ﻣﺠﻠﻪ داﻧﺸﻜﺪه ﭘﺰﺷﻜﻲ اﺻﻔﻬﺎن
ﻣﻘﺎﻟﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻲ
ﺳﺎل ﺑﻴﺴﺖ و ﻫﺸﺘﻢ /ﺷﻤﺎره /105اردﻳﺒﻬﺸﺖ 1389
ﺗﺎرﻳﺦ درﻳﺎﻓﺖ88/7/18 :
ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺬﻳﺮش88/10/29 :
ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪاي ﺑﺮوز ﻋﻮارض ﺣﺎد دو داروي ﻓﻤﺎرا و ﻟﺘﺮوﻓﻢ در ﺑﻴﻤﺎران ﻳﺎﺋﺴﻪي ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ ﺳﺮﻃﺎن ﭘﺴﺘﺎن دﻛﺘﺮ ﺳﻴﻤﻴﻦ ﻫﻤﺘﻲ ،1دﻛﺘﺮ اﻣﻴﺪ اﺛﻨﺎﻋﺸﺮي ،2ﻣﺠﺘﺒﻲ اﻛﺒﺮي ،3دﻛﺘﺮ ﻳﻮﺳﻒ ﺟﻮاد زاده
4
ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻘﺪﻣﻪ :ﻣﻬﺎر ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي آروﻣﺎﺗﺎز ،ﻧﻘﺶ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪهاي در ﭘﻴﺶﮔﻴﺮي از ﻋﻮد ﺳﺮﻃﺎن ﭘﺴﺘﺎن دارﻧﺪ .ﻟﺘﺮوزول ﺷﺎﻳﻊﺗﺮﻳﻦ داروي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدهي اﻳـﻦ ﮔـﺮوه در اﻳﺮان اﺳﺖ .داروي ﻟﺘﺮوزول در اﻳﺮان ﺑﺎ دو ﻧﺎم ﺗﺠﺎري ﻓﻤﺎرا و ﻟﺘﺮوﻓﻢ ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻲﮔﺮدد .در اﻳﻦ ﻃﺮح ،ﻣﻴﺰان ﻋـﻮارض ﺣـﺎد اﻳـﻦ دو دارو ﻣـﻮرد ﻣﻘﺎﻳـﺴﻪ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺖ. روشﻫﺎ :ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي اﺧﻴﺮ ،ﻳﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﺑﻮد .ﺗﻌﺪاد 45زن ﻳﺎﺋﺴﻪي ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ ﺳﺮﻃﺎن ﭘﺴﺘﺎن ،ﭘـﺲ از ﺳـﭙﺮي ﻛـﺮدن ﻣﺮاﺣـﻞ ﺟﺮاﺣـﻲ و ﺷﻴﻤﻲ درﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ دو ﮔﺮوه ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻧﺪ؛ ﮔﺮوه اول ﺷﺎﻣﻞ 30ﺑﻴﻤﺎر ﺗﺤﺖ درﻣﺎن ﺑﺎ ﻟﺘﺮوﻓﻢ و ﮔﺮوه دوم ﺷﺎﻣﻞ 15ﺑﻴﻤﺎر ﺗﺤﺖ درﻣﺎن ﺑﺎ ﻓﻤـﺎرا ﺑـﻮد .ﻋـﻮارض ﺷﺎﻳﻊ داروي ﻟﺘﺮوزول در ﺳﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﺪ. ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎ :از ﻣﺠﻤﻮع 19ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ،در 7ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺷﺎﻣﻞ ﺳﺮدرد ،آرﺗﺮاﻟﮋي ،ﻣﻴﺎﻟﮋي ،ﺗﻬﻮع ،ادم اﻧﺪام ﺗﺤﺘﺎﻧﻲ ،ﺧﺴﺘﮕﻲ و ﺳﺮﮔﻴﺠﻪ ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨـﻲدار در ﻓﺮاواﻧﻲ و ﺷﺪت ﻋﻮارض در دو ﮔﺮوه ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮔﺮدﻳﺪ .ﻫﻔﺖ ﻋﺎرﺿﻪي ﻓﻮق ،در ﮔﺮوه ﻟﺘﺮوﻓﻢ از ﻓﺮاواﻧﻲ و ﺷﺪت ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده اﺳﺖ. ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي :ﺗﻔﺎوت در ﻣﻴﺰان ﻋﻮارض ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪه در دو ﮔﺮوه ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ،ﺑﺎ ﺳﻪ دﻟﻴﻞ ﻋﻤﺪه ﺗﻮﺟﻴﻪ ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻔﺎوت در ﻓﺮاﻫﻤﻲ زﻳﺴﺘﻲ دو دارو ،ﺗﻔﺎوت در ﻣﻴﺰان ﻛﺎﻫﺶ اﺳﺘﺮوژن ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻣﺼﺮف دارو و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺣﺠﻢ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻛﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي وارد ﺷﺪه ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ .ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﺷـﻮد ،در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت آﻳﻨﺪه ﻋﻼوه ﺑﺮ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻌﺪاد ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﺑﻴﺸﺘﺮ ،آزﻣﻮن ﻫﻢﺳﻨﮕﻲ زﻳﺴﺘﻲ و ﻣﻴﺰان ﻛﺎﻫﺶ اﺳﺘﺮوژن ﺑﻪ دﻧﺒـﺎل ﻣـﺼﺮف دو دارو ،ﻣـﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد. واژﮔﺎن ﻛﻠﻴﺪي :ﻋﻮارض ﺣﺎد ،ﻓﻤﺎرا ،ﻟﺘﺮوﻓﻢ ،ﻳﺎﺋﺴﮕﻲ ،ﺳﺮﻃﺎن ﭘﺴﺘﺎن.
ﻣﻘﺪﻣﻪ
1/6درﺻﺪ ﻛﺎﻫﺶ ﭘﻴﺪا ﻛﺮده اﺳﺖ .اﻳﻦ ﻛـﺎﻫﺶ ﻣـﺪﻳﻮن
ﺳﺮﻃﺎن ﭘﺴﺘﺎن ،ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺳﺮﻃﺎن رﻳـﻪ ،ﺑﻴـﺸﺘﺮﻳﻦ ﻣـﻮارد
روشﻫﺎي ﺗﺸﺨﻴﺼﻲ دﻗﻴﻖﺗﺮ و ﺑﻬﺒﻮد روشﻫﺎي درﻣﺎﻧﻲ
ﻣﺮگ و ﻣﻴﺮ ﻧﺎﺷﻲ از ﺳﺮﻃﺎن را در زﻧﺎن ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ.
اﺳﺖ ) .(2در اﻳﺮان اﺑـﺘﻼ ﺑـﻪ ﺳـﺮﻃﺎن ﭘـﺴﺘﺎن در ﺣـﺎل
از ﻫﺮ 9زن آﻣﺮﻳﻜـﺎﻳﻲ ،ﻳـﻚ زن در ﻃـﻮل زﻧـﺪﮔﻲ ﺑـﻪ
اﻓﺰاﻳﺶ اﺳﺖ ).(1
ﺳﺮﻃﺎن ﭘﺴﺘﺎن ﻣﺒﺘﻼ ﻣﻲﺷﻮد ) .(1در آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﻴﺰان اﺑـﺘﻼ
ﺑﺴﻴﺎري از رﻳﺴﻚ ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎي اﺑﺘﻼ ﺑﻪ ﺳﺮﻃﺎن ﭘﺴﺘﺎن
ﺑﻪ ﺳﺮﻃﺎن ﭘـﺴﺘﺎن از ﺳـﺎل 1973ﺗـﺎ 1998ﺣـﺪود 40
ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻳﺎ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ ﻃﻮل دورهي ﺗﻤﺎس
درﺻﺪ اﻓﺰاﻳﺶ ﭘﻴﺪا ﻛـﺮده وﻟـﻲ در ﻋـﻴﻦ ﺣـﺎل ،ﻣﻴـﺰان
ﻓﺮد ﺑﺎ ﻫﻮرﻣﻮنﻫﺎي زﻧﺎﻧﻪ )ﺑﻪ وﻳﮋه ﻫﻮرﻣﻮن اﺳﺘﺮوژن( و
ﻣﻮرﺗﺎﻟﻴﺘﻪ ﻧﺎﺷﻲ از اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎري ﺑﻪ ﻃـﻮر ﻣﺘﻮﺳـﻂ ﺳـﺎﻻﻧﻪ
وﺿﻌﻴﺖ رﺳﭙﺘﻮرﻫﺎي ﻫﻮرﻣـﻮﻧﻲ ﺗﻮﻣـﻮر واﺑـﺴﺘﻪ اﺳـﺖ
1اﺳﺘﺎدﻳﺎر ،ﮔﺮوه رادﻳﻮﺗﺮاﭘﻲ -اﻧﻜﻮﻟﻮژي ،داﻧﺸﻜﺪهي ﭘﺰﺷﻜﻲ ،داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ اﺻﻔﻬﺎن ،اﺻﻔﻬﺎن ،اﻳﺮان. 2ﻣﺘﺨﺼﺺ رادﻳﻮﺗﺮاﭘﻲ -اﻧﻜﻮﻟﻮژي ،ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﭘﮋوﻫﺸﻲ درﻣﺎﻧﻲ اﻣﻴﺪ ،اروﻣﻴﻪ ،اﻳﺮان. 3ﻛﺎرﺷﻨﺎس ارﺷﺪ اﭘﻴﺪﻣﻴﻮﻟﻮژي ،ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﭘﮋوﻫﺸﻲ ،داﻧﺸﻜﺪهي ﭘﺰﺷﻜﻲ ،داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ اﺻﻔﻬﺎن ،اﺻﻔﻬﺎن ،اﻳﺮان. 4داﻧﺸﻴﺎر ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي داروﻳﻲ ،ﮔﺮوه ﻓﺎرﻣﺎﺳﻴﻮﺗﻴﻜﺲ ،داﻧﺸﻜﺪهي داروﺳﺎزي ،داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺗﺒﺮﻳﺰ ،ﺗﺒﺮﻳﺰ ،اﻳﺮان. ﻧﻮﻳﺴﻨﺪهي ﻣﺴﺆول :دﻛﺘﺮ ﺳﻴﻤﻴﻦ ﻫﻤﺘﻲ ،اﺳﺘﺎدﻳﺎر ،ﮔﺮوه رادﻳﻮﺗﺮاﭘﻲ -اﻧﻜﻮﻟﻮژي ،داﻧﺸﻜﺪهي ﭘﺰﺷﻜﻲ ،داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ اﺻﻔﻬﺎن ،اﺻﻔﻬﺎن ،اﻳﺮان. E-mail:
[email protected]
78
ﻣﺠﻠﻪ داﻧﺸﻜﺪه ﭘﺰﺷﻜﻲ اﺻﻔﻬﺎن – ﺳﺎل ﺑﻴﺴﺖ و ﻫﺸﺘﻢ /ﺷﻤﺎره /105اردﻳﺒﻬﺸﺖ 1389
www.mui.ac.ir
دﻛﺘﺮ ﺳﻴﻤﻴﻦ ﻫﻤﺘﻲ و ﻫﻤﻜﺎران
ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﻋﻮارض ﺣﺎد ﻓﻤﺎرا و ﻟﺘﺮوﻓﻢ
) .(2وﺿﻌﻴﺖ رﺳـﭙﺘﻮرﻫﺎي ﻫﻮرﻣـﻮﻧﻲ Estrogen ) ER
ﺑﺎ ﺿﺎﻳﻌﻪي ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪي ﻣﻮﺿﻌﻲ و ﻣﺘﺎﺳﺘﺎﺗﻴﻚ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺗـﺮي
(Progesteroneاز
ﻣﺼﺮف ﻣﻬﺎرﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي آروﻣﺎﺗـﺎز ﺑـﺮ ﺗﺎﻣﻮﻛـﺴﻴﻔﻦ ﺗﺄﻳﻴـﺪ
(Receptorو Receptor) PR
ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎي ﭘﻴﺶﮔﻮﻳﻲ ﻛﻨﻨﺪه در ﺳﺮﻃﺎن ﭘﺴﺘﺎن
ﺷﺪه اﺳﺖ ).(3
اﺳــﺖ ﻛــﻪ ﻧــﺸﺎن دﻫﻨــﺪهي اﻫﻤﻴــﺖ ﻓــﺮاوان داروﻫــﺎي
در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي Turlimannو ﻫﻤﻜﺎران ﺑﺎ ﻧﺎم BIG 1-
ﻫﻮرﻣﻮﻧﺎل در درﻣﺎن و ﭘﻴﺶﮔﻴﺮي از ﻋﻮد اﻳـﻦ ﺳـﺮﻃﺎن
،98اﺛــﺮات درﻣــﺎﻧﻲ و ﻋــﻮارض ﻣــﺼﺮف 5ﺳــﺎﻟﻪي
ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ).(1
ﺗﺎﻣﻮﻛﺴﻴﻔﻦ ﺑﺎ 5ﺳﺎل ﻣﺼﺮف ﻟﺘﺮوزول ﻣﻘﺎﻳـﺴﻪ ﮔﺮدﻳـﺪ.
ﺑﺮاي درﻣﺎن ﻫﻮرﻣﻮﻧﺎل ﺳـﺮﻃﺎن ﭘـﺴﺘﺎن ﺑﻴـﺸﺘﺮ از دو
اوﻟﻴﻦ ﻫـﺪف اﻳـﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ،ﻣﻘﺎﻳـﺴﻪ ي DFSو دوﻣـﻴﻦ
ﮔﺮوه داروﻳﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﮔﺮدد .ﮔـﺮوه داروﻳـﻲ SERM
ﻫﺪف آن ،ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺑﻘﺎي ﻛﻠﻲ ،ﺑﻘـﺎي ﻋـﺎري از ﻣﺘﺎﺳـﺘﺎز و
) (Selective estrogen–receptor modulatorﻧﻈﻴــﺮ
Safetyدو دارو ﺑﻮد .ﻟﺘﺮوزول ﺑﻪ ﻃـﻮر ﻣﻌﻨـﻲداري ،در
ﺗﺎﻣﻮﻛﺴﻴﻔﻦ ﻛـﻪ ﻣـﺼﺮف آن در ﺑﻴﻤـﺎران Early Stage
ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺗﺎﻣﻮﻛﺴﻴﻔﻦ ،ﺑﺎﻋـﺚ اﻓـﺰاﻳﺶ ﺑﻘـﺎي ﻋـﺎري از
(ESBC) Breast Cancerﺧﻄــﺮ ﻋــﻮد ﺳــﺎﻻﻧﻪ را 40
ﺑﻴﻤﺎري ،ﻛﺎﻫﺶ ﻋﻮد دور دﺳﺖ و اﻓﺰاﻳﺶ ﻣـﺪت زﻣـﺎن
درﺻﺪ و ﺧﻄـﺮ ﻣـﺮگ ﻧﺎﺷـﻲ از ﺳـﺮﻃﺎن ﭘـﺴﺘﺎن را 35
ﻻزم ﺗــﺎ ﻋــﻮد دور دﺳــﺖ ﮔﺮدﻳــﺪ ،در ﻣﻘﺎﻳــﺴﻪ ﺑــﺎ
درﺻﺪ ﻛﺎﻫﺶ داده اﺳـﺖ ) .(1ﻣـﺼﺮف ﺗﺎﻣﻮﻛـﺴﻴﻔﻦ در
ﺗﺎﻣﻮﻛﺴﻴﻔﻦ ،ﺣﻮادث ﺗﺮوﻣﺒﻮآﻣﺒﻮﻟﻲ و ﺳـﺮﻃﺎن آﻧـﺪوﻣﺘﺮ
دوران ﻳﺎﺋﺴﮕﻲ در زﻧﺎن در 1-2درﺻﺪ ﻣﻮارد ﻫﻤﺮاه ﺑـﺎ
ﻛﻤﺘﺮي اﻳﺠﺎد ﻛﺮد و ﻣﻴﺰان ﻣﺮگ در اﻓـﺮاد درﻣـﺎن ﺷـﺪه
ﻋﻮارض ﺗﺮوﻣﺒﻮآﻣﺒﻮﻟﻴﻚ و در 1درﺻﺪ ﻣـﻮارد ﻣﻮﺟـﺐ
ﺑﺎ ﻟﺘﺮوزول 14درﺻﺪ ﻛﻤﺘﺮ ﺑﻮد ).(4-5
اﺑﺘﻼ ﺑﻪ ﺳﺮﻃﺎن آﻧـﺪوﻣﺘﺮ ﺷـﺪه اﺳـﺖ )(1؛ ﮔـﺮوه دوم،
در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي Deleaو ﻫﻤﻜـﺎران ،ﻟﺘـﺮوزول از ﻧﻈـﺮ
داروﻫـــﺎي ﻣﻬـــﺎر ﻛﻨﻨـــﺪهي آروﻣﺎﺗـــﺎز ﻧـــﺴﻞ ﻗـــﺪﻳﻢ
Cost–effectivenessﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﺗﺎﻣﻮﻛﺴﻴﻔﻦ ﺑﺮﺗﺮي داﺷـﺖ
)آﻣﻴﻨﻮﮔﻠﻮﺗﺘﻤﻴﺪ و ﺗﺴﺘﻮﻻﻛﺘﻮن( و ﻣﻬﺎر ﻛﻨﻨﺪه ﻫﺎي ﻧـﺴﻞ
).(6
ﺟﺪﻳــﺪ ﺷــﺎﻣﻞ Anastrozole ،(Femara) Letrozole
در ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪي Gossو ﻫﻤﻜــﺎران ﻛــﻪ ﻣﻌﺘﺒﺮﺗــﺮﻳﻦ
) (Arimidexو (Aromasin) Exemestaneﻣــﻲﺑﺎﺷــﺪ
ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در ﻣﻮرد اﺛﺮات درﻣﺎﻧﻲ و ﻋـﻮارض
).(3
ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﺼﺮف ﻓﻤﺎرا ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺎ ﻧـﺎم MA-
در ﻛﻞ ،ﭘﺮوﻓﺎﻳﻞ ﺳﻤﻴﺖ و ﻋﻮارض ﻣﻬﺎر ﻛﻨﻨﺪهﻫـﺎي
17زﻳﺮ ﻧﻈﺮ National Cancer Instituteاﻧﺠـﺎم ﺷـﺪه
آروﻣﺎﺗﺎز ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﺎﻣﻮﻛﺴﻴﻔﻦ ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ و اﻳـﻦ
اﺳﺖ ،اﺛﺮات درﻣﺎﻧﻲ و ﻋﻮارض ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﺼﺮف ﻓﻤـﺎرا
ﮔﺮوه داروﻳﻲ ،درﻣـﺎن ﻫﻮرﻣـﻮﻧﻲ اﻧﺘﺨـﺎﺑﻲ در ﻣـﻮاردي
و داروﻧﻤﺎ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل 5ﺳﺎل ﻣﺼﺮف ﺗﺎﻣﻮﻛﺴﻴﻔﻦ در زﻧـﺎن
اﺳــﺖ ﻛـــﻪ ﺑـــﻪ ﻫــﺮ دﻟﻴـــﻞ ،ﻣـــﺼﺮف ﺗﺎﻣﻮﻛـــﺴﻴﻔﻦ
ﻳﺎﺋﺴﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪ .ﺗﻌـﺪاد 5149ﺑﻴﻤـﺎر ﻳﺎﺋـﺴﻪ ،ﭘـﺲ از
ﻛﻨﺘﺮااﻧﺪﻳﻜﺎﺳﻴﻮن ﻧﺴﺒﻲ ﻳﺎ ﻗﻄﻌـﻲ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ) .(1در
ﻣﺼﺮف ﺗﺎﻣﻮﻛﺴﻴﻔﻦ ﺑﺎ ﻣﺪت زﻣﺎن ﻣﺘﻮﺳﻂ 5ﺳـﺎل ،وارد
اداﻣﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺪادي از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻧﺠﺎم ﺷـﺪه در اﻳـﻦ زﻣﻴﻨـﻪ
ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﺪه ،ﺑﻪ دو ﮔﺮوه ﺑﺰرگ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻧﺪ .ﮔﺮوه اول
اﺷﺎره ﻣﻲﮔﺮدد.
ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد ﻧﻤﻮﻧﻪ ي 2577ﺑﻴﻤﺎر ،ﺗﺤﺖ درﻣﺎن ﺑـﺎ ﻓﻤـﺎرا و
در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪاي ﺑـﺮ روي ﺑﻴﻤـﺎران HER 2+و ﻧﻴـﺰ در
ﮔﺮوه دوم ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد ﻧﻤﻮﻧﻪي 2572ﻣﻮرد ،ﺗﺤﺖ درﻣﺎن ﺑﺎ
ﺑﻴﻤﺎران ER+و ،PR-ﻣﺼﺮف ﻣﻬﺎرﻛﻨﻨـﺪهﻫـﺎي آروﻣﺎﺗـﺎز
داروﻧﻤﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ .ﻋﻮارض ﺣﺎد ﻣﺼﺮف داروي ﻓﻤﺎرا
ﺑﺮ ﺗﺎﻣﻮﻛﺴﻴﻔﻦ ﺑﺮﺗﺮي دارد ) .(1ﺑـﻪ ﻋـﻼوه ،در ﺑﻴﻤـﺎران
در ﮔﺮوه اول ﺑﻪ دﻗﺖ ﺑﺮرﺳـﻲ و ﻓﺮاواﻧـﻲ ﻫـﺮ ﻋﺎرﺿـﻪ
ﻣﺠﻠﻪ داﻧﺸﻜﺪه ﭘﺰﺷﻜﻲ اﺻﻔﻬﺎن – ﺳﺎل ﺑﻴﺴﺖ و ﻫﺸﺘﻢ /ﺷﻤﺎره /105اردﻳﺒﻬﺸﺖ 1389
www.mui.ac.ir
79
دﻛﺘﺮ ﺳﻴﻤﻴﻦ ﻫﻤﺘﻲ و ﻫﻤﻜﺎران
ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﻋﻮارض ﺣﺎد ﻓﻤﺎرا و ﻟﺘﺮوﻓﻢ
ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﻴﺎن ﮔﺮدﻳﺪ .ﺑﺮ اﺳﺎس اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ،ﺷـﺎﻳﻊﺗـﺮﻳﻦ
ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻲﮔﺮدد .ﭘﻴﺸﺘﺮ اﺷﺎره ﺷﺪ ﻛﻪ در ﻣﻮرد ﻓﺮاواﻧﻲ و
ﻋﻮارض ﺷﺎﻣﻞ ﻓﻼﺷﻴﻨﮓ ،اﺣـﺴﺎس ﺧـﺴﺘﮕﻲ ،ﺳـﺮدرد،
ﺷــﺪت ﻋــﻮارض ﻓﻤــﺎرا ﻣﻄﺎﻟﻌــﺎت ﻣﺘﻌــﺪدي در ﻣﺮاﻛــﺰ
ادم و ﺳﺮﮔﻴﺠﻪ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن اﺳـﻬﺎل ،ﻳﺒﻮﺳـﺖ ،ﺗﻬـﻮع،
ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ ﻣﻌﺘﺒﺮ دﻧﻴـﺎ ﺑـﻪ اﻧﺠـﺎم رﺳـﻴﺪه اﺳـﺖ؛ ﻟـﻴﻜﻦ،
ﭘﺮﻓﺸﺎري ﺧﻮن ،ﻫـﺎﻳﭙﺮ ﻛﻠـﺴﺘﺮوﻟﻤﻲ ،درد ﻣﻔﺎﺻـﻞ ،درد
ﻋﻮارض ﻣﺼﺮف ﻗﺮص ﻟﺘـﺮوﻓﻢ ،ﻛـﻪ ﺣـﺪود ﺳـﻪ ﺳـﺎل
اﺳﺘﺨﻮان ،ﻣﻴﺎﻟﮋي و ﺳﺮﻓﻪ ﺑﻮد ).(7-8
اﺳﺖ در ﺳﻴﺴﺘﻢ داروﻳﻲ ﻛﺸﻮر در ﺣﺎل ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ،
در ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪي ﻣــﺮوري ﻛــﻪ ﺗﻮﺳــﻂ Granaاﻧﺠــﺎم
ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﺟﺪي ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳـﺖ .ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ
ﮔﺮدﻳﺪ ،ﻓﺮاواﻧﻲ و ﺷﺪت ﻋﻮارض اﻳﺠـﺎد ﺷـﺪه ﺗﻮﺳـﻂ
ﺳﻬﻢ ﺑﺎﻻي ﻟﺘﺮوﻓﻢ در درﻣﺎن ﺑﻴﻤﺎران ﻣﺒـﺘﻼ ﺑـﻪ ﺳـﺮﻃﺎن
داروي ﻓﻤﺎرا ﺑﺎ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪي MA-17ﻗﺎﺑـﻞ ﻣﻘﺎﻳـﺴﻪ
ﭘﺴﺘﺎن ،ﻫﺪف ﻛﻠﻲ اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﺑﺮوز ﻋـﻮارض
ﺑﻮد ).(9
ﺣــﺎد ﻧﺎﺷــﻲ از ﻣــﺼﺮف داروﻫــﺎي ﻟﺘــﺮوﻓﻢ و ﻓﻤــﺎرا در
در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي Bozdarو ﻫﻤﻜـﺎران ،ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﻧـﺎﻣﻄﻠﻮب
ﺑﻴﻤﺎران ﻳﺎﺋﺴﻪي ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ ﺳﺮﻃﺎن ﭘﺴﺘﺎن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔﺮدﻳﺪ.
ﻓﻤﺎرا روي ﭘﺮوﻓﺎﻳـﻞ ﻟﻴﭙﻴـﺪﻫﺎي ﺳـﺮم ﻣـﺸﺎﻫﺪه ﮔﺮدﻳـﺪ روشﻫﺎ
).(10 در ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪي Jacksonو ﻫﻤﻜــﺎران ،ﻛــﻪ ﺟﻬــﺖ
اﻳــﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪ ﻳــﻚ ﻛﺎرآزﻣــﺎﻳﻲ ﺑــﺎﻟﻴﻨﻲ )(Clinical trial
ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻴﺰان و ﺷﺪت ﻋﻮارض ﻣﻬﺎرﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي آروﻣﺎﺗﺎز
آﻳﻨﺪهﻧﮕﺮ ﺑﻮد .از ﺑﻴﻤﺎران ﻳﺎﺋﺴﻪي ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ ﺳـﺮﻃﺎن ﭘـﺴﺘﺎن
اﻧﺠﺎم ﮔﺮدﻳﺪ ،در ﻛﻞ ﻣﻴﺰان ﻋﻮارض اﻳﻦ ﮔـﺮوه داروﻳـﻲ
ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎرﺳـﺘﺎن ﺳﻴﺪاﻟـﺸﻬﺪاي )ع( اﺻـﻔﻬﺎن،
ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻮد و اﻏﻠﺐ ،ﻋـﻮارض ﻣـﺸﺎﻫﺪه ﺷـﺪه از ﺷـﺪت
ﻛﻪ واﺟﺪ ﺷﺮاﻳﻂ ورود ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ و ﻓﺎﻗـﺪ ﺷـﺮاﻳﻂ ﻋـﺪم
ﻛﻤﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد .ﻋﻮارض ﺑﺎ ﺷﺪت ﺑﺎﻻ ،ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑـﻪ
ورود ﺑﻮدﻧﺪ ،ﺟﻬﺖ اداﻣﻪي ﻛﺎر اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدﻳﺪ.
ﻗﻄﻊ دارو ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ،در ﻣﻮارد ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻤﻲ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪ
ﺷﺮاﻳﻂ ورود ﺑﻴﻤـﺎران ﺑـﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ،اﺑـﺘﻼ ﺑـﻪ ﺳـﺮﻃﺎن ﭘﺴﺘﺎن ﭘﺲ از ﻳﺎﺋﺴﮕﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ در ﺑﺮرﺳﻲ ﻫﻴﺴﺘﻮﻟﻮژي ﺑـﻪ
).(11 در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي Wintersو ﻫﻤﻜﺎران ﻣـﺸﺎﻫﺪه ﮔﺮدﻳـﺪ
اﺛﺒﺎت رﺳﻴﺪه ﺑﺎﺷﺪ ،ﺗﻮﻣﻮر در ﺑﺮرﺳﻲ اﻳﻤﻮﻧﻮﻫﻴـﺴﺘﻮﺷﻴﻤﻲ
ﻛﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻬﺎرﻛﻨﻨﺪهﻫـﺎي آروﻣﺎﺗـﺎز ،ﺑﺎﻋـﺚ ﻛـﺎﻫﺶ
از ﻧﻈﺮ ﮔﻴﺮﻧﺪهي اﺳﺘﺮوژن ،ﭘﺮوژﺳﺘﺮون و ﻳﺎ ﻫﺮ دو ﻣﺜﺒﺖ
ﭼﺸﻤﮕﻴﺮ اﺳﺘﺮوژن ﺑﺎﻓﺖ ﻧﺮم ،ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻋـﻀﻠﻪ ،ﻣـﻲﺷـﻮد.
ﺑﻮده ،ﺑﻴﻤﺎر Performance Statusﺑﻴﻦ ﺻﻔﺮ ﺗـﺎ 2داﺷـﺘﻪ
ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮع ،ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد درد اﺳـﺘﺨﻮاﻧﻲ -ﻋـﻀﻼﻧﻲ
ﺑﺎﺷﺪ و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ،ﻣﻴﺰان ﻃﻮل ﻋﻤﺮ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷـﺪه ﺑـﺮاي
در 25-30درﺻﺪ ﻣﻮارد ﻣﻲﺷﻮد ).(12
وي ﺑﺎﻻي 5ﺳﺎل ﺑﺎﺷﺪ؛ زﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ وﺿـﻌﻴﺖ رﺳـﭙﺘﻮرﻫﺎي
ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﮕﺎه وﻳﮋهي درﻣـﺎﻧﻲ و ﭘﺮوﻓﻴﻼﻛﺘﻴـﻚ
ﻫﻮرﻣﻮﻧﻲ آنﻫﺎ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﻧﻴﺰ وارد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﺪﻧﺪ .ﺗﻨﻬـﺎ
ﻣﻬﺎرﻛﻨﻨﺪهﻫـﺎي آروﻣﺎﺗـﺎز در درﻣـﺎن ﺳـﺮﻃﺎن ﭘـﺴﺘﺎن و
ﺷﺮط ﻋﺪم ورود ﺑﻴﻤﺎران ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ،وﺟﻮد ﺳﺎﺑﻘﻪي ﻣﺜﺒﺖ
اﺳﺘﻔﺎده روز اﻓـﺰون از اﻳـﻦ ﮔـﺮوه داروﻳـﻲ ،ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ
ﺣــﺴﺎﺳﻴﺖ ﺑــﻪ ﻟﺘــﺮوزول ﻳــﺎ ﻳﻜــﻲ از داروﻫــﺎي ﮔــﺮوه
ﻋﻮارض ﺟﺎﻧﺒﻲ آن اﻣﺮي ﻣﻬﻢ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷـﻮد .ﻟﺘـﺮوزول
ﻣﻬﺎرﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي آروﻣﺎﺗﺎز ﺑﻮد.
ﻓﺮاوانﺗﺮﻳﻦ داروي ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده اﻳـﻦ ﮔـﺮوه در اﻳـﺮان
ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﺮوج ﺑﻴﻤﺎران از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ،ﺷﺎﻣﻞ ﻋﻮد ﺑﻴﻤـﺎري
اﺳﺖ ﻛـﻪ ﺑـﺎ دو ﻧـﺎم ﺗﺠـﺎري ﻓﻤـﺎرا )ﺳـﺎﺧﺖ ﺷـﺮﻛﺖ
در ﺣﻴﻦ درﻣﺎن و اﻳﺠﺎد ﻋـﻮارض ﺟـﺎﻧﺒﻲ ﺷـﺪﻳﺪ و ﻏﻴـﺮ
ﻧﻮارﺗﻴﺲ( و ﻟﺘﺮوﻓﻢ )ﺳﺎﺧﺖ ﺷـﺮﻛﺖ اﻳـﺮان ﻫﻮرﻣـﻮن(
ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﺼﺮف دارو ﺑﻮد.
80
ﻣﺠﻠﻪ داﻧﺸﻜﺪه ﭘﺰﺷﻜﻲ اﺻﻔﻬﺎن – ﺳﺎل ﺑﻴﺴﺖ و ﻫﺸﺘﻢ /ﺷﻤﺎره /105اردﻳﺒﻬﺸﺖ 1389
www.mui.ac.ir
دﻛﺘﺮ ﺳﻴﻤﻴﻦ ﻫﻤﺘﻲ و ﻫﻤﻜﺎران
ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﻋﻮارض ﺣﺎد ﻓﻤﺎرا و ﻟﺘﺮوﻓﻢ
از ﺑﻴﻤﺎران ﻳﺎﺋﺴﻪي ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ ﺳـﺮﻃﺎن ﭘـﺴﺘﺎن ،ﻣﺮاﺟﻌـﻪ
ﻧﺪارد وﻟﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﻛـﻪ ﻣﺠﺮﻳـﺎن ﻃـﺮح ،ﻗـﺼﺪ
ﻛﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺳﻴﺪاﻟﺸﻬﺪاي )ع( اﺻـﻔﻬﺎن از ﻣﻬﺮﻣـﺎه
ﺑﺮرﺳﻲ اﺛﺮات درﻣﺎﻧﻲ اﻳـﻦ دو دارو در آﻳﻨـﺪه را ﻧﻴـﺰ ﻣـﺪ
86ﻟﻐﺎﻳﺖ آذرﻣـﺎه 87در ﻣﺠﻤـﻮع 45ﺑﻴﻤـﺎر ،ﻛـﻪ ﺣـﺎﺋﺰ
ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻨﺪ ،اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻴﺰ ﺟﻤﻊآوري ﮔﺮدﻳﺪ.
ﺷﺮاﻳﻂ ورود و ﻓﺎﻗﺪ ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﺪم ورود ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ،
19ﻋﺎرﺿﻪي ﺟﺎﻧﺒﻲ ﺷﺎﻳﻊ ﺣﺎﺻﻞ از ﻣـﺼﺮف داروي
وارد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﺪﻧﺪ .در اﺑﺘﺪا ﺳﻌﻲ ﺷﺪ ﻣﻨﺒﻊ ﻣـﺎﻟﻲ ﻣﻨﺎﺳـﺐ
ﻟﺘﺮوزول ،ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺘﻮن ﻣﻮﺟﻮد در اﻳـﻦ زﻣﻴﻨـﻪ ،ﻛـﻪ در
ﺟﻬﺖ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي داروﻳـﻲ ﺑﻴﻤـﺎران ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﺗـﺄﻣﻴﻦ
ﺑﺤﺚ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺗﻮﺿـﻴﺢ داده ﺷـﺪ ،ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان
ﮔﺮدد ،وﻟﻲ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻋﺪم اﻣﻜﺎن ﺗﺤﻘﻖ اﻳﻦ ﻣـﻮرد
ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮدﻳﺪ .اﻳﻦ 19ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑـﻪ
ﺑﺮاي ﻣﺠﺮﻳﺎن ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ،ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻴﻤﺎران ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻪ دو ﮔـﺮوه
ﺗﺮﺗﻴــﺐ ﺷــﺎﻣﻞ ﺧــﺴﺘﮕﻲ ،ﮔﺮﮔﺮﻓﺘﮕﻲ،ﺗﻬــﻮع ،اﺳــﺘﻔﺮاغ،
ﻣﺠﺰاي ﺗﺤﺖ درﻣﺎن ﺑﺎ ﻟﺘﺮوﻓﻢ ﻳﺎ ﻓﻤـﺎرا ،ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﺎ ﻧﻈـﺮ و
اﺳــﻬﺎل ،ﻳﺒﻮﺳــﺖ ،ﺳــﺮدرد ،ﺳــﺮﮔﻴﺠﻪ ،درد ﻣﻔﺎﺻــﻞ و
اﺧﺘﻴﺎر ﺑﻴﻤـﺎران و ﺑﻌـﺪ از اﻃـﻼع رﺳـﺎﻧﻲ ﻛﺎﻣـﻞ ﺗﻮﺳـﻂ
اﺳﺘﺨﻮان ،درد ﻋﻀﻼﻧﻲ ،ﺳﺮﻓﻪ ،ﺗﻨﮕﻲ ﻧﻔﺲ ،ﻣﻴـﺰان وزن،
ﻣﺠﺮﻳﺎن ﻃﺮح در ﻣﻮرد ﺗﻔﺎوت ﻗﻴﻤـﺖ ﻓـﺎﺣﺶ دو دارو و
ادم اﻧﺪام ﺗﺤﺘﺎﻧﻲ ،ﻣﻴﺰان ﻓﺸﺎر ﺧـﻮن ﺳﻴـﺴﺘﻮﻟﻴﻚ ،ﻣﻴـﺰان
ﻋﻠﺖ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ،اﻧﺠﺎم ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ.
ﻓﺸﺎر ﺧﻮن دﻳﺎﺳﺘﻮﻟﻴﻚ ،ﻣﻴﺰان LDLﺧﻮن ،ﻣﻴـﺰان HDL
از ﻛــﻞ 45ﻧﻤﻮﻧــﻪي ﻣــﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪ 30 ،ﻧﻤﻮﻧــﻪ وارد
ﺧﻮن و ﻣﻴﺰان ﺗﺮيﮔﻠﻴﺴﺮﻳﺪ ﺧﻮن ﺑﻮد.
ﮔﺮوه ﻟﺘﺮوﻓﻢ و 15ﻧﻤﻮﻧﻪي دﻳﮕﺮ وارد ﮔﺮوه ﻓﻤﺎرا ﺷﺪﻧﺪ.
ﻫﺮ ﻛﺪام از ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﻓﻮق ،در ﺳﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﺷـﺎﻣﻞ ﻗﺒـﻞ
ﺑﻴﻤﺎران ﮔﺮوه اول ﺗﺤـﺖ درﻣـﺎن روزاﻧـﻪ 2/5ﻣﻴﻠـﻲﮔـﺮم
از ﺷﺮوع درﻣﺎن )ﻧﻮﺑـﺖ اول( ،ﻳـﻚ ﻣـﺎه ﭘـﺲ از ﺷـﺮوع
ﻗﺮص ﻟﺘﺮوﻓﻢ ﺧﻮراﻛﻲ و ﺑﻴﻤﺎران ﮔﺮوه دوم ﺗﺤﺖ درﻣﺎن
ﻣﺼﺮف )ﻧﻮﺑﺖ دوم( و ﺳﻪ ﻣـﺎه ﭘـﺲ از ﺷـﺮوع ﻣـﺼﺮف
روزاﻧــﻪ 2/5ﻣﻴﻠــﻲﮔــﺮم ﻗــﺮص ﻓﻤــﺎراي ﺧــﻮراﻛﻲ ﻗــﺮار
دارو )ﻧﻮﺑﺖ ﺳﻮم( ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ ﻣﻌﺎﻳﻨـﻪﮔـﺮ ﻣـﻮرد ارزﻳـﺎﺑﻲ
ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ.
ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ .در اﺑﺘﺪا ،ﻗﺒﻞ از ﺗﺠـﻮﻳﺰ دارو ﻛﻠﻴـﻪي ﻣﺘﻐﻴﺮﻫـﺎ
ﺟﻬـــﺖ ﺟﻤـــﻊآوري اﻃﻼﻋـــﺎت ﻣـــﻮرد ﻧﻈـــﺮ ،از
ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻌﺎﻳﻨﻪﮔﺮ ﻣﻮرد ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ و ﭘﺮﺳﺶ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﭘـﺲ
ﭼﻚﻟﻴﺴﺖﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻳﺎﻓﺘﻪاي اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ ﻛـﻪ در اﻳـﻦ
از ﺗﻜﻤﻴــﻞ اﻃﻼﻋــﺎت ﻧﻮﺑــﺖ اول ،ﺟﻬــﺖ ﺑﻴﻤــﺎران داروي
ﭼﻚﻟﻴﺴﺖﻫﺎ ،ﻋﻼوه ﺑﺮ 19ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺻـﻠﻲ ﻣـﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ،
ﻓﻤﺎرا ﻳﺎ ﻟﺘﺮوﻓﻢ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻈﺮ ﺧﻮد ﺑﻴﻤـﺎر ﺗﺠـﻮﻳﺰ ﮔﺮدﻳـﺪ.
اﻃﻼﻋــﺎت دﻳﮕــﺮي ﺷــﺎﻣﻞ ﺳــﻦ ﺑﻴﻤــﺎر در زﻣــﺎن ﺷــﺮوع
ﻫﻴﭻ ﻛﺪام از ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ،ﺣﺎﺋﺰ ﺷﺮاﻳﻂ ﺧـﺮوج
ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ،ﻃﻮل ﻣﺪت ﻳﺎﺋﺴﮕﻲ ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ،ﺳـﺎﻳﺰ
از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﺒﻮدﻧﺪ .ﺟﻬﺖ ارزﻳﺎﺑﻲ ﺷﺪت ﻋﻮارض ﺧـﺴﺘﮕﻲ،
ﺗﻮﻣﻮر در زﻣﺎن ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺑﻴﻤـﺎري ،ﺗﻌـﺪاد ﻏـﺪد ﻟﻨﻔـﺎوي
ﻓﻼﺷـــﻴﻨﮓ ،ﺳـــﺮدرد ،درد ﻣﻔﺎﺻـــﻞ و اﺳـــﺘﺨﻮان و درد
آﮔــﺰﻳﻼري ﻣﺜﺒــﺖ در زﻣــﺎن ﺗــﺸﺨﻴﺺ ،وﺟــﻮد ﻣﺘﺎﺳــﺘﺎز
ﻋﻀﻼﻧﻲ ،روش ﻧﻤﺮه دﻫﻲ ﺻـﻔﺮ ﺗـﺎ ده اﻧﺘﺨـﺎب ﮔﺮدﻳـﺪ؛
ﻫــﻢزﻣــﺎن در زﻣــﺎن ﺗــﺸﺨﻴﺺ و ﻃــﻮل ﻣــﺪت ﻣــﺼﺮف
ﺟﻬﺖ ارزﻳﺎﺑﻲ ﺷﺪت ﺗﻬﻮع ،اﺳـﻬﺎل و اﺳـﺘﻔﺮاغ از ﺳﻴـﺴﺘﻢ
ﺗﺎﻣﻮﻛﺴﻴﻔﻦ ﻗﺒﻠﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﺎل و ﺳﻄﺢ درآﻣـﺪ ﺧـﺎﻧﻮار،
ﮔﺮﻳــﺪﻳﻨﮓ National Cancer Instituteاﺳــﺘﻔﺎده ﺷــﺪ؛
ﺑﺮاي ﻛﻠﻴﻪي ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﮔﺮدﻳﺪ .ﺳـﺎﻳﺰ
ﺟﻬﺖ ارزﻳﺎﺑﻲ ﺷﺪت ﺗﻨﮕـﻲ ﻧﻔـﺲ و ادم اﻧـﺪام ﺗﺤﺘـﺎﻧﻲ از
ﺗﻮﻣﻮر و ﺗﻌﺪاد ﻏﺪد ﻟﻨﻔـﺎوي ﻣﺜﺒـﺖ در زﻣـﺎن ﺗـﺸﺨﻴﺺ،
ﺳﻴﺴﺘﻢ ﮔﺮﻳﺪﻳﻨﮓ اﺷﺎره ﺷﺪه ﺗﻮﺳـﻂ Seidelو ﻫﻤﻜـﺎران
ﺗﺄﺛﻴﺮي در اﻳﺠﺎد و ﺷﺪت ﻋﻮارض ﻧﺎﺷﻲ از ﻣـﺼﺮف دارو
) (13اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدﻳﺪ؛ و درﻧﻬﺎﻳـﺖ ،ﺟﻬـﺖ ارزﻳـﺎﺑﻲ ﻣﺘﻐﻴـﺮ
ﻣﺠﻠﻪ داﻧﺸﻜﺪه ﭘﺰﺷﻜﻲ اﺻﻔﻬﺎن – ﺳﺎل ﺑﻴﺴﺖ و ﻫﺸﺘﻢ /ﺷﻤﺎره /105اردﻳﺒﻬﺸﺖ 1389
www.mui.ac.ir
81
دﻛﺘﺮ ﺳﻴﻤﻴﻦ ﻫﻤﺘﻲ و ﻫﻤﻜﺎران
ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﻋﻮارض ﺣﺎد ﻓﻤﺎرا و ﻟﺘﺮوﻓﻢ
ﻣﻴﺰان وزن از واﺣﺪ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ،ﺟﻬﺖ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻴـﺰان ﻓـﺸﺎر
ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از ﻫﺮ دو ﮔﺮوه ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ،در ﺟـﺪول
ﺧﻮن از واﺣﺪ mmHgو ﺟﻬﺖ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻴـﺰان ﻛﻠـﺴﺘﺮول
3و 4ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻴﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﺟـﺪول ﺷـﻤﺎرهي ،2در ﻣـﻮرد ﺳـﻄﺢ
) HDLو (LDLو ﺗﺮيﮔﻠﻴﺴﻴﺮﻳﺪ ﺧـﻮن از واﺣـﺪ mg/dl
درآﻣــﺪ ﺧــﺎﻧﻮار در دو ﮔــﺮوه ﻓﻤــﺎرا و ﻟﺘــﺮوﻓﻢ ﺗﻔــﺎوت
اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ. ﻗﺒــﻞ از آﻧــﺎﻟﻴﺰ 19ﻣﺘﻐﻴــﺮ اﺻــﻠﻲ در دو ﮔــﺮوه ﻣــﻮرد
ﻣﻌﻨﻲدار ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪ ).(P = 0/01
ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ 7 ،ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﻓﺮﻋﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﺳﺎﻳﺰ ﺗﻮﻣـﻮر ،ﺗﻌـﺪاد ﻏـﺪد
از ﻧﻈﺮ ﺳﺎﻳﺰ ﺗﻮﻣﻮر در زﻣﺎن ﺗـﺸﺨﻴﺺ ﻧﻴـﺰ ﺗﻔـﺎوت
ﻟﻨﻔﺎوي ﻣﺜﺒﺖ آﮔﺰﻳﻼري و وﺟـﻮد ﻣﺘﺎﺳـﺘﺎز ﻫـﻢزﻣـﺎن در
ﻣﻌﻨﻲداري ﺑـﻴﻦ دو ﮔـﺮوه ﻣـﺸﺎﻫﺪه ﺷـﺪ ).(P < 0/05
زﻣﺎن ﺗﺸﺨﻴﺺ ،ﺑـﻪ ﻋـﻼوهي ﺳـﻦ ﺑﻴﻤـﺎر ،ﻣـﺪت زﻣـﺎن
ﺳﺎﻳﺰ ﺗﻮﻣﻮر در زﻣـﺎن ﺗـﺸﺨﻴﺺ ،ﻳﻜـﻲ از ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫـﺎي
ﻣﺼﺮف ﻗﺒﻠﻲ ﺗﺎﻣﻮﻛـﺴﻴﻔﻦ ،ﺳـﻄﺢ درآﻣـﺪ ﺧـﺎﻧﻮاده )ﻛـﻢ
ﭘﺮوﮔﻨﻮﺳﺘﻴﻚ ﻣﻬﻢ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑـﻪ درﻣـﺎن اﺳـﺖ وﻟـﻲ در
درآﻣﺪ و درآﻣﺪ ﺑﺎﻻ( و ﻃﻮل ﻣﺪت ﻳﺎﺋﺴﮕﻲ در زﻣﺎن آﻏﺎز
اﻳﺠﺎد ﻋﻮارض ﺣﺎد و ﺗﺤـﺖ ﺣـﺎد ﻧﺎﺷـﻲ از درﻣـﺎن ﺑـﺎ
ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ در دو ﮔﺮوه ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳـﻲ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓـﺖ .دادهﻫـﺎ
ﻣﻬﺎرﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي آروﻣﺎﺗﺎز ﻓـﺎﻛﺘﻮر ﺗﺄﺛﻴﺮﮔـﺬاري ﻣﺤـﺴﻮب
ﺗﻮﺳـﻂ ﻧـﺮماﻓـﺰار version 13, SPSS Inc, ) SPSS13
ﻧﻤﻲﺷﻮد؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﺠﺮﻳﺎن ،وﺟﻮد ﺗﻔﺎوت آﻣﺎري
(Chicago, ILآﻧﺎﻟﻴﺰ ﺷﺪ و ﺳﻄﺢ ﻣﻌﻨﻲداري ﺑﻪ ﺻـﻮرت
ﻣﻌﻨﻲدار از ﻧﻈﺮ ﺳﺎﻳﺰ ﺗﻮﻣﻮر در دو ﮔﺮوه ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ،
P < 0/05ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮔﺮدﻳﺪ.
ﺗﺄﺛﻴﺮي ﺑﺮ ﻧﺘﺎﻳﺞ اﺻﻠﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﺪارد. ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ،از ﻣﺠﻤﻮع 19ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣـﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﺑـﻪ
ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎ
ﻋﻨﻮان ﻋﻮارض ﺷﺎﻳﻊ ﻧﺎﺷﻲ از داروي ﻟﺘﺮوزول ،ﺗﻨﻬـﺎ در
اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣـﺪه در دو ﮔـﺮوه ﺗﺤـﺖ درﻣـﺎن ﺑـﺎ
ﻣﻮرد 7ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺷﺎﻣﻞ ﺳﺮدرد ،درد ﻣﻔﺎﺻﻞ ،درد ﻋﻀﻼﻧﻲ،
ﻓﻤﺎرا ) 15ﺑﻴﻤﺎر( و ﺗﺤﺖ درﻣﺎن ﺑﺎ ﻟﺘﺮوﻓﻢ ) 30ﺑﻴﻤﺎر( ،ﺑﻪ
ﺗﻬﻮع ،ادم اﻧﺪام ﺗﺤﺘﺎﻧﻲ ،ﺧـﺴﺘﮕﻲ و ﺳـﺮﮔﻴﺠﻪ ،ﺗﻔـﺎوت
ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ در ﺟﺪاول ﺷﻤﺎرهي 1و 2ﺑﻴﺎن ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ.
ﻣﻌﻨﻲدار در آﻧﺎﻟﻴﺰ اﻃﻼﻋﺎت دو ﮔـﺮوه ﻓﻤـﺎرا و ﻟﺘـﺮوﻓﻢ
ﺟﻬﺖ ﺑﺮرﺳﻲ ﻋﻮارض ﺟﺎﻧﺒﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﺼﺮف دارو
ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮔﺮدﻳﺪ .اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻓﺰاﻳﺶ ﻓﺮاواﻧـﻲ
در دو ﮔﺮوه ﻓﻤﺎرا و ﻟﺘـﺮوﻓﻢ و ﻣﻘﺎﻳـﺴﻪي آﻣـﺎري اﻳـﻦ
و ﺷﺪت اﻳﻦ 7ﻋﺎرﺿﻪ در ﮔﺮوه ﻟﺘﺮوﻓﻢ ﺑﻮد و ﻫﻴﭽﻜﺪام
ﻋﻮارض در دو ﮔﺮوه ،ﺑﺎ اﺳـﺘﻨﺎد ﺑـﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪي Gossو
از ﻋﻮارض ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ در ﮔﺮوه ﻓﻤﺎرا ﺑـﺎ ﻓﺮاواﻧـﻲ ﻳـﺎ
ﻫﻤﻜﺎران ،ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي (7) MA-17در ﻣﺠﻤـﻮع 19
ﺷﺪت ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻫﻤﺮاه ﻧﺒﻮد.
ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ .آﻧﺎﻟﻴﺰ آﻣـﺎري اﻃﻼﻋـﺎت ﺟﺪول .1ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﺑﺮرﺳﻲ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي زﻣﻴﻨﻪاي ﻛﻴﻔﻲ در دو ﮔﺮوه ﻓﻤﺎرا و ﻟﺘﺮوﻓﻢ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺳﻦ
*
ﻃﻮل ﻣﺪت ﻳﺎﺋﺴﮕﻲ
*
ﺗﻌﺪاد ﻏﺪد ﻟﻨﻔﺎوي ﻣﺜﺒﺖ
ﮔﺮوه ﻟﺘﺮوﻓﻢ
ﮔﺮوه ﻓﻤﺎرا
)ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ±اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﻴﺎر(
)ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ±اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﻴﺎر(
53/5 ± 8/8
58/5 ± 11/7
7 ± 2/6 **
ﻃﻮل ﻣﺪت ﻣﺼﺮف ﻗﺒﻠﻲ ﺗﺎﻣﻮﻛﺴﻴﻔﻦ
4/2 ±6/7 *
3/87 ± 2/6
11 ± 8/8 1/67 ± 5/1 4/1 ± 2/6
P-value
0/15 0/12 0/13 0/81
*: T-Test **: Two–sample Kolmogorov-Smirnov test
82
ﻣﺠﻠﻪ داﻧﺸﻜﺪه ﭘﺰﺷﻜﻲ اﺻﻔﻬﺎن – ﺳﺎل ﺑﻴﺴﺖ و ﻫﺸﺘﻢ /ﺷﻤﺎره /105اردﻳﺒﻬﺸﺖ 1389
www.mui.ac.ir
دﻛﺘﺮ ﺳﻴﻤﻴﻦ ﻫﻤﺘﻲ و ﻫﻤﻜﺎران
ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﻋﻮارض ﺣﺎد ﻓﻤﺎرا و ﻟﺘﺮوﻓﻢ
ﺟﺪول .2ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﺑﺮرﺳﻲ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي زﻣﻴﻨﻪاي ﻛﻤﻲ در دو ﮔﺮوه ﻓﻤﺎرا و ﻟﺘﺮوﻓﻢ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﺘﺎﺳﺘﺎز ﻫﻢزﻣﺎن
ﮔﺮوه ﻟﺘﺮوﻓﻢ ﺗﻌﺪاد)درﺻﺪ( )0(0
*
ﺳﺎﻳﺰ ﺗﻮﻣﻮر ﺑﺎﻻي 5ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ ﺧﺎﻧﻮارﻛﻢ درآﻣﺪ
**
*
P-value
ﮔﺮوه ﻓﻤﺎرا ﺗﻌﺪاد)درﺻﺪ( )2(13/3
0/18
)14(48/3
)2(13/3
0/02
)26(86/6
)7(46/7
0/01 *: Fisher test **: Chi square test
ﺟﺪول :3ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از آﻧﺎﻟﻴﺰ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻫﺎي ﻛﻴﻔﻲ در دو ﮔﺮوه ﻓﻤﺎرا و ﻟﺘﺮوﻓﻢ ﻣﺘﻐﻴﺮ
وزن
ﮔﺮوه ﻟﺘﺮوﻓﻢ )ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ±اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﻴﺎر( ﻧﻮﺑﺖ اول 69/9 ± 11/4
*
0/35
121/5 ± 21/1
135/3 ± 19/2
121/5 ± 18/1
121/7 ± 17/8
120/7 ± 12/9
121 ± 13/1
*
79 ± 11/17
83/1 ± 12/6
82/5 ± 9/3
80/6 ± 11/4
79/6 ± 8/3
80/3 ± 9/34
*
147/1 ± 45/9
142/4 ± 45/7
151/8 ± 53/8
128/1 ± 33/2
131/8 ± 34/2
135/8 ± 34/3
0/33
*
44/4 ± 10/2
ﺗﺮيﮔﻠﻴﺴﻴﺮﻳﺪ ﺧﻮن ** **
*
43 ± 7/4
43/5 ± 10/3
51/9 ± 15/5
47/8 ± 9/9
49/5 ± 13/1
0/058
175/6 ± 112/4
172/4 ± 93/2
172/8 ± 82/2
156/9 ± 63/8
149 ± 49/3
152/6 ± 44/2
0/43
1/17 ± 1/5
1/8 ± 2/2
2/8 ± 2/7
0 /6 ± 1
0/47 ± 1
1/1 ± 1/5
0/0001
1/7 ± 1/64 0/1 ± 0/4
1/4 ± 1/75 0/33 ± 0/88
2/1 ± 2/1 0/56 ± 1/38
1/6 ± 2/02 0/0 ± 0/0
1/6 ± 1/4 0/0 ± 0/0
1/66 ± 1/44 0/0 ± 0/0
0/084 0/006
0/0 ± 0/0
0/1 ± 0/4
0/1 ± 0/4
0/0 ± 0/0
0/0 ± 0/0
0/0 ± 0/0
0/135
**
0/0 ± 0/0
0/033 ± 0/18
0/033 ± 0/18
0/0 ± 0/0
0/0 ± 0/0
0/0 ± 0/0
0/36
**
0/63 ± 1/12
اﺳﺘﻔﺮاغ اﺳﻬﺎل
ﻧﻮﺑﺖ دوم 66/7 ± 10/7
0/74
HDLﺧﻮن
ﮔﺮ ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ ** ﺗﻬﻮع
ﻧﻮﺑﺖ ﺳﻮم 70/7 ± 11/2
ﻧﻮﺑﺖ اول 67/4 ± 11/6
ﻧﻮﺑﺖ ﺳﻮم 66/8 ± 10/4
0/64
ﻓﺸﺎر ﺧﻮن ﺳﻴﺴﺘﻮﻟﻲ
ﺧﺴﺘﮕﻲ
ﮔﺮوه ﻓﻤﺎرا )ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ±اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﻴﺎر(
*
ﻓﺸﺎر ﺧﻮن دﻳﺎﺳﺘﻮﻟﻲ LDLﺧﻮن
ﻧﻮﺑﺖ دوم 70/3 ± 10/7
P-value
ﺳﺮدرد
**
درد ﻣﻔﺎﺻﻞ
**
0/03 ± 1/4
**
درد ﻋﻀﻼﻧﻲ ﺗﻨﮕﻲ ﻧﻔﺲ
**
ادم اﻧﺪام ﺗﺤﺘﺎﻧﻲ
**
2 ± 2/4
1/56 ± 1/83
2/3 ± 2/21
1/46 ± 1/81
0/66 ± 1/39 1/26 ± 1/27
0/8 ± 1/42 1/46 ± 1/3
0/66 ± 1/17 1/66 ± 1/34
0/001 0/0001
0/36 ± 0/85
0/8 ± 1/44
1/23 ± 1/83
0/4 ± 1/05
0/53 ± 1/12
0/8 ± 1/78
0/003
0/36 ± 0/55
0/36 ± 0/66
0/36 ± 0/61
0/33 ± 0/81
0/33 ± 0/81
0/33 ± 0/81
1
0/63 ± 0/92
1/03 ± 0/96
0/83 ± 0/91
0/4 ± 0/73
0/4 ± 0/73
0/4 ± 0/73
0/002
*: Repeated Measures ANOVA Test **: Friedman Test
ﺟﺪول .4ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از آﻧﺎﻟﻴﺰ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﻛﻤﻲ در دو ﮔﺮوه ﻓﻤﺎرا و ﻟﺘﺮوﻓﻢ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺳﺮﮔﻴﺠﻪ
ﻳﺒﻮﺳﺖ
ﺳﺮﻓﻪ
*
*
*
ﻧﻮﺑﺖ ﺑﺮرﺳﻲ
ﮔﺮوه ﻟﺘﺮوﻓﻢ
ﮔﺮوه ﻓﻤﺎرا
ﺗﻌﺪاد)درﺻﺪ(
ﺗﻌﺪاد)درﺻﺪ(
)1(3/33
)0(0
1
)6(20
)1(6/6
2
)14(46
)1(6/6
3
)6(20
)2(13/2
1
)9(30
)1(6/6
2
)10(33/3
)2(13/2
3
)2(6/6
)2(13/2
1
)3(10
)2(13/2
2
)4(13/2
)2(13/2
3
P-value 0/0001
0/22
0/22
*: Cochran Test
ﻣﺠﻠﻪ داﻧﺸﻜﺪه ﭘﺰﺷﻜﻲ اﺻﻔﻬﺎن – ﺳﺎل ﺑﻴﺴﺖ و ﻫﺸﺘﻢ /ﺷﻤﺎره /105اردﻳﺒﻬﺸﺖ 1389
www.mui.ac.ir
83
دﻛﺘﺮ ﺳﻴﻤﻴﻦ ﻫﻤﺘﻲ و ﻫﻤﻜﺎران
ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﻋﻮارض ﺣﺎد ﻓﻤﺎرا و ﻟﺘﺮوﻓﻢ
ﺑﺤﺚ
ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﻳﻜﺴﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ وﻟﻲ در ﺑﺮﺧﻲ از ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت
ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻣﺠﺮﻳﺎن ﻃﺮح در ﻣـﺮوري ﺑـﺮ ﻣﺘـﻮن
ﻧﻈﻴــﺮ ﺳــﺮﻋﺖ اﻧﺤــﻼل دارو ،ﻧﻘﻄــﻪ ذوب و ...ﺑــﺎ ﻫــﻢ
ﻣﻮﺟﻮد ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻪ ﻫﻴﭻﮔﻮﻧﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﻣـﺸﺎﺑﻬﻲ
ﻣﺘﻔﺎوﺗﻨﺪ .از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻬﻢ ﻣﺆﺛﺮ دﻳﮕﺮ در ﻓﺮاﻫﻤﻲ زﻳـﺴﺘﻲ
ﻛــﻪ ﺑــﻪ ﻣﻘﺎﻳــﺴﻪي ﻣﻴــﺰان ﻋــﻮارض دو داروي ﻓﻤــﺎرا و
ﻳﻚ دارو ،ﻧﺤﻮهي ﻓﺮﻣﻮﻻﺳـﻴﻮن ،ﻣـﻮاد ﺟـﺎﻧﺒﻲ ﺑـﻪ ﻛـﺎر
ﻟﺘﺮوﻓﻢ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،دﺳـﺖ ﻧﻴﺎﻓﺘﻨـﺪ ،در ﻋﻤـﻞ اﻣﻜـﺎن
رﻓﺘــﻪ در ﻓﺮﻣــﻮل دارو و ﺗﻜﻨﻴــﻚ ﺳــﺎﺧﺖ دارو )ﻧﻈﻴــﺮ
ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از اﻳـﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﺑـﺎ ﻣﺘـﻮن ﻗﺒﻠـﻲ
ﺳﺨﺘﻲ دارو در ﻓﺮم ﻗﺮص( ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ) .(14-15ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ
وﺟﻮد ﻧﺪارد .در اداﻣﻪ ،ﺑﻪ ﺑﺤﺚ در ﻣـﻮرد ﺗﻔـﺎوتﻫـﺎي
ﻣﺠﺮﻳﺎن اﻳﻦ ﻃﺮح ،ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل زﻳﺎد ،ﻳﻜـﻲ از ﻣﻬـﻢﺗـﺮﻳﻦ
ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪه ﺑﻴﻦ دو ﮔﺮوه و ﺑﻴﺎن ﻋﻠﻞ اﻳـﻦ ﺗﻔـﺎوتﻫـﺎ
ﻋﻠــﻞ ﻣــﺆﺛﺮ در ﺗﻔــﺎوتﻫــﺎي ﻣــﺸﺎﻫﺪه ﺷــﺪه در ﻣﻴــﺰان
ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ.
ﻋﻮارض داروﻳﻲ دو ﮔﺮوه ،ﺗﻔﺎوت در ﻓﺮاﻫﻤـﻲ زﻳـﺴﺘﻲ
در ﻣﻮرد ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨﻲدار ﺳﻄﺢ درآﻣﺪ ﺧﺎﻧﻮار در دو
دو داروي ﻓﻤﺎرا و ﻟﺘﺮوﻓﻢ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ.
ﮔﺮوه ﻓﻤﺎرا و ﻟﺘﺮوﻓﻢ ،ﺑـﻪ ﻋﻘﻴـﺪهي ﻣﺠﺮﻳـﺎن ﻃـﺮح ،ﺑـﺎ
ﻧﻜﺘﻪي دوم ،ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﭘﻴﺸﺘﺮ ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﺷﺪ ،در
ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ روش ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﻴﺮي اﻧﺠﺎم ﺷـﺪه و ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ
ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي Wintersو ﻫﻤﻜﺎران ) (12ﺑﺎ ﻣـﺼﺮف داروي
ﻗﻴﻤﺖ ﺑﺎﻻي ﻓﻤﺎرا ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻟﺘﺮوﻓﻢ ،ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪاي دور
ﻓﻤﺎرا ،ﻛﺎﻫﺶ ﭼـﺸﻢﮔﻴـﺮي در ﻣﻴـﺰان اﺳـﺘﺮوژن ﺑﺎﻓـﺖ
از اﻧﺘﻈﺎر ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ؛ ﭼﺮا ﻛﻪ در ﻋﻤﻞ ،ﺑﻴﻤﺎراﻧﻲ در ﮔـﺮوه
ﻋﻀﻼﻧﻲ دﻳﺪه ﺷﺪ؛ ﺑﻪ ﻋـﻼوه ،ﻋﺎرﺿـﻪي درد ﻋـﻀﻼﻧﻲ
ﻓﻤﺎرا ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺗﻬﻴﻪي داروي ﮔﺮانﻗﻴﻤـﺖ
در اﻳﻦ دﺳﺘﻪ از ﺑﻴﻤﺎران ،ﺑﺎ ﻣﻴﺰان ﻛﺎﻫﺶ اﺳﺘﺮوژن ﺑﺎﻓﺖ
ﻓﻤﺎرا را داﺷﺘﻨﺪ.
ﻋﻀﻼﻧﻲ ارﺗﺒﺎط ﻣﻌﻨﻲداري داﺷﺖ .ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳـﻦ ﻛـﻪ
در ﺗﻮﺟﻴﻪ ﺗﻔﺎوت ﻣﻴﺰان ﻋﻮارض ﻣـﺸﺎﻫﺪه ﺷـﺪه در
ﻣﻴﺰان و ﺷﺪت ﺳﺮدرد ،درد ﻋﻀﻼﻧﻲ و درد ﻣﻔﺎﺷـﻞ در
دو ﮔﺮوه ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪه ﻓﻤـﺎرا و ﻟﺘـﺮوﻓﻢ ،اراﺋـﻪي ﭼﻨـﺪ
ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻴﺰ در ﮔﺮوه ﻣـﺼﺮف ﻛﻨﻨـﺪهي ﻟﺘـﺮوﻓﻢ
ﻧﻜﺘﻪ ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺖ؛ اول ،اﺛﺮات درﻣـﺎﻧﻲ و ﺟـﺎﻧﺒﻲ
ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻨـﻲداري ﺑﻴـﺸﺘﺮ ﺑـﻮد ،اﺣﺘﻤـﺎل ﻣـﻲرود اﻳـﻦ
ﻳﻚ دارو راﺑﻄﻪي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑـﺎ ﻏﻠﻈـﺖ ﺧـﻮﻧﻲ آن دارد و
ﺗﻔﺎوت ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ ﺳـﺮﻛﻮب ﺷـﺪﻳﺪﺗﺮ اﺳـﺘﺮوژن ﺗﻮﺳـﻂ
ﻓﺮاﻫﻤﻲ زﻳﺴﺘﻲ ﻳﻚ دارو ،ﻋﺒﺎرت از ﻣﻴﺰان رﺳﻴﺪن دارو
داروي ﻟﺘﺮوﻓﻢ ﺑﺎﺷﺪ.
ﺑﻪ ﺧﻮن اﺳﺖ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﺛﺮات درﻣـﺎﻧﻲ و اﺛـﺮات ﺟـﺎﻧﺒﻲ
ﻧﻜﺘﻪي ﺳﻮم در ﺗﻮﺟﻴﻪ ﺗﻔﺎوت آﻣﺎري ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷـﺪه
دو داروي ﻳﻜﺴﺎن ،وﻟﻲ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﺷـﺪه در دو ﻛﺎرﺧﺎﻧـﻪي
در ﻣﻴﺰان ﻋﻮارض دو ﮔـﺮوه ﺗﺤـﺖ درﻣـﺎن ﺑـﺎ ﻓﻤـﺎرا و
ﻣﺠﺰا ،ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎﺷﺪ ،اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ در اﻛﺜﺮ ﻣﻮارد ﺑـﻪ
ﻟﺘﺮوﻓﻢ ،روش ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﻴﺮي و ﺗﻌﺪاد ﻛﻠﻲ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي وارد
ﻣﻴﺰان ﻏﻠﻈﺖ ﺧﻮﻧﻲ ﻣﺘﻔﺎوت اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ دو دارو
ﺷﺪه در دو ﮔﺮوه اﺳﺖ .ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﻣﺠﺮﻳـﺎن
ﺑﺮﻣﻲﮔﺮدد؛ در واﻗﻊ ﺑﻪ ﺑﻴﺎن دﻳﮕﺮ ،ﻣﻴﺰان ﻓﺮاﻫﻤﻲ زﻳﺴﺘﻲ
در ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣـﺎﻟﻲ ﻻزم در ﺗﻬﻴـﻪي دارو و در ﻧﺘﻴﺠـﻪ
) (Bioavailabilityآنﻫﺎ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ .ﻋﻮاﻣﻞ زﻳـﺎدي
ﻣﺤﺪودﻳﺖ در ﺗﻌـﺪاد ﻛﻠـﻲ ﻧﻤﻮﻧـﻪﻫـﺎي وارد ﺷـﺪه ﺑـﻪ
در ﻣﻴﺰان ﻓﺮاﻫﻤﻲ زﻳﺴﺘﻲ ﻳﻚ دارو دﺧﺎﻟﺖ دارﻧﺪ؛ ﻳﻜـﻲ
ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ،اﺣﺘﻤﺎل ﺗﺄﺛﻴﺮﭘﺬﻳﺮي ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﻌﺪاد ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ
از اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ،وﺟﻮد اﺷﻜﺎل ﭘﻠﻲﻣﺮﻓﻴـﻚ ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﻳـﻚ
و روش ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﻴﺮي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ،ﻣﻨﺘﻔﻲ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ.
دارو اﺳﺖ .اﺷﻜﺎل ﭘﻠﻲ ﻣﺮﻓﻴﻚ ﻳﻚ دارو داراي ﻓﺮﻣـﻮل 84
در زﻣﻴﻨﻪي ﻣﺸﻜﻼت و ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ،ﺑـﻪ
ﻣﺠﻠﻪ داﻧﺸﻜﺪه ﭘﺰﺷﻜﻲ اﺻﻔﻬﺎن – ﺳﺎل ﺑﻴﺴﺖ و ﻫﺸﺘﻢ /ﺷﻤﺎره /105اردﻳﺒﻬﺸﺖ 1389
www.mui.ac.ir
دﻛﺘﺮ ﺳﻴﻤﻴﻦ ﻫﻤﺘﻲ و ﻫﻤﻜﺎران
ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﻋﻮارض ﺣﺎد ﻓﻤﺎرا و ﻟﺘﺮوﻓﻢ
ﺑﻬﺘــﺮﻳﻦ روش ﺑــﺮاي،اﺳــﺖ و ﺑــﺎ ﺗﻮﺟــﻪ ﺑــﻪ اﻳــﻦ ﻛــﻪ
ﻋـﺪم،ﻧﻈﺮ ﻣﺠﺮﻳﺎن ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ
اﻧﺠﺎم،ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﻓﺮاﻫﻤﻲ زﻳﺴﺘﻲ دو دارو در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ
اﻣﻜﺎن ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺟﻬـﺖ ﺗﻬﻴـﻪي داروي
( ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪBioequivalence) ﺗﺴﺖ ﻫﻢﺳﻨﮕﻲ زﻳﺴﺘﻲ
ﺑﻴﻤﺎران وارد ﺷﺪه ﺑﻪ ﻃﺮح ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪي ﺧﻮد ﺑﺎﻋﺚ
اﻳﻦ ﺗﺴﺖ در، ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﮔﺮدد در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت آﻳﻨﺪه،(16)
ﻣﺤﺪودﻳﺖ در ﺗﻌـﺪاد ﻛﻠـﻲ ﻧﻤﻮﻧـﻪﻫـﺎي ﻃـﺮح و ﺗﻐﻴﻴـﺮ
.ﻣﻮرد دو داروي ﻓﻤﺎرا و ﻟﺘﺮوﻓﻢ اﻧﺠﺎم ﭘﺬﻳﺮد
اﺟﺒﺎري در روش اﻧﺘﺨـﺎب ﺑﻴﻤـﺎران دو ﮔـﺮوه ﻣـﺼﺮف
ﺑﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت اﻧﺠـﺎم ﺷـﺪه در ﻣـﻮرد ﻧﻘـﺶ-
ﻛﻨﻨﺪه ﻓﻤﺎرا و ﻟﺘﺮوﻓﻢ ﮔﺮدﻳﺪ؛ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑـﻪ
،ﻛﺎﻫﺶ اﺳﺘﺮوژن ﺑﺎﻓﺖ ﻋﻀﻼﻧﻲ در اﻳﺠﺎد درد ﻋﻀﻼﻧﻲ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي اﺳﺘﺮوژن ﻋﻀﻼﻧﻲ در آﻳﻨﺪه ﻣﻲﺗﻮاﻧـﺪ در رد .ﻳﺎ ﺗﺄﻳﻴﺪ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﻔﻴﺪ ﺑﺎﺷﺪ
.ﻛﺎﻫﺶ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺧﻮاﻫﺪ اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﺑﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ روﻧـﺪ و ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪي ﻣﻮارد زﻳﺮ را ﺟﻬﺖ اﻧﺠـﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﺑﻴـﺸﺘﺮ در،ﺣﺎﺿﺮ
اﻧﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﮔﺴﺘﺮدهﺗﺮ ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻴـﺸﺘﺮ و از ﺳـﻮﮔﺮاﻳﻲ در ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ،روش ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﻴﺮي ﻣﻨﺎﺳﺐﺗـﺮ .ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺎﺳﺖ
:اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻋﻠﻞ ﺗﻔـﺎوتدر ﻣﻴـــﺰان ﻋـــﻮارض دو داروي ﻣـــﺸﺎﺑﻪ ﺳـــﺎﺧﺖ دو ﺗﻔﺎوت در ﻓﺮاﻫﻤﻲ زﻳﺴﺘﻲ دو دارو،ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪي ﻣﺘﻔﺎوت
References 1. DeVita VT, Hellman S, Rosenberg SA. Cancer, principles & practice of oncology. 7th ed. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins; 2004. p. 1415-78. 2. Perez CA, Brady LW, Halperin EC, SchmidtUllrich RK. Principles and practice of radiation oncology. 4th ed. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins; 2004. p. 1513-54. 3. Perez EA, Weilbaecher K. Aromatase inhibitors and bone loss. Oncology (Williston Park) 2006; 20(9): 1029-39. 4. Thurlimann B, Keshaviah A, Coates AS, Mouridsen H, Mauriac L, Forbes JF, et al. A comparison of letrozole and tamoxifen in postmenopausal women with early breast cancer. N Engl J Med 2005; 353(26): 2747-57. 5. Forbes JF. The use of early adjuvant aromatase inhibitor therapy: contributions from the BIG 198 letrozole trial. Semin Oncol 2006; 33(2 Suppl 7): S2-S7. 6. Delea TE, El Ouagari K, Karnon J, Sofrygin O. Cost-effectiveness of letrozole versus tamoxifen as initial adjuvant therapy in postmenopausal women with hormone-receptor positive early breast cancer from a Canadian perspective. Breast Cancer Res Treat 2008; 108(3): 375-87. 7. Goss PE, Ingle JN, Martino S, Robert NJ, Muss HB, Piccart MJ, et al. Randomized trial of letrozole following tamoxifen as extended adjuvant
85
therapy in receptor-positive breast cancer: updated findings from NCIC CTG MA.17. J Natl Cancer Inst 2005; 97(17): 1262-71. 8. Goss PE. Preventing relapse beyond 5 years: the MA.17 extended adjuvant trial. Semin Oncol 2006; 33(2 Suppl 7): S8-12. 9. Grana G. Adjuvant aromatase inhibitor therapy for early breast cancer: A review of the most recent data. J Surg Oncol 2006; 93(7): 585-92. 10. Buzdar AU, Robertson JF, Eiermann W, Nabholtz JM. An overview of the pharmacology and pharmacokinetics of the newer generation aromatase inhibitors anastrozole, letrozole, and exemestane. Cancer 2002; 95(9): 2006-16. 11. Jackson J, Miller WR, Dixon JM. Safety issues surrounding the use of aromatase inhibitors in breast cancer. Expert Opin Drug Saf 2003; 2(1): 73-86. 12. Winters L, Habin K, Gallagher J. Aromatase inhibitors and musculoskeletal pain in patients with breast cancer. Clin J Oncol Nurs 2007; 11(3): 433-9. 13. Seidel HM, Ball JW, Dains JE. Mosby's guide to physical examination. 3rd ed. New York: Mosby; 1995. p. 326-8, 419. 14. Grzesiak AL, Lang M, Kim K, Matzger AJ. Comparison of the four anhydrous polymorphs of carbamazepine and the crystal structure of form I. J Pharm Sci 2003; 92(11): 2260-71.
1389 اردﻳﺒﻬﺸﺖ/105 ﺷﻤﺎره/ ﻣﺠﻠﻪ داﻧﺸﻜﺪه ﭘﺰﺷﻜﻲ اﺻﻔﻬﺎن – ﺳﺎل ﺑﻴﺴﺖ و ﻫﺸﺘﻢ
www.mui.ac.ir
دﻛﺘﺮ ﺳﻴﻤﻴﻦ ﻫﻤﺘﻲ و ﻫﻤﻜﺎران
ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﻋﻮارض ﺣﺎد ﻓﻤﺎرا و ﻟﺘﺮوﻓﻢ
15. Lieberman HA, Lachman L, Schwartz JB. Pharmaceutical dosage forms: tablets. 2nd ed. London: Informa Health Care; 1990.
16. Lachman L, Lieberman HA, Kanig JL. The theory and practice of industrial pharmacy. 3rd ed. Philadelphia: Lea and Febiger; 1986.
1389 اردﻳﺒﻬﺸﺖ/105 ﺷﻤﺎره/ ﻣﺠﻠﻪ داﻧﺸﻜﺪه ﭘﺰﺷﻜﻲ اﺻﻔﻬﺎن – ﺳﺎل ﺑﻴﺴﺖ و ﻫﺸﺘﻢ
www.mui.ac.ir
86
Journal of Isfahan Medical School
Original Article
May 2010, Vol 28, No 105
Received: 10.10.2009
Accepted: 19.1.2010
Comparison of Acute Side Effects Prevalence of Femara and Letrofem in Postmenopausal Women with Breast Cancer Simin Hemati MD1, Omid Esnaashari MD2, Mojtaba Akbari MSc3, Yousef Javadzadeh PhD4 Abstract Background: Hormonal therapy is one of the most important regimens for treatment and prophylaxis of recurrences of breast cancer. Among drugs, aromateas inhibitors has established and important role in this field. Letrozole is the most common used drugs in this group in our country. Two brand names of letrozole are available in Iranian drug markets; femara and letrofem. The aim of this study was the comparison of acute side effects of these drugs. Methods: In This clinical trials study, 45 post menopausal women with breast cancer were divided in two groups after surgery and chemotherapy. First one contained 30 patient and the second ontained 15 patient treated with letrofem and femara respectively. Side effects were studied in three steps. Findings: Among 19 studied variables, there were significant differences in frequency and intensity of 7 variables between two groups. These variables were pain, arthralgia, nausea, myalgia, lower extremity edema, fatigue and vertigo. Letrofem had more sever side effects from view point of frequency and intensity in comparison with femara. Conclusion: Observed differences may be due to three reasons including different bioavailability, different levels of estrogen following drug administration and lower amount of samples due to high cost of treatments. Then, it is recommended that bioequivalency test and measurement of estrogen level will be done in future studies with more samples. Keywords: Acute side effect, Femara, letrofem, Post menopausal, Breast cancer.
1
Assistant Professor of Radiation Oncology, Department of Radiation Oncology, School of Medicine, Isfahan University of Medical Sciences, Isfahan, Iran. 2 Radiation Oncologist, Omid Radiation-Oncology Center, Urmieh, Iran. 3 Assistant MSc in Epidemiologist, School of Medicine, Isfahan University of Medical Sciences, Isfahan, Iran. 4 Associate Professor of Pharmaceutical Technology, Department of Pharmaceutics Technology, School of Pharmacy, Tabriz University of Medical Sciences, Tabriz, Iran. Corresponding Author: Simin Hemati MD, E-mail:
[email protected]
87
1389 اردﻳﺒﻬﺸﺖ/105 ﺷﻤﺎره/ ﻣﺠﻠﻪ داﻧﺸﻜﺪه ﭘﺰﺷﻜﻲ اﺻﻔﻬﺎن – ﺳﺎل ﺑﻴﺴﺖ و ﻫﺸﺘﻢ
www.mui.ac.ir
