasvlamde adgilobrivi mmarTvelobis/TviTmmarTvelobis organos warmomadgenlebi sameurveo sabWoSi sargebloben gadamwyveti xmis uflebiT. 3. am kanonis 21-e muxlis me-2 punqti amoqmeddes ara ugvianes 2005-2006 saswavlo wlis dawyebisa.

muxli 63. 12-wlian zogadsaganmanaTleblo swavlebaze gadasvla 1. saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministrom uzrunvelyos 115

saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb

2006-2007 saswavlo wlidan 12-wlian zogadsaganmanaTleblo swavlebaze etapobrivi gadasvla. 2. 12-wliani zogadsaganmanaTleblo swavleba ar Seexeba 2006-2007 wlis dasawyisSi me-11 klasSi myof moswavleebs. 3. am kanonis 28-e muxliT gaTvaliswinebuli erovnuli saswavlo gegmebisa da Sefasebis centris debuleba damtkicdes ara ugvianes 20062007 saswavlo wlis dawyebisa. 4. erovnuli saswavlo gegmebisa da Sefasebis centris funqciebs mis Seqmnamde axorcielebs saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro da sajaro samarTlis iuridiuli piri _ Sefasebisa da gamocdebis erovnuli centri.

muxli 631. okupirebul teritoriebze miRebuli zogadi ganaTlebis aRiareba okupirebul teritoriebze miRebuli zogadi ganaTlebis aRiareba xdeba saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis ministris mier dadgenili wesiT. (19.12.2008. #790)

muxli 64. kanonis amoqmedeba es kanoni amoqmeddes gamoqveynebisTanave.

saqarTvelos prezidenti mixeil saakaSvili Tbilisi, 2005 wlis 8 aprili. # 1330 _ Is

116

saqarTvelos mTavrobis

gankarguleba # 84 2004 wlis 18 oqtomberi q. Tbilisi

`zogadi ganaTlebis erovnuli miznebis~ damtkicebis Sesaxeb ganaTlebisa da mecnierebis sferoSi erTiani saxelmwifo politikis gatarebis uzrunvelsayofad, saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros wardginebiT, saqarTvelos konstituciis 78-e muxlis 1-li punqtisa da `saqarTvelos mTavrobis struqturis, uflebamosilebisa da saqmianobis wesis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis me-5 muxlis `p~ qvepunqtis Sesabamisad: 1. damtkicdes TandarTuli `zogadi ganaTlebis erovnuli miznebi~. 2. saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministrom zogadi ganaTlebis sferoSi sakanonmdeblo da kanonqvemdebare normatiuli aqtebi SeimuSavos `zogadi ganaTlebis erovnuli miznebis~ Sesabamisad.

premier-ministri

zurab Jvania

damtkicebulia saqarTvelos mTavrobis 2004 wlis 18 oqtombris # 84 dadgenilebiT

117

zogadi ganaTlebis erovnuli miznebi saqarTveloSi zogadi ganaTlebis sistema miznad isaxavs Seqmnas xelsayreli pirobebi erovnuli da zogadsakacobrio Rirebulebebis matarebeli, Tavisufali pirovnebis CamoyalibebisaTvis. amasTan erTad ganaTlebis sistema uviTarebs mozards gonebriv da fizikur unar-Cvevebs, aZlevs saWiro codnas, amkvidrebs jansaRi cxov­ rebis wess, moswavleebs uyalibebs liberalur da demokratiul Rirebu­ lebebze damyarebul samoqalaqo cnobierebas da exmareba maT ojaxis, sazogadoebisa da saxelmwifos winaSe sakuTari ufleba-movaleobebis gacnobierebaSi. saqarTvelos zogadi ganaTlebis sistemaSi miRebuli gamocdilebis safuZvelze mozardma unda SeZlos: a) qveynis interesebis, tradiciebisa da Rirebulebebis mimarT sakuTari pasuxismgeblobis gaazreba: saskolo ganaTlebam unda ganuviTaros mozards unari, rom sworad gansazRvros sakuTari qveynis saxelmwifoebrivi, kulturuli, ekonomikuri da politikuri interesebi, da misces mas sasikeTo gadawyvetilebaTa miRebisa da aqtiuri moqmedebis SesaZlebloba; b) bunebrivi garemo pirobebis SenarCuneba da dacva: mozardma unda icodes, ra bunebriv garemoSi cxovrobs, ra ziani SeiZleba miayenos garemos adamianis ama Tu im moqmedebam, rogor SeinarCunos da daicvas bunebrivi garemo; g) teqnologiuri Tu sxva inteleqtualuri miRwevebis efeqtianad gamoyeneba; informaciis mopoveba, damuSaveba da analizi: dRes, rodesac adamianisaTvis misawvdomia didi moculobisa da sxvadasxva Sinaarsis informacia, misi efeqtianad gamoyenebis unari sasicocxlo mniSvnelobas iZens. mozards unda SeeZlos ara mxolod informaciis mopoveba, aramed misi Sefasebac Sinaarsis, daniSnulebisa da xarisxis mixedviT, dasaxuli miznebisaTvis misi gamoyenebis formebis gansazRvra; teqnologiuri miRwevebis efeqtiani gamoyeneba yoveldRiuri cxovrebis, muSaobis, inteleqtualuri Tu sulieri moRvaweobis pirobebis gasaumjobeseblad; d) damoukideblad cxovreba, gadawyvetilebis miReba: saskolo ganaTlebam unda ganuviTaros mozards pirad, ojaxur da sazogadoebriv cxovrebaSi damoukidebel gadawyvetilebaTa miRebis unar-Cvevebi; e) iyos Semoqmedi, Tavad Seqmnas Rirebulebebi da ar icxovros mxo­ lod arsebulis xarjze: saskolo ganaTlebam unda uzrunvelyos mozardis im unar-Cveve118

zogadi ganaTlebis erovnuli miznebi

bis ganviTareba, romlebic miscems mas saSualebas, ukve arsebuli gamocdileba da miRwevebi gamoiyenos axali materialuri, inteleqtualuri Tu sulieri Rirebulebebis Sesaqmnelad; v) sakuTari SesaZleblobebisa da interesebis uwyveti ganviTareba mTeli cxovrebis ganmavlobaSi da maTi maqsimaluri realizeba rogorc qveynis SigniT, ise mis sazRvrebs gareTac; saskolo ganaTlebam unda Camouyalibos mozards uwyveti ganviTarebis, mTeli cxovrebis ganmavlobaSi axali codnisa da Cvevebis damoukideblad SeZenis unari, raTa SeZlos sakuTari SesaZleblobebisa da sulieri midrekilebebis adekvaturad gansazRvra da amis mixedviT sazogadoebriv cxovrebaSi sakuTari adgilis damkvidreba; mozardi mzad unda iyos arCevani gaakeTos momavali ganaTlebisa da SromiTi saqmianobisaTvis. z) komunikacia individebTan da jgufebTan: saskolo ganaTlebam unda uzrunvelyos, rom sazogadoebis momaval wevrebs ganuviTaros zogadi sakomunikacio unar-Cvevebi (wera, kiTxva, metyveleba, mosmena), saorganizacio da jgufuri muSaobis Cvevebi, maT Soris imaT, visTvisac saqarTvelos saxelmwifo ena mSobliuri ar aris; T) iyos kanonmorCili, toleranti moqalaqe: dRevandel dinamikur, eTnikurad da kulturulad mravalferovan samyaroSi sazogadoebis funqcionirebisaTvis gansakuTrebul mniSvnelobas iZens urTierTpativiscemis, urTierTgagebisa da urTierTSemecnebis Cvevebi. skolam unda gamoumuSaos mozards adamianis uflebebis dacvisa da pirovnebis pativiscemis unari, romelsac igi gamoiyenebs sakuTari da sxvisi TviTmyofadobis SesanarCuneblad. mozards unda SeeZlos adamianis arsebiTi uflebebis Sesaxeb miRebuli Teoriuli codnis ganxorcieleba da am principebiT cxovreba.

zogadi ganaTlebis erovnuli miznebis miRwevis ZiriTadi saSualebebi: mozardis zemoT aRwerili unar-Cvevebis ganviTarebisaTvis saqarTvelos saxelmwifo kisrulobs pasuxismgeblobas, SeimuSaos da danergos:

1. zogadi ganaTlebis politika da kanonmdebloba saqarTvelos saxelmwifo politikiTa da kanonmdeblobiT ganisazRvreba rogorc saskolo ganaTlebis sferoSi Cabmuli mxareebis uflebebi da movaleobebi, ise miznebis miRwevis ZiriTadi gzebi da saSualebebic. 119

zogadi ganaTlebis erovnuli miznebi

2. zogadsaganmanaTleblo saskolo sistema zogadsaganmanaTleblo saskolo sistemas qmnian sxvadasxva samarTlebriv-organizaciuli formisa da dafinansebis wyaroebis mqone damoukidebeli iuridiuli pirebi, romlebic axorcieleben saganmanaTleblo saqmianobas saqarTvelos kanonmdeblobiT gansazRvruli marTvis principebisa da erovnuli saswavlo gegmis, saskolo wesdebebis mixedviT. saskolo sistema moicavs mudmivad ganviTarebad materialur da adamianur resursebs.

3. zogadsaganmanaTleblo saskolo sistemis regulirebisa da xarisxis uzrunvelyofis meqanizmebi saskolo sistemis marTvis aucilebeli komponentebia: licenzireba, akreditacia da atestacia; skolis administraciuli, finansuri da adamianuri resursebis marTvis ganviTareba; saskolo sistemis marTvis ZiriTadi formebis gansazRvra da maTi Sesrulebis uzrunvelyofa; erovnuli saswavlo gegmis danergvisa da funqcionirebis xarisxis Sefaseba; erovnuli Sefasebisa da sagamocdo sistemebis Seqmna da marTva.

4. erovnuli saswavlo gegma erovnuli saswavlo gegmis SemuSaveba xdeba zogadi ganaTlebis erovnuli miznebis safuZvelze. erovnuli saswavlo gegma gansazRvravs: moswavleTa datvirTvis aucilebel odenobas; codnis ganviTarebis zogad xerxebs; saWiro informaciis odenobasa da Sesabamis unar-Cvevebs TiToeuli safexuris damTavrebisas; sagnebsa da prioritetebs saskolo ganaTlebis yvela safexurze. sazogadoebrivi aqtiurobisa da arsebuli resursebis efeqtiani amoqmedebis gareSe es calkeuli saSualebebi ver uzrunvelyofs mozardSi zemoCamoTvil unarCvevaTa srulyofil ganviTarebas. amitom am Cvevebis gamomuSaveba unda moxdes saskolo garemos sruli CarTviT: moswavleebis, maswavleblebis, mSoblebis, administratorebisa da sxva dainteresebuli pirebis monawileobiT iseT gansxvavebul pirobebSi, rogoricaa gamocdebi Tu arCevnebi, saklaso oTaxi Tu saxli, klubi, sportuli darbazi, skolis ezo Tu saxelosno. moswavleebis, maTi mSoblebis, maswavleblebis, direqciisa Tu garemomcveli sazogadoebis aqtiuri monawileoba ganapirobebs miznebis miRwevis xarisxsa da warmatebulobas. saxelmwifo miznad isaxavs iseTi saskolo sistemis Seqmnas, romelic TiToeul moswavles miscems aRniSnuli unar-Cvevebis SeTvisebis Tanabar SesaZleblobas. saxelmwifo ar dauSvebs moswavlis diskriminacias socialuri, rasobrivi, eTnikuri, religiuri an politikuri kuTvnilebis, fizikuri SesaZleblobebisa Tu sxva niSnebis mixedviT. 120

saqarTveloSi ZalaSia 1994 wlis 21 aprilidan gaerTianebuli erebis organizacia

bavSvis uflebaTa konvencia preambula winamdebare konvenciis monawile saxelmwifoebi miiCneven ra, rom gaerTianebuli erebis organizaciis mier deklarirebuli principebis Sesabamisad sazogadoebis yvela wevris Rirsebis, Tanaswori da xelSeuvali uflebebis aRiareba aris dedamiwaze Tavisuflebis, samarTlianobisa da mSvidobis uzrunvelyofis safuZveli, mxedvelobaSi iReben ra, rom gaerTianebuli erebis organizaciis xalxebma wesdebaSi cxadyves TavianTi erTguleba adamianis ZiriTadi uflebebis, adamianis pirovnebis Rirsebisa da Rirebulebisadmi da mtki­ced aqvT gadawyvetili meti Tavisuflebis pirobebSi xeli Seuwyon socialur progressa da cxovrebis pirobebis gaumjobesebas, aRiareben ra, rom gaerTianebuli erebis organizaciam adamianis uflebaTa sayovelTao deklaraciaSi da adamianis uflebaTa Sesaxeb saerTaSoriso paqtebSi gamoacxada, rom yovel adamians unda hqondes am dokumentebSi miTiTebuli yvela ufleba da Tavisufleba ganurCevlad iseTi niSnebisa, rogoricaa rasa, kanis feri, sqesi, ena, religia, politikuri Tu sxva mrwamsi, erovnuli Tu socialuri warmoSoba, qonebrivi mdgomareoba, dabadeba Tu sxva viTarebani, iTvaliswineben ra, rom adamianis uflebaTa sayovelTao deklaraciaSi gaerTianebuli erebis organizaciam gamoacxada bavSvTa ufleba, gansakuTrebuli mzrunvelobiT iyvnen garemosilni, darwmunebuli arian ra, rom ojaxi, rogorc sazogadoebis ZiriTadi ujredi da misi wevrebis, gansakuTrebiT ki bavSvebis, zrdisa da keTildReobis bunebrivi garemo, aucilebelad unda iyos daculi da mas aucileblad unda gaewios Tanadgoma, raTa man Tavis Tavze srulad aiRos sazogadoebrivi valdebulebani, aRiareben ra, rom bavSvis pirovnebis sruli da harmoniuli ganviTarebisaTvis aucilebelia igi izrdebodes ojaxur garemoSi, bednierebis, siyvarulis da urTierTgagebis atmosferoSi, miaCniaT ra, rom bavSvi srulyofilad unda iyos momzadebuli sazogadoebaSi damoukidebeli cxovrebisaTvis da aRizardos gaerTianebuli erebis organizaciis wesdebaSi gacxadebuli idealebis, gansakuTrebiT ki mSvidobis, adamianis Rirsebis pativiscemis, Semwynareblobis, Tavisu121

bavSvis uflebaTa konvencia

flebis, Tanasworobisa da solidarobis suliskveTebiT, mxedvelobaSi iReben ra, rom bavSvis aseTi gansakuTrebuli dacvis aucilebloba gaTvaliswinebulia bavSvis uflebaTa Jenevis 1924 wlis deklaraciiT, 1959 wlis 20 noembers generaluri asambleis mier miRebuli bavSvis uflebaTa deklaraciiT da aRiarebulia adamianis uflebaTa sayovelTao deklaraciiT, moqalaqeobrivi da politikuri uflebebis saerTaSoriso paqtiT (kerZod, misi 23-e da 24-e muxlebiT), ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis saerTaSoriso paqtiT (kerZod, me-10 muxliT), agreTve bavSvTa keTildReobis sakiTxebze momuSave specializebuli dawesebulebebisa da saerTaSoriso organizaciebis Sesabamisi dokumentebiT, mxedvelobaSi iReben ra bavSvis uflebaTa deklaraciis miTiTebas, rom `bavSvs, misi fizikuri da gonebrivi moumwifeblobis gamo, esaWiroeba specialuri dacva da zrunva, Sesatyvisi samarTlebrivi dacvis CaTvliT, rogorc dabadebamde, ise dabadebis Semdeg~, eyrdnobian ra deklaraciis debulebebs im socialuri da samarTlebrivi principebis Sesaxeb, romlebic moicavs bavSvebis dacvasa da keTildReobas, gansakuTrebiT erovnul da saerTaSoriso doneze bavSvTa aRsazrdelad gadacemisa da Svilad ayvanisas, arasrulwlovanTa mimarT marTlmsajulebis aRsrulebis gaerTianebuli erebis organizaciiseul minimalur standartul wesebs (`pekinis wesebi~), gansakuTrebul viTarebaSi da SeiaraRebuli konfliqtebis dros qalTa da bavSvTa dacvis Sesaxeb deklaracias, aRiareben ra, rom msoflios yvela qveyanaSi arian bavSvebi, romlebic cxovroben gansakuTrebiT rTul pirobebSi da rom aseTi bavSvebi saWiroeben gansakuTrebul yuradRebas, saTanadod iTvaliswineben ra bavSvis dacvisa da harmoniuli ganviTarebisaTvis yoveli xalxis tradiciebisa da kulturuli faseulobebis mniSvnelobas, aRiareben ra yvela qveyanaSi, kerZod, ganviTarebad qveynebSi bavSvTa cxovrebis gaumjobesebisaTvis saerTaSoriso TanamSromlobis mniSvnelobas, SeTanxmdnen Semdegze:

nawili I muxli 1 winamdebare konvenciis miznebisaTvis bavSvad iTvleba 18 wlamde asakis yoveli adamiani, Tuki romelime qveynis kanonmdeblobis mixedviT bavSvi ufro adre ar aRwevs srulwlovanebas. 122

nawili I

muxli 2 1. monawile saxelmwifoebi pativs scemen da uzrunvelyofen maTi iurisdiqciis farglebSi myofi TiToeuli bavSvis yvela uflebas, romelic winamdebare konveciiTaa gaTvaliswinebuli, nebismieri saxis diskriminaciis gareSe, rasis, kanis feris, sqesis, enis, religiis, politikuri Tu sxva mrwamsis, erovnuli, eTnikuri Tu socialuri warmoSobis, qonebrivi mdgomareobis, bavSvis, misi mSoblebisa da kanonieri meurveebis janmrTelobisa da dabadebis mdgomareobis an sxva ram viTarebis ganurCevlad. 2. monawile saxelmwifoebi yovelgvar aucilebel zomas Rebuloben diskriminaciis yvela im formisa da sasjelisagan bavSvis dacvis uzrunvelsayofad, romlebic ukavSirdeba bavSvis, bavSvis mSoblebis, kanonieri meurveebis an ojaxis sxva wevrTa statuss, saqmianobas, maT mier gamoTqmul Sexedulebebs da maT gamJRavnebul mrwamss.

muxli 3 1. bavSvis mimarT nebismier qmedebaTa ganxorcielebisas, miuxedavad imisa, Tu vin aris maTi ganmaxorcielebeli, _ saxelmwifo Tu kerZo dawesebulebebi, romlebic muSaoben socialuri uzrunvelyofis sakiTxebze, sasamarTloebi, administraciuli Tu sakanonmdeblo organoebi _ upirvelesi yuradReba eTmoba bavSvis interesebis dacvis ukeT uzrunvelyofas. 2. monawile saxelmwifoebi, iTvaliswineben ra bavSvis mSoblis, bavSvis mimarT pasuxismgeblobis mtvirTveli kanonieri meurveebisa da sxva pirebis uflebebsa da movaleobebs, valdebulebas iReben uzrunvelyon bavSvi iseTi dacviTa da mzrunvelobiT, romelic aucilebelia misi keTildReobisaTvis da amisaTvis iReben yvela sakanonmdeblo da administraciul zomas. 3. monawile saxelmwifoebi uzrunvelyofen, rom bavSvisaTvis zrunvaze an mis dacvaze pasuxismgebeli dawesebulebebi, samsaxurebi an organoebi Seesabamebodnen kompetenturi organoebis mier dawesebul normebs, kerZod, usafrTxoebisa da janmrTelobis dacvis sferoSi maTi personalis ricxobriobisa da vargisianobis, agreTve kompetenturi zedamxedvelobis TvalsazrisiT.

muxli 4 monawile saxelmwifoebi Rebuloben yvela aucilebel sakanonmdeblo, administraciul da sxvagvar zomas winamdebare konvenciiT aRiarebul uflebaTa gansaxorcieleblad. monawile saxelmwifoebi ekonomikur, socialur da kulturul uflebaTa realizaciisaTvis aseT zomebs 123

bavSvis uflebaTa konvencia

Rebuloben maT xelT arsebuli resursebis maqsimaluri gamoyenebiT, aucileblobis SemTxvevaSi ki _ saerTaSoriso TanamSromlobis farglebSi.

muxli 5 monawile saxelmwifoebi pativs miageben mSoblebisa da Sesabamis SemTxvevebSi adgilobrivi adaT-wesebis Sesatyvisad farTod gagebuli ojaxis wevrebis an Temis, meurveebisa da sxva pirebis uflebebsa da movaleobebs, romlebic kanonis mixedviT pasuxismgebelni arian bavSvze, imaze, rom saTanadod xelmZRvanelobdnen bavSvs winamdebare konvenciiT aRiarebul uflebaTa ganxorcielebaSi da akeTebdnen amas bavSvis unarTa ganviTarebis gaTvaliswinebiT.

muxli 6 1. monawile saxelmwifoebi aRiareben, rom yovel bavSvs aqvs sicocxlis xelSeuxebeli ufleba. 2. monawile saxelmwifoebi SesaZleblobisamebr maqsimalurad uzrunvelyofen bavSvis sicocxlis SenarCunebasa da jansaR ganviTarebas.

muxli 7 1. bavSvi registracias gadis dabadebisTanave da mas dabadebidanve gaaCnia ufleba, hqondes saxeli da SeiZinos moqalaqeoba, agreTve, ramdenadac es SesaZlebelia, uflebamosilia icnobdes Tavis mSoblebs da garemosili iyos maTi mzrunvelobiT. 2. monawile saxelmwifoebi uzrunvelyofen am uflebaTa ganxorcielebas sakuTari erovnuli kanonmdeblobis Sesatyvisad da Tavisi movaleobebis Sesrulebas am sferoSi Sesabamisi saerTaSoriso dokumentebis Tanaxmad, kerZod, im SemTxvevaSi, Tuki sxvagvarad bavSvs ar eqneba moqalaqeoba.

muxli 8 1. monawile saxelmwifoebi valdebulebas iReben pativi scen bavSvis uflebas, SeinarCunos Tavisi individualoba, moqalaqeobis, saxelisa da ojaxuri kavSirebis CaTvliT, rogorc es gaTvaliswinebulia kanoniT da ar dauSvan amaSi kanonsawinaamRdego Careva. 2. Tu bavSvi ukanonod kargavs Tavisi individualobis nawils an mis yvela elements, monawile saxelmwifoebi uzrunvelyofen mas aucilebeli mfarvelobiT da daxmarebas aRmouCenen misi individualobis uswrafesi aRdgenisaTvis. 124

nawili I

muxli 9 1. monawile saxelmwifoebi uzrunvelyofen, rom bavSvi ar daSordes Tavis mSoblebs maTi survilis sawinaaRmdegod, im SemTxvevaTa gamoklebiT, roca kompetenturi organoebi, sasamarTlo gadawyvetilebis Tanaxmad, saTanado kanonisa da proceduris Sesabamisad gansazRvraven, rom aseTi daSoreba aucilebelia da ukeT emsaxureba bavSvis interesebs. es SeiZleba aucilebeli gaxdes ama Tu im konkretul SemTxvevaSi, magaliTad, roca mSoblebi sastikad eqcevian bavSvs da ar zrunaven masze, an roca mSoblebi cxovroben cal-calke da aucilebelia bavSvis sacxovrebeli adgilis Taobaze gadawyvetilebis miReba. 2. am muxlis pirveli punqtis Sesabamisad, nebismieri ganxilvis dros yvela dainteresebul mxares SesaZlebloba eZleva, monawileoba miiRos saqmis ganxilvaSi da gamoTqvas sakuTari mosazrebebi. 3. monawile saxelmwifoebi pativs scemen erT an orive mSobels dacilebuli bavSvis uflebas, regularuli piradi urTierTobebi da pirdapiri kontaqtebi hqondes orive mSobelTan, im SemTxvevis garda, roca es ewinaamRdegeba bavSvis yvelaze WeSmarit interesebs. 4. im SemTxvevaSi, roca aseTi daSoreba gamomdinareobs monawile saxelmwifoTa romelime gadawyvetilebidan, anu roca saqme exeba, magaliTad, erTi an orive mSoblis an bavSvis dapatimrebas, gasaxlebas, deportacias an sikvdils (mocemuli piris saxelmwifo gamgeblobaSi yofnisas nebismieri mizeziT gamowveuli sikvdilis CaTvliT), monawile saxelmwifo aseT mSoblebs, bavSvs an, Tu es aucilebelia, ojaxis sxva wevrs maTi TxovniT aZlevs aucilebel informacias ojaxidan wasuli wevris/wevrebis adgilsamyofelis Sesaxeb, Tu am informaciis micema zians ar ayenebs bavSvis keTildReobas. monawile saxelmwifoebi SemdgomSi uzrunvelyofen, rom aseTi Txovna TavisTavad ar iwvevdes Sesabamisi pirisaTvis (pirTaTvis) arasasurvel Sedegebs.

muxli 10 1. monawile saxelmwifoTa mier me-9 muxlis 1-li punqtiT Tavis Tavze aRebuli valdebulebis Sesabamisad, bavSvis an misi mSoblis gancxadeba ojaxis gamTlianebis mizniT monawile saxelmwifoSi Sesvlis an iqidan gasvlis Taobaze monawile saxelmwifoebma unda ganixilon pozitiurad, humanurad da operatiulad. monawile saxelmwifoebi SemdgomSi uzrunvelyofen, rom aseTi Txovnis wardgenas ar mohyves arasasurveli Sedegebi ganmcxadeblis an maTi ojaxis wevrebisaTvis. 2. bavSvs, romlis mSoblebic sxvadasxva saxelmwifoSi cxovroben, ufleba gaaCnia, gansakuTrebuli viTarebis garda, regularuli piradi 125

bavSvis uflebaTa konvencia

urTierTobebi da pirdapiri kontaqtebi hqondes orive mSobelTan. am mizniT monawile saxelmwifoebi, me-9 muxlis 1-li punqtis Sesabamisad, pativs scemen bavSvisa da misi mSoblebis uflebas datovon nebismieri qveyana, sakuTari qveynis CaTvliT, da dabrundnen Tavis qveyanaSi. nebismieri qveynis datovebis uflebis mimarT moqmedebs mxolod iseTi SezRudvebi, romlebic dadgenilia kanoniT da aucilebelia saxelmwifo uSiSroebis, sazogadoebrivi wesrigis (ordre public), mosaxleobis janmrTelobis an zneobis, an sxva pirTa uflebebisa da Tavisuflebis dacvisaTvis da SeTavsebadia winamdebare konvenciaSi aRiarebul sxva uflebebTan.

muxli 11 1. monawile saxelmwifoebi Rebuloben zomebs bavSvTa ukanonod gadaadgilebis an sazRvargareT maTi ukanonod datovebis winaaRmdeg sabrZolvelad. 2. am mizniT monawile saxelmwifoebi xels uwyoben ormxrivi an mravalmxrivi SeTanxmebebis dadebas an moqmed SeTanxmebebTan SeerTebas.

muxli 12 1. monawile saxelmwifoebi uzrunvelyofen sakuTari Sexedulebebis Camoyalibebis unaris mqone bavSvis uflebas, Tavisuflad gamoTqvas Tavisi Sexedulebebi nebismier sakiTxze, romelic mas exeba, amasTan, bavSvis Sexedulebebs saTanado yuradReba eTmoba misi asakisa da simwifis Sesabamisad. 2. am mizniT bavSvs, kerZod, eZleva SesaZlebloba, mousminon mas sasamarTlo Tu administraciuli wesiT nebismieri saqmis ganxilvisas, romelic bavSvs exeba, rogorc uSualod, aseve warmomadgenlis an Sesabamisi organos meSveobiT, erovnuli kanonmdeblobis procesualuri normebiT gaTvaliswinebuli wesiT.

muxli 13 1. bavSvs ufleba aqvs Tavisuflad gamoTqvas Tavisi azri; es ufleba moicavs Tavisuflebas, sazRvrebis arsebobis miuxedavad moiZios, miiRos an gadasces nebismieri saxis informacia an idea zepiri, werilobiTi Tu beWduri formiT, bavSvis arCevanisamebr. 2. am uflebis ganxorcieleba, SesaZloa, erTgvarad SeizRudos, magram es SezRudva kanoniT gaTvaliswinebuli da aucilebeli unda iyos: a) sxva pirTa uflebebisa da reputaciis pativiscemisaTvis; 126

nawili I

b) saxelmwifo uSiSroebis an sazogadoebrivi wesrigis (ordre public), an mosaxleobis janmrTelobis an zneobis dacvisaTvis.

muxli 14 1. monawile saxelmwifoebi pativs scemen bavSvis azris, sindisis da religiuri rwmenis Tavisuflebas. 2. monawile saxelmwifoebi pativs scemen mSobelTa da Sesabamis SemTxvevaSi kanonier meurveTa uflebebsa da movaleobebs, uxelmZRvanelon bavSvs misi uflebebis im meTodiT ganxorcielebaSi, romelic Seesatyviseba bavSvis ganviTarebad unarebs. 3. religiuri aRmsareblobis an rwmenis Tavisufleba SeiZleba daeqvemdebaros mxolod im SezRudvebs, romlebic dadgenilia kanoniT da aucilebelia saxelmwifo uSiSroebis, sazogadoebrivi wesrigis, mosaxleobis zneobisa da janmrTelobis an sxva pirTa ZiriTadi uflebebisa da Tavisuflebis dacvisaTvis.

muxli 15 1. monawile saxelmwifoebi aRiareben bavSvis uflebas, sargeblobdes asociaciebisa da mSvidobiani Sekrebebis TavisuflebiT. 2. mocemuli uflebis ganxorcielebis mimarT ar SeiZleba dawesdes raime SezRudva, garda SezRudvebisa, romlebic dawesdeba kanonis Sesabamisad da aucilebelia demokratiul sazogadoebaSi saxelmwifo uSiSroebis an sazogadoebrivi usafrTxoebis, sazogadoebrivi wesrigis (ordre public) interesebisaTvis, an mosaxleobis janmrTelobis an zneobis, an sxva pirTa uflebebisa da Tavisuflebis dacvisaTvis.

muxli 16 1. arc erTi bavSvi ar SeiZleba iyos piradi da ojaxuri cxovrebis, sacxovrebeli binis xelSeuxeblobis an korespondenciis saidumloebis uflebaTa mis mier ganxorcielebaSi TviTneburi an ukanono Carevis, an misi Rirsebisa da reputaciis ukanono xelyofis obieqti. 2. bavSvs ufleba aqvs, kanoniT iyos daculi msgavsi Carevis an xelyofisagan.

muxli 17 monawile saxelmwifoebi aRiareben masobrivi informaciis saSualebaTa mniSvnelovan rols da uzrunvelyofen bavSvisaTvis sxvadasxva erovnuli da saerTaSoriso wyaroebiT gavrcelebuli informaciisa da 127

bavSvis uflebaTa konvencia

masalebis misawvdomobas, gansakuTrebiT iseTi informaciisa da masalebisa, romlebic mimarTulia bavSvis socialuri, sulieri da moraluri keTildReobisaken, agreTve jansaRi fizikuri da fsiqikuri ganviTarebis xelSewyobisaken. am mizniT monawile saxelmwifoebi _ a) axdenen masobrivi informaciis saSualebebiT im informaciisa da masalebis gavrcelebis waxalisebas, romelic sasargebloa bavSvis socialuri da kulturuli ganviTarebis TvalsazrisiT da gamoxatavs 29-e muxlis suliskveTebas; b) axdenen saerTaSoriso TanamSromlobis waxalisebas sxvadasxva kulturuli, erovnuli da saerTaSoriso wyaroebidan mopovebuli amgvari informaciisa da masalebis momzadebis, gacvlisa da gavrcelebis mizniT; g) axdenen sabavSvo literaturis gamocemisa da gavrcelebis waxalisebas. d) axdenen masobrivi informaciis saSualebebis waxalisebas, raTa maT gansakuTrebuli yuradReba dauTmon im bavSvis enobriv moTxovnilebebs, romelic miekuTvneba romelime umciresobis jgufs an mkvidr mosaxleobas; e) axdenen im saxis informaciisa da masalebisagan bavSvis dacvis saTanado principebis SemuSavebis waxalisebas, romelic sazianoa misi keTildReobisaTvis, me-13 da me-18 muxlebis debulebaTa gaTvaliswinebiT.

muxli 18 1. monawile saxelmwifoebi yvelafers akeTeben, raTa uzrunvelyon bavSvis aRzrdasa da ganviTarebaze orive mSoblis saerTo da Tanabari pasuxismgeblobis principis aRiareba. mSoblebs an Sesabamis SemTxvevebSi kanonier meurveebs ekisrebaT ZiriTadi pasuxismgebloba bavSvis aRzrdasa da ganviTarebaze, bavSvis yvelaze WeSmariti interesebi warmoadgens maTi zrunvis mTavar sagans. 2. winamdebare konvenciaSi gamokveTil uflebaTa ganxorcielebis garantiis Seqmnisa da xelSewyobis mizniT monawile saxelmwifoebi saTanado daxmarebas uweven mSoblebsa da kanonier meurveebs maTi movaleobis SesrulebaSi, aRzardon bavSvi da uzrunvelyofen sabavSvo dawesebulebaTa qselis ganviTarebas. 3. monawile saxelmwifoebi yvela aucilebel zomas Rebuloben imis uzrunvelsayofad, rom bavSvebs, romelTa mSoblebic muSaoben, ufleba hqondeT isargeblon maTTvis gankuTvnili samsaxurebiTa da dawesebulebebiT, romelTac bavSvTa movla-patronoba ekisrebaT. 128

nawili I

muxli 19 1. monawile saxelmwifoebi yvela aucilebel sakanonmdeblo, administraciul, socialur da saganmanaTleblo zomas Rebuloben im mizniT, raTa bavSvi daicvan mSoblebis, kanonieri meurveebis an bavSvze mzrunveli nebismieri sxva piris mxridan yvelanairi formis fizikuri Tu fsiqologiuri Zaladobisagan, Seuracxyofisa Tu borotad gamoyenebisagan, mzrunvelobis moklebisa Tu daudevari mopyrobisagan, uxeSi moqcevisa Tu eqspluataciisagan, seqsualuri borotebis CaTvliT. 2. dacvis aseTi RonisZiebebi aucileblobis SemTxvevaSi moicavs efeqtur procedurebs socialuri programebis SemuSavebisaTvis im mizniT, raTa aucilebeli mxardaWera aRmouCinon bavSvs da im pirebs, vinc masze zrunavs, agreTve xeli Seuwyon bavSvTa mimarT sastiki damokidebulebis zemoTaRniSnuli gamovlinebebis Tavidan acilebis, winaswari gamomJRavnebis, Setyobinebis, gansaxilvelad gadacemis, gamoZiebis, mkurnalobis da sxva RonisZiebebis ganxorcielebas, aucileblobis SemTxvevaSi ki _ sasamarTlo proceduris aRZvras.

muxli 20 1. bavSvs, romelic droebiT an mudmivad moklebulia ojaxur garemos, anda, misive yvelaze WeSmariti interesebidan gamomdinare, ar SeiZleba darCes aseT garemoSi, ufleba aqvs saxelmwifos gansakuTrebuli mfarvelobiTa da daxmarebiT sargeblobdes. 2. monawile saxelmwifoebi TavianTi erovnuli kanonmdeblobis Sesabamisad uzrunvelyofen aseTi bavSvis mimarT mzrunvelobis formis Secvlas. 3. aseTi mzrunveloba SeiZleba moicavdes, kerZod, bavSvis aRsazrdelad gadacemas, muslimanuri samarTlis `kafalas~, Svilad ayvanas an aucileblobis SemTxvevaSi bavSvTa movla-patronobisaTvis mowodebul Sesabamis dawesebulebaSi mis moTavsebas. mzrunvelobis formis Secvlis variantebis ganxilvisas aucilebelia, saTanadod iqnes gaTvaliswinebuli bavSvis aRzrdis memkvidreobiTobis sasurveloba da misi eTnikuri warmomavloba, religiuri da kulturuli kuTvnileba da mSobliuri ena.

muxli 21 monawile saxelmwifoebi, romlebic aRiareben an Tanxmdebian Svilad ayvanis sistemis arsebobas, uzrunvelyofen, rom bavSvis yvelaze WeSmariti interesebi gaTvaliswinebuli iqnes uwinares yovlisa, da isini: 129

bavSvis uflebaTa konvencia

a) uzrunvelyofen, rom bavSvis Svilad ayvanis nebarTvas iZleodes mxo­lod kompetenturi xelisufleba, romelic saTanado kanonebisa da procedurebis Sesabamisad da saqmesTan dakavSirebuli sarwmuno informaciis safuZvelze gansazRvravs, rom Svilad ayvana dasaSvebia mSoblebTan, naTesavebTan da kanonier meurveebTan mimarTebaSi bavSvis statusis gaTvaliswinebiT da rom, Tu es saWiroa, dainteresebuli pirebi Segnebulad daTanxmdnen Svilad ayvanas iseTi konsultaciis safuZvelze, rogoric SeiZleba aucilebeli iyos; b) aRiareben, rom Svilad ayvana sxva qveyanaSi SeiZleba ganxiluli iqnes, rogorc bavSvis movlis alternatiuli saSualeba, Tu bavSvi ar SeiZleba aRsazrdelad gadaeces an SeuerTdes ojaxs, romelic SeZlebda uzrunveleyo misi aRzrda an Svilad ayvana da Tu im qveyanaSi, sadac bavSvi daibada, SeuZlebelia misi Sesaferisi ramenairi movla-patronobis uzrunvelyofa; g) uzrunvelyofen, rom sxva qveyanaSi bavSvis Svilad ayvanis SemTxvevaSi arsebobdes iseTive garantiebi da normebi, rogoric arsebobs qveynis SigniT Svilad ayvanis dros; d) iReben yvela aucilebel zomas imis uzrunvelsayofad, rom sxva qveyanaSi Svilad ayvanis dros am saqmesTan dakavSirebul pirebs ar mieceT gaumarTlebeli finansuri mogebis miRebis saSualeba; e) aucilebel SemTxvevaSi xels uwyoben winamdebare muxlis miznebis miRwevas ormxrivi da mravalmxrivi xelSekrulebebisa da SeTanxmebebis dadebis gziT da cdiloben am safuZvelze uzrunvelyon, rom bavSvis mowyoba sxva qveyanaSi xorcieldebodes kompetenturi xelisuflebis an organoebis mier.

muxli 22 1. monawile saxelmwifoebi aucilebel zomebs iReben, raTa uzrunvelyon, rom bavSvma, romelsac surs miiRos ltolvilis statusi an romelic Sesatyvisi saerTaSoriso an saSinao samarTlisa da procedurebis ZaliT iTvleba ltolvilad da romelsac Tan axlavs an ar axlavs mSoblebi an nebismieri sxva piri, isargeblos saTanado dacviTa da humanitaruli daxmarebiT winamdebare konveciaSi da adamianis uflebebisadmi miZRvnil im sxva saerTaSoriso an humanitarul dokumentebSi aRiarebuli uflebebis gamoyenebisas, romelTa monawileni arian aRniSnuli saxelmwifoebi. 2. am mizniT monawile saxelmwifoebi, roca amas aucileblad miiCneven, xels uwyoben gaerTianebuli erebis organizaciisa da im sxva kompetenturi samTav130

nawili I

robaTaSoriso an arasamTavrobo organizaciebis mcdelobas, romlebic TanamSromloben gaerTianebuli erebis organizaciasTan, daicvan aseTi bavSvi, daexmaron mas da moZebnon nebismieri ltolvili bavSvis mSoblebi Tu ojaxis sxva wevrebi, raTa miiRon misi ojaxTan SeerTebisaTvis aucilebeli informacia. im SemTxvevaSi, roca ar xerxdeba mSoblebis an ojaxis sxva wevrebis moZebna, maSin bavSvi, rogorc amas iTvaliswinebs winamdebare konvencia, uzrunvelyofilia iseTive dacviT, rogoriTac sxva nebismieri bavSvi, romelic raime mizezis gamo mudmivad an droebiT moklebulia ojaxur garemos.

muxli 23 1. monawile saxelmwifoebi aRiareben, rom gonebrivad an fizikurad unarSezRuduli bavSvi srulfasovnad da Rirseulad unda cxovrobdes imgvar pirobebSi, romlebic uZlierebs mas Rirsebis grZnobas, sakuTari Tavis rwmenas da uadvilebs sazogadoebis cxovrebaSi aqtiur monawileobas. 2. monawile saxelmwifoebi aRiareben unarSezRuduli bavSvis uflebas, sargeblobdes gansakuTrebuli mzrunvelobiT da saTanado resursebis arsebobis pirobebSi, axaliseben da uzrunvelyofen am uflebis mqone bavSvisaTvis da mis mimarT mzrunvelobaze pasuxismgebeli pirebisaTvis iseTi daxmarebis gawevas, rogorsac iTxovdnen da romelic Seesabameba bavSvisa da misi mSoblebis, an im sxva pirTa mdgomareobas, romlebic uzrunvelyofen bavSvze mzrunvelobas. 3. unarSezRuduli bavSvis gansakuTrebul saWiroebaTa aRiarebis niSnad, winamdebare muxlis me-2 punqtis Sesabamisad, daxmareba, mSoblebisa da bavSvze mzrunvelobis uzrunvelmyofi sxva pirebis finansuri resursebis gaTvaliswinebiT SeZlebisdagvarad ufasoa, da miznad isaxavs unarSezRudul bavSvs misces imis efeqturi SesaZlebloba, rom man isargeblos saganmanaTleblo, samedicino, janmrTelobis aRmdgeni, profesiuli da SromiTi saqmianobisaTvis saWiro momsaxurebiT da dasvenebis saSualebebiT, rac bavSvs maqsimalurad srulad CarTavs socialur cxovrebaSi da xels Seuwyobs misi pirovnebis ganviTarebas, rac kulturuli da sulieri TvalsazrisiT mis zrda­ sac moicavs. 4. monawile saxelmwifoebi saerTaSoriso TanamSromlobis suliskveTebiT xels uwyoben informaciis gavrcelebas unarSezRuduli bavSvebis profilaqtikuri jandacvisa da samedicino, fsiqologiuri da funqcionaluri mkurnalobis dargSi, saTanado reabilitaciis, zogadsaganmanaTleblo da profesiuli momzadebis meTodebze informaciis gavrcelebis CaTvliT, agreTve am informaciis xelmisawvdomobas imi131

bavSvis uflebaTa konvencia

saTvis, rom monawile saxelmwifoebma gaifarTovon am dargSi TavianTi SesaZleblobebi, codna da gamocdileba. amasTan dakavSirebiT gansakuTrebuli yuradReba unda daeTmos ganviTarebadi qveynebis saWiroebebs.

muxli 24 1. monawile saxelmwifoebi aRiareben bavSvis uflebas, isargeblos janmrTelobis dacvis sistemis yvelaze ufro srulyofili momsaxurebiT da daavadebaTa mkurnalobisa da janmrTelobis aRdgenis saukeTeso saSualebebiT. monawile saxelmwifoebi cdiloben uzrunvelyon, rom arc erT bavSvs ar CamoerTvas ufleba, isargeblos janmrTelobis dacvis sistemis aseTi momsaxurebiT. 2. monawile saxelmwifoebi cdiloben miaRwion mocemuli uflebis srul ganxorcielebas da, kerZod, aucilebel zomebs iReben: a) CvilTa sikvdilianobis donisa da bavSvTa sikvdilianobis SemcirebisaTvis; b) yvela bavSvisaTvis aucilebeli samedicino daxmarebisa da janmrTelobis dacvis uzrunvelyofisaTvis, imisaTvis, rom upiratesi yuradReba daeTmos pirveladi samedicino sanitaruli daxmarebis gawevas; g) daavadebebTan da SimSilobasTan brZolisaTvis, maT Soris pirveladi samedicino-sanitaruli daxmarebis farglebSi, advilad xelmisawvdomi teqnologiisa da sakmao sursaTiTa da sasmeli wyliT momaragebis gziT, garemos dabinZurebis saSiSroebisa da riskis gaTvaliswinebiT; d) dedebisaTvis mSobiarobamde da mSobiarobis Semdgom periodSi janmrTelobis dacvis saTanado momsaxurebis gawevisaTvis; e) sazogadoebis yvela fenis, kerZod, mSoblebisa da bavSvebisaTvis bavSvTa janmrTelobisa da kvebis Sesaxeb informaciis miwodebis, ZuZuTi kvebis upiratesobebis gacnobis uzrunvelyofisaTvis, higienis, bavSvis sacxovrebeli garemos sanitariis dacvisa da ubeduri SemTxvevebis Tavidan acilebis, agreTve maTTvis ganaTlebis xelmisawvdomobisa da codnis gamoyenebaSi daxmarebis gawevisaTvis; v) profilaqtikuri samedicino daxmarebis da ojaxis dagegmvis sfe­ roSi saganmanaTleblo muSaobis gaSlisa da momsaxurebis ganviTarebisaTvis. 3. monawile saxelmwifoebi atareben yovelgvar efeqtur da aucilebel zomebs im tradiciuli praqtikis aRmofxvrisaTvis, romelic uaryofiTad moqmedebs bavSvTa janmrTelobaze. 132

nawili I

4. monawile saxelmwifoebi valdebulebas iReben waaxalison saerTaSoriso TanamSromloba da ganaviTaron igi mocemul muxlSi aRiarebuli uflebis sruli ganxorcielebis TandaTanobiT miRwevisaTvis. amasTan dakavSirebiT gansakuTrebuli yuradReba unda daeTmos ganviTarebadi qveynebis saWiroebebs.

muxli 25 monawile saxelmwifoebi aRiareben kompetenturi organoebis mier movlis mizniT sameurveod gamwesebuli bavSvis uflebas, iyos daculi da isargeblos fizikuri Tu fsiqikuri mkurnalobiT; aRiareben bavSvis uflebas, periodulad xdebodes misTvis gaweuli mkurnalobis da mis mimarT aseT meurveobasTan dakavSirebuli sxva pirobebis Sefaseba.

muxli 26 1. monawile saxelmwifoebi aRiareben yoveli bavSvis uflebas, isargeblos socialuri uzrunvelyofis yvela sikeTiT, socialuri dazRvevis CaTvliT, da aucilebel zomebs iReben am uflebis sruli ganxorcielebisaTvis TavianTi erovnuli kanonmdeblobis Sesabamisad. 2. es SeRavaTebi bavSvs eZleva aucileblobisamebr, misi da mis rCenaze pasuxismgebel pirTa resursebisa da SesaZleblobebis, agreTve bavSvis mier an misi saxeliT am SeRavaTebis miRebasTan dakavSirebuli nebismieri sxva mosazrebis gaTvaliswinebiT.

muxli 27 1. monawile saxelmwifoebi cnoben yoveli bavSvis uflebas, uzrunvelyofili iyos cxovrebis iseTi doniT, romelic aucilebelia misi fizikuri, gonebrivi, sulieri, zneobrivi da socialuri ganviTarebisaTvis. 2. mSobels (mSoblebs) an bavSvis sxva aRmzrdelebs ekisrebaT ZiriTadi pasuxismgebloba, Tavisi unarisa da finansuri SesaZleblobebis farglebSi uzrunvelyon bavSvis ganviTarebisaTvis saWiro cxovrebis pirobebi. 3. monawile saxelmwifoebi, erovnuli pirobebis Sesabamisad da TavianTi SesaZleblobebis farglebSi, aucilebel zomebs iReben imisaTvis, raTa daxmareba gauwion mSoblebsa da bavSvTa aRmzrdel sxva pirebs am uflebis ganxorcielebaSi, aucileblobis SemTxvevaSi materialurad exmarebian da Tanadgomas uweven programebs, uwinaresad sakvebiT, tansacmliTa da sacxovrebliT uzrunvelyofis TvalsazrisiT. 4. monawile saxelmwifoebi yvela aucilebel zomas axorcieleben imisaTvis, raTa uzrunvelyon mSoblebis, an bavSvze finansurad pasux133

bavSvis uflebaTa konvencia

ismgebel sxva pirTa mier bavSvis rCenis aRdgena, rogorc monawile saxelmwifos SigniT, ise mis sazRvrebs gareT. kerZod, Tu bavSvze finansurad pasuxismgebeli piri da bavSvi cxovroben sxvadasxva saxelmwifoSi, monawile saxelmwifoebi xels uwyoben saerTaSoriso xelSekrulebebTan SeerTebas an aseTi xelSekrulebebis dadebas, agreTve sxva Sesabamisi SeTanxmebebis miRwevas.

muxli 28 1. monawile saxelmwifoebi aRiareben, rom bavSvs aqvs ganaTlebis ufleba da Tanabari SesaZleblobebis safuZvelze am uflebis TandaTanobiT ganxorcielebis mizniT isini, kerZod: a) aweseben ufaso da savaldebulo dawyebiT ganaTlebas; b) xels uwyoben rogorc zogadi, ise profesiuli saSualo ganaTlebis sxvadasxva formebis ganviTarebas, uzrunvelyofen yvela bavSvisaTvis maT xelmisawvdomobas da Rebuloben iseT aucilebel zomebs, rogoricaa ufaso ganaTlebis SemoReba da aucileblobis SemTxvevaSi finansuri daxmarebis gaweva; g) yvela aucilebeli saSualebis gamoyenebiT uzrunvelyofen umaRlesi ganaTlebis xelmisawvdomobas yvelasaTvis TiToeulis unaris Sesatyvisad; d) uzrunvelyofen ganaTlebisa da profesiuli momzadebis sferoSi informaciisa da masalebis xelmisawvdomobas yvela bavSvisaTvis; e) Rebuloben zomebs skolebSi regularuli daswrebis xelSesawyobad da skolidan ganTesil moswavleTa ricxvis Sesamcireblad. 2. monawile saxelmwifoebi yvela aucilebel zomas mimarTaven, raTa uzrunvelyon saskolo disciplinis dacva im meTodebiT, romlebic bavSvis adamianuri Rirsebis pativiscemasa da winamdebare konvencias efuZneba. 3. monawile saxelmwifoebi axaliseben da aviTareben saerTaSoriso TanamSromlobas im sakiTxebSi, romlebic exeba ganaTlebas, kerZod, mTel msoflioSi umecrebisa da wera-kiTxvis ucodinarobis likvidaciisa da samecniero-teqnikuri codnisa da swavlebis Tanamedrove meTodebis misawvdomobis xelSewyobis mizniT. amasTan dakavSirebiT gansakuTrebuli yuradReba unda daeTmos ganviTarebadi qveynebis saWiroebebs.

muxli 29 1. monawile saxelmwifoebi eTanaxmebian imas, rom bavSvis ganaTleba mimarTuli unda iyos: 134

nawili I

a) bavSvis pirovnebis, niWis, gonebrivi da fizikuri unarebis sruli ganviTarebisaken; b) bavSvisaTvis adamianis uflebebisa da ZiriTadi Tavisuflebebisadmi, agreTve gaerTianebuli erebis organizaciis wesdebaSi gancxadebuli principebisadmi pativiscemis gaRvivebisaken; g) bavSvisaTvis Tavisi mSoblebisadmi, Tavisi kulturuli TviTmyofadobis, enis da faseulobebis pativiscemis Canergvisaken; bavSvis aRzrdisaken im qveynis erovnuli faseulobebisadmi pativiscemis suliskveTebiT, romelSic is cxovrobs, aseve im qveynisa, saidanac igi aris warmoSobiT; bavSvis pativiscemis gaRvivebisaken misi sakuTari civilizaciisagan gansxvavebuli civilizaciisadmi; d) Tavisufal sazogadoebaSi urTierTgagebis, mSvidobis, Semwynareblobis, qalisa da mamakacis, yvela xalxis, eTnikuri, erovnuli da religiuri jgufebis, maT Soris mkvidri mosaxleobis warmomadgenelTa mimarT Tanasworobisa da megobrobis suliskveTebiT bavSvis Segnebuli cxovrebisaTvis momzadebisaken; e) garemosadmi pativiscemis suliskveTebiT bavSvis aRzrdisaken. 2. winamdebare an 28-e muxlis arc erTi nawili ar zRudavs calkeuli pirebisa da organoebis Tavisuflebas, Seqmnan saswavlo dawesebulebebi da uxelmZRvanelon maT winamdebare muxlis pirvel punqtSi mocemuli principebis mudmivi dacvisa da im moTxovnis gaTvaliswinebiT, rom aseT saswavlo dawesebulebebSi miRebuli ganaTleba Seesabamebodes saxelmwifos mier dadgenil minimalur normebs.

muxli 30 im saxelmwifoebSi, sadac arseboben eTnikuri, religiuri an enobrivi umciresobebi an pirebi, romlebic mkvidr mosaxleobas miekuTvnebian, bavSvs, romelic aseT umciresobas an mkvidr mosaxleobas miekuTvneba, ar SeiZleba uari eTqvas uflebaze, rom Tavisi jgufis sxva wevrebTan erTad eziaros sakuTar kulturas, aRiaros Tavisi religia da Seasrulos misi wes-Cveulebebi, agreTve gamoiyenos mSobliuri ena.

muxli 31 1. monawile saxelmwifoebi aRiareben, rom bavSvs gaaCnia dasvenebisa da Tavisufali drois qonis ufleba, misi asakisaTvis Sesaferis TamaSobebsa da gasarTob RonisZiebebSi monawileobis ufleba, agreTve ufleba, Tavisuflad monawileobdes kulturul cxovrebaSi, eziaros xelovnebas. 2. monawile saxelmwifoebi pativs scemen da axaliseben bavSvis ufle135

bavSvis uflebaTa konvencia

bas, yovelmxrivi monawileoba miiRos kulturul da SemoqmedebiT cxovrebaSi, xels uwyoben misTvis saTanado da Tanaswori SesaZleblobebis Seqmnas kulturuli da SemoqmedebiTi saqmianobisaTvis, Tavisufali droiT sargeblobisa da dasvenebisaTvis.

muxli 32 1. monawile saxelmwifoebi aRiareben bavSvis uflebas, daculi iyos ekonomikuri eqspluataciisa da nebismieri iseTi samuSaos Sesrulebisagan, romelic SeiZleba emuqrebodes mis janmrTelobas da xels uSlides ganaTlebis miRebaSi, an zians ayenebdes mis janmrTelobas, fizikur, gonebriv, sulier, moralur da socialur ganviTarebas. 2. monawile saxelmwifoebi Rebuloben sakanonmdeblo, administraciul da socialur zomebs, atareben RonisZiebebs ganaTlebis sferoSi, raTa ganxorcieldes winamdebare muxli. am mizniT, xelmZRvaneloben ra sxva saerTaSoriso dokumentebis Sesabamisi debulebebiT, monawile saxelmwifoebi, kerZod: a) adgenen samuSaoze miRebis minimalur asaks an minimalur asakebs; b) gansazRvraven samuSao dRis xangrZlivobasa da Sromis pirobebTan dakavSirebul aucilebel moTxovnebs; g) iTvaliswineben sasjelis Sesabamis saxeobebs an sxva sanqciebs winamdebare muxlis efeqturi ganxorcielebis uzrunvelsayofad.

muxli 33. monawile saxelmwifoebi Rebuloben yvela aucilebel zomas, sakanonmdeblo, administraciuli da socialuri zomebis CaTvliT, agreTve RonisZiebebs ganaTlebis sferoSi, raTa daicvan bavSvebi Sesabamisi saerTaSoriso xelSekrulebebiT gansazRvruli narkotikuli saSualebebisa da fsiqotropuli nivTierebebis ukanono xmarebisagan da ar dauSvan bavSvebis gamoyeneba am nivTierebaTa kanonsawinaamRdego warmoebaSi an vaWrobaSi.

muxli34. monawile saxelmwifoebi valdebulebas kisruloben, daicvan bavSvi seqsualuri eqspluataciis da seqsualuri cdunebis yvela formisagan. am mizniT monawile saxelmwifoebi, kerZod, ormxriv da mravalmxriv erovnul doneebze Rebuloben yvela aucilebel zomas, raTa Tavidan aicilon: a) bavSvis dayolieba nebismier ukanono seqsualur qmedebaze an bavSvis iZuleba, monawileobdes aseT qmedebaSi; 136

nawili I

b) eqspluataciis mizniT bavSvis gamoyeneba prostituciaSi an sxva ukanono seqsualur praqtikaSi; g) eqspluataciis mizniT bavSvis gamoyeneba pornografiasa da pornografiul masalebSi.

muxli 35 monawile saxelmwifoebi erovnul, ormxriv da mravalmxriv doneebze Rebuloben yvela aucilebel zomas, raTa Tavidan aicilon bavSvTa motaceba, bavSvebiT vaWroba an maTi kontrabanda nebismieri miznebiT da nebismieri formiT.

muxli 36 monawile saxelmwifoebi bavSvs icaven eqspluataciis yvela sxva formisagan, romelic zians ayenebs bavSvis keTildReobis nebismier aspeqts.

muxli 37 monawile saxelmwifoebi uzrunvelyofen, rom: a) arc erTi bavSvi ar iyos wamebis, saerTod, sastiki, araadamianuri an Rirsebis Semlaxveli mopyrobis an sasjelis msxverpli. arc sikvdiliT dasja, arc mudmivi patimroba, romelic ar iTvaliswinebs ganTavisuflebis SesaZleblobas, ar SeiZleba Seefardos 18 wlamde asakis pirTa mier Cadenil danaSaulebebs; b) arc erT bavSvs ar unda aRekveTos Tavisufleba ukanonod an TviTneburad. bavSvis dapatimreba, dakaveba an cixeSi moTavseba xorcieldeba kanonis Tanaxmad da ganixileba, rogorc mxolod ukiduresi zoma rac SeiZleba naklebi periodis ganmavlobaSi. g) yovel TavisuflebaaRkveTil bavSvs epyrobodnen humanurad da pirovnebis ganuyreli Rirsebis pativiscemiT, ise, rom gaTvaliswinebuli iyos misi asakis pirTa moTxovnilebebi. kerZod, yoveli TavisuflebaaRkveTili bavSvi unda gancalkevdes ufrosebisagan, Tu ar miiCneva, rom bavSvis yvelaze WeSmariti interesebisaTvis amis gakeTeba ar aris saWiro; bavSvs hqondes ufleba, kavSiri iqonios Tavis ojaxTan mimoweris an Sexvedrebis formiT, gansakuTrebul garemoebaTa gamoklebiT; d) yovel TavisuflebaaRkveTil bavSvs hqondes ufleba, dauyonebliv miiRos samarTlebrivi da sxva Sesabamisi daxmareba, agreTve ufleba, gaaprotestos misi Tavisuflebis aRkveTis kanoniereba sasamarTlos an sxva kompetenturi damoukidebeli da miukerZoebeli organos winaSe da rom maT dauyonebliv gamoitanon gadawyvetileba nebismieri aseTi procesualuri qmedebis Taobaze. 137

bavSvis uflebaTa konvencia

muxli 38 1. monawile saxelmwifoebi valdebulebas iReben, pativi scen SeiaraRebuli konfliqtebis dros maT mimarT Zalis mqone saerTaSoriso humanitaruli samarTlis bavSvebTan dakavSirebul normebs da uzrunvelyon maTi dacva. 2. monawile saxelmwifoebi iReben yvela SesaZlo zomas, raTa uzrunvelyon, rom 15 wels miuRweveli pirebi pirdapir ar monawileobdnen samxedro moqmedebebSi. 3. monawile saxelmwifoebi Tavs ikaveben TavianT SeiaraRebul ZalebSi yvela im piris gawvevisagan, romelTac ar miuRweviaT 15 wlis asakisaTvis. 15 wels gadacilebul im pirTa gawvevisas, romelTac jer ar SesrulebiaT 18 weli, monawile saxelmwifoebi cdiloben SearCion ufro asakovani pirebi. 4. SeiaraRebuli konfliqtebis dros samoqalaqo mosaxleobis dacvasTan dakavSirebuli saerTaSoriso humanitaruli samarTlis winaSe Tavisi valdebulebebis Sesabamisad, monawile saxelmwifoebi movaleni arian miiRon yvela aucilebeli zoma SeiaraRebul konfliqtebSi moxvedril bavSvTa dacvisa da movla-patronobis uzrunvelsayofad.

muxli 39 monawile saxelmwifoebi yvela zomas iReben, raTa xeli Seuwyon im bavSvis fizikur da fsiqologiur gajansaRebas da socialur reintegracias, romelic nebismieri saxis ugulebelyofis, eqspluataciis an borotad gamoyenebis, wamebis, sastiki, araadamianuri da Rirsebis Semlaxveli mopyrobis, sasjelis an SeiaraRebuli konfliqtis msxverplia. aseTi gajansaReba da reintegracia unda xorcieldebodes bavSvis janmrTelobis, sakuTari Tavis pativiscemisa da Rirsebis grZnobis SenarCunebis uzrunvelmyof pirobebSi.

muxli 40 1. monawile saxelmwifoebi cnoben yoveli bavSvis uflebas, romelmac, rogorc Tvlian, daarRvia sisxlis samarTlis kanonmdebloba, bralad edeba misi darRveva an aRiarebulia mis damrRvevad, rom misdami mopyroba xels uwyobdes misi Rirsebisa da sakuTari mniSvnelovnebis grZnobis ganviTarebas, ganumtkicebdes mas adamianis uflebebisadmi da sxvaTa ZiriTadi Tavisuflebebisadmi pativiscemas, iTvaliswinebdes bavSvis asaks da misi reintegraciis, sazogadoebaSi mis mier sasargeblo rolis SesrulebisaTvis xelSewyobis sasurvelobas. 2. am mizniT da saerTaSoriso dokumentebis Sesabamisi debulebebis gaTvaliswinebiT monawile saxelmwifoebi, kerZod, uzrunvelyofen, rom: 138

nawili I

a) arc erTi bavSvi ar iTvlebodes sisxlis samarTlis kanonmdeblobis damrRvevad, mas bralad ar daedos misi darRveva da is ar iqnes aRiarebuli damnaSaved im qmedebis an arqmedebis mizeziT, romlebic maTi Cadenis dros ar iyo akrZaluli erovnuli an saerTaSoriso samarTliT; b) yovel bavSvs, romelmac, rogorc Tvlian, daarRvia sisxlis samarTlis kanonmdebloba, an brali edeba mis darRvevaSi, hqondes, sul cota, Semdegi garantiebi: I) udanaSaulobis prezumpcia, sanam misi danaSauli ar iqneba damtkicebuli kanonis Sesabamisad; II) misi dauyovnebeli da uSualo informireba _ aucileblobis SemTxvevaSi ki informireba mSoblebis an kanonieri meurveebis meSveobiT _ misTvis wayenebuli braldebis Sesaxeb da samarTlebrivi an sxva aucilebeli daxmarebis miReba Tavisi dacvis momzadebisa da ganxorcielebisaTvis; III) kompetenturi, damoukidebeli an miukerZoebuli organos an sasamarTlo organos mier samarTliani ganxilvis Sedegad gansaxilvel sakiTxze dauyovnebeli gadawyvetilebis miReba kanonis Tanaxmad, advokatis an sxva Sesabamisi piris TandaswrebiT da, Tuki es ar ewinaamRdegeba bavSvis yvelaze WeSmarit interesebs, misi asakis an misi mSoblebis an kanonieri meurveebis mdgomareobis gaTvaliswinebiT; IV) imisaken mimarTuli Zaldatanebisagan Tavisufleba, rom bavSvma mowmis saxiT misces Cveneba an aRiaros danaSauli; braldebis mowmeTa Cvenebebis Seswavla an damoukideblad, an sxva pirTa daxmarebiT da dacvis mowmeTa Tanasworuflebiani monawileobisa da maTi Cvenebebis Seswavlis uzrunvelyofa; V) Tu iTvleba, rom bavSvma daarRvia sisxlis samarTlis kanonmdebloba, zemdgomi kompetenturi, damoukidebeli da miukerZoebuli organos an sasamarTlo organos mier kanonis Tanaxmad Sesabamisi gadawyvetilebis da masTan dakavSirebiT miRebuli nebismieri RonisZiebis xelaxali ganxilva; VI) Tarjimnis ufaso daxmareba, Tu bavSvs ar esmis gamoyenebuli ena an ver laparakobs am enaze; VII) misi piradi cxovrebis sruli pativiscema saqmis garCevis yvela stadiaze. 3. monawile saxelmwifoebi cdiloben xeli Seuwyon im bavSvebTan uSualo damokidebulebis mqone kanonebis, procedurebis, organoebisa da dawesebulebebis Camoyalibebas, romlebmac, rogorc iTvleba, daar139

bavSvis uflebaTa konvencia

Rvies sisxlis samarTlis kanonmdebloba, bralad edebaT misi darRveva an aRiarebuli arian mis damrRvevebad da, kerZod: a) minimaluri asakis dadgenas, romlis miRwevamdec, rogorc iTvleba, bavSvebs ara aqvT sisxlis samarTlis kanonmdeblobis darRvevis unari; b) roca es aucilebeli da sasurvelia, aseTi bavSvebis mimarT zomebis miRebas sasamarTlo ganxilvis gareSe, adamianis uflebaTa da samarTlebrivi garantiebis sruli dacviT; 4. aucilebelia iseTi sxvadasxvagvari RonisZiebebi, rogoricaa movla, meurveobisa da meTvalyureobis debuleba, sakonsultacio momsaxureba, gamosacdeli vadis daniSvna, aRzrda, swavlebisa da profesiuli momzadebis programebi da movlis iseTi formebi, romlebic dawesebulebebSi movlas SeiZleba Seenacvlos. Aam RonisZiebaTa mizania bavSvisadmi imgvari mopyrobis uzrunvelyofa, rogoric Seesabameba bavSvis keTildReobis interesebs, agreTve mis mdgomareobas da danaSaulis xasiaTs.

muxli 41 winamdebare konvencia ar abrkolebs imgvar debulebaTa ganxorcielebas, romlebic yvelaze metad uwyobs xels bavSvis uflebaTa realizacias da SeiZleba dafiqsirebuli iyos: a) monawile saxelmwifos kanonSi; an b) mocemuli saxelmwifos mimarT moqmedi saerTaSoriso samarTlis normebSi.

nawili II muxli 42 monawile saxelmwifoebi valdebulebas iReben, saTanado da qmediTi saSualebebis gamoyenebiT farTo informacia miawodon rogorc mozrdilebs, aseve bavSvebs konvenciis principebisa da debulebebis Taobaze.

muxli 43 1. monawile saxelmwifoebis mier winamdebare konvenciis Sesabamisad aRebuli valdebulebebis SesrulebaSi miRweuli progresis ganxilvis mizniT fuZndeba bavSvis uflebebis komiteti, romelic asrulebs qvemoT miTiTebul funqciebs. 140

nawili II

2. komiteti Sedgeba aTi eqspertisagan, romlebsac aqvT maRali zneobrivi Tvisebebi da kompetenturad arian aRiarebulni winamdebare konvenciiT mocul sferoSi. komitetis wevrebs irCeven monawile saxelmwifoebi TavianT moqalaqeTa Soris da isini warmodgenilni arian damoukidebel pirovnebaTa statusiT, amasTan, yuradReba maxvildeba samarTlian geografiul ganawilebaze, agreTve ZiriTad samarTlebriv sistemebze. 3. komitetis wevrebi airCevian monawile saxelmwifoebis mier wamoyenebul, siaSi Setanil pirTagan faruli kenWisyriT. yovel monawile saxelmwifos SeuZlia wamoayenos erTi piri Tavisi moqalaqeebidan. 4. komitetSi pirveli arCevnebi tardeba winamdebare konvenciis ZalaSi Sesvlidan araugvianes eqvsi Tvisa, Semdgom ki - or weliwadSi erTxel. yovel arCevnebamde oTxi TviT adre mainc gaerTianebuli erebis organizaciis generaluri mdivani monawile saxelmwifoebs mimarTavs weriliT da sTavazobs maT wamoayenon TavianTi kandidaturebi ori Tvis vadaSi. Semdeg generaluri mdivani anbanis rigis mixedviT adgens amgvarad dasaxelebuli yvela kandidatis sias, miuTiTebs ra monawile saxelmwifoebs, romlebmac wamoayenes es pirebi, da am sias warudgens winamdebare konvenciis monawile saxelmwifoebs. 5. arCevnebi tardeba monawile saxelmwifoTa TaTbirze, romelic moiwveva generaluri mdivnis mier gaerTianebuli erebis organizaciis centralur dawesebulebebSi. am TaTbirze, sadac monawile saxelmwifoTa ori mesamedi qmnis qvorums, komitetis SemadgenlobaSi arCeulad CaiTvlebian is kandidatebi, romlebic miiReben damswre da xmis micemaSi monawile saxelmwifoTa warmomadgenlebis xmaTa absolutur umravlesobas. 6. komitetis wevrebi airCevian oTxwliani vadiT. maT aqvT ufleba, xelaxla iqnen arCeuli maTi kandidaturebis ganmeorebiT dasaxelebis SemTxvevaSi. pirvel arCevnebSi arCeuli xuTi wevris uflebamosilebis vada mTavrdeba orwliani periodis bolos; pirveli arCevnebisTanave am xuT wevrs wilisyriT gansazRvravs TaTbiris Tavmjdomare. 7. komitetis romelime wevris sikvdilis an gadadgomis SemTxvevaSi, an Tu mas raime mizeziT aRar SeuZlia Seasrulos komitetis wevris movaleobebi, am wevris wamomyenebeli monawile saxelmwifo Tavis moqalaqeTagan darCenili vadisaTvis niSnavs sxva eqsperts, komitetis mier misi mowonebis SemTxvevaSi. 8. komiteti adgens proceduris sakuTar wesebs. 9. komiteti Tavis Tanamdebobis pirebs irCevs ori wlis vadiT. 10. komitetis sesiebi, rogorc wesi, tardeba gaerTianebuli erebis or141

bavSvis uflebaTa konvencia

ganizaciis centralur dawesebulebebSi an komitetis mier gansazRvrul nebismier sxva Sesaferis adgilas. komiteti, rogorc wesi, Tavis sesiebs atarebs yovelwliurad. komitetis sesiebis xangrZlivoba ganisazRvreba da aucileblobis SemTxvevaSi icvleba winamdebare konvenciis monawile saxelmwifoTa TaTbirze generaluri asambleis TanxmobiT. 11. gaerTianebuli erebis organizaciis generaluri mdivani gamoyofs aucilebel personalsa da materialur saSualebebs, raTa komitetma, winamdebare konvenciis Sesabamisad, efeqturad ganaxorcielos Tavisi funqciebi. 12. winamdebare konvenciis Sesabamisad dafuZnebuli komitetis wevrebi gaerTianebuli erebis organizaciis saxsrebidan Rebuloben generaluri asambleis mier dawesebul anazRaurebas generaluri asambleis mier dadgenili wesiTa da pirobebiT.

muxli 44 1. monawile saxelmwifoebi valdebulebas iReben, gaerTianebuli erebis organizaciis generaluri mdivnis meSveobiT komitets warudginon moxsenebebi maT mier miRebuli zomebis Sesaxeb konvenciiT ganmtkicebul uflebaTa damkvidrebisa da am sferoSi miRweul progresTan dakavSirebiT: a) monawile saxelmwifosaTvis konvenciis ZalaSi Sesvlidan ori wlis vadaSi; b) yovel momdevno xuT weliwadSi; 2. winamdebare muxlis mixedviT wardgenil moxsenebebSi miTiTebulia faqtorebi da sirTuleebi, Tuki aseTi arsebobs, romlebic zemoqmedebs am konvenciis valdebulebaTa Sesrulebis xarisxze. moxsenebebi agreTve Seicavs sakmaris informacias imisaTvis, raTa komitetisaTvis sruliad gasagebi iyos, rogor moqmedebs konvencia mocemul qveyanaSi. 3. monawile saxelmwifos, romelic komitets warudgens yovlismomcvel pirvelad moxsenebas, ar sWirdeba winamdebare muxlis 1b punqtis mixedviT wardgenil Semdgom moxsenebebSi gaimeoros adre gadmocemuli ZiriTadi informacia. 4. komitets SeuZlia monawile saxelmwifos mosTxovos damatebiTi informacia, romelic exeba winamdebare konvenciis ganxorcielebas. 5. moxsenebebi komitetis saqmianobis Sesaxeb ekonomikuri da socialuri sabWos meSveobiT or weliwadSi erTxel waredgineba generalur asambleas. 142

nawili II

6. monawile saxelmwifoebi sakuTar qveynebSi uzrunvelyofen TavianTi moxsenebebis farTo sajaroobas.

muxli 45 konvenciis ganxorcielebisaTvis efeqturi xelSewyobisa da winamdebare konvenciiT mocul sferoSi saerTaSoriso TanamSromlobis waxalisebis mizniT: a) specializebul dawesebulebebs, gaerTianebuli erebis organizaciis bavSvTa fonds, gaerTianebuli erebis organizaciis sxva organoebs ufleba aqvT warmodgenilni iyvnen winamdebare konvenciis iseTi debulebebis ganxorcielebis Sesaxeb sakiTxTa ganxilvaSi, romlebic maT uflebamosilebaSi Sedis. mizanSewonilad miCnevis SemTxvevaSi komitets SeuZlia specializebul dawesebulebebs, gaerTianebuli erebis organizaciis bavSvTa fondsa da sxva kompetentur organoebs SesTavazos, warmoadginon eqspertTa daskvna konvenciis ganxorcielebis Taobaze im sferoebSi, romlebic Sedis maTi Sesabamisi uflebamosilebis farglebSi. komitets SeuZlia specializebul dawesebulebebs, gaerTianebuli erebis organizaciis bavSvTa fondsa da gaerTianebuli erebis organizaciis sxva organoebs sTxovos, warmoadginon moxsenebebi konvenciis ganxorcielebis Sesaxeb im dargebSi, romlebic maTi saqmianobis sferoSi Sedis; b) mizanSewonilad miCnevis SemTxvevaSi komiteti specializebul dawesebulebebSi, gaerTianebuli erebis organizaciis bavSvTa fondsa da sxva kompetentur organoebSi gadagzavnis monawile saxelmwifoebis nebismier moxsenebas, romelic Seicavs Txovnas teqnikuri konsultaciis an daxmarebis Sesaxeb, an miuTiTebs mis saWiroebaze, agreTve komitetis SeniSvnebsa da winadadebebs msgav­ si Txovnisa da miTiTebebis Taobaze. g) komitets SeuZlia rekomendacia gauwios generalur asambleas, winadadeba misces generalur mdivans, raTa man asambleis saxeliT Caataros kvleva calkuli sakiTxebis Sesaswavlad, romlebic bavSvTa uflebebs exeba. d) komitets SeuZlia waradginos winamdebare konvenciis 44-e da 45-e muxlebis Sesabamisad miRebul informaciaze dayrdnobili zogadi xasiaTis winadadebebi da rekomendaciebi. aseTi zogadi xasiaTis winadadebebi da rekomendaciebi egzavneba nebismier dainteresebul monawile saxelmwifos da ecnobeba generalur asambleas monawile saxelmwifoTa SeniSvnebTan erTad, Tuki aseTi ram arsebobs.

143

bavSvis uflebaTa konvencia

nawili III. muxli 46. winamdebare konvencia Riaa yvela saxelmwifos mier xelmosawerad.

muxli 47 winamdebare konvencia eqvemdebareba ratifikacias. saratifikacio sigelebi Sesanaxad bardeba gaerTianebuli erebis organizaciis generalur mdivans.

muxli 48. winamdebare konvencia Riaa masTan nebismieri saxelmwifos SeerTebisaTvis. dokumentebi SeerTebis Sesaxeb bardeba gaerTianebuli erebis organizaciis generalur mdivans.

muxli 49. 1. winamdebare konvencia ZalaSi Sedis gaerTianebuli erebis organizaciis generaluri mdivnisaTvis meoce saratifikacio sigelis an SeerTebis Sesaxeb dokumentis Sesanaxad Cabarebidan ocdameaTe dRes. 2. yoveli saxelmwifosaTvis, romelic winamdebare konvenciis ratificirebas moaxdens an mas SeuerTdeba meoce saratifikacio sigelis an SeerTebis Sesaxeb dokumentis Sesanaxad Cabarebis Semdeg, winamdebare konvencia ZalaSi Sedis aseTi saxelmwifos mier misi saratifikacio sigelis an SeerTebis Sesaxeb dokumentis Sesanaxad Cabarebidan ocdameaTe dRes.

muxli 50. 1. nebismier monawile saxelmwifos SeuZlia Sesworebis SeTavazeba da wardgena gaerTianebuli erebis organizaciis generaluri mdivnisaTvis. amis Semdeg generaluri mdivani Sesworebas warudgens monawile saxelmwifoebs TxovniT - miuTiTon, mxars uWeren Tu ara am winadadebis gansaxilvelad da kenWis sayrelad monawile saxelmwifoebis konferenciis mowvevas. Tu aseTi Setyobinebis miRebidan oTxi Tvis ganmavlobaSi monawile saxelmwifoebis Tundac erTi mesamedi mainc mxars dauWers aseT konferencias, generaluri mdivani iwvevs am konferencias gaerTianebuli erebis organizaciis egidiT. am konferenciaze damswre da kenWisyraSi monawile saxelmwifoTa umravlesobis mier miRebuli Sesworeba dasamtkiceblad waredgineba generalur asambleas. 144

nawili III

2. winamdebare muxlis pirveli punqtis Sesabamisad miRebuli Sesworeba ZalaSi Sedis gaerTianebuli erebis organizaciis generaluri asambleis mier misi damtkicebisa da monawile saxelmwifoTa ori mesamedis momcveli umravlesobis mier misi miRebis Semdeg. 3. Sesworeba ZalaSi SesvlisTanave xdeba savaldebulo im monawile saxelmwifoebisaTvis, romlebmac igi miiRes, sxva monawile saxelmwifoebisaTvis ki savaldebulo rCeba winamdebare konvenciis debulebebi da nebismieri wina Sesworeba, romelic maT mier aris miRebuli.

muxli 51. 1. gaerTianebuli erebis organizaciis generaluri mdivani Rebulobs da yvela saxelmwifos ugzavnis ratifikaciis an SeerTebis momentSi saxelmwifos mier gakeTebuli SeniSvnebis teqsts. 2. ar daiSveba SeniSvna, romelic SeuTavsebelia winamdebare konvenciis miznebTan da amocanebTan. 3. SeniSvnebis moxsna SesaZlebelia nebismier dros gaerTianebuli erebis organizaciis generaluri mdivnisaTvis Sesabamisi Setyobinebis gagzavnis gziT, romelic Semdeg amis Taobaze acnobebs yvela saxelmwifos. aseTi Setyobineba ZalaSi Sedis generaluri mdivnis mier misi miRebis dRidan.

muxli 52. nebismier monawile saxelmwifos SeuZlia winamdebare konvenciis denonsireba gaerTianebuli erebis organizaciis generaluri mdivnisaTvis werilobiTi Setyobinebis gagzavnis gziT. denonsireba ZalaSi Sedis generaluri mdivnis mier Setyobinebis miRebidan erTi wlis gasvlis Semdeg.

muxli 53. gaerTianebuli erebis organizaciis generaluri mdivani iniSneba winamdebare konvenciis depozitarad.

muxli 54. winamdebare konvenciis dedani, romlis inglisuri, arabuli, espanuri, Cinuri, rusuli da franguli teqstebi Tanabrad avTentikuria, Sesanaxad bardeba gaerTianebuli erebis organizaciis generalur mdivans. ris dasamowmebladac qvemore xelismomwerni, TavianTi Sesabamisi mTavrobebis mier saTanado rwmunebiT aRWurvili sruluflebiani warmomadgenlebi, xels aweren winamdebare konvencias.

145

(ssm 19.06.2006. #23 mux.183)

saqarTvelos Sromis kodeqsi kari I. zogadi debulebani Tavi I. Sesavali debulebani muxli 1. moqmedebis sfero 1. es kodeqsi awesrigebs saqarTvelos teritoriaze SromiT da mis Tanmdev urTierTobebs, Tu isini gansxvavebulad ar regulirdeba sxva specialuri kanoniT an saqarTvelos saerTaSoriso xelSekrulebebiT. 2. SromiT urTierTobasTan dakavSirebuli sakiTxebi, romlebsac ar awesrigebs es kodeqsi an sxva specialuri kanoni, regulirdeba saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis normebiT.

muxli 2. SromiTi urTierToba 1. SromiTi urTierToba aris Sromis organizaciuli mowesrigebis pirobebSi dasaqmebulis mier damsaqmeblisaTvis samuSaos Sesruleba anazRaurebis sanacvlod. 2. SromiTi urTierToba warmoiSoba mxareTa Tanasworuflebianobis safuZvelze nebis Tavisufali gamovlenis Sedegad miRweuli SeTanxmebiT. 3. SromiT urTierTobaSi akrZalulia nebismieri saxis diskriminacia rasis, kanis feris, enis, eTnikuri da socialuri kuTvnilebis, erovnebis, warmoSobis, qonebrivi da wodebrivi mdgomareobis, sacxovrebeli adgilis, asakis, sqesis, seqsualuri orientaciis, SezRuduli SesaZleblobis, religiuri an raime gaerTianebisadmi kuTvnilebis, ojaxuri mdgomareobis, politikuri da sxva Sexedulebis gamo. 4. diskriminaciad CaiTvleba piris pirdapir an arapirdapir Seviwroeba, romelic miznad isaxavs an iwvevs misTvis damaSinebeli, mtruli, damamcirebeli, Rirsebis Semlaxveli an Seuracxmyofeli garemos Seqmnas, anda pirisTvis iseTi pirobebis Seqmna, romlebic pirdapir an arapirdapir auaresebs mis mdgomareobas analogiur pirobebSi myof sxva pirTan SedarebiT. 5. diskriminaciad ar CaiTvleba pirTa gansxvavebis aucilebloba, romelic gamomdinareobs samuSaos arsidan, specifikidan an misi Sesrulebis pirobebidan, emsaxureba kanonieri miznis miRwevas da aris misi miRwevis Tanazomieri da aucilebeli saSualeba. 146

Tavi II. SromiTi urTierTobebis warmoeba

6. SromiTi urTierTobisas mxareebma unda daicvan saqarTvelos kanonmdeblobiT gansazRvruli adamianis ZiriTadi uflebebi da Tavisuflebebi.

muxli 3. SromiTi urTierTobis subieqtebi 1. SromiTi urTierTobis subieqtebi SeiZleba iyvnen: damsaqmebeli, dasaqmebuli da dasaqmebulTa gaerTianeba. 2. damsaqmebeli aris fizikuri an iuridiuli piri, anda pirTa gaerTianeba, romlisTvisac SromiTi xelSekrulebis safuZvelze sruldeba garkveuli samuSao. 3. dasaqmebuli aris fizikuri piri, romelic SromiTi xelSekrulebis safuZvelze, damsaqmeblisaTvis asrulebs garkveul samuSaos. 4. koleqtiuri SromiTi urTierTobis subieqtebi arian: dasaqmebulTa gaerTianeba da damsaqmebeli.

kari II. individualuri SromiTi urTierToba Tavi II. SromiTi urTierTobis warmoSoba muxli 4. samuSaoze miRebis minimaluri asaki da SromiTi qmedunari­ anobis warmoSoba 1. fizikuri piris SromiTi qmedunarianoba warmoiSoba 16 wlis asakidan. 2. 16 wlamde asakis arasrulwlovnis SromiTi qmedunarianoba warmoiSoba misi kanonieri warmomadgenlis an mzrunvelobis/meurveobis organos TanxmobiT, Tu SromiTi urTierToba ar ewinaaRmdegeba arasrulwlovnis interesebs, zians ar ayenebs mis zneobriv, fizikur da gonebriv ganviTarebas da ar uzRudavs mas savaldebulo dawyebiTi da sabazo ganaTlebis miRebis uflebasa da SesaZleblobas. kanonieri warmomadgenlis an mzrunvelobis/meurveobis organos Tanxmoba ZalaSi rCeba msgavsi xasiaTis Semdgomi SromiTi urTierTobis mimarTac. 3. 14 wlamde asakis arasrulwlovanTan SromiTi xelSekruleba SeiZleba daidos mxolod sportul, xelovnebasTan dakavSirebul da kulturis sferoSi saqmianobaze, aseve sareklamo samuSaos Sesasruleblad. 4. akrZalulia arasrulwlovanTan SromiTi xelSekrulebis dadeba saTamaSo biznesTan, Ramis gasarTob dawesebulebebTan, erotikuli da pornografiuli produqciis, farmacevtuli da toqsikuri nivTierebebis damzadebasTan, gadazidvasTan da realizaciasTan dakavSirebuli samuSaoebis Sesasruleblad. 147

saqarTvelos Sromis kodeqsi

5. akrZalulia arasrulwlovanTan, aseve orsul an meZuZur qalTan SromiTi xelSekrulebis dadeba mZime, mavne da saSiSpirobebiani samuSaoebis Sesasruleblad.

muxli 5. winasaxelSekrulebo urTierToba da informaciis gacvla SromiTi xelSekrulebis dadebamde 1. damsaqmebeli uflebamosilia moipovos is informacia kandidatis Sesaxeb, romelic esaWiroeba misi dasaqmebis Taobaze gadawyvetilebis misaRebad. 2. kandidati valdebulia damsaqmebels acnobos nebismieri garemoebis Sesaxeb, romelmac SeiZleba xeli SeuSalos mas samuSaos SesrulebaSi an safrTxe Seuqmnas damsaqmeblis an mesame piris interesebs. 3. damsaqmebels ufleba aqvs Seamowmos kandidatis mier wardgenili informaciis siswore. 4. damsaqmeblis mier mopovebuli informacia kandidatis Sesaxeb da kandidatis mier wardgenili informacia ar SeiZleba iyos xelmisawvdomi sxva pirTaTvis kandidatis Tanxmobis gareSe, garda kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli SemTxvevebisa. 5. kandidats ufleba aqvs gamoiTxovos mis mier wardgenili dokumentebi, Tu masTan damsaqmebelma ar dado SromiTi xelSekruleba. 6. kandidati uflebamosilia miiRos sruli informacia Sesasrulebeli samuSaos, Sromis pirobebis, SromiTi urTierTobisas misi uflebrivi mdgomareobis, Sromis anazRaurebis Sesaxeb. 7. kandidatTan winasaxelSekrulebo urTierToba dasrulebulad iTvleba mxareTa mier SromiTi xelSekrulebis dadebiT an dasaqmebaze uaris Tqmis Sesaxeb SetyobinebiT. 8. damsaqmebeli valdebuli ar aris daasabuTos Tavisi gadawyvetileba dasaqmebaze uaris Tqmis Sesaxeb.

muxli 6. SromiTi xelSekrulebis dadeba 1. SromiTi xelSekruleba ideba werilobiTi an zepiri formiT, gansazRvruli, ganusazRvreli an samuSaos Sesrulebis vadiT. 2. werilobiTi SromiTi xelSekruleba ideba mxareTaTvis gasageb enaze. werilobiTi SromiTi xelSekruleba SeiZleba daidos ramdenime enaze. Tu werilobiTi SromiTi xelSekruleba ramdenime enazea dadebuli, igi unda Seicavdes daTqmas imis Taobaze, Tu romel enaze dadebul xelSekrulebas eniWeba upiratesoba xelSekrulebebis debulebebs Soris gansxvavebis SemTxvevaSi. 148

Tavi II. SromiTi urTierTobebis warmoeba

3. piris gancxadeba da mis safuZvelze damsaqmeblis mier gamocemuli dokumenti, romliTac dasturdeba damsaqmeblis neba piris samuSaoze miRebis Taobaze, uTanabrdeba SromiTi xelSekrulebis dadebas. 4. damsaqmebeli valdebulia dasaqmebulis moTxovnis SemTxvevaSi gasces cnoba dasaqmebis Sesaxeb, romelic moicavs monacemebs Sesrulebuli samuSaos, Sromis anazRaurebis, SromiTi xelSekrulebis xangrZlivobis Taobaze. 5. SromiTi xelSekrulebiT SeiZleba ganisazRvros, rom Sromis Sinaganawesi xelSekrulebis nawilia. am SemTxvevaSi damsaqmebeli valdebulia pirs SromiTi xelSekrulebis dadebamde gaacnos Sromis Sinaganawesi (aseTis arsebobis SemTxvevaSi), xolo SemdgomSi _ masSi Setanili nebismieri cvlileba. 6. Tu dasaqmebulTan dadebulia ramdenime SromiTi xelSekruleba, romlebic mxolod avsebs da mTlianad ar cvlis erTmaneTs, yvela xelSekruleba inarCunebs Zalas da ganixileba, rogorc erTi SromiTi xelSekruleba. 7. wina SromiTi xelSekruleba Zalas inarCunebs imdenad, ramdenadac misi debulebebi Secvlili ar aris Semdgomi xelSekrulebiT. 8. dasaqmebulTan erTsa da imave pirobaze dadebuli ramdenime SromiTi xelSekrulebis arsebobis SemTxvevaSi upiratesoba eniWeba bolos dadebul xelSekrulebas.

muxli 7. SromiTi urTierTobis warmoSoba SromiTi urTierToba warmoiSoba dasaqmebulis mier samuSaos Sesrulebis faqtobrivad dawyebis momentidan, Tu SromiTi xelSekrulebiT sxva ram ar aris gansazRvruli.

muxli 8. SromiTi xelSekrulebis SeTavsebiT samuSaoze dadebis SezRudva 1. SromiTi xelSekruleba SeTavsebiT samuSaoze SeiZleba daidos pirTan, romelsac ZiriTadi samuSaodan Tavisufal dros SeuZlia sxva anazRaurebadi samuSaos Sesruleba. 2. dasaqmebulis ufleba, Seasrulos sxva samuSao, SesaZlebelia SromiTi xelSekrulebiT SeizRudos, Tu aseTi samuSaos Sesrulebam SeiZleba xeli SeuSalos mis ZiriTad samuSaosTan dakavSirebuli movaleobebis Sesrulebas an/da Tu piri, romlisTvisac unda Sesruldes SeTavsebiTi samuSao, damsaqmeblis konkurentia.

149

saqarTvelos Sromis kodeqsi

muxli 9. gamosacdeli vada 1. Sesasrulebel samuSaosTan piris Sesabamisobis dadgenis mizniT, mxa­ reTa SeTanxmebiT, kandidatTan SesaZlebelia mxolod erTxel daidos SromiTi xelSekruleba gamosacdeli vadiT ara umetes 6 Tvisa. SromiTi xelSekruleba gamosacdeli vadiT SeiZleba daidos mxolod werilobiTi formiT, sxva SemTxvevaSi aseTi xelSekruleba CaiTvleba SromiT xelSekrulebad. 2. damsaqmebels ufleba aqvs gamosacdeli vadis ganmavlobaSi nebismier dros dados kandidatTan SromiTi xelSekruleba an moSalos gamosacdeli vadiT dadebuli SromiTi xelSekruleba. 3. gamosacdeli vadiT dadebuli SromiTi xelSekrulebis moSlis SemTxvevaze ar vrceldeba am kodeqsis 38-e muxlis me-3 nawiliT gaTvaliswinebuli norma, Tu gamosacdeli vadiT dadebuli SromiTi xelSekrulebiT sxva ram ar aris gansazRvruli. gamosacdeli vadiT dadebuli SromiTi xelSekrulebis moSlis SemTxvevaSi dasaqmebulis Sroma anazRaurdeba namuSevari drois Sesabamisad.

Tavi III. samuSaos Sesruleba muxli 10. samuSaos piradad Sesrulebis movaleoba dasaqmebuli valdebulia samuSao piradad Seasrulos. mxareebi SeiZleba SeTanxmdnen gansazRvruli vadiT samuSaos mesame piris mier Sesrulebaze.

muxli 11. damsaqmeblis miTiTebis ufleba, SromiTi xelSekrulebis pirobebis araarsebiTi Secvla da Secvla 1. damsaqmebels ufleba aqvs dasaqmebulisaTvis miTiTebiT daazustos SromiTi xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli samuSaos Sesrulebis calkeuli garemoeba, romelic arsebiTad ar cvlis xelSekrulebis pirobebs. 2. SromiTi xelSekrulebis pirobebis Secvla SesaZlebelia mxolod mxa­ reTa SeTanxmebiT. 3. Tu SromiTi xelSekrulebiT sxva ram ar aris gaTvaliswinebuli, xelSekrulebis pirobebis araarsebiT Secvlad miiCneva: a) damsaqmeblis mier dasaqmebulisaTvis miTiTebuli samuSaos Sesrulebis adgilis Secvla, Tu sazogadod xelmisawvdomi satransporto saSualebebiT sacxovrebeli adgilidan samuSaos Sesruleb150

Tavi III. samuSaos Sesruleba

is axal adgilamde misvla da dabruneba moiTxovs ara umetes 3 saaTisa dReSi, amasTanave, ar iwvevs araTanabarzomier xarjebs; b) samuSaos dawyebis an damTavrebis drois cvlileba ara umetes 90 wuTiT; g) iseTi cvlileba, romelic ganpirobebulia kanonmdeblobis SecvliT da SeuZlebels xdis xelSekrulebis zust Sesrulebas, amasTanave, ar cvlis mis ZiriTad arss. 4. am muxlis me-3 nawiliT gaTvaliswinebuli garemoebebidan erTdroulad oris Secvla miiCneva SromiTi xelSekrulebis pirobebis Secvlad.

muxli 12. mivlineba 1. mivlineba aris damsaqmeblis mier dasaqmebulis samuSao adgilis droebiT Secvla, samuSaos interesebidan gamomdinare. 2. damsaqmeblis mier dasaqmebulis mivlinebaSi gagzavna ar miiCneva SromiTi xelSekrulebis pirobebis Secvlad, Tu mivlinebis periodi ar aRemateba weliwadSi 45 kalendarul dRes. 3. damsaqmeblis mier am muxlis me-2 nawiliT gaTvaliswinebuli vadis gadametebis SemTxveva miiCneva SromiTi xelSekrulebis pirobebis Secvlad. 4. damsaqmebeli valdebulia srulad aunazRauros dasaqmebuls mivlinebasTan dakavSirebuli xarjebi. 5. am muxliT gaTvaliswinebuli normebi gamoiyeneba mxolod im SemTxvevaSi, Tu SromiTi xelSekrulebiT sxva ram ar aris gansazRvruli.

muxli 13. Sromis Sinaganawesi 1. damsaqmebels ufleba aqvs daadginos Sromis Sinaganawesi. 2. Sromis Sinaganawesi aris werilobiTi dokumenti, romliTac SeiZleba ganisazRvros: a) samuSao kviris xangrZlivoba, yoveldRiuri samuSaos dawyebisa da damTavrebis dro, cvlaSi muSaobisas _ cvlis xangrZlivoba; b) dasvenebis xangrZlivoba; g) Sromis anazRaurebis gacemis dro da adgili; d) anazRaurebadi Svebulebis xangrZlivoba da micemis wesi; e) anazRaurebis gareSe Svebulebis xangrZlivoba da micemis wesi; v) Sromis pirobebis dacvis wesebi; 151

saqarTvelos Sromis kodeqsi

z) waxalisebisa da pasuxismgeblobis saxe da gamoyenebis wesi; T) gancxadebis/saCivris ganxilvis wesi. 3. samuSaos specifikis gaTvaliswinebiT, damsaqmebelma Sromis SinaganawesiT SeiZleba gansazRvros specialuri wesebi.

Tavi IV. samuSao, Sesvenebis da dasvenebis dro muxli 14. samuSao drois xangrZlivoba 1. Tu SromiTi xelSekrulebiT sxva ram ar aris gaTvaliswinebuli, damsaqmeblis mier gansazRvruli samuSao drois xangrZlivoba, romlis ganmavlobaSic dasaqmebuli asrulebs samuSaos, ar unda aRematebodes kviraSi 41 saaTs. samuSao droSi ar iTvleba Sesvenebis da dasvenebis dro. 2. samuSao dReebs (cvlebs) Soris dasvenebis xangrZlivoba ar unda iyos 12 saaTze naklebi.

muxli 15. cvlaSi muSaobisas gansazRvruli samuSao dro cvlaSi muSaoba da erTi cvlidan meoreSi gadasvla ganisazRvreba cvlianobis ganrigiT, romelsac amtkicebs damsaqmebeli samuSaos specifikis gaTvaliswinebiT. cvlianobis ganrigis cvlilebis Sesaxeb dasaqmebuls unda ecnobos 10 dRiT adre, Tu es SeuZlebeli ar aris ukiduresi sawarmoo aucileblobis gamo.

muxli 16. samuSao drois Sejamebuli aRricxvis wesi samuSaos pirobebis gaTvaliswinebiT, rodesac SeuZlebelia yoveldRiuri an yovelkvireuli samuSao drois xangrZlivobis dacva, dasaSvebia samuSao drois Sejamebuli aRricxvis wesis SemoReba.

muxli 17. zeganakveTuri samuSao 1. dasaqmebuli valdebulia Seasrulos zeganakveTuri samuSao: a) stiqiuri ubedurebis Tavidan asacileblad an/da misi Sedegebis likvidaciisTvis _ anazRaurebis gareSe; b) sawarmoo avariis Tavidan asacileblad an/da misi Sedegebis likvidaciisTvis _ saTanado anazRaurebiT. 2. akrZalulia orsuli an axalnamSobiarebi qalis, SezRuduli SesaZleblobis mqone piris zeganakveTur samuSaoze dasaqmeba misi Tanxmobis gareSe. 152

Tavi IV. samuSao, Sesvenebis da dasvenebis dro

3. zeganakveTur samuSaod miiCneva dasaqmebulis mier samuSaos Sesruleba drois im monakveTSi, romlis xangrZlivoba aRemateba SromiTi xelSekrulebiT gansazRvrul samuSao dros. Tu SromiTi xelSekrulebiT samuSao dro ar aris gansazRvruli, zeganakveTur samuSaod miiCneva samuSaos Sesruleba drois im monakveTSi, romlis xangrZlivoba aRemateba kviraSi 41 saaTs an am kodeqsis me-14 muxlis pirveli nawilis Sesabamisad damsaqmeblis mier 41 saaTis farglebSi gansazRvrul samuSao dros. 4. zeganakveTuri samuSaos pirobebi ganisazRvreba mxareTa SeTanxmebiT.

muxli 18. RamiT muSaobis SezRudva akrZalulia Ramis samuSaoze (22 saaTidan 6 saaTamde) arasrulwlovnis, orsuli, axalnamSobiarebi an meZuZuri qalis dasaqmeba, xolo 3 wlamde asakis bavSvis momvlelis an SezRuduli SesaZleblobis mqone piris dasaqmeba _ misi Tanxmobis gareSe.

muxli 19. damatebiTi Sesveneba meZuZuri qalisaTvis 1. dasaqmebuls, romelic meZuZuri qalia da kvebavs erT wlamde asakis bavSvs, misi moTxovnis safuZvelze eZleva damatebiTi Sesveneba dReSi aranakleb 1 saaTisa. 2. bavSvis kvebisaTvis Sesveneba iTvleba samuSao droSi da anazRaurdeba.

muxli 20. uqme dReebi 1. uqme dReebia: a) 1 da 2 ianvari _ axali wlis sadResaswaulo dReebi; b) 7 ianvari _ uflisa Cvenisa ieso qristes Sobis dRe; g) 19 ianvari _ naTlisReba _ uflisa Cvenisa ieso qristes gacxadebis dRe; d) 3 marti _ dedis dRe; e) 8 marti _ qalTa saerTaSoriso dRe; v) 9 aprili _ saqarTvelos saxelmwifoebrivi damoukideblobis aRdgenis aqtis miRebis dRe, saqarTvelos erovnuli erTianobis, samoqalaqo Tanxmobisa da samSoblosaTvis daRupulTa mogonebis dRe; z) saaRdgomo dReebi _ didi paraskevi, didi SabaTi, uflisa Cvenisa ieso qristes brwyinvale aRdgomis dRe; micvalebulTa moxseniebis dRe _ aRdgomis meore dRe, orSabaTi (TariRebi gardamavalia); 153

saqarTvelos Sromis kodeqsi

T) 9 maisi _ faSizmze gamarjvebis dRe; i) 12 maisi _ saqarTvelos eklesiis, rogorc samociqulo saydris, damaarseblis _ wminda andria mociqulis xsenebis dRe; k) 26 maisi _ saqarTvelos damoukideblobis dRe; l) 28 agvisto _ yovladwminda RvTismSoblis miZinebis dRe (mariamoba); m) 14 oqtomberi _ mcxeTobis (sveticxovlobis, kvarTis dResaswaulis) dRe; n) 23 noemberi _ giorgobis dRe. 2. dasaqmebuli uflebamosilia am kodeqsiT dadgenili uqme dReebis nacvlad moiTxovos sxva dasvenebis dReebi, rac unda ganisazRvros SromiTi xelSekrulebiT. 3. am muxlis pirveli nawiliT gaTvaliswinebul uqme dReebSi dasaqmebulis mier samuSaos Sesruleba miiCneva zeganakveTur samuSaod da misi pirobebi ganisazRvreba mxareTa SeTanxmebiT.

Tavi V. Svebuleba muxli 21. Svebulebis xangrZlivoba 1. dasaqmebuls ufleba aqvs isargeblos anazRaurebadi SvebulebiT _ aranakleb weliwadSi 24 samuSao dRiT. 2. dasaqmebuls ufleba aqvs isargeblos anazRaurebis gareSe SvebulebiT _ aranakleb weliwadSi 15 kalendaruli dRiT. 3. SromiTi xelSekrulebiT SeiZleba ganisazRvros am muxliT gaTvaliswinebulisagan gansxvavebuli vadebi da pirobebi, romlebic ar unda auaresebdes dasaqmebulis mdgomareobas.

muxli 22. Svebulebis micemis wesi 1. dasaqmebuls Svebulebis moTxovnis ufleba warmoeSoba muSaobis TerTmeti Tvis Semdeg. dasaqmebuls mxareTa SeTanxmebiT Svebuleba SeiZleba mieces aRniSnuli vadis gasvlamdec. 2. muSaobis meore wlidan dasaqmebuls mxareTa SeTanxmebiT Svebuleba SeiZleba mieces samuSao wlis nebismier dros. 3. mxareTa SeTanxmebiT SeiZleba Svebulebis nawil-nawil gamoyeneba. 4. SvebulebaSi ar iTvleba droebiTi Sromisuunarobis periodi, Svebuleba orsulobis, mSobiarobisa da bavSvis movlis gamo, Svebuleba 154

Tavi V. Svebuleba

axalSobilis Svilad ayvanis gamo da damatebiTi Svebuleba bavSvis movlis gamo. 5. Tu SromiTi xelSekrulebiT sxva ram ar aris gaTvaliswinebuli, damsaqmebeli uflebamosilia daadginos dasaqmebulTaTvis wlis ganmavlobaSi anazRaurebad SvebulebaTa micemis rigiToba.

muxli 23. anazRaurebis gareSe Svebulebis aRebisas damsaqmeblis wi­ naswar gafrTxilebis valdebuleba anazRaurebis gareSe Svebulebis aRebisas dasaqmebuli valdebulia 2 kviriT adre gaafrTxilos damsaqmebeli Svebulebis aRebis Sesaxeb, garda im SemTxvevisa, rodesac gafrTxileba SeuZlebelia gadaudebeli samedicino an ojaxuri pirobebis gamo.

muxli 24. Svebulebis moTxovnis uflebis warmoSoba 1. Svebulebis moTxovnis uflebis warmoSobis gamosaTvlel vadaSi iTvleba dasaqmebulis mier faqtobrivad namuSevari, agreTve damsaqmeblis braliT gamowveuli iZulebiTi mocdenis dro. 2. Svebulebis moTxovnis uflebis warmoSobis gamosaTvlel vadaSi ar iTvleba dasaqmebulis mier samuSaos arasapatio mizeziT gacdenis an 7 samuSao dReze meti xniT anazRaurebis gareSe SvebulebaSi yofnis dro.

muxli 25. anazRaurebadi Svebulebis gadatanis gamonaklisi SemTx­ vevebi 1. Tu dasaqmebulisaTvis mimdinare wels anazRaurebadi Svebulebis micemam SeiZleba uaryofiTad imoqmedos samuSaos normalur mimdinareobaze, dasaqmebulis TanxmobiT dasaSvebia Svebulebis gadatana momdevno wlisaTvis. akrZalulia arasrulwlovnis anazRaurebadi Svebulebis gadatana momdevno wlisaTvis. 2. akrZalulia anazRaurebadi Svebulebis gadatana zedized 2 wlis ganmavlobaSi.

muxli 26. saSvebulebo anazRaureba dasaqmebulis saSvebulebo anazRaureba ganisazRvreba Svebulebis wina 3 Tvis saSualo anazRaurebidan, Tu muSaobis dawyebidan an ukanaskneli Svebulebis Semdeg namuSevari dro 3 Tveze naklebia _ namuSevari Tveebis saSualo anazRaurebidan, xolo yovelTviuri fiqsirebuli anazRaurebis SemTxvevaSi _ bolo Tvis anazRaurebis mixedviT.

155

saqarTvelos Sromis kodeqsi

Tavi VI. Svebuleba orsulobis, mSobiarobisa da bavSvis movlis gamo, Svebuleba axalSobilis Svilad ayvanis gamo da damatebiTi Svebuleba bavSvis movlis gamo muxli 27. Svebuleba orsulobis, mSobiarobisa da bavSvis movlis gamo 1. dasaqmebuls Tavisi moTxovnis safuZvelze eZleva Svebuleba orsulobis, mSobiarobisa da bavSvis movlis gamo _ 477 kalendaruli dRis odenobiT. 2. orsulobis, mSobiarobisa da bavSvis movlis gamo Svebulebidan anazRaurebadia 126 kalendaruli dRe, xolo mSobiarobis garTulebis an tyupis Sobis SemTxvevaSi _ 140 kalendaruli dRe. 3. am muxlis me-2 nawiliT gaTvaliswinebuli Svebuleba dasaqmebuls Tavisi Sexedulebisamebr SeuZlia gadaanawilos orsulobisa da mSobiarobisSemdgom periodebze.

muxli 28. Svebuleba axalSobilis Svilad ayvanis gamo dasaqmebuls, romelmac iSvila erT wlamde asakis bavSvi, Tavisi moTxovnis safuZvelze eZleva Svebuleba axalSobilis Svilad ayvanis gamo _ bavSvis dabadebidan 365 kalendaruli dRis odenobiT. am Svebulebidan anazRaurebadia 70 kalendaruli dRe.

muxli 29. orsulobis, mSobiarobisa da bavSvis movlis, aseve axal­ Sobilis Svilad ayvanis gamo Svebulebebis anazRaureba orsulobis, mSobiarobisa da bavSvis movlis, aseve axalSobilis Svilad ayvanis gamo Svebulebebi anazRaurdeba saxelmwifo biujetidan, kanonmdeblobiT dadgenili wesiT. damsaqmebeli da dasaqmebuli SeiZleba SeTanxmdnen damatebiTi anazRaurebis Sesaxeb.

muxli 30. damatebiTi Svebuleba bavSvis movlis gamo 1. dasaqmebuls Tavisive TxovniT, uwyvetad an nawil-nawil, magram aranakleb weliwadSi 2 kvirisa, eZleva anazRaurebis gareSe Svebuleba bavSvis movlis gamo _ 12 kviris odenobiT, sanam bavSvs Seusruldeba 5 weli. 2. bavSvis movlis gamo damatebiTi Svebuleba SeiZleba mieces nebismier pirs, romelic faqtobrivad uvlis bavSvs.

156

Tavi VIII. Sromis pirobebis dacva

Tavi VII. Sromis anazRaureba muxli 31. Sromis anazRaurebis forma da odenoba, gacemis dro da adgili 1. Sromis anazRaurebis forma da odenoba ganisazRvreba SromiTi xelSekrulebiT. am muxlis normebi gamoiyeneba mxolod im SemTxvevaSi, Tu SromiTi xelSekrulebiT sxva ram ar aris gaTvaliswinebuli. 2. Sromis anazRaureba gaicema TveSi erTxel, samuSao adgilze. 3. damsaqmebeli valdebulia nebismieri anazRaurebis Tu angariSsworebis dayovnebis yoveli dRisaTvis gadauxados dasaqmebuls dayovnebuli Tanxis 0.07 procenti.

muxli 32. Sromis anazRaureba iZulebiTi mocdenis dros 1. Tu SromiTi xelSekrulebiT sxva ram ar aris gansazRvruli, damsaqmeblis braliT gamowveuli iZulebiTi mocdenisas dasaqmebuls Sromis anazRaureba miecema sruli odenobiT. 2. dasaqmebulis braliT gamowveuli iZulebiTi mocdena ar anazRaurdeba.

muxli 33. daqviTva Sromis anazRaurebidan 1. damsaqmebels ufleba aqvs dasaqmebulis SromiTi anazRaurebidan daqviTos zedmetad gacemuli Tanxa an nebismieri sxva Tanxa, romelic SromiTi urTierTobidan gamomdinare misTvis aqvs gadasaxdeli. 2. SromiTi anazRaurebidan erTjeradad daqviTvis saerTo odenoba ar unda aRematebodes Sromis anazRaurebis 50 procents.

muxli 34. saboloo angariSsworeba SromiTi urTierTobis Sewyvetisas SromiTi urTierTobis Sewyvetisas damsaqmebeli valdebulia dasaqmebulTan moaxdinos saboloo angariSsworeba ara ugvianes 7 kalendaruli dRisa, Tu SromiTi xelSekrulebiT an kanoniT sxva ram ar aris gansazRvruli.

Tavi VIII. Sromis pirobebis dacva muxli 35. usafrTxo da jansaRi samuSao garemos ufleba 1. damsaqmebeli valdebulia uzrunvelyos dasaqmebuli sicocxlisa da janmrTelobisaTvis maqsimalurad usafrTxo samuSao garemoTi. 2. damsaqmebeli valdebulia gonivrul vadaSi miawodos dasaqmebuls 157

saqarTvelos Sromis kodeqsi

mis xelT arsebuli sruli, obieqturi da gasagebi informacia yvela im faqtoris Sesaxeb, romlebic moqmedebs dasaqmebulis sicocxlesa da janmrTelobaze an bunebrivi garemos usafrTxoebaze. 3. dasaqmebuls ufleba aqvs uari ganacxados im samuSaos, davalebis an miTiTebis Sesrulebaze, romelic ewinaaRmdegeba kanons, an Sromis usafrTxoebis pirobebis daucvelobis gamo aSkara da arsebiT safrTxes uqmnis mis an mesame piris sicocxles, janmrTelobas, sakuTrebas an bunebrivi garemos usafrTxoebas. dasaqmebuli valdebulia dauyovnebliv Seatyobinos damsaqmebels im garemoebis Sesaxeb, romlis gamoc igi uars ambobs SromiTi xelSekrulebiT nakisri valdebulebis Sesrulebaze. 4. damsaqmebeli valdebulia danergos Sromis usafrTxoebis uzrunvelmyofi prevenciuli sistema da droulad miawodos dasaqmebuls saTanado informacia Sromis usafrTxoebasTan dakavSirebuli riskebisa da maTi prevenciis zomebis, agreTve safrTxis Semcvel aRWurvilobasTan mopyrobis wesebis Sesaxeb, aucileblobis SemTxvevaSi uzrunvelyos dasaqmebuli personaluri damcavi aRWurvilobiT, saxifaTo mowyobiloba teqnologiur progresTan erTad droulad Secvalos usafrTxoTi an naklebad saxifaToTi, miiRos yvela sxva gonivruli zoma dasaqmebulis usafrTxoebisaTvis da misi janmrTelobis dasacavad. 5. damsaqmebeli valdebulia miiRos yvela gonivruli zoma sawarmoo SemTxvevis Sedegebis drouli lokalizaciisa da likvidaciisaTvis, pirveladi daxmarebis aRmoCenisa da evakuaciisaTvis. 6. damsaqmebeli valdebulia srulad aunazRauros dasaqmebuls samuSaos SesrulebasTan dakavSirebuli, janmrTelobis mdgomareobis gauaresebiT miyenebuli ziani da aucilebeli mkurnalobis xarjebi. 7. damsaqmebeli valdebulia uzrunvelyos orsuli qalis dacva iseTi Sromisagan, romelic safrTxes uqmnis mis an nayofis keTildReobas, fizikur da fsiqikur janmrTelobas. 8. mZime, mavne da saSiSpirobebian samuSaoTa nusxa, Sromis usafrTxoebis wesebi, maT Soris, damsaqmeblis xarjiT dasaqmebulis savaldebulo perioduli samedicino Semowmebis SemTxvevebi da wesebi, ganisazRvreba saqarTvelos kanonmdeblobiT.

Tavi IX. SromiTi urTierTobis Secvla, SeCereba da Sewyveta muxli 36. SromiTi urTierTobis SeCereba 1. SromiTi urTierTobis SeCereba aris SromiTi xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli samuSaos droebiT Seusrulebloba, romelic ar iwvevs 158

Tavi IX. SromiTi urTierTobebis Secvla, SeCereba da Sewyveta

SromiTi urTierTobis Sewyvetas. 2. SromiTi urTierTobis SeCerebis safuZvlebia: a) gaficva; b) lokauti; g) aqtiuri an/da pasiuri saarCevno uflebis ganxorcieleba; d) saproceso kanonmdeblobiT gaTvaliswinebul SemTxvevebSi sagamoZiebo, prokuraturis an sasamarTlo organoebSi gamocxadeba; e) samxedro savaldebulo samsaxurSi gawveva; (27.12.2006. #4198) e1) samxedro sarezervo samsaxurSi gawveva; (27.12.2006. #4198) v) Svebuleba orsulobis, mSobiarobisa da bavSvis movlis gamo, Svebuleba axalSobilis Svilad ayvanis gamo da damatebiTi Svebuleba bavSvis movlis gamo; z) droebiTi Sromisuunaroba, Tu misi vada ar aRemateba zedized 30 kalendarul dRes, an 6 Tvis ganmavlobaSi saerTo vada ar aRemateba 50 kalendarul dRes; T) kvalifikaciis amaRleba, profesiuli gadamzadeba an swavla, romlis xangrZlivoba weliwadSi ar unda aRematebodes 30 kalendarul dRes; i) anazRaurebis gareSe Svebuleba; k) anazRaurebadi Svebuleba. 3. dasaqmebulis mier am muxlis me-2 nawiliT gaTvaliswinebuli safuZvliT (garda „b“ qvepunqtisa) SromiTi urTierTobis SeCerebis moTxovnis SemTxvevaSi damsaqmebeli valdebulia SromiTi urTierToba gonivruli vadiT SeaCeros. 4. SromiTi urTierTobis SeCerebis SemTxvevaSi, garda am muxlis me-2 nawilis „e1“ qvepunqtisa, dasaqmebuls ar miecema Sromis anazRaureba, Tu kanonmdeblobiT an SromiTi xelSekrulebiT sxva ram ar aris gansazRvruli. (27.12.2006. #4198) 5. saproceso kanonmdeblobiT gaTvaliswinebul SemTxvevebSi sagamoZiebo, prokuraturis an sasamarTlo organoebSi gamocxadeba anazRaurdeba saxelmwifo biujetidan, kanonmdeblobiT dadgenili wesiT. 6. SromiTi urTierTobis SeCerebisas dauSvebelia SromiTi xelSekrulebis moSla.

muxli 37. SromiTi urTierTobis Sewyvetis safuZvlebi (27.12.2006. #4198) 1. SromiTi urTierTobis Sewyvetis safuZvlebia: 159

saqarTvelos Sromis kodeqsi

a) SromiTi xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli samuSaos Sesruleba; b) SromiTi xelSekrulebis vadis gasvla; g) erT-erTi mxaris mier SromiTi xelSekrulebis pirobebis darRveva; d) SromiTi xelSekrulebis moSla; e) mxareTa SeTanxmeba; v) sasamarTlo ganaCenis an gadawyvetilebis kanonier ZalaSi Sesvla, romelic samuSaos Sesrulebis SesaZleblobas gamoricxavs; z) Tu SromiTi xelSekrulebiT sxva ram ar aris gaTvaliswinebuli, xangrZlivi Sromisuunaroba _ Tuki Sromisuunarobis vada aRemateba zedized 30 kalendarul dRes, an 6 Tvis ganmavlobaSi saerTo vada aRemateba 50 kalendarul dRes, amasTanave, dasaqmebuls gamoyenebuli aqvs am kodeqsis 21-e muxliT gansazRvruli Svebuleba; T) damsaqmebeli fizikuri piris an dasaqmebulis gardacvaleba; i) damsaqmebeli iuridiuli piris likvidaciis warmoebis dawyeba. 2. SromiTi urTierTobis Sewyveta dauSvebelia dasaqmebulis samxedro sarezervo samsaxurSi gawvevis gamo an/da dasaqmebulis mier samxedro sarezervo samsaxuris gavlis periodSi.

muxli 38. SromiTi xelSekrulebis moSla 1. SromiTi xelSekrulebis moSla SeiZleba erT-erTi mxaris iniciativiT, am muxliT dadgenili wesiT. 2. Tu SromiTi xelSekrulebis moSlis iniciatori dasaqmebulia, igi valdebulia gaafrTxilos damsaqmebeli aranakleb 30 kalendaruli dRiT adre werilobiTi SetyobinebiT, Tu SromiTi xelSekrulebiT sxva ram ar aris gaTvaliswinebuli. 3. SromiTi xelSekrulebis damsaqmeblis iniciativiT moSlis SemTxvevaSi dasaqmebuls miecema aranakleb erTi Tvis Sromis anazRaureba. 4. am muxlis me-2 da me-3 nawilebis moTxovnebi ar vrceldeba erT-erTi mxaris mier SromiTi xelSekrulebiT nakisri valdebulebis Seusruleblobis SemTxvevebze.

muxli 39. arasrulwlovanTan SromiTi xelSekrulebis moSla arasrulwlovnis kanonier warmomadgenels an mzrunvelobis/meurveobis organos ufleba aqvT moiTxovon arasrulwlovanTan SromiTi xelSekrulebis moSla, Tu muSaobis gagrZeleba zians miayenebs arasrulwlovnis sicocxles, janmrTelobas an sxva, mniSvnelovan interesebs. 160

Tavi X. koleqtiuri xelSekruleba

muxli 40. muSaobis uneblie gagrZeleba Tu SromiTi xelSekrulebis vada gavida, magram, samuSaos xasiaTidan gamomdinare, muSaobis dauyovnebliv Sewyveta mniSvnelovan zians gamoiwvevs da safrTxes Seuqmnis adamianis janmrTelobas, dasaqmebuli valdebulia gaagrZelos muSaoba, sanam aseTi viTareba ar dasruldeba, xolo damqiravebeli valdebulia misces mas Sromis anazRaureba.

kari III. koleqtiuri SromiTi urTierToba Tavi X. koleqtiuri xelSekruleba muxli 41. zogadi debulebani 1. koleqtiuri xelSekruleba ideba damsaqmebelsa da or an met dasaqmebuls _ dasaqmebulTa gaerTianebas Soris. 2. koleqtiuri xelSekruleba efuZneba imave principebs, romlebsac individualuri xelSekruleba. 3. koleqtiuri xelSekrulebis dadebis an pirobebis Secvlis dros dauSvebelia saxelmwifo an adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebis Careva. amgvari CareviT dadebuli koleqtiuri xelSekruleba baTilia.

muxli 42. warmomadgenloba 1. koleqtiuri xelSekrulebis dadebis, pirobebis Secvlis, moSlis an dasaqmebulTa uflebebis dacvis mizniT dasaqmebulTa gaerTianeba moqmedebs warmomadgenlebis meSveobiT. 2. warmomadgenlobis dadastureba xdeba werilobiTi mindobilobiT, romelsac xels aweren dainteresebuli dasaqmebulebi da piri, romelsac eniWeba warmomadgenlobis ufleba. 3. warmomadgeneli SeiZleba iyos nebismieri qmedunariani fizikuri piri. 4. warmomadgeneli moqmedebs mxolod im dasaqmebulTa interesebidan gamomdinare, romlebmac mas mianiWes warmomadgenlobis ufleba.

muxli 43. koleqtiuri xelSekruleba 1. koleqtiuri xelSekruleba ideba mxolod werilobiTi formiT. 2. SesaZlebelia dasaqmebulma damsaqmebelTan dados individualuri an/da ramdenime koleqtiuri xelSekruleba. 161

saqarTvelos Sromis kodeqsi

3. xelSekrulebebi, romlebic ideba Tavdapirveli xelSekrulebis Semdeg, iTvleba am xelSekrulebis nawilebad da ganixileba, rogorc erTi xelSekruleba. 4. Tu erT-erTi mxaris iniciativiT gauqmdeba xelSekrulebis romelime nawili, es gamoiwvevs SromiTi urTierTobis Sewyvetas am kodeqsiT dadgenili wesiT. 5. koleqtiuri xelSekrulebis arseboba ar zRudavs damsaqmeblis an dasaqmebulis uflebas, Sewyvitos SromiTi urTierToba, rac ar iwvevs amave xelSekrulebis monawile sxva dasaqmebulebisaTvis SromiTi urTierTobis Sewyvetas. 6. am muxlis me-3 da me-4 nawilebi moqmedebs im SemTxvevaSi, Tu mxareebi ver miaRweven SeTanxmebas an Tu xelSekrulebiT sxva ram ar aris gaTvaliswinebuli.

kari IV. pasuxismgebloba da dava Tavi XI. pasuxismgebloba muxli 44. miyenebuli zianisaTvis materialuri pasuxismgebloba SromiTi urTierTobisas mxaris mier meore mxarisaTvis miyenebuli ziani anazRaurdeba saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT.

muxli 45. werilobiTi xelSekruleba pasuxismgeblobis Sesaxeb 1. werilobiTi xelSekrulebiT SeiZleba ganisazRvros dasaqmebulis individualuri pasuxismgeblobis saxe da farglebi, Tu es gamomdinareobs samuSaos specifikidan. 2. werilobiTi xelSekruleba sruli materialuri pasuxismgeblobis Sesaxeb SeiZleba daidos srulwlovan dasaqmebulTan, romelic axorcielebs misTvis gadacemuli faseulobebis Senaxvas, damuSavebas, gayidvas (gadacemas), gadazidvas an warmoebis procesSi gamoyenebas.

muxli 46. SromiTi xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli SezRudvebi 1. dasaqmebuli da damsaqmebeli SromiTi xelSekrulebiT SeiZleba SeTanxmdnen mxaris uflebaTa SezRudvaze. aseTi SezRudva pirdapir unda gamomdinareobdes mxaris interesebidan, unda iyos gonivruli da am interesebis proporciuli. 2. dasaqmebulis moTxovnis SemTxvevaSi damsaqmebeli valdebulia mas 162

Tavi XII. dava

werilobiTi formiT ganumartos uflebebisa da Tavisuflebebis nebismieri SezRudva. 3. SromiTi xelSekrulebiT SeiZleba dadgindes dasaqmebulis valdebuleba, SromiTi xelSekrulebis pirobebis Sesrulebisas miRebuli codna da kvalifikacia ar gamoiyenos sxva, konkurenti damsaqmeblis sasargeblod. es SezRudva SesaZlebelia gamoyenebul iqnes SromiTi urTierTobis Sewyvetis Semdegac, magram SromiTi urTierTobis Sewyvetidan ara umetes 3 wlis ganmavlobaSi. 4. am muxlis me-3 nawiliT gaTvaliswinebuli SezRudva ar SeiZleba dauwesdes im pirebs, romlebic axorcieleben pedagogiur saqmianobas zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaSi dawyebiT an/da sabazo safexurze. 5. am muxlis moTxovnebis darRveviT miyenebuli ziani anazRaurdeba saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT.

Tavi XII. dava muxli 47. dava 1. dava aris SromiTi urTierTobis dros warmoSobili uTanxmoeba, romlis gadawyvetac Sedis SromiTi xelSekrulebis mxareTa kanonier interesebSi. 2. dava warmoiSoba mxaris mier meore mxarisaTvis gagzavnili werilobiTi SetyobinebiT uTanxmoebis Sesaxeb. 3. SromiT urTierTobaSi davis warmoSobis safuZveli SeiZleba iyos saqarTvelos kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli adamianis uflebebisa da Tavisuflebebis, aseve SromiTi xelSekrulebis an/da Sromis pirobebis darRveva. 4. davis ganxilva SeuZliaT mxolod im pirebs da maT warmomadgenlebs, romelTac uSualod exebaT es dava. 5. davis ganxilva ar iwvevs SromiTi urTierTobis SeCerebas. 6. individualuri davis ganxilva SesaZlebelia SemaTanxmebeli procedurebiT, individualuri molaparakebis gziT an sasamarTlos saSualebiT. 7. koleqtiuri xelSekrulebis monawile dasaqmebuli ar izRudeba, mocemuli davis SemTxvevaSi individualurad daicvas Tavisi uflebebi sxva konkretul sakiTxTan dakavSirebiT. 163

saqarTvelos Sromis kodeqsi

muxli 48. davis ganxilva da gadawyveta 1. dava unda gadawydes mxareTa Soris SemaTanxmebeli procedurebiT. 2. SemaTanxmebeli procedurebis dawyebis Sesaxeb mxare meore mxares ugzavnis werilobiT Setyobinebas, romelSic zustad unda iyos gansazRvruli davis warmoSobis safuZveli da moTxovnebi. 3. meore mxare valdebulia werilobiTi Setyobineba ganixilos da Tavisi gadawyvetileba werilobiT acnobos mxares Setyobinebis miRebidan 10 kalendaruli dRis ganmavlobaSi. 4. warmomadgenlebi an mxareebi iReben werilobiT gadawyvetilebas, romelic xdeba arsebuli SromiTi xelSekrulebis nawili. 5. Tu davis dros SeTanxmeba ver iqna miRweuli 14 kalendaruli dRis ganmavlobaSi, an Tu mxarem Tavi aarida SemaTanxmebel procedurebSi monawileobas, meore mxares ufleba aqvs mimarTos sasamarTlos an arbitraJs. 6. davis dros dauSvebelia davis ganxilvis procesSi mxareTa mier moTxovnis gazrda an davis sagnis Secvla.

muxli 49. gaficva da lokauti 1. gaficva aris davis SemTxvevaSi dasaqmebulis droebiTi nebayoflobiTi uari SromiTi xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli valdebulebebis mTlianad an nawilobriv Sesrulebaze. gaficvaSi monawileobis ufleba ara aqvT saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenil pirebs. 2. lokauti aris davis SemTxvevaSi damsaqmeblis droebiTi nebayoflobiTi uari SromiTi xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli valdebulebebis mTlianad an nawilobriv Sesrulebaze. 3. mxareebi gaficvis an lokautis uflebis gamoyenebamde valdebuli arian moawyon gamafrTxilebeli gaficva an gamafrTxilebeli lokauti. 4. gamafrTxilebeli gaficvis an gamafrTxilebeli lokautis dawyebamde mxareebma aranakleb 3 kalendaruli dRiT adre erTmaneTs werilobiT unda Seatyobinon davis sagnis da warmoSobis safuZvlis, agreTve gaficvis an lokautis drois, adgilisa da xasiaTis Sesaxeb. 5. gamafrTxilebeli gaficvis an gamafrTxilebeli lokautis Semdeg mxareebi valdebuli arian am kodeqsiT dadgenili wesiT kvlav miiRon monawileoba SemaTanxmebel procedurebSi. 6. gaficvis an lokautis ufleba warmoiSoba mxolod gamafrTxilebeli gaficvis an gamafrTxilebeli lokautis Semdeg aranakleb 24 saaTis 164

Tavi XII. dava

da ara umetes 14 kalendaruli dRis ganmavlobaSi. 7. gaficvis an lokautis periodSi mxareebi valdebuli arian ganagrZon SemaTanxmebeli procedurebi. 8. gaficva an lokauti ar SeiZleba gagrZeldes 90 kalendarul dReze met xans. 9. gaficvis an lokautis dros damsaqmebeli ar aris valdebuli, misces dasaqmebuls Sromis anazRaureba. 10. gaficva an lokauti ar aris SromiTi urTierTobis Sewyvetis safuZveli.

muxli 50. gaficvisa da lokautis gadadeba an SeCereba Tu safrTxe emuqreba adamianis sicocxlesa da janmrTelobas, bunebrivi garemos usafrTxoebas an mesame piris sakuTrebas, agreTve sasicocxlo mniSvnelobis samsaxuris saqmianobas, sasamarTlos ufleba aqvs gadados gaficvis an lokautis dawyeba ara umetes 30 dRiT, xolo dawyebuli gaficva an lokauti SeaCeros amave vadiT.

muxli 51. ukanono gaficva da lokauti 1. sagangebo an saomari mdgomareobis dros gaficvis an lokautis ufleba SeiZleba SeizRudos saqarTvelos prezidentis dekretiT. 2. dauSvebelia uSualod samuSao procesis dros gaficvis uflebis gamoyeneba im dasaqmebulTa mier, romelTa saqmianoba dakavSirebulia adamianis sicocxlisa da janmrTelobis usafrTxoebasTan, an Tu teqnologiuri xasiaTidan gamomdinare SeuZlebelia am saqmianobis SeCereba. 3. Tu erT-erTma mxarem Tavi aarida SemaTanxmebel procedurebSi monawileobas da moawyo gaficva an lokauti, aseTi gaficva an lokauti ukanonod CaiTvleba. 4. ukanonod CaiTvleba im dasaqmebulTa gaficva, romlebic SromiTi xelSekrulebis moSlis Sesaxeb informirebuli iyvnen davis warmoSobamde. 5. Tu gaficvis ufleba warmoiSva vadiani SromiTi xelSekrulebis dasrulebamde, gaficva xelSekrulebis vadis gasvlis Semdeg ukanonod CaiTvleba. 6. sasamarTlo iRebs gadawyvetilebas gaficvis an lokautis ukanonod cnobis Sesaxeb, romelic dauyovnebliv ecnobeba mxareebs. sasamarTlo gadawyvetileba gaficvis an lokautis ukanonod cnobis Sesaxeb sruldeba dauyovnebliv. 165

saqarTvelos Sromis kodeqsi

muxli 52. dasaqmebulTa garantiebi 1. dasaqmebulTa monawileoba gaficvaSi ar SeiZleba ganxilul iqnes, rogorc Sromis disciplinis darRveva da SromiTi xelSekrulebis moSlis safuZveli, garda ukanono gaficvis SemTxvevisa. 2. Tu sasamarTlom lokauti ukanonod cno, damsaqmebeli valdebulia aRadginos SromiTi urTierToba dasaqmebulebTan da aunazRauros gacdenili samuSao saaTebi. 3. dasaqmebulebi, romlebic ar monawileobdnen gaficvaSi, magram gaficvis gamo ver asrulebdnen TavianT samuSaos, damsaqmebelma SeiZleba gadaiyvanos sxva samuSaoze an aunazRauros SeCerebis periodi samuSaos saaTobrivi ganakveTis mixedviT. 4. am kodeqsis 49-e muxlis me-6 nawilSi aRniSnuli drois ganmavlobaSi damsaqmebels ar aqvs ufleba, Sewyvitos SromiTi urTierToba gamafrTxilebel gaficvaSi monawile dasaqmebulebTan.

kari V. gardamavali da daskvniTi debulebani Tavi XIII. gardamavali da daskvniTi debulebani muxli 53. kodeqsis gavrceleba arsebul SromiT urTierTobebze es kodeqsi vrceldeba arsebul SromiT urTierTobebze, miuxedavad maTi warmoSobis droisa.

muxli 54. kodeqsis amoqmedebasTan dakavSirebiT gasatarebeli RonisZiebani 1. saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministrom SeimuSaos da daamtkicos: a) orsulobis, mSobiarobisa da bavSvis movlis, aseve axalSobilis Svilad ayvanis gamo Svebulebebis anazRaurebis wesi _ am kodeqsis amoqmedebidan 2 Tvis vadaSi; b) mZime, mavne da saSiSpirobebian samuSaoTa nusxa, agreTve damsaqmeblis xarjiT dasaqmebulis savaldebulo perioduli samedicino Semowmebis SemTxvevaTa CamonaTvali da wesebi _ 2007 wlis 1 ivlisamde; g) sajaro samarTlis iuridiuli piris _ socialuri daxmarebisa da dasaqmebis saxelmwifo saagentos debuleba _ am kodeqsis amoqmedebidan 3 Tvis vadaSi; (amoRebulia 29.12.2006. #4299 saxelmwifo 166

Tavi XIII. gardamavali da daskvniTi debulebani

saqveuwyebo dawesebulebis _ socialuri subsidiebis saagentos debulebis damtkicebidan da warmomadgenlobis uflebamosili piris daniSvnidan) d) dasaqmebis kerZo saagentos saxelmwifo reestris warmoebis wesi _ am kodeqsis amoqmedebidan 6 Tvis vadaSi. dasaqmebis kerZo saagentod iTvleba nebismieri fizikuri an kerZo samarTlis iuridiuli piri, romelic eweva momsaxurebas umuSevris (samuSaos maZieblis) dasaqmebis mizniT. am normis miznebisaTvis umuSevrad (samuSaos maZieblad) CaiTvleba saqarTvelos kanonmdeblobiT gansazRvruli samuSao asakis Sromisunariani an nawilobriv Sromisunariani piri, romelsac ara aqvs samuSao, eZebs mas da mzad aris samuSaos Sesasruleblad;(29.12.2006. #4299) 2. saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis ministris 2006 wlis 15 martis #85/n brZaneba „droebiTi Sromisuunarobis, orsulobisa da mSobiarobis gamo daxmarebis daniSvnisa da gacemis wesis damtkicebis Taobaze“ iuridiul Zalas inarCunebs orsulobisa da mSobiarobis da axalSobilis Svilad ayvanis gamo Svebulebebis anazRaurebis wesis am kodeqsis Sesabamisad damtkicebamde. 3. saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis ministris 2005 wlis 17 ianvris #12/n brZaneba „sajaro samarTlis iuridiuli piris _ socialuri daxmarebisa da dasaqmebis saxelmwifo saagentos debulebis damtkicebis Sesaxeb“ iuridiul Zalas inarCunebs sajaro samarTlis iuridiuli piris _ socialuri daxmarebisa da dasaqmebis saxelmwifo saagentos axali debulebis am kodeqsis Sesabamisad damtkicebamde. (amoRebulia 29.12.2006. #4299 saxelmwifo saqveuwyebo dawesebulebis _ socialuri subsidiebis saagentos debulebis damtkicebidan da warmomadgenlobis uflebamosili piris daniSvnidan) 4. sajaro samarTlis iuridiuli piris _ socialuri daxmarebisa da dasaqmebis saxelmwifo saagentos saxelmwifo kontrols axorcielebs saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministro. (amoRebulia 29.12.2006. #4299 saxelmwifo saqveuwyebo dawesebulebis _ socialuri subsidiebis saagentos debulebis damtkicebidan da warmomadgenlobis uflebamosili piris daniSvnidan) 5. sajaro samarTlis iuridiuli piris _ socialuri daxmarebisa da dasaqmebis saxelmwifo saagentos xelmZRvanels Tanamdebobaze niSnavs da Tanamdebobidan aTavisuflebs saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis ministri. (amoRebulia 29.12.2006. #4299 saxelmwifo saqveuwyebo dawesebulebis _ socialuri subsidiebis saagentos debulebis damtkicebidan da warmomadgenlobis uflebamosili piris daniSvnidan) 167

saqarTvelos Sromis kodeqsi

6. sajaro samarTlis iuridiulma pirma _ socialuri daxmarebisa da dasaqmebis saxelmwifo saagentom uzrunvelyos umuSevarTa Semweobebze mxolod am kodeqsis amoqmedebis dRemde arsebuli davalianebebis dafarva. 7. saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministros daevalos umuSevarTa registraciisa da maTi dasaqmebis xelSemwyobi RonisZiebebis gatarebis wesis damtkiceba. am normis miznebisaTvis umuSevrad miiCneva saqarTvelos kanonmdeblobiT gansazRvruli samuSao asakis Sromisunariani an nawilobriv Sromisunariani piri, romelsac ara aqvs samuSao, eZebs mas da mzad aris samuSaos Sesasruleblad. (amoRebulia 29.12.2006. #4299 saxelmwifo saqveuwyebo dawesebulebis _ socialuri subsidiebis saagentos debulebis damtkicebidan da warmomadgenlobis uflebamosili piris daniSvnidan) 8. saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministros saxelmwifo kontrols daqvemdebarebuli sajaro samarTlis iuridiuli piri _ socialuri daxmarebisa da dasaqmebis saxelmwifo saagento reorganizebul iqnes saxelmwifo saqveuwyebo dawesebulebad _ socialuri subsidiebis saagentod da CaiTvalos aRniSnuli sajaro samarTlis iuridiuli piris _ socialuri daxmarebisa da dasaqmebis saxelmwifo saagentos uflebamonacvled, maT Soris, qonebrivi saxis urTierTobebSi, agreTve CaiTvalos saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministros saxelmwifo kontrols daqvemdebarebuli sajaro samarTlis iuridiuli piris _ saqarTvelos socialuri dazRvevis erTiani saxelmwifo fondis uflebamonacvled saxelmwifo pensiis, saxelmwifo kompensaciis, saxelmwifo akademiuri stipendiis, SromiTi movaleobis Sesrulebisas muSakis janmrTelobisaTvis miyenebuli zianis, orsulobisa da mSobiarobis gamo daxmarebis, saqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamisad gansazRvruli sxvadasxva socialuri kategoriisaTvis fuladi saxis socialuri daxmarebis (SeRavaTis) anazRaurebis nawilSi. (29.12.2006. #4299 amoqmeddes saxelmwifo saqveuwyebo dawesebulebis _ socialuri subsidiebis saagentos debulebis damtkicebidan da warmomadgenlobis uflebamosili piris daniSvnidan)

muxli 55. kodeqsis amoqmedebasTan dakavSirebiT gasauqmebeli nor­ matiuli aqtebi am kodeqsis amoqmedebisTanave Zaladakargulad CaiTvalos: a) 1973 wlis 28 ivnisis „saqarTvelos Sromis kanonTa kodeqsi“; b) 1997 wlis 10 dekembris saqarTvelos kanoni „koleqtiuri xelSek­ rulebisa da SeTanxmebis Sesaxeb“; 168

Tavi XIII. gardamavali da daskvniTi debulebani

g) 1998 wlis 30 oqtombris saqarTvelos kanoni „koleqtiuri SromiTi davis mowesrigebis wesis Sesaxeb“; d) 2001 wlis 28 seqtembris saqarTvelos kanoni „dasaqmebis Sesaxeb“; e) 1990 wlis 22 noembris saqarTvelos respublikis kanoni „arsebuli uqme dReebis gauqmebisa da tradiciulTa aRdgenis Sesaxeb“; v) „saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministros mmarTvelobis sferoSi Semavali saxelmwifo saqveuwyebo dawesebulebis _ Sromis inspeqciis debulebis damtkicebis Sesaxeb“ saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis ministris 2004 wlis 16 noembris #310/n brZaneba; z) am kodeqsiT gansazRvruli gasauqmebeli sakanonmdeblo aqtebis safuZvelze gamocemuli/miRebuli kanonqvemdebare normatiuli aqtebi.

muxli 56. kodeqsis amoqmedeba es kodeqsi amoqmeddes gamoqveynebidan me-15 dRes.

saqarTvelos prezidenti

mixeil saakaSvili

Tbilisi, 2006 wlis 25 maisi. # 3132 - Is

169

Suggest Documents